Morgunblaðið - 05.09.1999, Page 32

32 SUNNUDAGUR 5. SEPTEMBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
+
MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 5. SEPTEMBER 1999 33
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
orsteinn Már Baldvinsson,
framkvæmdastjóri Samherja
hf., hefur gert athugasemdir við
niðurstöðu Verðbréfaþings Islands
hf. um tengsl Höfðahrepps og
Skagstrendings hf. Forsaga máls-
ins er sú, að Verðbréfaþing hóf
könnun á því, hvort nýjar reglur
þingsins um skráningu verðbréfa í
kauphöll hefðu í för með sér að ein-
hver hlutafélög, sem þar eru skráð,
uppfylli ekki lengur skilyrði skrán-
ingar á þingið. Athugasemdir fram-
kvæmdastjóra Samherja hf. bein-
ast á þessu stigi málsins ekki að
hinni efnislegu niðurstöðu, sem
hann kvaðst í samtali við Morgun-
blaðið í gær ekki hafa skoðað ítar-
lega, heldur að því hverjir sátu
þann fund stjórnar Verðbréfa-
þings, sem afgreiddi málið.
I samtali við Morgunblaðið í gær
sagði Þorsteinn Már Baldvinsson,
að það vekti undrun sína, að stjórn-
armenn í Verðbréfaþingi, sem eigi
greinilega hagsmuna að gæta, skuli
ekki hafa vikið sæti. Síðan sagði
framkvæmdastjóri Samherja hf.:
„Hér er ég að tala um þá Tryggva
Pálsson frá Islandsbanka, Þorkel
Sigurlaugsson frá Eimskipafélag-
inu og Einar Sigurðsson frá Flug-
leiðum. Þegar litið er til þess að
málið í heild sinni er til komið eftir
að Höfðahreppur seldi Burðarási
hlutabréf til að hafa áhrif á sam-
setningu stjórnar Skagstrendings,
þá liggur það í augum uppi, að of-
angreindir aðilar, sem eiga sæti í
stjórn Verðbréfaþings, hefðu eðli-
lega átt að víkja sæti, þar sem þau
fyrirtæki, sem þeir eru fulltrúar
fyrir, tengjast öli verulega Eim-
skipafélagi íslands."
Með þessum orðum vísar Þor-
steinn Már Baldvinsson bersýni-
lega til þess, að tveir þeirra þriggja
stjórnarmanna, sem hann nefnir,
eru starfsmenn, annars vegar Eim-
skipafélagsins og hins vegar Fiug-
leiða, sem Eimskipafélagið á ráð-
andi hlut í, en jafnframt að
Burðarás, eignarhaldsfélag Eim-
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
skipafélagsins, er einn stærsti hlut-
hafínn í Islandsbanka, þótt sá hlut-
ur sé að vísu vel innan við 10%.
Tryggvi Pálsson, formaður
stjórnar Verðbréfaþings skýrir frá
því í Morgunblaðinu í dag, að Þor-
kell Sigurlaugsson hafi ekki tekið
þátt í umræðum og afgreiðslu
málsins. Af ummælum hans er ekki
ljóst, hvort Þorkell Sigurlaugsson
hefur setið stjórnarfundinn, sem
afgreiddi málið eða hvort varamað-
ur hefur verið kallaður inn í hans
stað, sem hefði verið eðlilegt. Tæp-
ast fer á milli mála, að fram-
kvæmdastjóri Samherja hf. hefur
mikið til síns máls varðandi starfs-
mann Flugleiða, vegna ráðandi
eignarhlutar Eimskipafélagsins í
Flugleiðum. Meira álitamál er,
hvort ábendingar hans varðandi
fulltrúa Islandsbanka eigi rétt á
sér þar sem því fer fjarri, að Eim-
skipafélagið eigi ráðandi hlut í
bankanum. En auðvitað má segja,
að staða félagsins^ sem eins
stærsta hluthafa í Islandsbanka,
skipti hér máli.
Áthugasemdir Þorsteins Más
Baldvinssonar vekja hins vegar
stærri spurningar um stöðu Verð-
bréfaþings íslands yfirleitt. Þingið
er nú hlutafélag í eigu allmargra
aðila. Þar eiga Seðlabankinn, við-
skiptabankar og sparisjóðir sam-
tals um 45% hlutafjár en ýmsir að-
ilar, sem með einum eða öðrum
hætti koma að starfsemi Verð-
bréfaþings, skipta því sem eftir
stendur á milli sín samkvæmt
ákveðnum reglum, sem eiga raunar
líka við um bankana.
Spurningin er þessi: hversu trú-
verðugt er Verðbréfaþing, þegar
aðilar sem eiga mikilla hagsmuna
að gæta, og skiptir þá engu um
hvaða fyrirtæki er að ræða, eiga
aðild að stjórn þingsins og ákvörð-
unum þess? Hver er staða starfs-
manna þingsins, sem verða dag
hvern að taka erfiðar ákvarðanir,
sem í sumum tilvikum snúa að
þeim fyrirtækjum og öðrum aðil-
um, sem eiga fulltrúa í stjórn
þingsins?
Þegar Verðbréfaþing hóf starf-
semi hafði verið töluvert rót á
hlutabréfamarkaðnum, sem hafði
náð að festa rætur án þess að um
hann væru settar nægilega strang-
ar reglur. Þær umræður fóru fram
í byrjun þessa áratugar og leiddu
smátt og smátt til þess að meiri
festa skapaðist á markaðnum. En í
ljósi þeirra umræðna fór ekki á
milli mála, að upphafleg skipan
stjórnar Verðbréfaþingsins tók mið
af viðleitni þeirra, sem hagsmuna
áttu að gæta, til þess að geta haft
áhrif á skipan þessara mála.
Eftir því, sem sviptingar á hluta-
bréfamarkaðnum verða meiri,
verða spurningar um trúverðug-
leika Verðbréfaþings áleitnari og
jafnframt, hvort þingið hafí nægi-
lega öflug tæki í höndunum, til þess
að hafa aga á markaðnum. Þegar
spurningar vöknuðu um það hverjir
væru eigendur Orca SA kom í ljós,
að Verðbréfaþing var máttlaust í
viðleitni sinni til þess, að draga eig-
endur fyrirtækisins fram í dagsljós-
ið. Þingið stöðvaði viðskipti með
hlutabréf í FBA og gerði kröfu um
að nýir eigendur hlutabréfa í bank-
anum kæmu fram. Þegar þeir höfðu
þá áskorun að engu átti þingið ekki
annarra kosta völ en hefja viðskipti
með hlutabréfm á nýjan leik.
Með athugasemdum sínum hefur
Þorsteinn Már Baldvinsson vakið
athygli á grundvallaratriði í sam-
bandi við verðbréfamarkaðinn.
Verðbréfaþing Islands hf. hefur
ekki lengur einkarétt á að reka
kauphöll á Islandi. I öðrum löndum
eru starfandi margar kauphallir.
Augljóst er að lítið vit væri í því
hér vegna smæðar markaðarins en
hins vegar fer ekki á milli mála, að
ef forsvarsmenn stórra fyrirtækja,
sem eru á markaðnum, telja, að
ekki sé gætt fyllsta hlutleysis í af-
greiðslu mála, gætu þau umbrot
orðið, sem leiddu til stofnunar ann-
arrar kauphallar.
Það er m.ö.o. veruleg spurning,
hvort sú skipan mála, sem tekin
hefur verið upp varðandi Verð-
bréfaþing, sé rétt. Átökin í íslenzku
viðskiptalífi fara harðnandi og
ganga má út frá því sem vísu að
þau eigi enn eftir að aukast á
næstu árum. Verðbréfaþing Is-
lands er vettvangur þessara átaka.
Er sanngjarnt og skynsamlegt að
aðilar, sem eiga mikilla hagsmuna
að gæta, skeri úr um ágreinings-
efni? Þetta á ekkert síður við um
banka og sparisjóði en önnur fyrir-
tæki á markaðnum. Fjármálafyrir-
tækin eiga verulegra hagsmuna að
gæta vegna viðskipta við önnur at-
vinnufyrirtæki og þess vegna ekki
hægt að líta á þau, sem hlutlausa
aðila á einn eða annan veg.
ATHU G ASEMDIR
ÞORSTEINS MÁS
Eitt sinn var sagt við
mig: „Gunnlaugur
Scheving var svo góð-
ur maður, að mér
fínnst óskiljanlegt
hvað hann gat skapað
stórkostleg listaverk."
Mér þóttu þetta dálítið vafasöm orð
og ætlaði að taka upp þykkjuna íyr-
ir listina, en lét málið niður falla við
nánari athugun.
Að nokkru leyti spratt þessi við-
mótshlýja Gunnlaugs í garð fólks og
umhverfis af þeirri næmu tilfinn-
ingu sem hann hafði fyrir húmor.
Hann vissi að græskulaust grínið er
hin sannanlega tólg lífsbaráttunnar.
I þeim efnum mundi ég halda að
hann hefði notið góðs af kynnum
sínum við Dani, þegar hann réðst
ungur til utanfarar og settist á lista-
akademíuna í Kaupmannahöfn
1925. Ekki verður af frændum okk-
ar skafið, að þeir eru fínni
húmoristar en við og líta ekki hvem
tilverudropa köldum viðmótslausum
augum, afgreiða samskiptismenn
síður en við með berangurssvörtum
tilsvörum kaldhyggjunnar. Gunn-
laugur var nógu 'hneigður fyrir feg-
urð og hlýju til að ánetjast ekki
þessum verbúðakalda duggara-
húmor, sem hér hefur legið í landi.
I samtölum okkar Gunnlaugs
sagði hann við mig eitthvað á þessa
leið: „Það er alltaf að koma til mín
fólk og spyrja, hvort þessi eða hinn
sé góður listamaður. „Jú,“ segi ég,
„ágætur listamaður.“ „Vissi ég
ekki,“ er þá sagt, „þú
ert svo sem í sömu
helvítis klíkunni..
Ég hef oft óskað eftir
að verða geðveikur og
heyrnarlaus. Þá er
maður laus við alla
þessa fínu menn með viðurkennda
intelligensíu, þennan ein-
stefnusmekk, sem verkar á mann
eins og gamlar matarleifar á diski.“
Samt var Gunnlaugur áreiðan-
lega nógu módemistískur og kúlt-
úrel fyrir hvem sem var. En honum
fannst kauðalegt að hlusta á músík
eftir Bach á skyrtunni.
Þegar Gunnlaugur kom úr Lund-
únaför, sem hann fór til að kynna
sér nýjung í myndlist, rabbaði ég
við hann niðri í Nausti. Hann var
glaður og reifur og lék á als oddi.
Hann sagði þannig frá ferðinni, að
ég upplifði London á nýjan hátt.
Gunnlaugur minntist á góðleik og
hjálpsemi Bretanna, hann talaði um
söfnin og byggingarnar eins og
gamla vini og var eiginlega þeirrar
skoðunar, að við gætum talsvert
lært af Bretum, jafnvel sitthvað í
byggingarlist. En í miðju samtalinu
brá fyrir glettnisglampa og hann
sagði: „Listin á að vera dálítið af-
mæli, en við eigum ekki að hafa það
á tilfinningunni að verið sé að draga
menn til tannlæknis, þó maður
skreppi á málverkasýningu. Mál-
aralistin á að minna á laufgað tré,
fagurt blóm ..
Þó hann hefði haft gaman af að
sjá sýninguna í London, var hann
fastur í þeirri skoðun sinni, að við
ættum ekki að hlaupa eftir öllum
etíkettum samtímatízku. Listin á að
vera öllum stefnum yfírsterkari. Og
þegar ég fór að spyrja sjálfan mig,
yfír hverju hann hefði glaðzt mest í
Lundúnareisunni, fannst mér svarið
liggja í þessari staðreynd: þó hann
hefði ekki farið utan í þrjá eða fjóra
áratugi, eða frá því hann var við
nám í Kaupmannahöfn, hefur hann
kappkostað að fylgjast með heims-
listinni af bókum og tímaritum, og
þegar hann í London stóð andspæn-
is þessum málverkum á þverskurð-
arsýningu nútímalistar, fylltist
hann þægilegri öryggiskennd; það
kom honum sem sagt ekkert á
óvart; hann hafði fylgzt eins vel með
og nauðsyn krafði. Gunnlaugur
hafði gaman af að tala um stærstu
myndimar á sýningunni: „Mínar
myndir eru eins og jólamerki á um-
slagi samanborið við þær,“ sagði
hann og hló. „Þessar myndir þeirra
í London geta engir málað nema
ungir menn, fullir af lífsfjöri og
krafti, með sterka vöðva og ungt
blóð í æðum.“
Þannig var Gunnlaugur, oftast
glaður, alltaf jákvæður. Og ég veit
hann hugsaði oft um ungu lista-
mennina eins og góðir foreldrar um
böm sín: Það er ágætt að þeir máli
myndir, þeir eru þá ekki i slæmum
félagsskap á meðan.
M.
HELGI
spjall
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 4. september
Rúmar þrjár vikur
em þar til fjármálaráð-
herrann, Geir H.
Haarde, leggur fram
fjárlagafrumvarp sitt á
Alþingi. Þingflokkar
ríkisstjómarinnar hafa
lokið umræðum um
írumvarpið og gefið fjármálaráðherra og
ríkisstjóm grænt ljós á fullvinnslu þess.
Hins vegar er ekld ennþá að fullu ljóst, hvort
allir ráðherrar ríkisstjórnarinnar hafa látið
af kröfugerð um aukin útgjöld til málefna og
framkvæmda, sem falla undir ráðuneyti
þeirra. Ráðherrarnir munu þó varla krefjast
breytingar að ráði á framvarpinu héðan af,
því það þarf að fara til prentunar innan
skamms. Auk þess eru ráðherrarnir bundnir
af stefnumörkuninni í efnahagsmálum og
ríkisfjármálum, sem lögð var til grandvallar
við myndun samsteypustjómar Sjálfstæðis-
flokks og Framsóknarflokks í sumarbyrjun.
Stefnu-
mörkun
■I I STEFNURÆÐU
sinni, sem Davíð
Oddsson forsætis-
ráðherra flutti á Al-
þingi í júníbyrjun, sagði hann m.a.:
„Ríkisstjórn síðasta kjörtímabils lækkaði
skuldir ríkissjóðs með afar markvissum
hætti. Og sú, sem tekin er við, byggir á
sama granni og sama vilja. Og ekki er vafi á,
að það er forgangsatriði af hennar hálfu, að
ríkissjóður verði ekki aðeins rekinn í jafn-
vægi heldur með umtalsverðum afgangi.
Allt bendir til þess, að ríkissjóður verði rek-
inn með ágætum afgangi á þessu ári, og rík-
isstjórnin hefur sett sér það mark að gera
enn betur við gerð næstu fjárlaga."
Þessi yfirlýsing forsætisráðherra í sölum
Alþingis fyrir hönd ríkisstjórnarinnar og
stjómarflokkanna er skýr og skorinorð.
Hana er ekki með neinum hætti hægt að
misskilja eða mistúlka. Það verður því að
gera ráð fyrir því, að þessi stefnumörkun
hafi forgang fram yfir kröfugerð einstakra
fagráðherra eða þingmanna, þegar kemur
að endanlegri gerð fjárlaga fyrir næsta ár.
Á vegi fjárlagaframvarpsins era ýmsar
hættur, auk óvæntra áfalla, og má þar nefna
kröfugerð einstakra ráðherra og þingmanna
fyrir hönd margvíslegra þrýstihópa, sem
getur sett strik í fjárlagareikninginn.
Væntingar
í ÞVÍ MIKLA GÓÐ-
æri, sem ríkir í land-
inu, hafa vafalaust
skapazt miklar væntingar um fjárframlög af
hálfu hins opinbera vegna þeirra ríflegu við-
bótartekna, sem stóraukin efnahagsumsvif
hafa fært ríkissjóði og sveitarsjóðum. I um-
ræðunni í þjóðfélaginu má stöðugt heyra
kröfur um aukin fjárframlög til margvísleg-
ustu verkefna, jafnt af hálfu opinberra
stofnana, félaga sem samtaka, og vissulega
era mörg verðug verkefni, sem bíða úr-
lausnar, öllum almenningi til góða. Þá er í
sjálfu sér skiljanlegt, að t.d. ríkisstofnanir,
sem urðu að sæta miklum niðurskurði til
starfsemi sinnar á kreppuáranum, óski eftir
því að fá hann bættan. Margar hafa að sjálf-
sögðu þegar fengið það, a.m.k. að einhverju
leyti, enda kemur það fram í sívaxandi út-
gjöldum ríkissjóðs. Búast má við því, að
þrýstingur á aukin ríkisútgjöld sé að hluta
til af sálrænum toga, þ.e. að ríkisstarfs-
mönnum finnist í lagi að fara fram úr fjár-
heimildum vegna þess að ríkissjóður hafi
næga peninga.
I Ijósi þessa má kannski meta aðgerðir
ýmissa hópa ríkisstarfsmanna til að bæta
kjör sín með uppsögnum, þótt í gildi séu
undirritaðir kjarasamningar, og fjárlög geri
ráð fyrir því, að þeir samningar standi. Ann-
að dæmi um miídar væntingar er sá þrýst-
ingur, sem ráðherrar Framsóknarflokksins
hafa orðið fyrir í kjölfar kosningaloforðsins
um milljarð til baráttunnar gegn vímuefna-
neyslu. Það loforð var gefið ársfjórðungi eft-
ir afgreiðslu fjárlaga þessa árs og því ekki
hægt að gera ráð fyrir þeim milljarði fyrr
en síðar. Reyndar hljóðaði loforð framsókn-
armanna upp á, að einum milljarði króna
yrði varið á kjörtímabilinu tU vímuefna-
vama. Kosningarnar voru þó ekki fyrr af-
staðnar en heyra mátti endalausar glósur
um framsóknarmilljarðinn í fjölmiðlum. Út
af fyrir sig er skiljanlegt, að óþolinmæði
gæti í röðum þeirra, sem kljást við fíkni-
efnavandann í daglega lífinu og horfa upp á
ungmenni verða eitrinu að bráð. En öll
kröfugerð á hendur ríkissjóði verður að
vera í samræmi við raunveraleika fjárlaga
hverju sinni og reyndar er engin ástæða til
að ætla, að ráðherrar Framsóknarflokksins
geti ekki staðið við loforðið. En nýting
slíkra fjármuna krefst góðs undirbúnings til
að árangur náist. Það ætti að vera öllum
ljóst.
mmmmmK^^ 'vegferð fjár-
Blikur á lofti lagaframvarpsins
lýkur í þingsölum
skömmu fyrir jól, aðeins örfáum dögum áð-
ur en fjárlögin eiga að öðlast gildi. Það er
fjárlaganefnd Alþingis, sem hefur það hlut-
verk að búa fjárlagaframvarpið fyrir lokaaf-
greiðslu og gera tillögur um breytingar. Sú
vinna fer þó fram í nánu sambandi við fjár-
málaráðherra og ríkisstjórn. Fjárlaganefnd
sætir ekki síður miklum þrýstingi um fjár-
framlög en ráðherrarnir og sagan sýnir, að
fjárlaganefndarmenn era sérlega næmir
fyrir þrýstingi kjósenda úr kjördæmum sín-
um, jafnvel næmari en ráðherrarnir, ekki
sízt í aðdraganda kosninga. Þær fóra fram
sl. vor og má því búast við, að fjárlaganefnd
muni standa fastar en oft áður á þeirri
stefnumörkun, sem fram kemur í fjárlaga-
framvarpinu, a.m.k. meirihluti stjórnar-
flokkanna í nefndinni. Enda hafa þeir þing-
menn tekið þátt í afgreiðslu þess í þing-
flokkum sínum. Ganga má samt út frá því
sem vísu, að allnokkrar breytingar verði
gerðar í þingsölum á fjárlagafrumvarpinu.
Spurningin er aðeins, hversu miklar þær
verða.
Þetta er tíundað hér vegna þess, að blikur
eru á lofti í efnahagsmálum þjóðarinnar í
sjálfu góðærinu og mikilvægt er, að við
þeim verði brugðist með réttum hætti. Hér
er einkum um að ræða aukna verðbólgu,
þótt hún sé mjög lítil í sögulegu samhengi
íslenzkra efnahagsmála, svo og mikinn við-
skiptahalla. Við þessar aðstæður ber brýna
nauðsyn til að koma í veg fyrir ofhitnun
efnahagskerfsins og þar með verðbólgu-
skriðu. Forstjóri Þjóðhagsstofnunar, sér-
fræðingar Seðlabankans og fjármálafyrir-
tækja era einhuga um nauðsyn þess að
draga fjármagn úr umferð til að vinna gegn
þenslunni. Bezta leiðin til þess að þeirra
mati er að skila ríkissjóði með veralegum
tekjuafgangi. Sala ríkisfyrirtækja hefur
einnig áhrif í þá átt að draga úr þenslu í
efnahagskerfinu og það sama má segja um
aðgerðir ríkisstjórnarinnar til að auka líf-
eyrisspamað landsmanna. Vaxtahækkanir
era einnig hefðbundin leið til að slá á
þenslu, en vaxtastig hér er orðið svo hátt í
samanburði við útlönd, að sú leið má teljast
ófær að sinni. Enn ein leiðin er að draga úr
opinberam framkvæmdum eða fresta þeim
á meðan þensluástand ríkir.
Stefnu-
mótunin
EKKI VERÐUR
annað séð en að
þingflokkar ríkis-
stjómarinnar hafi
samþykkt fjárlagaframvarpið fyrir sitt leyti
í samræmi við stefnumótun ríkisstjórnar-
innar, þótt hafa verði í huga hugsanlegar
breytingar á vegferð þess, eins og áður er
bent á. Eftir þingflokksfund Sjálfstæðis-
flokksins 25. ágúst sl. vildi fjármálaráðherra
ekki ræða framvarpið í einstökum atriðum,
en hann sagði þó eftirfarandi:
„Ríkisstjórnin setti sér það takmark í vor,
þegar við byrjuðum að undirbúa fjárlögin
fyrir næsta ár, að stefna að 1% afgangi mið-
að við landsframleiðslu að lágmarki. Það eru
um það bil 6-7 milljarðar miðað við horfur
um þjóðarframleiðslu á næsta ári. Núna eft-
ir meðferð þingflokkanna og umfjöllun rík-
isstjórnarinnar hefur mér sem sagt verið
falið að ljúka málinu og horfur eru á því, að
þetta markmið muni nást.“ Fjármálaráð-
herra lét þess og getið, að þessi tekjuaf-
gangur af ríkissjóði væri einungis afgangur
af rekstri, en við hann bætist svo tekjur af
eignasölu. Ennþá ríkir óvissa um sölu á rík-
iseignum og má í því sambandi minna á sölu
á 51% hlut ríkisins í Fjárfestingarbanka at-
vinnulífsins, sem gert var ráð fyrir að selja
Morgunblaðið/RAX
Lónsöræfi
sl. vor, en var frestað til hausts vegna kosn-
inganna. Ekkert er enn fast í hendi um sölu
á bankanum né með hvaða hætti hún verð-
ur. Öllum má þó vera Ijóst, að sala jafn verð-
mikillar eignar mun gerbreyta stöðu ríkis-
sjóðs á árinu, en sú óvissa undirstrikar
einnig nauðsyn þess, að tekjuafgangur verði
umtalsverður af sjálfum rekstri ríkissjóðs.
Það er sú tala, sem fjármálamarkaðurinn
mun horfa til við mat á efnahagsþróuninni
fremur en slíks hvalreka fyrir ríkissjóð, sem
sala FBA verður væntanlega.
GEIR H. HAARDE
Almennileg fjármálaráðherra lét
vidsnvrna Þess °S getið eftir
Viospyrna þingflokksfundinn,
að ríkið mundi fresta ýmsum framkvæmd-
um og spara víða í rekstrinum til að slá á
eftirspurnina í þjóðfélaginu. Hann kvað þó
ekkert enn fast í hendi í þeim efnum nema
hvað fé, sem sparaðist, yrði ekki notað í
annað. Orð fjármálaráðherra benda til þess,
sem flestir skattgreiðendur hafa sjálfsagt
gi-un um, að ekki verði auðvelt að fá ráð-
herra, þingmenn og hagsmunaaðila til að
fallast á frestun tiltekinna framkvæmda.
Það mun skýrast nánar á vegferð frum-
varpsins og fyrstu upplýsingar fást þegar
það verður lagt fram á Alþingi 1. október
nk.
Fjármálaráð-hen'a hefur lýst því yfir, að í
sjálfu sér skipti ekki öllu máli, hvaða ríkis-
framkvæmdum verði frestað í hálft eða eitt
ár eða hvort einhverjar tilfærslur verði,
heldur hitt, hvort almennileg viðspyrna
verði í efnahagsmálum landsins. Höfuð-
markmiðið væri að hafa hemil á þenslu,
skila myndarlegum tekjuafgangi, greiða
niður skuldir og halda verðbólgu í skefjum.
Þetta er að sjálfsögðu hárrétt, en þróunin
að undanförnu sýnir Ijóslega, að í engu má
hvika frá þessum markmiðum. Einungis
þær miklu hækkanir, sem orðið hafa á olíu
og benzíni á árinu, hafa leitt til meiri hækk-
unar á neyzluvöravísitölunni en góðu hófi
gegnir. Hafi einhverjir gleymt áhrifum
verðbólgu á fjárhag einstaklinga og fyrir-
tækja áður fyrr, og víxlverkunum verðlags
og launa, má benda á útreikninga ASÍ á
áhrifum benzínhækkana á árinu á vísitölu
neyzluverðs. ASÍ áætlar, að skuldir heimil-
anna hækki um 4,3 milljarða króna vegna
þeirra. Benzínhækkanirnar hafa og þær af-
leiðingar, að kaupmáttur rýrnar og
greiðslubyrði af lánum eykst. Þetta minnir
óþyrmilega á gamla verðbólgudansinn, sem
var á góðri leið með að leggja fjárhag ein-
staklinga og atvinnulíf í rúst. Miklar fórnir
voru færðar til að vinna bug á verðbólgunni,
m.a. kjararýrnun og atvinnuleysi, og þær
fómir mega ekki renna út í sandinn.
mammmmmmm minna má fjár-
Kjarasamn- málaráðheraann og
inrrar samstarfmenn hans í
mgar ríkisstjórn og þing-
flokkum á, að efnahagssérfræðingar hafa
spáð því, að verðbólgan frá upphafi til loka
þessa árs verði allt að því tvöfalt meiri en
undanfarin ár, eða nálægt 4%. Þótt sú verð-
bólga sé ekki há á íslenzkan mælikvarða er
hún samt allsendis óviðunandi. Svo mikil
verðbólga spillir stöðu íslenzkra fyrirtækja í
samkeppni við keppinauta í nágrannalönd-
um. Loks má minna á, að fyrstu kjarasamn-
ingar á almennum vinnumarkaði verða laus-
ir í upphafi næsta árs.
Verkalýðsfélögin munu ekki taka því
þegjandi, að verðbólgan fari af stað á ný,
þótt í miklu minna mæli verði en fyrr, eða
að hvikað verði frá efnahagslegum stöðug-
leika. Þau verða þá ekki til viðræðu um
langtímasamninga, sem þó hafa gefizt svo
vel á því samningstímabili sem yfir stendur.
Krafan yrði þá um skammtímasamning, t.d.
aðeins til eins árs. Skammtímasamningar
mundu valda óvissu í efnahagsmálum þjóð-
arinnar og spilla þar með stöðugleikanum.
Það vilja víst fæstir, því það er fyrst og
fremst stöðugleikinn í efnahagslífinu, sem
hefur verið grunnurinn að þeirri ótrúlega
miklu kaupmáttaraukningu, sem fólk hefur
almennt notið sl. 3M árin. Aukningin á
framleiðslu og framleiðni í atvinnulífinu hef-
ur ekki brunnið upp í verðbólgu.
Ekkert er því mikilvægara í íslenzkum
efnahagsmálum og stjórnmálum en að við-
halda efnahagslegum stöðugleika. Hann er
sú umgjörð, sem atvinnulífið og launþegar
þarfnast til að geta haldið áfram að sækja
fram til bættrar afkomu og bættra lífskjara.
Það þarf fjármálaráðherrann og ríkisstjórn-
in öll að hafa í huga, þegar hvarvetna er sótt
að ríkissjóði.
Geir H. Haarde
íjármálaráðherra
lét þess og getið
eftir þingflokks-
fundinn, að ríkið
mundi fresta ýms-
um framkvæmd-
um og spara víða í
rekstrinum til að
slá á eftirspurnina
í þjóðfélaginu, en
hann kvað þó ekk-
ert enn fast í
hendi í þeim efn-
um nema hvað fé,
sem sparaðist,
yrði ekki notað í
annað.