Morgunblaðið - 07.08.1999, Síða 48
^8 LAUGARDAGUR 7. ÁGIJST 1999
MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
, Bálfarir í hálfa öld
HINN 31. júlí 1998 voru fimmtíu
ár liðin frá því er fyrsta líkbrennsl-
an var framkvæmd hér á landi.
Þegar 40 ára afmælis Bálstofunnar
var minnst, gegndi ég starfi for-
stjóra Kirkjugarða Reykjavíkur-
prófastsdæma og hafði blaðamaður
Morgunblaðsins viðtal við mig í til-
efni þeirra tímamóta. Fram kom í
viðtalinu, að árið áður (1987) hefðu
látist rúmlega 1700 manns á ís-
landi og af þeim hefðu 124 verið
brenndir eða nálægt 7%. Væri hins
■^&gar Reykjavíkurprófastsdæmi,
þ.e. Reykjavík, Kópavogur og Sel-
tjarnarnes tekin sérstaklega,
reyndist brennsluhlutfallið um 10
af hundraði á því svæði. Okkur sem
aðhyllumst bálfarir hefir fundist
þróun þessara mála vera of hæg-
fara, en sé litið til baka í dag kem-
ur í ljós að þónokkur aukning hefur
átt sér stað sl. áratug. Samkvæmt
upplýsingum í fróðlegu riti sem
Kirkjugarðar Reykjavíkurpró-
fastsdæma gáfu út í október 1997,
sérstaklega tileinkað bálförum,
voru þær 1996 komnar í 17% í pró-
fastsdæminu en 11% á landsvísu.
Skv. þessum upplýsingum hefir um
^(§0% aukning orðið á líkbrennslu á
ca. 10 árum á landsvísu, en um 70%
aukning á höfuðborgarsvæðinu. Sé
litið til síðustu tveggja ára er aug-
ljóst að þessi þróun hefir haldið
áfram og vonandi verður svo í
framtíðinni.
Sá mikli munur sem fram kemur
á tíðni bálfara eftir landshlutum er
eðlilegur í Ijósi þess að eina Bál-
stofa landsins er í Fossvogskirkju í
Reykjavík. Það er þónokkuð um-
stang sem íylgir því að senda lík-
_kistu utan af landi til brennslu. Sú
*Sr líka raunin erlendis, að brennsla
er miklu tíðari í borgum og bæjum,
sem bjóða upp á þessa þjónustu.
Það mun væntanlega
líða langur tími þar til
brennsluofnar verða
settir upp úti á landi,
sökum gífurlegs kostn-
aðar vegna krafna um
mengunarvamarbún-
að. Um ófyrirsjáan-
lega framtíð verður
aðeins um þessa þjón-
ustu að ræða á höfuð-
borgarsvæðinu og
brýnt er að hún nýtist
í ríkara mæli öllum
íbúum þessa lands
jafnt og á sama verði,
án tillits til búsetu.
Kappkosta verður að
halda í lágmarki öllum
kostnaði við líkbrennsluna sem og
aðra útfararþjónustu.
Eins og fram hefir komið hér að
framan er stöðug aukning bálfara
og örari þróun nú síðasta áratug
en áður. Engu að síður erum við
eftirbátar flestra þeirra þjóða, sem
við viljum gjaman bera okkur
saman við. í Svíþjóð og Danmörku
er líkbrennsla að verða 70% á
landsvísu, í Noregi yfir 30% og
Finnlandi 20-25%. Um alla Evr-
ópu er kistubrennsla að vinna á og
lönd þar sem katólsk trú er ráð-
andi hafa sótt á, eftir að páfinn
afnam bann við brennslu. Tals-
menn kistubrennslu benda gjarn-
an á ýmsa kosti, sem þeir telja
vera fylgjandi brennslunni. Þegar
bálfarir hófust í Evrópu fyrir 120
áram vora heilbrigðissjónarmið og
umhverfissjónarmið á oddinum hjá
þeim forvígismönnum sem ráku
áróður fyrir líkbrennslu. Þegar við
Islendingar fimmtíu áram síðar
fóram að sýna áhuga á bálföram
voru svipuð sjónarmið ríkjandi hjá
aðalhvatamönnum þessa nýja sið-
ar. Lög um lík-
brennslu era fyrst
samþykkt á Alþingi
árið 1915, en Bálfarar-
félag Islands er ekki
stofnað fyrr en 1934.
Formaður þess, dr.
Gunnlaugur Claessen,
hafði áram saman ver-
ið ötull baráttumaður
fyrir stofnun bálstofu í
Reykjavík og fremstur
í flokki þeirra forvígis-
manna, sem börðust
fyrir því að fræða al-
menning um nauðsyn
þess að koma á lík-
brennslu.
Auk umhverfis- og
hollustusjónarmiða, sem ennþá era
í fullu gildi þegar rætt er um
bálfarir, vil ég leggja sérstaklega
Bálfarir
Um 50% aukning hefur
orðið á líkbrennslu á 10
árum á landsvísu, segir
Asbjörn Björnsson, en
um 70% aukning á
höfuðborgarsvæðinu.
áherslu á þann þátt sem víða er-
lendis vegur mjög þungt en það er
skortur á landrými fyrir kirkju-
garða. í Japan, sem er með þétt-
býlli löndum, er talinn svo sjálf-
sagður hlutur að brenna lík, að þar
er aðeins 1 af hverjum eitthundrað,
sem grafinn er í kistu. Þessi þátt-
ur, skortur á landrými, er mjög
hvetjandi í stærri borgum enda er
það svo að fjölmennar borgir í
Skandinavíu og annars staðar í
Evrópu skera sig úr hvað varðar
brennsluhlutfallið. Er það víða
komið yfir 90%.
Nú kunna þeir, sem af einhverj-
um ástæðum eru andvígir lík-
brennslu, að halda því fram að
landrými sé nóg á Islandi og verði
um ófyrirsjáanlega framtíð. Því er
til að svara að land undir kirkju-
garða liggur ekki allsstaðar á
lausu, t.d. í næsta nágrenni
Reykjavíkur. Má benda á að af því
landi sem Reykjavíkurborg úthlut-
aði í landi Gufuness á áttunda ára-
tugnum reyndist veralegur hluti
ónothæfur vegna ónógrar grafar-
dýptar. Og þegar ákvörðun var
tekin fyrir nokkram áram um gerð
nýs kirkjugarðs í landi Kópavogs,
var hreint ekki hlaupið að því að
finna heppilegt svæði sem upp-
fyllti kröfurnar. Leirdalurinn varð
fyrir valinu og til þess að uppfylla
kröfur um næga grafardýpt hefur
nú um margra ára skeið verið flutt
mold úr húsgrannum á næstu
byggingarsvæðum úr Smára-
hvammslandi í væntanlegan
kirkjugarð. Þótt ekki væri nema af
þeirri ástæðu einni saman að sí-
fellt færri svæði era fáanleg undir
kirkjugarða, er full ástæða til að
nýta landið betur með því að
leggja aukna áherslu á að fólk velji
brennslu í stað kistugreftrunar.
Auk þess sem duftkersreitur er
aðeins um sjötti hluti að ummáli,
miðað við kistugröf, er annar kost-
ur við duftreiti ekki síður mikil-
vægur, að grafardýpt er svo lítil að
ekkert vandamál er að finna hent-
ug grafarsvæði. Sérstakur graf-
reitur fyrir duftker hefir frá upp-
hafi verið í Fossvogi, sunnan
kapellunnar. I Gufuneskirkjugarði
er nú sérstakt svæði ætlað fyrir
duftker.
Þess má geta að leyfilegt er að
grafa duftker í leiði látinna ástvina
og er talsvert tíðkað. Eðlilega ríkir
nokkur fákunnátta hjá fólki um
flest er lýtur að bálföram. Gætir
oft ýmiskonar misskilnings og van-
þekkingar, þegar þessi mál ber á
góma. Því er full ástæða til að
benda þeim sem vilja fræðast um
þessi mál á ágætan og ítarlegan
upplýsingabækling Kirkjugarða
Reykjavíkurprófastsdæma, sem til
var vitnað í upphafi þessarar grein-
ar. Smárit þetta, sem heitir Bálför,
er fáanlegt á skrifstofu Kirkju-
garðanna í Fossvogi sem sendir
það endurgjaldslaust til þeirra er
þess óska. Hjá útfararstofum er
einnig hægt að fá upplýsingar um
bálfarir. Einnig er hægt að fræðast
um þessi mál með því að fara inn á
heimasíðu Kirkjugarðanna:
http://www.kirkjugardar.is
Að lokum þetta: Þar sem ég veit
að fjölmargir hafa áhuga á þessum
málum en skortir þekkingu til að
gera upp hug sinn, hvort velja skuli
þrennslu eða hefðbundna kistu-
greftran, hvet ég alla til að kynna
sér málin. Verði sú athugun til þess
að sannfæra viðkomandi um kosti
bálfarar, hvet ég hann til að láta
vita um þá ákvörðun sína, að hann
óski brennslu að lokinni jarðvist
sinni.
Nauðsynlegt er að nánustu ætt-
ingjar eða venslafólk viti um þessa
ákvörðun en öraggasta leiðin til að
farið sé að vilja hvers og eins í
þessum efnum er að staðfesta hann
á þar til gerðum eyðublöðum eða
skrá í tölvu Kirkjugarða Reykja-
víkurprófastsdæma. Þannig er
hægt að koma í veg fyrir efa og
misskilning sem oft vill verða, þeg-
ar stóra stundin rennur upp. Það
er skýlaus réttur hvers einstak-
lings að velja á milli líkbrennslu og
kistugreftrunar. Það er samt svo
að skv. lögum skal hver sá er ekki
hefir óskað annars hljóta kistu-
greftrun.
Höfundur er fyrrverandi
forstjóri Kirkjugarða
Reykjavíkurprófastsdæmis.
BRIDS
Arnór G. Ragnarsson
Sumarbrids 1999
FIMMTUDAGINN 29. júlí var spii-
aður mitchell tvímenningur með
þátttöku 18 para. Spilaðar vora 9
umferðir með 3 spilum á milli para.
Meðalskor var 216 og efstu pör vora:
NS
AKreð Kristjánss. - Sæmundur Bjömss. 263
BjömDúason-JónStefánsson 243
Bj. Gunnarss. - Valdimar Sveinss. 242
AV
Daníel Sigurðss. - Kristinn Karlss. 285
Vilhjálmur Sigurðss. - Erlendur Jónss. 227
Kristinn Ólafss. - Sigurður Kristjánss. 218
Daníel og Kristinn drógu sér mat
hjá Kebabhúsinu úr Heitasta pottin-
um og Alfreð og Sæmundur tvær frí-
spólur hjá Grensásvídeó.
Föstudaginn 30. júlí var spilaður
Howell tvímenningur með þátttöku
14 para. Spilaðar vora 13 umferðir
með 2 spilum á milli para. Meðalskor
var 156 og efstu pör voru:
Hermann Friðrikss. - Sigmjón Tryggvas. 193
Gylíi Baldurss. - Sigurbjöm Haraldss. 168
Vilhjálmur Sigurðss. - Guðrún Jóhannesd. 166
Eyþór Hauksson - Helgi Samúelsson 166
Baldur Bjarmars - Alfreð Kristjánsson 165
Hermann og Sigurjón nældu sér í
drátt úr Ferðapotti Samvinnu-
ferða/Landsýnar með því að draga
spaða K úr Heitasta pottinum.
HELLU5TEYPA JVJ
Vagnhöfða 17
112 Reykjavík
Sími: 587 2222
Fax: 587 2223
Gerið verðsamanburð
Tölvupðstur: sala@helliisteypa.is
6 sveitir tóku svo þátt í Miðnætur-
sveitarkeppnisútslætti. Sveit Gylfa
Baldurssonar sigraði sveit Eyþórs
Haukssonar í úrslitaleik 34-11. Með
Gylfa spiluðu Erlendur Jónsson, Vil-
hjálmur Sigurðsson jr. og Guðrún
Jóhannesdóttir. Sveitarfélagar Ey-
þórs voru Helgi Samúelsson, Friðrik
Jónsson og Árni Hannesson.
Sunnudaginn 1. ágúst var spilaður
Monrad barómeter með þátttöku 16
para. Spilaðar voru 7 umferðir með 4
spilum á milli para. Efstu pör vora:
Guðlaugur Bessason - Kristinn Karlsson +55
Gylfi Baldursson - Sigurbjöm Haraldsson +27
Guðrún Jóhannesd.-VilhjálmurSigurðss. +24
Guðmundur Karlsson - Kristján Jónason +24
Jóna Magnúsd. - Jóhanna Sigurjónsd. +21
Guðlaugur og Kristinn drógu sér
2x fría vídeóspólu og ís hjá Skalla í
Hafnarfirði úr Heitasta pottinum.
Sjö sveitir tóku þátt í Miðnætur-
sveitarkeppnisútslætti og til úrslita
spiluðu sveitir Gísla Steingrímssonar
og Sturla Snæbjörnssonar. Sveit
Gísla sigraði 24-3. Með Gísla spiluðu
Sigurður Steingrímsson, Jón Stef-
ánsson og Björn Dúason. Sveitarfé-
lagar Sturlu voru Ormarr Snæ-
björnsson, Guðmundur Karlsson og
Kristján Jónasson.
Jón Stefánsson er kominn með
góða stöðu í Bronsstigameistara
Sumarbridsins.
Staða 10 efstu manna í bronsstig-
um 31. júlí er þessi:
1. Jón Stefánsson 503
2. Guðlaugur Sveinsson 437
3. Eriendur Jónsson 400
4. Kristinn Karlsson 375
5. Vilhjáimur Sigurðsson jr. 344
6. Gylfi Baldursson 343
7. Jón Viðar Jónmundsson 313
8. Torfi Ásgeirsson 255
9. Baldur Bjartmarsson 216
10. Guðmundur Baldursson 177
Sumarbridge 1999 er spilaður 6
daga vikunnar, alla daga nema laug-
ardaga. Spilamennska byrjar alltaf
kl. 19:00. Spilaðir era Mitchell tví-
menningar með forgefnum spilum,
nema á miðvikudögum og sunnudög-
um en þá er spilaður Monrad Baró-
meter og pöram gefínn kostur á að
taka þátt í Verðlaunapotti. Eftir að
tvímenningnum lýkur á föstudögum
er spilað Miðnæturútsláttarsveita-
keppni og kostar 100 kr. á mann
hver umferð. Einnig er spiluð sveita-
keppni alla daga fyrir frídaga ef
þátttaka næst. Allir spilarar er vel-
komnir í sumarstemmninguna í
Sumarbridge 1999. Spilarar sem era
20 ára og yngri spila frítt í boði
Bridgesambands íslands. Umsjónar-
maður Sumarbridge 1999 er Sveinn
Rúnar Eiríksson í umboði Bridge-
sambands íslands.
Skoðanakúgun
stjórnar
Heimdallar?
FRAMUNDAN era
formannskosningar í
Sambandi ungra sjálf-
stæðismanna og má
búast við að mjótt verði
á munum milli tveggja
frambjóðenda, Jónasar
Þórs Guðmundssonar
og Sigurðar Kára Kri-
stjánssonar. Báðir era
þeir mjög hæfir ein-
staklingar og verður
hver og einn að gera
það upp við sig hvorn
hann telur heppilegri í
embættið. Einn af
homsteinum stefnu
Sjálfstæðisflokksins er
réttur hvers einstak-
lings til sjálfsákvörðunar og er
hvers kyns skoðanakúgun eitur í
beinum okkar sjálfstæðismanna.
Formannskosningar
Er ég verrl sjálfstæðis-
maður, spyr Rúna
Malmquist, af því að ég
hef aðra skoðun á því
en stjórn Heimdallar
hver eigi að vera
formaður SUS?
Ég er félagi í Heimdalli, f.u.s. í
Reykjavík, og sit í utanríkisnefnd
SUS. Eftir samtöl við marga félags-
menn að undanfömu hef ég vera-
legar áhyggjur af því, að stjóm fé-
lagsins muni við val á fulltrúum fyr-
ir komandi SUS-þing
útiloka þá félagsmenn
sem ekki era á sömu
skoðun og stjómin um
hver eigi að vera næsti
formaður SUS. Núver-
andi stjóm Heimdallar
hefur ekki farið dult
með stuðning sinn við
Sigurð Kára Ki-istjáns-
son og ég óttast mjög
að þeir fjölmörgu
Heimdellingar, sem
ætla að styðja Jónas
Þór, verði útilokaðir
frá þinginu.
Fari stjórn
HeimdaUar því offari í
þessu máli eins og mér
sýnist öll teikn á lofti um, þá verða
útilokaðir frá þinginu margir af
virkustu félögum Heimdallar, af
þeirri ástæðu einni, að þeirra hug-
mynd um hver eigi að vera formað-
ur SUS er stjóminni ekki þóknan-
leg. Ef það er ekki skoðanakúgun,
þá er skoðanakúgun ekki til!
Ég hef hingað til staðið í þeirri
trú að við val fulltrúa á SUS-þing
eigi að taka tillit til allt annarra eig-
inleika umsækjenda en skoðunar
þeirra á formannsefnum. Er ég
verri sjálfstæðismaður af því að ég
hef aðra skoðun á því en stjóm
Heimdallar hver eigi að vera for-
maður SUS?
Ég skora á stjóm Heimdallar að
standa málefnalega að vali á fulltrú-
um félagsins fyrir komandi SUS-
þing og láta gjörðir sínar í þeim efn-
um ekki lítillækka félagið og þær
hugsjónir sem það stendur svo fast
vörð um.
Höfundur situr f utanrfkisnefnd SUS.
Rúna
Malmquist