Alþýðublaðið - 17.07.1934, Blaðsíða 3

ÞRIÐJUDAGINN 17. JULÍ 1934.
ALÞÝÐUBLAÐlfi
3
Dell&m við
muiim ekkí gleyma fmjnkjmu
Kveldúljjs /' pessu mas\gumi*ahic)u
kolavi.mi\umáli.
Svar viO grein Olafs Thors.
Eftir Sigurjón Á. Ólafsson formann Sjómannafélagsins.
Morgunblaðið í íyrra dag flytur
5 dálka grein eftiir Ó.Tb., sem á
að viera greinargerð um deilu þá,
sem Sjóma'nnafélagið befir átt í
við Kveldúlf og nú er ny lokiið.
1 greiin þessari er fult -af misW
sögnum og rangfærslum ogf í.alL
möirgutm tilfellum hreiin og bein
ósa'nniindi.
varlega, og mæltum með því á
félagsfundi, að kolavinnuákvæð’-
i;nu yrði frestað til næsta árs,
þar sem loforð væri gefið umj
það þá. Fallist var á þessa l'ausn
og samningar undirritaðir. I um-
ræðunum um málið nú baía sjó-
mienn opinberlega á fundi viður-
kent, að ég hafi skýrt frá þiessu á
vinnuna, og óskum um leið að
ræða málið við fulltrúa Kveld-
úlfs, áður e:n algerliega sé slitið
Samnimgum. Samtal fór fram
linni í Kvöldúlfi nokkru síðar, án
nokkurs árangurs. Ólafur Thors
kom þar bvergi nærri. Sú skoðun
var alment ríkjandi, að þiess; stífni
Kveldúlfs væri að eins aðfierð ti:l
þess að hylja með óákveðna af-
stöðu hans, hvort gert skyldi út
eða ekki. Að hann væri mjög
óákveðinn f þessu efni hnigu
inörg rök, sem óþarft er að telja
Hér sannast það, sem oft vill
vierðia, að ekki er niema hálfsögð
sagian, er eimn segir frá.
Greinargierð Sjómannafélagsins
í máli þessu frá byrjun til enda
er á þiessa leið:
I
Frá því að togaraútgerð hófst
hér hefir kolun skipanna ávalt
verið .skoðuð sem óviðkomandi
fáskimönnunum, vinna siem þieitti'
bæri ekki að inina af hendi. Sama
gilti) hvort þiorskveiðar eða síjd-
veiðar voru stundaðar. Kæmi það
fyriitr, að hásietar yrðu að kola
skip, þá var þeim greitt fyrir
það aukalega af útgerðakmönnum.
Pessi venja hefir haldist ár frá
ári,, og eftir að sjómannafélögin
mynduðust og saminiingar komust
á um kaup og kjör sjómánna,
var kolun skipanna tekin mieð
sem aukavinna, er útgerðar-
martni bar að greiða fyrir. Um
mörg ár hefir kaupgjald vierka-
manlna í Reykjavík verið mælii-
kvarðdnn um greiðslu fyrir þessa,
vdirtrtu.
Sumarið 1932 krafðist Kveld-
úlfur mikillar kaupliæikkunar og
afnáms ýmsra hlunnjnda og færð'i
sem ástæðiu lækkun á verði sild-
aiafurða.
Eftir mikið stapp fórnuðu sjó-
mennimir alt að helmingi afla-
verðlauna, greiðslu fyrir að kola
sk'ipin og hreinsun þieirra að
síldveiðum loknum til þiess eins
að skípin gengju það sumar. Því
var hótað sem nú, að ella færu
þau ekki á síldveiðar. Samningur
þessi gilti að leins um dtt á;r.
Að síidvieiðum loknum sáu sjó-
menn eftir því, hvie miklu þieir
höfðu fórnað. Mikil óánægja var
yfir kolavinnunni og hreirtsunínlni,
sem hvorttveggja var unnið kaup-
laust.
Krafa sjómanna í fyíra vaír því
einróma sú, að krefjast greiðlslui
fyfir kolun skiipanna og hreinsun,
þeirra, að veiðunum loknum. Auk
þiess var farið fram á hækkun á
aflaverðilaunu'num.
Máiinu lyktaði á þanin veg, að
vinina við hneimsun skipanná fékst
greidd, en loforð um að kolá"
virtrtuákvæðið skyldi koma næsta
ár. Það skal tekið fram, að lof-
orð þetta var gefið af Ólafi Tbors
í áheyrn okkar Sigurðar Ólafsi-
sonar, gjaldkera Sjómannafélags-
ins. Samtal þetta fór fram á skrrf-
stofu Kveídúlfs. Ég fullyrði ekkerl
um, að bræð'ur Ólafs hafi fylgst
mieð samiræðiu okkar, ■þegar þessi
orö féllu. En fieira sagði hanin í
þiessiu sambandi, vegna hverls að
hann tók' þessa afstöðu, siem hann
hlýtur vel að muná, ef þau orði
væru rifjuð upp. Við tókum Ólaf
á þessari stundu fullkomliega al-
fundi í fyrra. En það skal nú vlð-
uirkient, að sjálfsagt hefði vierið að
láta þessa getið í samniingnum,,
En á þeirrl stundu tók ég töluð
orð sem skrifuð, og þykir m,ér
lieitt ,að sú glieymska skuli hafa
toomið í ljó,s hjá Ólafi, sem raun
er á orðin, ekki eldri manni. i
Næsiti þáttur hefst með þvi, að
Ólafur Thor,s hringir mig upp
6. apríl s. 1.; ekki í marrz, eiins
og hann segir; og fe;r fram á aöl
stjórn Sjómanniafélagsins fram-
lengi síldarsamningana óbreytta.
Skýrði ég honum strax frá, að
til þeSs briisti1 stj-órnina alla
helmlld, en m ntl hann á um
lieíð, að þýðingar'aust væri að talá
um framlengingu samnánganna,
mema kolavinnuákvæðið fyigdi
með, sem lofað hefði verið í fyr, a.
Kvaðst hann þá ekki rnuna eff.tr.
þessu loforði, og sagðist vilja
biera sig saman við bræðttr sína,
hvort þieir myndu eftir þessu. Ég
be-fi áðiur skýrt frá þvi, að ég er
ekki viss um, að þieir hafi tekið
eftir þéssúm ummælum Öiafs..
Næsta samtal fór fram 11. s. m.
eittnpg í sima. Ræddum við um
framliengiingu sáínnillniganna og um
lei'ð atkvæðagneiðslu meðal sjó-
manna á skipunum, um að ve-ita
slíka heimjld, frá minn'i hálfu m-eð
því móti, að k-olavinnuákvæðið
fyl-gdi með. Mieðstjórinisudur mínir
•voru ófúsir á að láta slíka at-
kvæðagreiðslu fara fram, þar sieiru
mægúr tírni væri tli að þorskv-eið -
!um loknum að útkljá þetta mál.
Fleiri samtö-1 um þetta mál átt-
urn við ekki fyr en 11. Þ- mi.
Tveir fund-ir voru haldniir um
málið jinni1 á skrifstofiu Kveld-
úlfs. Á fyrri fundiinum lýsti stjórn
Sjóman'nafélagsins yfir því, sem|
skilyrði fyrir samniingum, að ko'.a-
viinna yrði greidd, bygt á áður
umtöluðu lofiprði.
Fundur í Sjómann-afélaginu
;næst á eftir (15. júní) heimilar
stjórin félagsins -að uadirrlta samn-
. inga við Kveldúlf að því ásk-i’lidu
að kiolavinnuákvæðið sé með. Er
mér óhætt að fullyrða, að -eing-
um datit í hug að Kveldúlfur
myndi láta samniinga stranda á
þessu atriðí, og því síður að hartra
léti siig muna um að greiða það-
taxtakaup, sem áður liafði g-ilt um
fjöida ára. Krafan var sv-o fjár-
hagsliega lág fyrir Kveldúlf, í
hæsta tilfelli 500 kr. á sk-ip. Engln
dæmi t-il í viðskiftum -okkar við
útgierðarmenn að jafn réttmæt -og
fjárhagsfega lá-g krafa yrði gerð
að deiluatriði -og pví síður kl-ofin
í tvent. En þetta ier það siem skeð <
ur hjá Kvieldúlfi.' Því þessu næst
kiemur 140 aura tilboðið, er viö
svörum á þann veg, að við hefð-
um að eins umboð til að siemja
með Dagisbrúnar-taxta fyrir k-ola-
fram.
Sjómenn töldu því vist, að þeg-
ar sú stund rynni upp, að Kveld-
úlfur væri ákveðinn. í að gera út,
að þá gæti aldriei strandað á
fáum krónum á mann í kaup-
gjaídi við k-olun skipanna.
Næst skeður það, að Kveld-
úlfur kallar n'okkra menn á fund
silnn og leggur þeim á berðar
að knefj-ast fundar í Sjómannafé-
la-ginu og vinna að því, að tilb-oð
þeirra verði samþykt. Sá fundur
fór þannig, að kröfunni var bneytt
í jafnan taxta, nótt sém dag, á
kr. 1,75, -og stjórn félagsin-s bund-
i;n við að semja á þann vieg. Að
eins 20 menn v-oru á þeirri skoð-
un þá, að taka bæri tilboði Kveld-
úlfs. Þann 11. þ. m. eigum við
Ólafur Th-ors svo tal saman í
síma. Krafðist Ólafur að stjörn
félagsins kállaði saman f-und og
samþykti tilboð- þeirra. Skyldu
skipin þá v-erð-a send á veið-ar.
Stjórn félags-ins neitaði að lúta
valdbioði hanls í þessu efni. í því
.sambandi var honum boðið að
ræða miðluln í málinu, sem hann
algerlega neitaði. Síðan k-emur
daginn eftir opinb-era bréfið, sem
Vísir er látinn flytja, áður en
stjóun Sjómannafélagsins fékk
það í hendur. Niðurlag bréfsins
hoðar þetta tvent: Ef þið sam-1
þykkið tilboðið, fara skipin á
veiðar, en ef þið neitið, þá veriöi'
ur þ-eim lagt. Engiin mið'Iun mátti
k-omast hér að.
Þ-egar sv-o langt var -gengið, á-
kvað stj-órn félagsins að láta fé-
lagið skera úr þvi, hv-ort lengra
isikyldi haldið í deilunni. Engar
áisk-oranir k-omu frá sjómönnum;
-um að halda þ-enna fund. En
svar varð Kveldúlfur að fá, svar,
siem stjórnm ein vildi ekki taka á
síinar herðar að giefa, þegar svo
virtiist sem atvinna fjölda manna
væri í veði um eiins til tve-ggja
mánaða skeið.
En fáir v-oru þeir mieðal sjó-
manna, sem ekki þótti nóg um
friekju Kveldúlfs út af ekki meira
fjáthagsatriði -en hér var um að
ræða.
Á fundinum s. 1. föstudag, er
tilboðiö var samþykt, kom það
.skýrt fram, að m-enn trúðu á
ösvífni Kveldúlfs, að leggja skip-
unum og svifta þar m-eð á ann-
að hundrað sjómanna su-mar-
atvinnn, ef tilb-oði hans yrði hafn1-
að. Fullur helmingur fundar-
manna sat hjá og vildi hv-orki
samþykkja -eða hafna b-oði hans,
aðieins vegna þeirrar atvinnu, sem
hér gat verið um að ræða, þar
siem skýlaus yfirlýsing var gefin
um að láta skipin fara á veiðar,
siem fáir treystu á að gert yrðii
fyr en á þessum fundi.
Bn eitt -er, víst, ao sjómenn,
II
1 fyrra kafla þessarar gneinar
hefi ég skýrt svo rétt frá gan-gii 1
þessarar deilu sem u:nt er. En
þá er rétt a'ð athuga hvaða áslæða
var fyrir Kveldúlf að sýna sjó-
mönnium slí-ka óbilgirni s-em raun
varð á.
Porstjórar Kveldú'lfs játa sjálfiir
f viðtali við okkur- ,að það fjár-
hagslega í þessu máli sé ekkii.
raeitt. I öðru lagi að þeir vildu
ekkert fnekar e;n það, að sjó-
mennimir gætu veri'ð lausir við
að kol-a skipin. Á hv-erri annari
stöð, þar s-em vinnuafl væri nóg,
myndu þ-eir elcki láta sjómenn-ina
koma ’nálægt þessari vimnu. En
vin-nu þessari er þannig háttað,
að k'ol-un skipanna er í sambandi
við 1-osun síldarimnar eða að h-anni
lokinni. Menn eru þá þneyttir eftir
langa og stranga vinttu, lööTandi
í .síldarfitu, og þannjig til neika
verða þeir að fara ti-1 kolavinn-
unnar. Fötin fylliast af k-oilasalla,
er límist fast á þau vegna fit-
unnar, svo erfitt verður að ná
þeim hreinum á ný. Sjómenm vilja
því umfram a!t vera lausir viö
þessa vinnu eða fá hana sæm>
lega greidda ella fyrir iLIa „út-
verk-un“ fatnaðar.
Það ,er ég hefi nú lýst, telja
forstjórar Kveldúlfs rétt vera. Því
óskiljanlegri er mótstaða þeirra'
gegn því að grieiða sjómönnum
fyrir þessa vinnu hið sama og
þeir mundu gneiða öðrum varka-
mönrtum á hverri þieirrii höfn er
•vinniuafl væri nægilegt.
Út frá þessum staðneyndum er
Ijóst, að Kveldúlfur meinár eltt-
hvað annað- og meira en það, a:ð-
ná sér niðri á stjórn Sjómanina-
félagsins og um leið á sjómönn-
unr þeiiin, -er hjá honum vinna
og sjómannastéttinni í h-eild.
Deilan af hendi Kveldúlfs er
tvlbúin með það_ eitt fyrir augum(
að neyna til að Losa sig undan
þeirri- skyldu sem atvinnunek-
anda, að láta skipin ganga.
Hræðsla við litla síldveiði, erfið-
leikar með sölu síildarafurða e'n.s
og sakir standa -og óttinn um
fall gjakleyris þess land-s, er af-
urðirnar myndu verða seldar til,
hefir valdið því, að Kvieldulíur
var óákveðinn í því að gera út
franr á síðustu stundu. Þetta er
hægt að rö'kstyðja með ýrnisu.
Nætur og n-etjastykki til viðgerð-
ar eldri nóturn k-omu í síðustu
viku frá útlöndum. Sum af skip-
unum alls ekki tiibúin. Þá er sú
skioðun ríkjandi hjá forstjórun-
um og ýmsurn öð'.um, er þeir ha'a
sem láðunauta, að engum tírna
sé spilt fram til 20. júlf. Hn:n
fremur eftir að diei'lan er íeyst
á föstudagskvöld er ekkert kapp
lagt á að útbúa skipiin á laugar-
daginn.
Alt styður þ-etta það, siem fiog-
ið hefir út frá höfuðstöðvunum í
Kveldúlfi, að ekki yrði farið á
veiðar fyr en í fyrsta lagi eftir
nriðjan júlí. D-eiiIan, siem Kve-ld-
úlfur bjó út, til þess að b-lekkja.
almenning með, hefiir því ekki
valdið neinni stöðvun.
Ekki vil ég fullyrða n-eitt þar
um, að stöðva hafi átt útgierð-
i:na af stjórnmálalegum ástæðum,
sem ýmsar raddir hafa h-eyrst um.
Hygg ég að ýmsir myndu geta
rekið honum óþægileg -olnboiga-
skot, efxslrkt væri áberandi. En
hitt get ég sagt með sanni, að
aldr-ei hefi ég fundið Ólaf Th-ors
jafn úrillan -og gieðvondan í
neinum samniingum sem þesisum
og þótt um miklu meiri fjárhags-
atriðf. hafi verið að ræða, hvað
sem valdiið hefir.
Að síðustu má nefna stór-
menskubrjálæði Ó'lafs Th-ors, að
vilja ráða öliu, setja alt á oddénn
til þess að ná því frarn. Gagnvart
almenningi lítur það þannig út.
Honum er það nóg, ef hann gietuT
í þetta siinin knúið í gegn sína
tillögu í smámálii, ella átti að
fórna hagsmunum hundraða
manna; en það tókst nú ekki í
þetta sinn.
III
Með grein si-nni í M-orgunblað-
inu hefir ólafur Tbors staðfést
það, sem ég hefi sagt hér að
framan um ástæðuna fyrir þ-ess-
ari deiiu, af hvaða rótum hútt-
var runnin af Kveldúlfs hálfu,
þó nr-eð n-okkrum öðrum o-rðum;
sé. Og inn í þetta vefur hann
getuleysi Kveldúifs til þiass að-
uppfylla þessa kröfu sjóman'na.
Um fjárhagsafkomu Kveldúlfs
yfirleitt sem útgerðarfé-Iags ska,l
ég ekki fjölyrða svo mjög; till
þess brestur mig fullnægjandi
sö-nnunargögn. En hitt er vitan'-i
legt, fliestum er til þekkja, að-
lekki er fjárvant i þeim sjóði-,
þegar verðugir eiga í hlut. Ekki
standa fram-kvæmdastjórarnlr
nneðal hi:nna eignalausu á skatt-
skrá Reykjavikur, og engum
dettur víjslt: í hug að þeir látrl sig
eða síina vanta daglegar þarfjir.
Eða mun Kveldúlfur hafa sk-orið
vj,ð nögl sér til k'OSrtinganlna sfð-
u.stu. Mundi ekki öll sú upphæð,
er þuríti til þess að greiða sj-ól-i
mönn-unum k-olaviinnuna, vera
snráræði hjá öllu þessu og mörgu
fleiru, sem lrægt væri upp að
telja. 1 jafnstór-um ne-kstri -og
KveldúTfur rekur, var krr,afa sjó-
manna á-kaflega lítil.
Ég vil 1-eyfa mér að halda því
franr, að síldveiðin ásamt verk-
smiðjuriekstrimum hjá Kveldúlfi í
fyrra muni hafa sikilað aTlveruIeg'-
um reks'tursgróða. Þarf ekki ann-
að e:n taka til samanburðar hlið-
stæðan ver-ksmiðjurekstur hjá
öðrum. Um rxki,sv-er.ksmiðjurnar
lig-gja fyrir opinberar skýrslttr,
senr taka af allan va'fa í þessu-.
ef;n,i. Það er því alveg þýðingar-
laust fyrir Ólaf að emja undan
sffeldu tapi. Þá vitnar hann í
hátt kaup sjómanna á útveg sin-
um. Það skal viðurk-ent, að síld-
veiði'Lekjur sjómanna á t-ogurumi
hans hafa reynst hærri en á
smærri skipum, er binda sig að
meittu ieða miinina Leyti við sö-lt-
-un síldar, sökum hins' lága v-erðis,
er skipulags-lieysi í þeirn útvegi-
hefir valdið. En samfara þiessumi
hærri tekjum, er stafa af óvenju,-
iniiklum allabrögðum, i,nna þess'ir
nnenn nrieira starf af hend-i en á
nokkrum öðrum skipum, starf,
sem útheimtir sv-o mi-kla starfs-
or-ku, að að -eins hraustustu menn
geta k-omið til greina. Veiðikapp
o-g vinniuhraði haldast þaó í heu'd-
ur, þegar að .taðan er sú, að aldrá
þarf aö verða stöðvuln á losum
skipanna. En tekjur hásieta geta
að jafnaði ekki -orðið eins háar
og Ólafur gefur í skyin. Mámaðar-
(Frh. á 4. Síðu.)