Morgunblaðið - 07.08.1999, Blaðsíða 34

34 LAUGARDAGUR 7. ÁGÚST 1999
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Síðasta tón-
leikahelgi
Sumartón-
leika í
Skálholti
BACHSVEITIN flytur ítölsk og
þýsk barokkverk í Skálholts-
kirkju þessa tónleikahelgi. Dag-
skráin hefst kl. 14 í Skálholts-
skóla á laugardaginn með erindi
Guðrúnar Laufeyjar Guðmunds-
dóttur sagnfræðinema um Skál-
holtssöngva fyrri alda.
Kl. 15 flytur Bachsveitin ein-
leiks- og kammerkonserta eftir
A. Vivaldi. Einleikarar á fíðlu
eru Jaap Schröder, Lilja Hjalta-
dóttir, Rut Ingólfsdóttir og
Svava Bernharðsdóttir, en á óbó
Peter Tompkins og Gunnar Þor-
geirsson.
Kl. 17 flytur Bachsveitin ein-
leiks- og kammerkonserta eftir
Bach, Schmelzer, Rosenmuller
og Telemann. Einleikarar á
fíðlu eru Jaap Schröder, Rut
Ingólfsdóttir og Svava Bern-
harðsdóttir, en á óbó Peter
Tompkins.
Á sunnudaginn kl. 15 flytur
Bachsveitin einleiks- og
kammerkonserta eftir Bach,
Schmelzer, Rosenmiiller og
Telemann. Kl. 16.40 flytur sveit-
in síðan konsert eftir A. Vivaldi
og kl. 17 verður flutt messa með
þáttum úr tónverkum helgar-
innar, auk stólvers úr söng-
handriti í nýrri útsetningu
Hróðmars Inga Sigurbjörns-
sonar.
Aðgangur að tónleikunum,
sem standa yfir í u.þ.b. klukku-
stund, er ókeypis og boðið er
upp á barnapössun í Skálholts-
skóla fyrir þá sem þurfa.
eru ekki til nótur af verkinu fyrir
óbó og þessi útgáfan var gerð 1955.
En svona geta menn sér til að verk-
ið hafi hljómað, hafi Bach breytt
tóntegund og hljóðfæraskipan
þess.“
Bach í Skálholti árið 2000
Schröder segir töluverðan mun
vera á 17. og 18. aldar barokktón-
list. „Barokktónlist frá 17. öld er
ekki jafn þekkt og 18. aldar barokk-
ið.“ Hann nefnir sem dæmi þá Sch-
melzer, tónskáld frá Vín sem samdi
fjölda verka og Rosenmúller, Þjóð-
verja sem hann segir hafa samið dá-
samlega tónlist. „Þessar tvær aldir
eru að mörgu leyti ólíkar þó í báð-
um tilfellum sé um barokktónlist að
ræða. Þegar strengjaverk eru sam-
in í dag þá er gert ráð fyrir fjórum
strengjaröddum. Tvær fyrir fiðlu,
ein fyrir víólu og síðan fyrir selló og
bassa. Á 17. öld voru verkin oft
hljómmeiri því það var gjaman gert
ráð fyrir fimm röddum. Tveimur
fiðlum, tveimur víólum og síðan sell-
ói og bassa,“ segir Schröder og út-
skýrir að miðraddirnar hafi þannig
verið þróaðri og hljómurinn meiri.
„Þetta á sérstaklega við Rosenmúll-
er verkið.“
„Þetta eru kammersveitaverk," seg-
ir Peter og bætir við að þau hæfi
Bachsveitinni vel. „Schröder leggur
mikið upp úr rétta hljóminum og
gætir þess að leikur okkar passi inn
í 17.-18. aldar rammann."
Schröder er nú þegar farinn að
skipuleggja tónleika með Bach-
sveitinni næsta ár. „Það er mjög
sérstakt ár, en þá er Reykjavík ein
af menningarborgum Evrópu,
Sumartónleikar Skálholts verða
haldnir í 25. skipti og auk þessa
verður haldið upp á 250 ára dánar-
afmæli Bachs. Þannig að við höíúm
hug á að leggja mikla áherslu á
Bach á næsta ári.“
Nýir og Qör-
legir bar-
okktónar
Sumartónleikum í Skálholtskirkiu lýkur um
helgina og fer því hver að verða síðastur að
bregða sér austur fyrir fjall til að hlýða á ljúfa
tóna. Anna Sigríður Einarsdóttir brá sér í
Skálholt og hitti þau Jaap Schröder, Lilju
Hjaltadóttur og Peter Tompkins sem koma
fram á síðustu tónleikahelgi sumarsins.
AÐ var heiðríkja og
glampandi sólskin þegar
blaðamann bar að garði í
Skálholtsbúðum. Fjörlegir
fiðlutónar bárust frá einum bústað-
anna, en æfingum morgunsins var
lokið. Inni fyrir gæddi tónlistarfólk-
ið sér á súpu og brauði sem það
bauð blaðamanni og Ijósmyndara að
njóta með sér og var ekki hægt að
segja annað en sannkallaður sumar-
búðaandi ríkti á staðnum.
Það kemur í hlut Bachsveitarinn-
ar að sjá um tónlistina þessa tónlist-
arhelgi. Fyrri laugardagstónleik-
arnir eru kl. 15 og eru þeir helgaðir
ítalska tónskáldinu Antonio Vivaldi,
en þeir síðari eru kl. 17 og á þeim
eru leikin verk þýsku og austur-
rísku tónskáldanna Georgs Philipps
Telemanns, Johanns Rosenmúllers,
Johanns Sebastians Bachs, og Jo-
hanns Heinrichs Schmelzers. Um er
að ræða einleiks- og kam-
merkonserta frá 17. og 18. öld sem
er barokktímabilið.
Verkin eru flest valin af Hollend-
ingnum Jaap Schröder sem er leið-
togi sveitarinnar á þessum
tónleikum. En hann hefur kannað
ítarlega fiðlubókmenntir 17.-19.
aldar og er einn helsti frumkvöðull
þess að færa flutning á tónlist þessa
tíma í upprunalegt horf, þ.e. að hún
sé flutt á þann hátt sem þá tíðkaðist
og á þau hljóðfæri sem voru notuð.
Mörg barokkverk óþekkt
„Mér finnst gaman að kynnast
þessum verkum, því flest þeirra
hefur maður ekki spilað áður og
jafnvel ekki heyrt. Þannig að við er-
um í rauninni að kynnast nýjum
verkum," segir Lilja, en hún er
fiðluleikari og leikur einleik á Vi-
valdi-tónleikunum. „Það er svo
skemmtilegt við hann Schröder að
hann er alltaf að grúska og finna
verk sem ekki hafa verið flutt áður
og það er þetta sem við njótum góðs
af.“ En Schröder hefur starfað með
Bachsveitinni áður og er þetta í sjö-
unda skipti sem hann leikur á
Sumartónleikum Skálholtskirkju.
„Ég hef gaman af að koma með
óþekkt verk,“ segir Schröder. Hann
hefur frá því í byrjun sjöunda ára-
tugarins kynnt sér vel tónlist
barokktímans og er henni því vel
kunnur. „Þegar þú hefur komið þér
upp ákveðinni efnisskrá er fólk
alltaf að biðja um sama efnið aftur.
Ég hef unnið meira með klassíska
tónlist undanfarin 10 ár og hef því
bætt við kunnáttu mína hvað hana
varðar.“
Schröder segir tiltölulega fá
barokkverk vera þekkt jafnt af al-
menningi sem tónlistarfólki. „Það
sem fólk heyrir er yfirleitt bara
toppurinn á ísjakanum og ég hef
gaman af að bæta ofan á hann. Það
er til fjöldinn allur af nótum sem
hafa aldrei verið prentaðar heldur
eru þær eingöngu til sem nótna-
handrit, eða að þær voru prentaðar
á 18. öld og eru því bara til á bóka-
söfnum. Fæstir tónlistarmenn hafa
þjálfun í að leita eftir tónverkum og
fara því sjaldnast lengra en út í
nótnaverslun," útskýrir Shcröder.
Hann segir að í mörgum tilfellum
sé um dásamleg tónverk að ræða og
því sé synd að þau nái ekki eyrum
fólks. „Ég segi stundum að þetta sé
eins og með matarvenjur fólks.
LILJA Hjaltaddttir og Peter Tompkins eru ánægð með samvinnuna
við Jaap Schröder sem þau segja góðan lærimeistara.
Fæstir þora að borða mat sem þeir
hafa ekki séð áður. Fólk ætti hins
vegar að vera duglegra við að borða
mat sem það þekkir ekki. Það er
miklu áhugaverðara."
Verkin sem leikin eru í Skálholti
um helgina segir Lilja vera hvert
öðru fallegra. „Þetta eru ólík verk.
bæði hvað varðar tóntegundir og
stíl. En þetta eru barokkverk og
sem slík þá túlka þau oft mismun-
andi blæbrigði og tón.“ Hún segir
einnig mikla fjölbreytni einkenna
þau. „Þetta eru fjörleg og glaðleg
verk þar sem einleikaramir fá nóg
að gera.“
Barokkhljóðfæri fyrir
barokkverk
Bachsveitin kom í Skálholtsbúðir
í byrjun vikunnar og dvelur þar
fram yfir tónleikana núna um helg-
ina. Æfingar eru stífar, en hópurinn
náði ekki að fara að æfa verkin sam-
an fyrr en um miðja síðustu viku.
Fram að því æfði tónlistarfólkið
verkin hver í sínu lagi.
Við flutning verkanna eru notuð
barokkhljóðfæri og segja bæði Pet-
er og Lilja þau töluvert ólík nútíma-
hljóðfærum. Tónninn sé ólíkur og
ekki jafn kröftugur, auk þess sem
stilling barokkhljóðfæranna sé mun
lægri. Það er þó meiri léttleiki og
snerpa í gömlu hljóðfærunum að
mati Lilju. „Tónninn verður skýrari
og tónlistarfólkið getur leikið sér
meira með hraðann."
Peter segir þó að það geti verið
nokkuð flókið að spila á barokk óbó.
Hljóðfærið er gert úr öðru efni en
nútíma óbó, auk þess sem
fingrasetningin er gjörólík. „Það
getur verið ruglandi að fara á milli
hljóðfæra," segir hann og bætir við
að hann hafi þó haft nægan tíma í
sumar til að venjast barokk óbóinu
á nýjan leik. „Það er búið að vera
mjög gaman að kynnast þessu,“
segir Lilja. „Það er líka svo auðvelt
að vinna með Schröder og hér höf-
um við færan leiðbeinanda sem hef-
ur margra ára reynslu, þannig að
fyrir okkur hefur þetta verið heil-
mikill skóli.“
„Ég er alltaf að leita að tónlist
fyrir strengjahljóðfæri og kem
stundum auga á ný verk á ferðum
mínum,“ segir Schröder, en hann á
mikið safn af nótum og heimsækir
reglulega bókasöfn í París og í Was-
hington á ferðum sínum. Hann segir
dagskrá tónleikanna í Skálholti hafa
mótast í samræðum sínum og
Helgu Ingólfsdóttur. „Við ræddum
saman um dagskrána og ákváðum
að hafa eina Vivaldi-tónleika, síðan
komu óskir frá tónlistarfólkinu um
einleik og verkin völdust svolítið út
frá því. I framhaldi var svo ákveðið
að velja ekki ítalska tónlist fyrir
hina tónleikana og því valdi ég aðal-
lega þýsk verk.“
Verk Bachs eru krefjandi að mati
þeirra Peters og Lilju. „Þau krefj-
ast ótrúlegrar leikni á fiðluna og
sum verka hans eru mjög flókin í
spili og samspili," segir Lilja. „Það
er mikið af skrauti í nótunum og
þessir færu fiðluleikarar héma
bæta ýmsu við nótumar á blaðinu,
þannig að úr verður enn meira flúr
og fjölbreytileiki. Það krefst mikill-
ar einbeitni að spila þessi verk,“
bætir hún við.
„Bach var mjög rómantískur,"
segir Peter og bætir við að Tele-
mann hafi verið vinsælli á sínum
tíma heldur en Bach, þótt Bach sé
meira í tísku í dag. En Peter leikur
einleikskonsert eftir Bach á tónleik-
unum og er sá könsert að öllum lík-
indum samin úr kantötu 169 og 49.
„Það eru ýmsar útgáfur til því verk-
ið er líka til fyrir orgeleinleik og
sem sembalkonsert,“ segir Peter og
útskýrir að Bach hafi e.t.v. ekki
samið verkið sem óbókonsert. „Það
STUND milli stríða hjá Bach-sveitinni sem hefur æft stíft undanfarið.