Morgunblaðið - 07.08.1999, Page 52

52 LAUGARDAGUR 7. ÁGÚST 1999
MORGUNBLAÐIÐ
HELGI
BJARNASON
+ Helgi Bjarnason
fæddist á Prest-
hólum í Núpasveit
9. október 1925.
Hann varð bráð-
kvaddur á Húsavík
28. júlí síðastliðinn
og fór útför hans
fram frá Húsavík-
urkirkju 6. ágúst.
I dag er tO grafar
borinn Helgi Bjarna-
son, maður sem ég var
svo heppinn að kynn-
ast og eiga með margar ánægjuleg-
ar stundir, maður sem ég mun
ávallt minnast með virðingu. Eg
kynntist honum árið 1982, er ég
kom í fóstur til þeirra heiðurshjóna
í Grafarbakka, Helga og Jóhönnu,
sjálfur mættur norður til að spila
knattspyrnu með Völsungi. Pá var
aðeins Ingibjörg, yngsta barn
þeirra hjóna, enn í hreiðrinu, en hin
börnin fjögur fyrir sunnan, við nám
og störf. Við Helgi urðum bestu
vinir frá fyrsta degi og sá vinskap-
ur hélst allt þar til hann kvaddi
þennan heim. Hann var stór maður
og nokkuð mikill ásýndum, en hann
var ljúfur, góður og heilsteyptur
persónuleiki, sem alltaf reyndist
mér vel. Helgi hafði mikinn áhuga á
knattspyrnu og knattspyi'nu bar
jafnan á góma er við hittumst. Eg
er enn að rifja upp þann tíma er við
sátum saman í stofunni heima í
Grafarbakka og horfðum á íþróttir í
sjónvarpinu eða fórum yfir leiki í
eldhúsinu og var enski boltinn og
árangur Völsungs nokkuð fyrir-
ferðarmikill í umræðunni. Helgi
hélt með Liverpool á þessum árum
enda voru þeir á toppnum í
Englandi. Þegar hins vegar fór að
halla undan fæti hjá liðinu gaf
Helgi út að það mætti halda með
tveimur liðum og valdi sér þá líka
lið sem sat í einu af efstu sætunum í
það og það skiptið. Hann hafði líka
mikinn áhuga á veiðiskap, bæði
stangveiði og skotveiði og í stang-
veiðinni var Helgi á heimavelli við
Laxá í Aðaldal, enda dregið fjöl-
marga fiska úr þeirri á í gegnum
tíðina. Það var einmitt við Laxá
sem ég hitti Helga í síðasta skipti,
nokkrum dögum fyrir andlát hans.
Þar var hann að heilsa upp á veiði-
menn með Jóhönnu sinni. Helgi var
þá fjallhress og hafði ýmislegt að
segja. Hann átti þó erfitt með að
koma með einhlítar skýringar á lé-
legri veiði í Laxá en hvað málefni
KÞ varðaði kvað við annan tón.
Helgi sagði að það væri einungis
fyrir loftleysi í Þingeyingum að svo
væri komið í málefnum Kaupfélags-
ins og að reksturinn væri nú í hönd-
um Eyfirðinga. Var þetta í fyrsta
og eina skiptið sem ég heyrði hann
tala um loftleysi Þingeyinga.
Helgi hafði ríka réttlætiskennd
og störf hans að verkalýðsmálum
bera þar glöggt merki um. Hann
barðist fyrir jöfnuði í þjóðfélaginu
og lagði sitt af mörkum í baráttunni
fyrir bættum kjörum þeirra lægst-
launuðu.
Helgi hugsaði vel um sitt fólk og
mátti ekki til þess hugsa að nokkur
maður nálægt sér væri svangur og
það var heldur ekki hægt að verða
svangur hjá henni Jóhönnu. Eftir
að hafa búið í Grafarbakka í á ann-
að ár kom að því að við Bogga, sem
ég hafði kynnst meðan á dvölinni
þar stóð, færum að búa sjálf. Og
mér er enn minnisstætt þegar
Helgi kom til mín um það leyti og
sagði við mig að ekki væri víst að
ung kona væri mikið fyrir eða
kynni yfirleitt að búa til kjarngóð-
an mat og ef ég því yrði svangur
skyldi ég bara koma í Grafarbakka
til að fá að borða. Þannig var nú
hann Helgi, alltaf að hugsa um sitt
fólk.
Elsku Jóhanna og böm, Aðal-
steinn, Kristjana, Bjarni Hafþór,
Helgi og Ingibjörg og aðrir fjöl-
skyldumeðlimir, Guð veiti ykkur
styrk í ykkar miklu
sorg en hafið hugfast
að minningin um góð-
an dreng mun lifa.
Kristján Kristjáns-
Andlátsfregnir eru
eitt af því sem hitta
mann yfírleitt fyrir
óvænt og óviðbúinn.
Þannig var það þegar
mér barst fréttin af
andláti Helga Bjama-
sonar um hádegi á
dánardægri hans. Kynni okkar
voru frá unglingsárum mínum þeg-
ar ég var við línuvinnu hjá þeim
feðgum Bjarna Ásmundarsyni og
Helga, en þeir voru með útgerð
sína á Húsavík í húsi neðan við
sjávarbakkann, hús sem áður hafði
verið veitingahús og kallað Gamli -
Baukur. Þar var oft glatt á hjalla
við stokkun og beitningu línu á bát
þeirra Svaninn. Ekki veit ég hvort
það var vegna línuvinnunnar eða
einhvars annars, að Helgi kom að
máli við mig og spurði hvort ég
vildi ekki vera á bátnum hjá sér
þegar skóla lyki um vorið. Það varð
að samkomulagi að ég gerðist há-
seti hans um vorið þegar að ég
hefði meðtekið ferminguna Þetta
urðu eftirminnilegir og skemmti-
legir sumardagar á fiskimiðum í
Skjálfandaflóa, Öxarfirði og við
Sléttu. Enda skipsfélagarnir ein-
stakir, Helgi Bjarnason, Arnór Kri-
stjánsson og um tíma Eyfirðingur-
inn Friðrik. Ekki er hægt að segja
að fiskigengd hafi verið mikil þetta
sumar og nægur tími var til að
ræða stéttabaráttuna, heimsvalda-
stefnuna, hernámið og væntingarn-
ar, sem menn gerðu sér þá enn, um
að ríki verkalýðsins í austri myndi
verða heiminum fyrirheit um betri
tíð með blóm í haga. Drifkraftar
umræðunnar voru að sjálfsögðu
Helgi og „Foringinn“ Arnór. í
þessum umræðum var ævinlega
rými fyrir þá gamansemi sem gerir
alla umræðu frjórri og skemmti-
legri og þar fengu ýmsir pólitískir
andstæðingar að sjálfsögðu fremur
háðulega útreið. Þannig var þessi
vist í raun skóli fyrir ungling sem
var að byrja að velta lífinu og til-
verunni fyrir sér og kennsla í því að
ekki bæri að taka hlutina of alvar-
lega, ekki væri ævinlega allt sem
sýndist. Og á góðum stundum, þeg-
ar veröldin lét blítt, var lagið tekið.
Foringinn hóf upp sína háu tenór-
rödd með; Sjá roðann í austri! -
hann brýtur sér braut!, og hljóm-
mikil og full baritón rödd Helga
fylgdi á eftir - Fram bræður! - það
dagar nú senn! Og ættjarðarljóð
Huldu og Jóhannesar úr Kötlum og
Islandsljóð Einars Ben, ásamt
stemmum úr Skugga-Sveini fengu
einnig að hljóma með meiru. Þetta
rennur í gegnum hugann þegar ég
læt hugann reika um kynni mín af
Helga og þá væntumþykju um fólk
og land, sem samveran með þessum
mönnum átti þátt í að þroska með
mér. Leiðir okkar lágu síðar saman
við önnur verkefni. Þar áttum við
ánægjulegt samstarf um bæjar og
landsmálapólitík og verkalýðsmál.
Þar var Helgi jafnan heill og
óskiptur, eins og ég veit að hann
var til hins síðasta, og lét ekki
glepjast af stundarfyrirbærum þó
ýmsir, sem töldu sig spámannlega
vaxna hlypu þar fyrir borð. Það er
ekki ofmæh að heimili Helga og Jó-
hönnu, að Ásgarðsvegi, hafi oft ver-
ið eins og félagsheimili, þar sem
sósíalistar og félagshyggjufólk á
Húsavík og úr kjördæminu öllu
hittist og réði ráðum sínum. Slíku
fólki ber þakklæti og virðing. Þá
má ekki gleyma þeirri gleði sem
samveran við þessi einstöku hjón
var á heimili þeirra og á samkom-
um Alþýðubandalagsins og verka-
lýðsfélagsins. Þar lék Helgi jafnan
mörgum „Undrahöttum“ með sinni
hljómmiklu söngrödd.
MINNINGAR
Helgi var um árabil formaður
Verkalýðsfélags Húsavíkur og átt-
um við þar frábært samstarf ásamt
fleirum á þeim vettvangi. Þar var
Helgi eins og annarsstaðar heill og
óskiptur í afstöðu sinni og baráttu
fyrir bættum kjörum og betra
mannlífi verkafólks. Helgi var
skapgerðarmaður og lét ekki sinn
hlut þegar hann vissi réttinn sín
megin. Hann var einnig maður
raungóður og gott til hans að leita
þegar vanda bar að. Það vitum við
sem hann þekktum. Menn eins og
Helgi Bjarnason og fleiri af hans
ættmennum eru ekki hversdagsleg
fyribæri. Þeh- eru í raun eins og lím
í samfélaginu. Sú listamannsæð
sem í þeim býr, er sífellt að gefa frá
sér tO samfélagsins, en menn taka
gjarnan ekki eftir því fyrr en þeir
eru horfnir af sviðinu. Helga
Bjarnasonar hefur viða séð stað í
atvinnu-, menningar- og félagslífi á
Húsavík Þess megum við minnast.
Eg er þakklátur fyrir að hafa
kynnst og átt ánægjustundir með
jafn ágætu fólki og þau hjón Helgi
Bjarnason og Jóhanna Aðalsteins-
dóttir hafa ætíð verið.
Við Guðmunda, færum Jóhönnu,
börnum hennar og fjölskyldum
þeirra okkar dýpstu samúð í þeirra
mikla missi.
Snær Karlsson.
Miðvikudagurinn 28. júlí verður
mér alltaf minnisstæður af vissum
ástæðum, fullur af þakklæti og
ánægju gekk ég inn í daginn. Mér
fannst ég þurfa að deila þessum til-
finningum með öðrum og hringdi í
frænda minn og vin Bjarna Hafþór
og við spjölluðum saman góða
stund.
Fáeinum klukkustundum síðar
hringdi síminn og mér var sagt að
bróðir minn Helgi hefði látist á
sama tíma og við frændumir vorum
að tala saman. Hann hafði kvatt líf-
ið neðan við bakkann, sem svo er
kallaður heima á Húsavík, í nálægð
vina sinna og kunningja.
Það fóru margar hugsanir af stað
í huga mínum þá stundina. Ég
greip þá í bænina sem ég nota mik-
ið í dag.
Guð gefi mér æðruleysi
til að sætta mig við það
sem ég fæ ekki breytt,
kjark til að breyta því sem ég get breytt
og vit til að greina þar á milli.
Mig langar til þess, Helgi minn,
nú þegar okkar leiðir skilur um
sinn og í mínum einfaldleika en
einlægni að rifja upp og þakka þér
fyrir örlítið brot af því sem þú
varst mér og mínum börnum.
Ég veit að þú kærðir þig lítið um
eitthvert orðagjálfur og umbúðir
utan um það sem talað var um, það
var innihaldið sem skipti þig máli
enda hvessti stundum, ég þekkti
það af eigin reynslu, en líka mikil
hlýja og mildi. Faðir okkar sagði
mér frá þeirri miklu fátækt og öllu
því basli sem foreldrar okkar
gengu í gegnum og að þá hafi það
verið þú sem varst stoð og stytta
heimilinu til hjálpar, þá ekki orðinn
gamall.
Eitt af því sem verður mér alltaf
í minni var þegar þú varst að koma
heim af vertíð á vorin, ég var ekki
hár í loftinu en fór niður á bryggju
að taka á móti þér. AJltaf komstu
með eitthvað handa mér, ég man
t.d. eftir flottri úlpu og skóm sem
ég spókaði mig í um allan bæ sem
þú hafðir gefið mér. Einu sinni
man ég að þú leiddir mig upp
bryggjuna og á leiðinni sagðir þú
og horfðir á mig: „Voðalega er Pitti
orðinn stór.“ Þessi orð notaðir þú
oft við mig í gamla daga.
Mig langar að minnast á jólin
þegar ég var lítill og elstu börnin
þín voru komin á legg hvað þú
gafst mér mikið af sjálfum þér. Þá
stjórnaðir þú aðfangadagskvöldinu,
þú leiddir okkur í kringum jólatréð
og söngst og hlóst, ég held að þetta
séu mínar Ijúfustu minningar um
þig og greyptu þær sig inn í barns-
sálina og þess vegna hef ég alltaf
borið virðingu og hlýju til þín sem
ég mun alltaf geyma enda ber elsti
drengurinn minn nafn þitt.
Ég man líka þegar ég fékk að
fara með þér í rjúpu og tína upp
það sem þú skaust, þá sagðir þú oft
þegar ég kom með rjúpu „fínt
Pitti“. Einu sinni fórstu með mig
upp í Reyðarárbotna og þaðan
austur að Gyðuhnjúk og hafðir með
nesti sem var súrt slátur og mjólk
og sagðir að ég yrði svo fljótur að
hlaupa ef ég borðaði þetta. Þegar
ég var eitt sinn að ná í rjúpu og
kom yfir smáhól sá ég hund og
öskraði óskaplega og hundurinn
hljóp í burtu. Ég tók rjúpuna en
þegar ég kom til þín æstir þú þig
upp og sagðir við mig: „Þú mátt
ekki öskra svona, drengur, ég hefði
náð henni, þetta var tófa, maður.“
En ég man að þú skaust 37 rjúpur
þennan dag.
Ég man líka þegar þið pabbi
byggðuð húsið á Ásgarðsvegi 15.
Ég var 6 ára þegar við fluttum inn í
húsið. Við Jón vorum baðaðir og þú
fórst með okkur í nýja húsið og
sagðir okkur að þarna ættum við
að eiga heima og vera góðir, þetta
man ég vel. Þegar ég var 8 ára
sendir þú m'ig með bréf upp á
sjúkrahús til stúlku sem þú hafðir
kynnst sem síðan varð konan þín,
yndisleg manneskja sem mér þykir
óskaplega vænt um.
Á þeim árum sem ég var smá-
drengur keyptuð þið bátinn Svan,
14 tonna bát, sem þú varst formað-
ur á. Foreldrar okkar sáu um vinn-
una í landi ásamt öðrum. Ég lærði
þá að beita og stokka. Einn dag að
haustlagi var norðvestanátt, mjög
vont veður og fólkið var farið að
lengja eftir ykkur á Svaninum.
Pabbi sagði mér að hlaupa út á
Höfða og vita hvort ég sæi eitt-
hvað. Ég sá ósköp lítið, enda veðrið
mjög vont, en allt í einu sá ég bát-
inn þar sem hann var svartur á lit-
inn og sást því vel í hvítu öldurót-
inu. Eg hljóp þá til baka og lét vita.
Það þótti stórafrek í þessu veðri
sem þá var að þið skylduð ná í
höfn, sem lýsir þinni sjómennsku
og aðgæslu.
Árin liðu og þið bræður og pabbi
keyptuð bát frá Danmörku. Þessi
bátur var gerður út frá Keflavík á
veturna. Eg var þá 16 ára land-
maður ásamt fleirum, við beittum
hlið við hlið í skúrnum. Þá var van-
inn að skipta yfir á net um páska-
leytið. Svo er það einn daginn að
allt vai’ á fullri ferð í skúrnum að
þú segir allt í einu: „Heyrðu, Pitti,
þú getur verið kokkur á netunum.“
Þegar ég heyrði þetta hefði ég vUj-
að detta ofan í balann sem ég var
að beita en þorði ekki að segja nei
við þig. Þú hélst áfram að tala og
sagðir að við gætum fengið eina
tunnu af saltkjöti og eina af slátri
frá pabba svo þetta yrði fínt,
þannig var þetta afgreitt.
Eitt atvik er mér minnisstætt.
Þá var kominn annar bátur sem
hét Helgi Flóventsson og þar vor-
um við þrír bræður um borð á síld-
veiðum. Hreiðar var skipstjóri og
við vorum að fara með síld til Rauf-
arhafnar, þá lagðist báturinn allt í
einu á hliðina og fórum við allir í
gúmmíbát og var bjargað um borð
í Stíganda frá Ólafsfirði. Við stóð-
um á dekkinu um borð í Stíganda
og sáum bátinn hverfa í hafið, ég
stóð skammt frá ykkur Hreiðari,
þá sé ég að þú tekur um öxl Hreið-
ars og segir: „Við fáum okkur ann-
an bát, Hreiðar minn.“ Þá komu
tár hjá sumum.
Eftir því sem árin hafa liðið hef-
ur okkar samband verið minna. Ég
veit að þú hefur fylgst með mínu
lífshlaupi og ætla ekki að fjölyrða
meira um það. Fyrir mánuði hitt-
umst við og töluðumst við í síðasta
sinn, ég verð ævinlega þakklátur
fyrir þá stund.
Elsku Hanna mín, guð varðveiti
þig og styrki í þinni sorg, þú átt
alla mína samúð og væntumþykju.
Aðalsteinn, Kristjana, Bjarni
Hafþór, Helgi, Ingibjörg og fjöl-
skyldur. Guð blessi ykkur öll og
styrki við fráfall góðs föður,
tengdaföður og afa.
Eg kveð kæran bróður minn
með virðingu og þökk fyrir það
sem hann var og gerði fyrir mig og
ekki síst börnin mín í sínu lífi.
Guð leiði þig um lífsins huldu vegi
og lýsi þér hvert fótmál, bróðir minn
þú varst mín styrka stoð að hinsta degi
ég studdi mig á laun við kærleik þinn.
Mín fyrirmynd að Mkomnara lífi
ég fékk ei staðist augnatillit þitt.
Hvað hér eftir á daga mína drífi
mun Drottinn ráða, hann blessi nafnið þitt.
(Pétur Bjarnason.)
Þinn bróðir,
Pétur Bjarnason.
Það er miðvikudagur, ég er í
vinnunni. Ég er að hugsa um lax-
veiðitúrinn, sem ég ætla í á laugar-
daginn. Tilhlökkunin er mikil, ég
hef ekki farið í lax í tvö ár. Nú er
loks komið að því að fara aftur í
veiðitúr með meistaranum. Við höf-
um ekki veitt saman í sex ár. Ég
læt hugann reika aftur til þess
dags sem ég veiktist alvarlega af
veiðidellunni, þá fékk ég að fylgjást
með honum og veiðifélaga hans,
Birgi, veiða í Laxá. Þá fékk ég
fyrstu kennsluna í veiðiskap. Oft
síðan fórum við saman til veiða og
ég naut leiðsagnar hans og upp-
fræðslu, ekki aðeins hvar hann
lægi eða hvaða agn væri best að
nota, heldur einnig um landið, nátt-
úruna, fuglalífið og svo framvegis.
Ég minnist með gleði allra þeirra
stunda sem við áttum saman við
ána. Enginn var jafn áhugasamur
og hann, enginn kveikti vonarneist-
ann hjá mér eins og hann. Það var
ótrúlegt að jafnvel þótt ekkert
fengist var samt gaman. Og nú var
stundin aftur að renna upp, á laug-
ardaginn ... síminn hringir, ég tek
hann upp, það er Kristjana, dóttir
hans, í símanum: „Hann pabbi er
dáinn.“ Helgi, meistarinn minn, er
dáinn. Nokkrum mínútum síðar
hringir síminn aftur, það er Hafþór
með fréttina. Ég fæ aldrei aftur að
fara með honum í Laxá. Ég verð
dapur, hryggur, sorgmæddur. Ég
fer að hugsa um allar stundirnar
sem ég hef setið við eldhúsborðið í
Grafarbakka og notið þess að fá að
vera einn af fjölskyldunni. Gleðin
og hið jákvæða var undirtónninn
við þetta borð. Þar 'voru sagðar
sögur sem eiga engan sinn líka. Ör-
lögin höguðu því svo til að ég fékk
óvænt tækifæri til að heimsækja
Helga og Jóhönnu fyrir þremur
vikum, þá sat ég við borðið ásamt
Helga £ þrjá tíma og Jóhanna
stjanaði við okkur að vanda meðan
við þrjú nutum þess að rifja upp
gamlar minningar og plana veiðit-
úrinn framundan. Ekki grunaði
mig þá að þessi stund yrði okkar
síðasta. Helgi var mér til fyrir-
myndar á fleiri sviðum en laxveiði.
Á ég honum að þakka að ég þarf
ekki að vaska mikið upp á mínu
heimili eða stunda önnur eldhús-
verk.
Því lengur sem ég hugsa minnk-
ar depurðin, en gleðin yfir því að
hafa kynnst þessum manni nær
tökum á mér. Ég sé að Helgi hefur
yfirgefið þennan heim hamingju-
samur maður. Hann hefur horft á
farsælt gengi barnanna sinna og
þaðan af fleiri gjöivilegra afkom-
enda. Hann hefur notið Jóhönnu
konu sinnar til síðasta dags. Ég má
ekki til þess hugsa hvað orðið hefði
um Helga minn Jóhönnulausan.
Ekki get ég heldur séð hann fyrir
mér heilsulausan langlegusjúkling,
það var ekki hans eðli. Ég tel að
endirinn hafi orðið eins og hann
vildi helst að hann yrði.
Ég vil votta Jóhönnu og afkom-
endum hans öllum samúð mína.
Magnús Torfason.
Mig setti hljóðan, þegar tengda-
faðir minn tilkynnti andlát Helga
Bjarnasonar. Hugurinn hvarflar 20
ár aftur í tímann þegar ég kom til
Húsavíkur, „hálf munaðarlaus" og
var heimagangur hjá Helga og Jó-
hönnu. I tæp tvö ár kom ég dag-
lega á heimili þeirra og ef ég kom
ekki einhverra hluta vegna, rumdi í
honum: „Hvar hefur þú verið?“
Börnin voru flutt að heiman og
Helgi þurfti að hafa einhvern til að
reksa í og því varð ég ágæt bráð
fyrir hann. Við tókum nokkrar
rimmur um þjóðmálin, fótboltann