Morgunblaðið - 22.08.1999, Síða 50

50 SUNNUDAGUR 22. ÁGÚST 1999_
' HUGVEKJA
MORGUNBLAÐIÐ

-A

í
Réttir
Uppskeru-
hátíð
Okkur ber að hagnýta og varðveita auðlindir
láðs og lagar. Stefán Friðbjarnarson
telur gleði yfir vel heppnuðu verki
hluta af hamingju fólks.
ATVINNUVEGIR íslendinga
vóru lengst af tveir, landbúnað-
ur og sjávarútvegur. Sjávarvör-
ur urðu aðalútflutningur okkar
þegar um miðja 14. öld: skreið
(hertur fiskur) og lýsi. Land-
búnaður var á hinn bóginn aðal-
atvinnuvegur okkar allt frá
landnámi og fram á 20. öldina,
er ný tækni og þekking færði
sjávarútveg í öndvegi atvinnu
og afkomu landsmanna. Höfuð-
grein landbúnaðar var kvikfjár-
rækt og bústofn nautgripir,
sauðfé og hross, auk geita,
svína, hænsna og gæsa. Garð-
yrkja var og stunduð í smáum
stíl þegar á landnámsöld (gras-
garðar, hvanngarðar, laukgarð-
ar). Einnig vóru ræktaðar
bruggjurtir, malurt, mjaðarjurt
og bygg, sem m.a. var notað til
ölgerðar. Menn fóru og á grasa-
fjall og sölvafjöru og söfnuðu
jurtum til manneldis. Gróður-
hús og garðyrkja í stórum stíl
kom ekki til sögunnar fyrr en á
20. öldinni - og óx ásmegin við
nýtingu jarðhitans.
Uppskeruhátíðir á borð við
þær sem lengi hafa tíðkast í
komræktarlöndum - og teljast
þar til heztu tyllidaga ársins -
hafa ekki skipað jafn-háan sess í
skemmtanalífi íslendinga. Og
þó. Slægjur eða engjagjöld og
síðar töðugjöld eða túngjöld
heyrðu lengi til heyskaparlok-
um í sveitum landsins, að
ógleymdum réttum og réttar-
stemmningu, sem eru hluti af
menningararfleifð okkar. Og
sjómannadagurinn er sannkall-
aður hátíðisdagur í sjávarpláss-
unum, sem mynda verðmæta-
skapandi keðju á gjörvallri
strandlengjunni umhverfis há-
lendi landsins. Sums staðar
slagar sjómannadagurinn hátt
upp í sjálfan þjóðhátíðardaginn.
Slægjur eða engjagjöld rekja
rætur langt aftur í íslands sögu.
Þeirra er getið í Fóstbræðra-
sögu. Sem og í Bekrarímu frá
17. öld. Göngur og réttir spanna
og íslands söguna alla og
ákvæði um fjallskil er þegar að
fínna í Grágás, fomu lagasafni.
Göngur og réttir vóm stór þátt-
ur í atvinnu- og félagslífi fólks-
ins í landinu. Þeim era gerð góð
skil í fimm binda verki Braga
Sigurjónssonar, Göngum og
réttum, sem gaman er að berja
augum. Frá fomu fari hefur
margs konar gleðskapur tengst
réttum, m.a. réttardansleikir,
sem komu þó ekki til sögunnar
fyrr en á seinustu áratugum 19.
aldar. Stundum keyrði réttar-
gamanið þó úr hófi fram. I Sögu
daganna eftir Ama Bjömsson
segir m.a.: „Frá 19. öld eru til
ýmsar heimildir um gleðskap í
réttum ásamt drykkju og daðri,
sem sumum þótti eins og ævin-
lega ganga úr hófi fram. Engar
sögur fara þó af voveiflegum af-
leiðingum.“
Töðugjöld og réttir era í viss-
um skilningi uppskerahátíð,
þótt þessi íslenzku fyrirbæri
hafi annað yfirbragð, aðra út-
færslu, en hjá kornræktarþjóð-
um. Fólk er að fagna ávöxtum
jarðar og afrakstri eigin starfa,
samansöfnuðum Guðs gjöfum,
sem eiga að duga því til fram-
færzlu langa og stranga vetrar-
tíð. Sjómannadagurinn er að
hluta til annarrar gerðar. Hann
er fyrst og fremst baráttudagur
sjómannastéttarinnar. En hann
er jafnframt - og máski ekkert
síður - hátíðisdagur sjávar-
plássa, hátíðisdagur íslenzkrar
þjóðar, sem byggir afkomu sína
og efni að stærstum hluta á
auðlindum sjávar, veiðum og
vinnslu.
Uppskerahátíðir eru í senn
gleði- og þakkarhátíðir. Þá
þakkar fólk góðum Guði, höf-
uðsmiði himins og jarðar, gjafir
hans: auðlindir láðs og lagar -
og eigið hugvit til að nýta þær
og varðveita af hagsýni og fyrir-
hyggju.
Guðsþjónustur era og fastur
liður í hátíðahöldum sjómanna-
dagsins. Sjómenn eru frá fomu
fari, flestir hverjir, góðir stuðn-
ingsmenn kirkju og kristni í
landinu. Sama máli gegnir um
bændur og búandlið. 011 gerum
við okkur grein fyrir að í „al-
máttugri hendi hans er hagur
þessa kalda lands“.
Það er sjálfsagt að gera sér
dagamun, gleðjast og gleðja
aðra. Ekki sízt af þeim tilefnum
sem era hvatinn að uppskerahá-
tíðum, hvers konar. Gleðjast yf-
ir gjöfum Guðs og afrakstri eig-
in hugar og handa. Guð hjálpar
þeim sem hjálpa sér sjálfir,
stendur þar. Óll eram við síðan
verkfæri hans til að hálpa þeim,
sem af einhverjum ástæðum era
hjálpar þurfi í samfélagi okkar.
í DAG
VELVAKANDI
Svarað í síma 569 1100 frá 10-12 og 13-15
frá mánudegi til föstudags
Formannskjör í SUS
í Degi 19. þessa mánaðar
er Björn Bjarnason ráð-
herra og skjólstæðingur
hans til margra ára, og
fráfarandi formaður SUS,
Asdís Halla Bragadóttir,
sögð styðja Sigurð Kára
Kristjánsson sem næsta
formann SUS. Hinn fram-
bjóðandinn til embættisins
er Jónas Þór Guðmunds-
son, varaformaður SUS.
Hvorugan manninn þekki
ég en slíkur stuðningur frá
Birni Bjarnasyni lyktar að
mínu mati illa.
Rannveig Tryggvadóttir.
Lausn á vanda Reykja-
víkurflugvallar
UNDANFARIÐ hefur
umræða verið uppi í
Reykjavík um framtíð
Reykjavíkurflugvallar.
Hópur fólks hefur tekið
höndum saman í baráttu
fyrir brottflutningi vallar-
ins. Sl. fimmtudagskvöld
mættust í sjónvarpinu
samgönguráðherra, sem
mig minnir að heiti Sturla,
og Steinunn nokkur rithöf-
undur, og ræddu þau um
framtíð vallarins. Svo var
að skilja að Sturla hallaðist
að því að hafa völlinn
áfram þar sem hann er og
er viljugur að leggja til
þess 1,5 milljarða króna á
næstu árum. Þetta vill
Steinunn ekki. Helstu rök
Sturlu fyrir því að hafa
völlinn þar sem hann er,
voru þau, að landsbyggð-
arfólki sem kæmi með
flugi til höfuðborgarinnar,
þætti gott að hafa völlinn
þar sem hann hefur alltaf
verið. Steinunn benti á að
þarna væri gott undir fólk
og fyrirtæki. Sem lands-
byggðarmanni þykir mér
liggja ljóst fyrir að hægt
sé að leysa þetta mál á
mjög hagkvæman og ódýr-
an hátt sem leysti margan
vanda. Húsnæðisvöntun í
höfuðborginni kemur til af
fólksfjölgun. Þessi fjölgun
kemur utan af landi. Kæmi
til meira rými í Vatnsmýr-
inni fyrir byggingar þá
kæmist landsbyggðarfólk-
ið fyrir í Reykjavík og eng-
in þörf yrði fyrir flugvöll.
Að breyta flugvallastæðinu
í húsalóðir flýtir þróun og
stefnu ríkisstjórnar Da-
vxðs, léttir á starfi Sturlu
og ég tali nú ekki um
Guðna Agústssonar. Þessir
heiðursmenn gætu þá eytt
tíma sínum í að leggja
hæfilegt skilagjald á að-
flutt landsbyggðarfólk.
Vigfús Andrésson.
Svar við fyrirspurn
um undirskriftarlista
Frá samtökunum Vernd-
um Laugardalinn:
Vegna fyrirspurnar í
Velvakanda nýlega geta
áhugasamir einstaklingar
fengið senda undirskriftar-
lista. Hægt er að hafa sam-
band í síma 553 7410.
Hægt er að skrá andmæli
sín á Netinu. Slóðin er:
www.laugardalurinn.is og
netfangið er: vernd-
umÉlaugardalurinn.is. Nú
hafa safnast 15 þúsund
undirskriftir. Fólk er beðið
að skila undirskriftarlist-
um í síðasta lagi fostudag-
inn 3. september í umslög-
um merktum: Verndum
Laugardalinn á pósthúsið
R-8 Grensásvegi - biðpóst-
ur.
Stefán Aðalsteinsson.
Tapað/fundið
Olympus myndavél
týndist
OLYMPUS myndavél í
svartri tösku týndist í júlí í
Reykjavík. Skilvís fínnandi
hafi samband í síma
568 3395.
Blátt peningaveski
týndist
BLAÐBURÐARBARN
týndi peningaveskinu sínu
á leiðinni frá BT-tölvum, í
strætó, frá Suðurgötu að
Melunum. Veskið var blátt
og í því skilríki og pening-
ar. Skilvís finnandi hafi
samband í síma 552 7851.
GSM-sími týndist á
þjóðhátíð
GRÆNN og svartur
Ericsson GA-628 GSM-
sími týndist mánudags-
morguninn 2. ágúst á þjóð-
hátíðinni í Eyjum. Skilvís
finnandi hafi samband í
síma 422 7050.
Gucci úr týndist
GUCCI úr silfurlitað týnd-
ist sl. fimmtudagskvöld
líklega fyrir utan Kaffi
Reykjavík. Skilvís finnandi
hafi samband í síma
567 5591. Fundarlaun.
Dýrahald
Snælda er týnd
SNÆLDA hvarf af heimili
sínu á Freyjugötu mánu-
dagskvöldið 16. ágúst. Hún
er um 9 mánaða, eyrna-
merkt númer 51 og með
rauða ól. Hún er gul, svört
og grábröndótt, með hvíta
bringu og hvítar lappir. Ef
þú hefur séð hana eða
kannski ert með hana þá
vinsamlegast hringdu í
551 0334 eða 695 1684.
Einnig er fólk beðið um að
athuga hvort hún hafi lok-
ast inn í einhverjum skúr í
nágrenninu.
Naggrís fæst gefins
EINN naggrís fæst gefins,
búr fylgir. Fyrstur kemur
fyrstur fær. Upplýsingar í
síma 699 5290
Hann er
miklu
ódýrari
en burð-
arkarlar.
dæmigert fyrir ykkur karlana.
KOMDU,
þau eru
örugglega
með gesti,
ég heyri
nefnilega
að mamma
hlær að
fimmaura-
bröndur-
unum hans
pabba.
Yíkverji skrifar...
MARGT ber að varast í henni
veröld. Víkverja barst í vik-
unni til eyrna saga sem staðfestir,
svo ekki verður um villst, að spritt-
kerti geta verið stórhættuleg. Þau
era lítil og virka ósköp sakleysisleg.
Hafa oft skapað rómantíska
stemmningu, en þannig er mál með
vexti að hjón og gestir þeirra sátu í
mesta sakleysi að spjalli fyrir
skömmu þegar einhvers konar
sprenging varð í kertastjaka, sem
hékk uppi á vegg, en þar í vora
sprittkerti. Logar stóðu upp úr
stjakanum en heimilisfaðirinn brá
sýótt við og hugðist bjarga málun-
um. Hann starfar sem slökkviliðs-
maður, er sem sagt þaulkunnugur
aðstæðum sem þessum og fór því að
öllu með gát. Svo vel vildi til að
kertastjakinn var skammt frá úti-
dyrum, þannig að húsbóndinn tók
hann af veggnum og hugðist færa út
fyrir dymar. En afleiðingamar
urðu því miður slæmar. Hann
brenndist mjög illa á höndum; fékk
þriðja stigs brana á hluta þeirra, og
verður frá vinnu um skeið.
Um er að ræða fagmann, sem
fyrr segir; mann sem er vanur að
ráða niðurlögum elds og ganga um
aðstæður sem þessar með varúð.
Fyrst svo illa fór fyrir honum er
rétt að vara almenning við spritt-
kertum. Þau era greinilega ekki
eins sakleysisleg og þau líta út fyrir
að vera.
x x x
ÍKVERJI hefur lengi furðað
sig á því að utan á Smjörva-
dósum er fullyrðing sem stenst
aldrei, að minnsta kosti ekki á
heimili hans. „Símjúkur á brauðið,
pönnuna og baksturinn,“ stendur á
Smjörva-dósinni, en í þau skipti
sem Víkverji kaupir Smjörva
bregst ekki að eftir að hafa staðið í
ísskáp í einhvem tíma er hann
alltaf harður þegar á að smyrja
honum á brauð. Ef loforðið á við
um að varan verði mjúk sé hún
geymd á eldhúsbekknum þyrfti
væntanlega ekki að taka það fram,
þannig að Víkverji telur víst að
Smjörvi sé þannig úr garði gerður
að hann eigi að vera mjúkur þrátt
fyrir að vera geymdur í kæli. Eða
er ekki svo?
x x x
VÍKVERJI fylgist af áhuga með
íslenskum knattspymumönn-
um í útlöndum. Margir era að gera
það gott og virðast eftirsóttir.
Fréttir bárust af því í sumar að lið
í Austurríki hefði áhuga á að kaupa
Rúnar Kristinsson frá Lilleström í
Noregi, en forráðamenn norska
liðsins höfnuðu miklum peningum
fyrir leikmanninn því hann væri
svo mikilvægur. Heiðar Helguson,
framherji sama liðs, hefur staðið
sig frábærlega í sumar og er sem
stendur markahæstur í norsku
deildinni og haft var eftir þekktum
umboðsmanni í Noregi í vikunni að
franska stórliðið Bordeaux hefði
áhuga á að kaupa Heiðar, og væri
tilbúið að greiða um 400 milljónir
króna fyrir hann. Gaman ef satt er!
Á föstudag birtist svo frétt um
Brjmjar Björn Gunnarsson í
norska blaðinu Verdens Gang þar
sem leikmanninum er hrósað í há-
stert. Hann lék reyndar í Noregi
með Válerenga fyrir nokkram
misserum, en var látinn fara þaðan
vegna þess að eftir að Egil „Drillo"
Olsen, fyrrverandi landsliðsþjálfari
Norðmanna, tók við stjórninni fékk
íslendingurinn ekki tækifæri.
Sænska liðið Örgryte nældi í hann
án þess að borga krónu fyrir og nú
er hann sagður besti miðvörðurinn
í sænsku knattspyrnunni.
í VG kemur fram, haft eftir
þjálfara Örgryte, að erlend lið hafi
fylgst með honum í sumar og um-
boðsmaður leikmannsins segir
blaðamanni norska blaðsins að eitt
lið frá Italíu, að minnsta kosti,
fylgist grannt með honum um þess-
ar mundir.
Ánægjuleg tíðindi, svo ekki sé
meira sagt. Það yrði ekki dónalegt
ef íslenskur knattspyrnumaður
gerðist loksins atvinnumaður hjá
liði á Ítalíu, en þar hefur enginn
verið á mála síðan Albert Guð-
mundsson var hjá AC Milan fyrir
margt löngu. Og svo undarlega vill
til að forráðamenn Válerenga í
Noregi gleðjast eflaust einnig mjög
yfir þessum fréttum. Það kemur
nefnilega fram í VG að liðið hafi
látið hann fara til Örgryte fyrir
ekki neitt á sínum tíma, en í stað-
inn samið um það við sænska liðið
að yrði leikmaðurinn seldur annað í
framtíðinni fengju Norðmennimir
helming þess fjár sem fyrir hann
fengist.