Morgunblaðið - 22.08.1999, Blaðsíða 24

24 SUNNUDAGUR 22. ÁGÚST 1999
MORGUNBLAÐIÐ
í tímans rás hefur starfsaðstaða ljósmæðra breyst. í spjalli við ljósmæður á öllum aldri, sem Kristín Marja
Baldursdóttir heimsótti, kemur fram að viðhorf þeirra til starfsins og lífsins hefur hins vegar lítið breyst.
Morgunblaðið/Sigurður Fannar
FYRIR rúmum hundrað
árum voru yfirsetukon-
ur áminntar um skyld-
ur sínar í embættisskil-
ríkjum sem þær fengu í
hendur. Þeim bar meðal annars að
hegða sér skikkanlega, vera
þénustuviljugar við alla sem til
þeirra leituðu, jafnt ríka sem fá-
tæka, hvort heldur á nóttu eður
degi, og forðast nautn áfengra
drykkja og óþarft hjal, svo eitthvað
sé nefnt.
Á ljósmæður var litið sem hálf-
guði sem unnu starf sitt af hug-
sjón, og þær virtust vera sér með-
vitandi um það hlutverk sem sam-
félagið skipaði þær í. Þær gerðu
litlar kröfur um laun í skildingum,
aftur á móti þótti þeim það ekki
umtalsvert að taka fatnað og mat
úr eigin búi og færa fátækum
sængurkonum ef þurfti. Syni ljós-
móður varð eitt sinn orði: Ef ég
svaf ekki á buxunum mínum vai'
mamma búin að gefa þær þegar ég
vaknaði.
Ríðandi í skafrenningi og myrkri
komu þær sem frelsandi englar um
hánótt, tóku á móti barninu og sáu
síðan um börn og bú þar til sæng-
urkonan komst á ról. Tóku jafnvel
slátur fyrir húsfreyju ef svo bar
undir.
Saga ljósmæðra á Islandi er ein-
stök og starf þeirra ekki síður.
Hver fæðing er saga. Ljósmæður
njóta þeirra forréttinda að sjá
fyrstar lífið vakna en ábyrgð þeirra
er mikil og segja má að þær séu
Morgunblaðið/Halldór Kolbeins
„Af virðingu við sögu Ijósmæðra létum við taka mynd af okkur í peysufötum með merki Ijósmæðra,
hlustunarpípuna, í höndum." Fyrsti útskriftarhópur Ijósmæðra úr Háskóla íslands árið 1998. Frá
vinstri: Jenný Inga Eiðsdóttir, Krístín Svala Jónsdóttir, Linda M. Stefánsdóttir, Valgerður L. Sigurðar-
dóttir, Dagný Zoega, Halla Hersteinsdóttir, Súsanna Jónsdóttir og Guðlaug Einarsdóttir.
flesta daga með lífið í lúkunum í
bókstaflegri merkingu þess orðs.
Formleg ljósmæðrafræðsla hófst
á íslandi árið 1761. Yfirsetu-
kvennaskóli í Reykjavík var síðan
stofnaður árið 1912 og tók nám
Ijósmæðra þá sex mánuði. Smám
saman var námið lengt og árið 1996
var það sett á háskólastig. Nám
ljósmæðra tekur nú sex ár og er
því óhætt að segja að kröfur um
fagkunnáttu hafi heldur betur auk-
ist. Laun eru þó enn i litlu sam-
ræmi við námskröfur og ábyrgð, og
eimir líklega enn eftir af gömlum
viðhorfum um hugsjónastarf.
Ljósmæðrafélag Islands varð 80
ára 2. maí síðastliðinn og er núver-
andi formaður þess Ástþóra Krist-
insdóttir ljósmóðir. Samkvæmt
upplýsingum hennar eru nú 410
ljósmæður í félaginu, þar af 235
starfandi. Meira en helmingin-
þeirra starfar á Kvennadeild Land-
spítalans. Að sögn Ástþóru berjast
ljósmæður enn fyrir bættum launa-
kjörum en auk þess vilja þær að
áhersla verði lögð á betri og sam-
felldari þjónustu við verðandi
mæður. „Stefnan er sú að kona hafi
sömu ljósmóður í meðgöngu, fæð-
ingu og sængurlegu og að konum
verði gert kleift að fæða í heima-
byggð sinni.“
Það er liðin tíð að ljósmæður fari
ríðandi um heimabyggð sína til að
hjálpa konu í barnsnauð, nú bíða
þær flestar við lyftudyrnar. En við-
horf þeirra til starfsins virðist þó
lítið hafa breyst og virðing manna
fyrir starfi þeirra er enn hin sama.
Kona sem fætt hefur fimm sinn-
um og kynnst jafnmörgum ljós-
mæðrum hafði þetta um Ijósur
barnanna sinna að segja: „Þær
voru yfirvegaðar en léttar í skapi.
Svo hafði ég á tilfinningunni að
þær væru trúaðar, eða hefðu að
minnsta kosti mikla trú á lífinu.“
Og skyldi engan undra þótt ljós-
mæður hefðu trú á lífinu. Þær taka
á móti því oft í viku.