Alþýðublaðið - 17.07.1934, Blaðsíða 3

ÞRIÐJUDÁGINN 17, JÚLÍ 1034.
áLÞÝÐUBLAÖlfi
Dellnn vlð
voldúlf.
Svar við grein Olaf s Thors.
Eftir Sigurjón Á; Ólafsson formann Sjómannafélagsins.
Morgunblaðið í fiyrra dag flytur
5 dálka gnein ieftiir Ó. Th., siem á
að viera gneinangerð um deilu pá,
sem Sjómantaafélagið hefir átt í
viiið Kvieldúlf og nú ler ný lokiið.
I gtieijn pessari ier f ult -af misk
sögnum og rarugfærslum ogf í.alji-
möirgum tilfellum hnein og bein
ósannándi.
Hér sanmast pað, siem oft vill
verða, ,að ekki er mema háilfsögð
sagan, er einn segir frá.
Grieinargerð Sjómannafélagsiins
í, máli pessu frá byrjun til enda
er á pessa leið:
I
Fná pví að togiaraútgerð hófst
hér hefir kolun skipanna á.valt
verið skoðuð sem óviðkoniandi
ftekimöinnunum, vinna siem pielrri
bæri ekki að ,inina af hendi. Sama
giltii hvort piorskveiðar eða síjd-
veiiðar voru stundaðar. Kæmi pað
fyriitr, að hásetar yrðu að koia
sfcip, pá var peim grieitt tyria?
pað aukalega af úígerðarmöintauim
Þessi vienja hefir haldist ár M
áji, og eftir að sjóimaninafélögin
mynduðust og samniifngar komust
á um kaup og kjör sjómanna,
var kiolun skipanna tekim mieð:
sem aukaviinna, er útgerðar-
mantaii bar að greiða fyrir. Um
mörg ár hefir kaupgjald vierka-
manina í Reykjavík verið mælii-
kvarðánin um gneiðslu fyrir pessa,
vinmiu.
Sumarið 1932 krafðiist Kveld-
úlfu'r imiifciillar kaupliæikkunar óg
afnáms ýrnsra hluMnimda og færð'i
. sem ástæðu lækkun á verði síld-
arafurða.
Eftiir mikið stapp fórnuðu sjó-
mieninttrnir alt að helmimgi afla-
ver'ðlauna, .gneiðslu íyrir að kola
skipiln og hreinsun peirra að
síldveiðum loknum til pess eiras
að skipin gengju pað su'mar. Því
var hótað sem nú, að ella fæiíui
pau ekki á síldveiðar. Samningur
pessi gilti að iei:ns um eitt ár.
Að siíldveiðum loknum sáu sjó-
menn eftir pví, hve miklu ptór
höfðiu fórnað. Mikil óánægja var
yfir kolavinnunmi og hneinisunSnlni,
sem hvorttveggia var un'nið kaup-
laust.
Krafa sjómanína í fyrira vair pví
einíróma sú, að krefjast gneiðislu
fyHr kolun skipanna og hœinsun,
peirra, að vieiðunum loknum. Auk
piess var farið fram á hækkun á
aflaverðilaununum.
Málinu lyktaði á panm veg, að
vinna við hœinsun skipanna fékst
gœidd, en loforð um að kol^-
vininluák-wæ'ðið skyldi koma næsta
ár. Það skal tekið fram, að lof-
orð petta var gefið af Ólafi ThorS
í áheyrn ,okkar Sigurðar Ólafsi-
, sonar, g]'áldkera Sjómannafélags-
ins. Samtal petta fór fram á skrijf-
stofu Kveídúlfs. Ég fullyrði ekkeil
ium, að bræður Ólafs hafi fylgst
með sarriíiíæðu okkar,, ^egar piessi
orð féllu, En fleira siagði hann í
pessu sambia;ndi, vegna hveris að
hann tók' pessa afstoðiu, siem hann
hlýtur .yel að munía, ef pau orð!
vænu rifjuð upp. Við tokum ólaf
á pessari, 'stundu fullkomlega alr
varlega, og mæltum með pví á
félagsfiundi, að kolaviinnuákvæð-
inu yrðji frestað til næsta a:rs,
par sem loforð væri gefið um)
paði pá, Fallist var á pessa lausn,
og samniugar undirritaðir. I wn-
ræðunum um málið nú haía sjó-
menn opinberlega á fundi viður-i
kent, að ég hafi skýrt frá pessu á
fundi í fyrra. En pað skal nú vi'ð-
urkent, að sjálfsagt hefði verið að
láta pessa getið í samningnuin:^
En á peirri stundu tók ég töluð
orð sem skrifuð, og pykk rnéri
leitt ,að sú glieymska, skuli hafa
komið í ljöiS hjá ólafi, sem raun
er á orðin, ekki eldri manni. i
Næsti páttur hefst með pví, að
Ólafur Thors hríngir mig1 upp
6. apíqíjl s. 1.; ekki í marrz, eiihs
og hann segir; og feir fram á aði
stjórn Siómannafélagsins fram-
lengi .síldarsamniingana óhreytta.
Skýrði ég honum strax frá, að
til peSs briisti stjórnina alla
heimíld, en m'mti han|n: á um:
Lefð; að pýðíingaríaust væri að tal'a
lum framlengingu samniimganna,
nema kolavinnuákvæðáð fylgdi
rniéð, sem lofað hsfði veriið í fyí a.
Kvaðst hann pá ekki muna eít'.tr
pessiu loÍDrði; og sagðiist viija
biera sig saman vlð bræður sína,
hvoirt peir myndu eftÍT pessu. Ég
hefi áður skýrt frá pví, að ég er
ekki viiss um, að peir hafi teki'ð
eftir pessum ummælum ölafs..
Næsta samtal fór fram 11. s. m.
einwilg í síma. Ræddum við um
íramlengiingu samniilnganna og um
leið atkvæðagreið.slu meðal sjó-
manna á skipunum, um að veita
slika heimild, frá minni háifu með ,
pví móti, að kolavinnuákvæðið
fylgdi með. Meðstjórniendur mínir
.voru ófú.sij' á að láta slíka at-
kvæðagrieiðslu fara fram, par seim
•nægur tími væri til að porskveið-i
um loknum að útkljá petta mál.
Fleiri samtöl um petta-mál átt-
um við ekki fyr en 11. p., ni,.
Tveir fundir voru haldnir um
málið liinni á skrifstofiu Kveild-
úlfs. Á fyrri fundiiinum lýsti stjðm
Sjómannafélagsins yfir pví, sem)
skilyrðrii fyriir samningum, að koila-
vinna yrði gBeidd, bygt á áður
umtöluðu lofprði.
Fundur í Sjómannafélaginu
næ'St á eftir (15. júní) heimilar
stjórn féiagsins að undirrita samn-
. inga við Kveldúlf að pví áskílidu
að koliavinniuákvæðið sé með. Er
mér óhætt að fullyrða, að eng-
um datt í hug að Kveldúlfur
myndi láta samininga stranda á
pessu atriði, og pví síður að hanin
léti siig muna um að greiða pað
taxtakaup, sem áður hafði gilt um
fjölda ára. Krafan var svo fjár-
hagsliega lág fyrir Kveldúlf, í
hæsta tilfelli 500 kr. á skip. Engín
dæmi til í viðskiftum okkar við
útgerðarmenn að jafn réttmæt og
fjárhagsilega lág krafa yrði geirð
að deiluatriði og pví síður klofin
í tvent. En petta er pað siem skieðn
ur hjá Kveldúlfi.' Því pessu næst
toemur 140 aura tilboðið, er við
svörum á pann vieg, að við hefð-
um að eins umboð til að semja
með Dagsbrúnar-taxta fyrir kola-
munu igA/ííI gieyma fmmkomu
Kveldúlfts í pessu mapgumhaldða
hDlavírmumált,
vinnuna, og óskum um leið að
ræða málið við fulltrúa Kveld-
úlfs, áður en algeriiega sé slitið
Samnimgum. Samtal fór fram
jinnii í Kvöldúlfi nokkru síðar, án
niokkurs árangurs. Ólafur Thors
kom par hvergi nærri. Sú skoðun
var almietat ríkjandi, að pessi stífni
Kveldúlfs væri að> eins aðferð ti:l
pess að hylja með óákveðna af-
istöðu hans, hvort gert skyldi út
eða ekki. Að hann væri mjög
óákveðinn í pessu efiíi hnigu
mörg rök, sem óparft er að telja
fram.
Sjómenn töldu pví víst, að p'eg-
ar sú stund rynni upp, að Kveld-
úlfur væri ákveðinn. í að gera út,
að pá gæti aldnei strandað á
fáum krónmn á mann í kaup-
gjaldi við kolun skipanna.
Næst skeður pað, að Kveld-i
úlfur kallar nokkra menn á fund
silnn og leggur peim á herðar
að kiiefjast fundar í Sjómannaféi-
laginu og vinna að pví, að tilboð
peirra verði sampykt. Sá fundur
fór pannijg, að kröfunni var brieytt
í jafnan taxta, nótt sem dag, á
kr. 1,75, og stjórn félagsins bund-
i;n við að semja á pann veg. AÖ
eíhs 20 mienn voru á peirri skoð-
un pá, að taka bæri tilboði Kveld-
úlfs. Þann 11. p. m. eigum við
Ólafur Thors svo tal saman í
síma. Krafðist Ólafur að stjórn
félagsins kallaði saman fund og
sampykti tilboði peirra. Skyldu
skipin pá verða send á veiðar.
Stjórn félagsins neitaði að lúta
valdboði hanis í pessu efni. í pví
isambandi var honum boðið að
ræða miðlun í malinu, sem hann
algerlega neitaði. Síðan kemur
daginn eftir opinbera bréfið, sem
Vísir er látinn flytja, áður eii
stjórin Sjómannafélagsins fékk
pað í hendur. Niðurlag bréfsins
boðar petta tvient: Ef pið siam-'
pykkið tilboðið, fara skipin á
veiðar, en ef pið nieitlðj pá ver'ðý-'
ur peim -lagt. Engim miðlun mátti
komast hér að.
Þegar svo langt var gengið, á-
kvað stjórn félagsins að láta fc-
laglð skera úr pví, hvort lengra
iSikyldi haldið í dieiMhni. Engar
áiskoranir komu frá sjomönnum;
um að halda penna fund. En
svar varð Kveldúlfur að fá, svar,
siem stjórnin ein vildi ekki taka á
.sínar herðar að gefa, pegar svo
virtiist sem atvinna fjölda manna
væri í veði um eins til tvteggja
mánaðia skeið.
En fáir voru peir meðal sjó-
manna, sem ekki pótti nóg um
friekju Kveldúlfs út af ekki meiira
fjiáThagsiatriði en hér var um að
ræða.
Á fundinum s. 1. föstudag, er
tilboðið var sampykt, kom pað
skýrt fram,, að menn trúðu á
ósvífni Kveldúlfs, a& leggja skip-
unum og svifta par með á ann-
að hundrað sjómanna sumar-
atvinniu, ef tilboði hans yrði hafm-
að. Fullur belmingur fundar-
manna sat hjá og vildi hvorki
sampykkja eða hafna boði hans,
aðeins yegna peirrar atvinnu, sem
hér gat verið um að ræða, par
sem skýlaus yfiriýsing var gefin
um að láta skipin fara á veiðar,
sem fáir treystu á að gert yrðii
fyr en á pessum fundi.
Brt eistt er, vlst, ad sjómenn
II
f fyrra kafla pessarar giieinar
hefi ég skýrt svo rétt frá gangii
pessarar deilu sem unt er. En
pá er rétt að athuga hva&a ástæða
var fyrir Kveldúlf að sýna sjó-
mönnum slíka óbilgirni sem raun
varð á.
Forstjórar Kveldúlfs játa sjálfitr
í viðtali við okkuT- ,að pað f jár-
hagslega í pessu máli sé ekkii
neitt. í öðru lagi að peir vildu
ektoert fnekar en pað, að sjó-
mennirniir gætu werið lausir við
að kola skipin. Á hverri annari
stöð, par sem vinnaafl væri nóg,
myndu peir ekki láta sjómennina
koma'nálægt 'pessari vinnu. En
vinrau pesisari er pannig háttað,
að toolun skipa'nna er í sambaindi
við losun síldariinnar eða að henni
lokinni. Menm eru pá preyttir eftir
langa og stranga vinnu, löðfrandi
í sildarfitu, og pannig til reika
verða peir að fara til kolavinn-;
unnar. Fötin fyllast af kolasalla,
er límist fast á pau vegna fit-
unnar, sv'O erfitt verður að ná
peim hreiinum á ný. Sjómenn vilja
pví umfram alt vera lausir viö
pessa vinnu eða fá hana sæmit-
lega greidda ella fyrir ilila „út-
verkun" fatnað,ar.
ÞaÖ ,er ég hefi nú lýst, telja
forstiórar Kveldúlfs rétt vera. Því.
óskiljanlegri' er mótstaða peirra'
gegn pví að grieiða sjómönnum
fyrir pessa vínnu hið sama og
þeir mundu greiða öðrum verka-
'mönnium á hverri peirni höfn er
-vinnuafi væri nægilegt.
Út frá pessum staðreyndum er
Ijóst, að Kveldúlfur mieinar e:tt-
hvað annað og rmeira en pað, að'
ná sér niðri á stj'órn Sj'ómanin,a-,
félagsins og um leið á sjómönn-
um peiim, er hjá honum vinna
og sjóma:nnastétti.nni í heild.
Deilan af hendi Kveldúifs er
tilbúin me& pað_ eitt fyrir augumj
að neyna til að losa 'sig undan
peirri. skyldu sem atvinnurek-
anda, að láta skipin ganga.
Hræðsla við litla síldveiðí, erfið^-
leikar með sölu. síldarafurða eins.
og sakir standa og óttinn um
fall gjaldeyris pess lands, er af-
urðirnar myndu verða seldar til,
hefir valdið pví, að Kveldulíur
var óákveðinn í pví að gera út
fram á síðustu stundu. Þetta er
hægt að rökstyðja með ýmisu.
Nætur og raetjastykki til viðgerð-
ar eldri nótum komu í síðustu
viku frá útlöndum. Sum af skip-
unum alls ekki tilbúin. Þá er sú
skoðun ríkiaudi hjá forstiórun-'
um og ýmsum öðium, <er pieir haraj
sem ráðunauta, að engum tíma
sé spilt fram tiil 20. júlí Emrs
fremur eftir að dei'lan er leyst
á föstudagskvöld er ektoert kapp
lagt á að útbúa skipin á laugar1-
daginn.
Alt styður petta pað, sem flog-
ið hefir út frá höfuðS'töðvunum í
Kveldúlfi, að ekki yrði farið á
velðar fyr en í fyrsta lagi eft'ir
miðjan júlí. DeMan, sem Kveld-
úlfur bjó út, til pess að bJekkja
almenning með, hefiir pví ekki
valdið neinni stöðvun. x
Ekki vil ég fullyrða neitt par
um, að stöðva hafi átt útgerð-
ina af stiórnmálalegum ástæðum,
sem ýmsar raddir hafa heyrst um.
Hygg éig að ýmsir myndu geta
rekið honum ópægileg olnboga-
stoot, ef x slíkt væri áberandi. En
hitt get ég sagt með sanni, að
aldrei hefi ég fundið Ólaf Thors
jafn úrillan og gi&ðvoindan í
neinum samnringum sem pessum
og pótt um miklu meiri fjárhagss-
atriðf. hafi verið að ræða, hvað
sem valdið hefir.
Að síðustu má nefna stór-
mienskuhrjálæði Ólafs Thors, að
vilia ráða öllu, setja alt á oddinn.
til pess að ná pví fram. Gagnvart
almenningi lítur pað pannig út.
Honum er pað nóg, ef hann gletur
í petta siiínn knúiið í gegn sína
tillögu í smámál::, ella átti að
fórna hagsmunum hundraða
manna; en pað tókst nú ekki í
petta sinn.
III
Með grein sinni í M'orgunblað-
inu hefir Ólafur Tbors staðfiest
pað, sem ég hefi sa,gt hér að.
framan um ástæðuna fyrir 'pess-
ari deilu, af hvaða rótum húw
var runnin af Kveldúlfs háifu,
pó með nokknum öðrum orðumi
sé. Og inn í petta vefur hanni
getuleysi Kvéldúlfs til pess a&
uppfylla pessa kröfu siómanna.
Um fjárhagsafkomu Kveldúlfs
yfiirleitt sem útgsrðarféilags skal
ég ekki fjölyrða svo níjög; tíl
pess bnestur mig fullnægiandi:
sönnunargögn. En hitt er v:tan'-i
legt, f:le.stum er til pekkja, að
ekki er fjárvant í peim sióði,
pegar verðugir eiga i hlut. Ekki
standa framkvæmdastjiórarniír
meðal hinna eignalausu á skatt-
skrá Reykiavikur, og engum
dettur ví|slt í hug að peir láti sig
eða sína vanta daglegar parfjir.
Eða mun Kveldúlfur hafa skorið
v^ð nögl sér til kosninganna síð-
u,stu. Mundi ekki öll sú upphæð;,
er piurfti til pess að gneiða sjóN
mönniunum kolavinnuna, vera
smánæðii hjá öllu pessu og möngu
fleiru, sem hægt væri upp að
telja. I jafnstórum nekstri og
KveldúifuT nekur, var krrafa sjr> •
manna á'kaflega lítil.
Ég vil leyfa mér að'halda pvi
fram, að síldveiðin ásamt verk-
smiðjuriekstniinuni hjá Kveldúlfi í
fyrra muni hafa sikilað ailveruleg-
um nekstursgróða. Þarf ekki ann-
að en taka til samanburðar hlið-
stæðan verksmiðjunekstur hjá
öðnum. Um , ríki,sverksmiðjurnar
liggj'a fyri'r opinberar skýrslur,
sem tafca af allan vafa í pessu.
efni. Það er pví alveg pýðOngar-
laust fyrir Ólaf að emia undan
sífeldu tapi. Þá vitnar hann í
hátt kaup siiómanna á útveg sín-
um. Það skal vi&urfcent, að síld-
velðiitekjiur sjómanna á togurumi
hans hafa naynst hærri en á
smærri skip'um, er binda sig að
meinu eða miinna leyti við sölt-
un síldar, sökum hins'lága verðs,
er skipiulagsleysi í peim útvegi
hefir valdið. En samfara pessumi
hærri tekjum, er stafa af óvenju,->
miklum aflabrögðum, 'in'na pessir
menn mieira starf af hendá en á
nokknum öðnum skipum, starf,
sem útheimtÍT svo mikla starfis-
orku, að að eins hraustustu mienn
geta komið til gnaina. Veiðikapp
og vi'nniuhra&i haldast palt' í hentf-
ur, pegar aðstaðan er sú, að aldrci
parf að verða stöðvun á losun
skipanna. En tekjur háseta geta
að jafnaði ekfci orðið eins háar
og Ólafur gefur í skyn.. Mániaðar-
(Frh. á 4. Síðu.)