Morgunblaðið - 31.07.1999, Síða 34

34 LAUGARDAGUR 31. JÚLÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
Eftir að Gunnar Björgvinsson í Liechtenstein hætti störfum sínum hjá Loftleiðum og síðar Cargolux tók
hann að kaupa og selja flugvélar og hefur stundað milljarðaviðskipti á þeim vettvangi. Gunnar hefur til þessa
lítið viljað ræða við fjölmiðla en féllst á að segja nú sögu sína í Morgunblaðinu. Jóhannes Helgi rithöfundur
ræddi við Gunnar fyrir nokkrum árum um uppruna hans og lífshlaup fram eftir ævi og Jóhannes Tómasson
hitti Gunnar að máli í vikunni og staldraði einkum við umsvifin í viðskiptum hans með flugvélar.
Fleiri hafa
augu en emir
Morgunblaðið/Jóhannes Helgi
GUNNAR Björgvinsson, flugvélamiðlari í Liechtenstein.
GUNNAR Björgvinsson er
fæddur í Reykjavík 28.
júní 1939. Hann er maður
mikill að vallarsýn, hávax-
inn, heljarmenni að burðum, ljós yf-
irlitum, svipfríður, og með þannig
blik í augum sem konur kalla
stjömur, enda mun maðurinn hafa
notið ríkulegrar kvenhylli. Hann
sest í hægindastólinn gegnt mér á
heimili minu, leggur hrammana á
stólarmana, svipast um og lætur
fara vel um sig. Frá honum leggur
sérkennilega blöndu af inngróinni
góðvild og styrk þess manns sem
hafíst hefur af sjálfum sér. Hann
ber ekki utan á sér nein merki auðs
síns; klæðnaður hans er látlaus,
þægilegur og óbrotinn. Slíkur mað-
ur þarf engin ytri tákn ríkidæmis
síns. Hann ber í persónu sinni þá
rammíslensku alþýðumenningu,
sem er svo gersneydd yfirlæti að
hún tekur öllum aðli fram. Maður-
inn er einhver augljósasta mynd-
birting norræns víkingahöfðingja
sem ég hef nokkru sinni augum lit-
ið. Hann er kvæntur franskri konu,
Evelyne Biewer, og búa þau í Li-
echtenstein. Með henni á hann tvo
uppkomna syni. Gunnar rekur í Li-
echtenstein fyrirtækið Transreco,
sem verslar með flugvélar. Hann
horfir á mig með kímniglampa í
augum og bíður rólegur fyrstu
spumingar minnar.
Gunnar: Foreldrar mínir voru
Kristín Guðmundsdóttir og Björg-
vin Steindórsson. _ Föðurafi og
amma, Steindór Ámi Ólafsson,
byggingameistari í Reykjavík og
Guðrún Sigurðardóttir, ættuð frá
Mýrum í Borgarfirði. Móðir mín
fluttist til Noregs þegar ég var á
barnsaldri, þannig að ég var alinn
upp hjá föðurafa mínum og ömmu,
Steindóri og Guðrúnu, svo lengi
sem þeirra naut við. Afi féll frá þeg-
ar ég var 13 ára og amma tæpum
tveim árum seinna, en ég átti góða
að þar sem vora frænkur mínar og
frændur, þannig að ekki væsti um
mig. Þetta var stór fjölskylda og bjó
í húsi sem afi hafði byggt. Ég var
alltaf svo athafnasamur að langset-
ur í hefðbundnum bóknámsskólum
áttu ekki við mig, og því lét ég mér
nægja „skylduna" heima. Ég var
tæknisinnaður og fékk snemma
brennandi áhuga á flugi, átti þann
áhuga sameiginlegan með fóður-
bróður mínum, Sigurði Steindórs-
syni, sem var mikið í sviffluginu
með Agnari Kofoed-Hansen, sem
var maður sem ég hafði mikið álit á
og hefur að mínu mati gert meira
fyrir íslensk flugmál en nokkur ann-
ar íslendingur. Ég þekkti hann frá
því ég var smápolli í for með Sigurði
frænda og ég talaði alltaf við hann,
hvort heldur hann átti leið um Lúx-
emborg eða ég um Island. Agnar
var með eindæmum ötull að koma
ungum íslendingum utan til náms á
allskonar styrkjum, hvort heldur
var til að læra flug, flugvirkjun eða
flugumsjón. Hann var auðvitað um-
deildur, en það era allir sem láta að
sér kveða svo um munar. Hann
kunni á heiminn, og ég man að hann
hafði gaman af orðum og hafði feng-
ið þær margar. Þegar hann kom
hingað, þá krækti hann í hnappa-
gatið míniatúmum1 af þeirri
frönsku, Légion d’honneur2. Að
hafa gaman af ytri táknum fylgir
herskólamenntun og er skiljanlegt.
Inn á teppið
hjá Alfreð
Þegar ég var 15 ára héldu mér
engin bönd lengur. Lengri hefð-
bundin skólaganga kom ekki til
greina, hafði svo mikla athafnaþörf.
Ég vildi hreyfa mig meira en hægt
er í skóla og hafa eitthvað tæknilegt
við að fást og það strax. Ég vildi
komast í flugið og út í heim. Ég vildi
í flugvirkjun. Sigurður frændi kom
boðum til Alfreðs Elíassonar um að
ég vildi ná fundi hans, og nýorðinn
15 ára, 1954, arkaði ég inná teppið
hjá Alfreð, sem þá var tii húsa í
Nýja Bíói. Ég sagði Alfreð hvert
plan mitt væri og í hvaða röð ég
ætlaði að gera hlutina og hann bara
kímdi og sagði mér seinna að hann
myndi vel eftir heimsókn þessa 15
ára stráklings. Alfreð greiddi síðar
oft götu mína í lífinu. En ég gæti
ekki byrjað nám, sagði hann, fyrr
en ég væri orðinn 16 ára. En ég
vildi ekki bíða.
Aifreð brosti þá, lofaði að kanna
málið fyrir mig og myndi ég verða
látinn vita.
Ég vildi ekki bíða aðgerðarlaus.
Ég var vanur að hafa alltaf eitthvað
fyrir stafni, ef ekki prakkarastrik,
þá einhverja vinnu. Ég hafði unnið
frá því ég mundi eftir mér, í sveit á
sumram og á eyrinni í skólafríum,
og í unglingavinnunni, fyrir utan
annað stúss. Meðan ég beið eftir
svari réð ég mig á Hekluna sem
messadrengur, undir skipstjóm As-
geirs sægarps Sigurðssonar. Ég
vildi fara að sjá mig eitthvað um í
heiminum strax, og Heklan sigldi til
Kristiansand, Gautaborgar og til
Kóngsins Kaupmannahafnar og
þaðan tilbaka til Reykjavíkur með
viðkomu í Þórshöfn í Færeyjum.
Ágætt forspil fyrir heimsflakk mitt.
Síðan tvær ferðir kringum landið
sem líka var ágæt kynnisför. Þegar
ég afskráði mig var komið haust.
Til Stafangurs
Alfreð hafði þá með milligöngu
Williamsen, fulltrúa Ludvig Bra-
athens hjá Loftleiðum, fengið náms-
samning fyrir mig á Sola-verkstæði
Braathens í Stafangri. Þangað hélt
ég 6. janúar ‘55, ásamt Páli Júlíus-
syni. Við leigðum okkur saman her-
bergi með morgunmat inniföldum.
Á Sola-verkstæðinu unnu um 200
manns og mikil regla var á hlutun-
um og aginn til fyrirmyndar. Vinnu-
dagurinn hófst klukkan 8 árdegis og
fylgst var með því að við væram
mættir fyrir þann tíma, þannig að
við hæfum vinnu á mínútunni 8, og
hálftíma fyrir verklok var okkur
lærlingunum gert að þrífa verk-
stæðið. Þegar við töldum verkið
sómasamlega af hendi leyst kölluð-
um við á verkstæðisformanninn,
sem tók út verkið. Fyrr fengum við
ekki að yfirgefa staðinn. Vinnuvikan
var 48 tímar og 3 tímar í iðnskóla á
kvöldin 5 daga vikunnar. Á Sola
fékk ég þá þjálfun og ögun sem
ungum manni er nauðsynleg og ég
hef búið að síðan, kerfi sem ég tók
svo upp þegar ég fékk mannaforráð
síðar. Ég hefði ekki fyrir nokkurn
mun viljað fara á mis við árin tvö
hjá Braathen.
Vilji er allt sem þarf
Það er von þú spyrjir. Nei, ég
kunni ekkert í málinu. Dönsku-
kennslan á íslandi hjálpaði mér
ekkert. Hún átti ekki uppá pallborð-
ið hjá mér, gekk enda ekki vel í ís-
lenska unglinga og gerir víst ekki
enn. Ég held ég hafi tekið eitthvert
lægsta próf í henni sem tekið hefur
verið. Én ég var svo heppinn að í
iðnskólanum var nýupptekinn sá
háttur að kenna á nýnorsku og það
raglaði norsku nemendurna sem
alist höfðu upp við ríkismál og mál-
lýskur, en það raglaði mig ekki
neitt, því að ég kunni ekki neitt,
enga norsku, en naut þess hinsveg-
ar að margt er skylt með íslensk-
unni og nýnorskunni, langt umfram
skyldleikann við norskt ríkismál og
dönsku. Maður skildi auðvitað lítið
fyrst, en það gildir um tungumál
eins og annað, að vilji er allt sem
þarf, og ég var kominn þama til að
læra. Eg varð því einn af þeim
hæstu í norsku eftir skólaárið, og
önnur próf stóðumst við allir þrír,
en þriðji íslendingurinn hafði þá
bæst í hópinn, Yngvi Guðmundsson.
Kvœði í kross
Jú, ég sá Braathen. Ekki oft að
vísu. Hann sat í Ósló, en hann kom
einu sinni á ári með fríðu föraneyti
og konu sína, sænsku greifynjuna,
og gustaði af honum eins og hers-
höfðingja og hélt þá stórveislu, árs-
hátíð, á Sola Strandhotel, og veitti
af rausn. Braathen var svipmikill
merkiskari, stórbrotinn og bar sig
manna best.
Nám í flugvirkjun tekur 4 ár, en
af því að ég var bara 15 ára, og sam-
kvæmt norskum lögum er bannað
að taka lærlinga undir 16 ára aldri,
þá ætluðu þeir að halda mér í fimm
ár. En ég var nú ekki á þeim buxun-
um. Ég sagði: þetta er bara ragl.
Ég ætla ekki að læra svona. Eg
ætla ekki að vera nein fimm ár úr
því að mér er ekkert að vanbúnaði
að ljúka prófum á tilskildum tíma,
óháð aldri. Úr því að lengja átti tím-
ann bara af því að ég var svona ung-
ur, það sætti ég mig ekki við. En
þeir sögðu: þetta era lög. Við því
var ekki nema eitt svar. Ég sagði:
ég vil ekki lifa undir þeim lögum.
Sælir! Ég er farinn.
Og ég fór. Þá hafði ég verið þama
tæp 2 ár, og ég fór nú uppá eigin
spýtur til Tulsa í Bandaríkjunum,
þar sem þeir era ekki að hengja sig
í formsatriði, heldur taka mið af
kunnáttu nemenda. Og í Tulsa fékk
ég skírteini eftir rúmt hálft annað
ár. En ég fór ekki heim alveg strax.
Ég fór fyrst í boði eins námsfélaga
míns í uppskeravinnu til foreldra
hans, sem stunduðu kartöflurækt í
Norður-Dakota og vora af íslensku
bergi brotin. Það var alveg ótrúlegt
landsvæði sem þau áttu, og allt tek-
ið upp með stórvirkum vélum. Ef ég
man rétt skiluðu vélarnar kartöfl-
unum í pokum og náðu upp 80 pró-
sentum af uppskeranni. Áfgangur-
inn var tíndur upp með handafli
kvennanna, en ég og lausafólk vor-
um í því að taka pokana frá vélun-
um og setja þá upp á dráttarvagna.
Fyrst þurfti maður að nota báðar
hendur og fætur til að ráða við pok-
ana, en eftir tvær þrjár vikur
slengdi maður þeim á vagnana með
annarri hendi. Þetta var mánaðar-
vinna og húsbændumir fyrsta
flokks fólk.
Til Flugfélags íslands
Þegar ég kom heim vantaði ekki
flugvirkja hjá Loftleiðum; hinsveg-
ar fékk ég vinnu í flugskýlinu hjá
FÍ. En ég undi mér ekki þar. Ekki
eftir að hafa verið hjá Braathen í
Stafangri og í Tulsa. Þama var allt
með öðra sniði, gamaldags, allt ann-
ar andi en ég hafði átt að venjast í
Noregi og í Bandaríkjunum. Maður
þurfti að tilheyra einhverjum sér-
stökum ættum til að þrífast þar.
Tafsöm formsatriði. Fremur en að
starfa þama til frambúðar hefði ég
leitað fyrir mér um starf erlendis.
En vorið ‘59 bauðst mér starf við
síldarleit. Sigurður Ólafsson, einn af
stofnendum Loftleiða, hafði þá sagt
skilið við félagið og keypt tékk-
neska flugvél og leigði ríkinu til
síldarleitar, og ég var á henni með
Sigurði og Ama Sigurbergssyni,
síðar flugstjóra hjá Flugleiðum,
með bækistöð á Akureyri. Önnur
flugvél var í síldarleitinni og á henni
voru Reynir Eiríksson og Ingi Kol-
beinsson.
Lífið er leit
Þegar við voram ekki að leita að
síld? Þá voram við að leita að ein-
hverju öðra, enda orkan nóg. Lífið
er jú leit. Það era fallegar stúlkur á
Akureyri. Það vita allir sem þar
hafa dvalið. En í síldarleitinni hafði
ég alltaf við og við samband við yfir-
mann tæknideildar Loftleiða, Hall-
dór heitinn Sigurjónsson. Sonur
hans, Kristinn, vann sem ungur
maður mörg ár hjá mér í Lúxem-
borg, var yfir verkfæradeildinni, og
var síðar yfirmaður tæknideildar
Flugleiða. I nóvember ‘59 losnaði
starf hjá Halldóri og þar með hóf ég
störf hjá Loftleiðum og þar var allt
annar andi. Þama vora framsæknir
menn við stjómvölinn, menn sem
höfðu hafist af sjálfum sér og mátu
við menn dugnað og metnað og
greiddu götu þeirra ungu manna,
sem þeim þótti á vetur setjandi.
Stundum var að vísu lítið í kassan-
um, enda sóttu þeir ekkert í ríkis-
sjóð. Maður fékk því launin ekki
alltaf uppgerð til fulls um hver mán-
aðamót, heldur fékk maður svona
slumpa uppí þau. Gjaldkerinn hét
Ólafur Bjamason, stór maður, mik-
ill og þrekinn; góður maður. Ef
menn fóra til hans og sögðust þurfa
að fá fyrir húsaleigu, þá var kassinn
tómm-. En færi maður til hans og
segði: ég ætla að detta í það í kvöld
og fara á kvennafar, þá fékk maður
alitaf eitthvað. Skilningsríkur mað-
ur og kunni því vel að menn gengju
hreint til verks.
Sexurnar koma
Rétt fyrir jólin 1960 kom fyrsta
DC-6 og síðan bættust við fleiri
Sexur ‘60 og ‘61, keyptar af PanAm.
Ég var því búinn að vinna talsvert
við þær þegar ég var beðinn að fara
til Hamborgar ‘61 til aðstoðar
norskum yfirflugvirkja, sem þar var
á vegum Braathens, en þá vora
flugin í viku hverri orðin fimm, og
þeir þurftu annan flugvirkja sem
væri með réttindi (licence) á þessar
vélar og gæti skrifað þær út sem
kallað er. Öðravísi gátu þær ekki
farið í loftið. Þetta vora fínar vélar,
en það var alltaf eitthvað smálegt að
bila, það var ekki eins og í dag; það
var alltaf eitthvað smávegis í hverri
lendingu, sem þurfti lagfæringar
við.
Nei, það kom ekkert við öryggi
vélanna í lofti. Þetta vora magnet-
ur, dreifikerfið og þessháttar dót
sem klikkaði, og þurfti að laga, þótt
kerfin væra þrjú fjögur, í öryggis-
skyni. Þau áttu auðvitað öll að vera í
lagi. Með Norðmanninum var Þjóð-
verji og síðan bættist í hópinn Birk-
ir Baldvinsson okkur til aðstoðar.
Við sama
heygarðshornið
Ég hafði mjög gaman af að vera í
Þýskalandi. Hamborg er skemmti-
leg borg og maður var ungur, hug-
urinn opinn og margt að skoða, og
ég var svo heppinn að Birkir var
þama með fjölskyldu og einnig