Morgunblaðið - 08.10.1999, Blaðsíða 30

30 FÖSTUDAGUR 8. OKTÓBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Von um
væntumþykju
ogást
✓
I Iðnó verður frumsýnt í kvöld leikritið
Frankie og Johnny eftir bandaríska
leikritahöfundinn Terrence McNally.
Þar segir frá tveimur einmana sálum
sem rekast saman í hafí stórborgarinnar
og reyna að höndla tilfinningar eins og
____ást og væntumþykju. Hávar_
Sigurjónsson leit inn á æfingu og ræddi
við leikarana og leikstjórann.
„Þarna uppi eru hjón sem tala aldrei saman,“
segir Frankie við Johnny.
„Ég var skorinn upp við kviðsliti fyrir
nokkrum árum,“ segir Johnny.
í MYRKRINU í upphafi sýningar
heyrum við stunur og andvörp, sem
magnast smám saman og ná svo
hámarki með tilhlýðilegri þögn í
kjölfarið. Ljósin koma upp á nakið
par, mann og konu,
sitjandi upp við
dogg í áhrjálegu
rúmi í subbulegri
kjallaraíbúð. Þetta
eru Frankie og
Johnny, persónur
leikritsins sem
frumsýnt verður í
Iðnó í kvöld. Þau
hefja samtal sitt
hikandi, þekkjast
lítið, hafa þó unnið
saman í nokkrar
vikur, hann steikir
og hún þjónar til
borðs á lítilsigldri
hamborgarabúllu
einhvers staðar í
New Yorkborg.
Þau eru bæði kom-
in hátt á fertugsa-
ldur, lífsreynslan
hefur sett sitt
mark á þau, hún
vill ekki særast aft-
ur, hann vill ekki
enda ævina einn;
einmanaleiki
þeirra beggja er jafnmikill og þörf-
in fyrir tengsl við aðra manneskju
nánast áþreifanleg.
Ein að borða ís
„Leikritið gerist í rauntíma,"
segir Kjartan Guðjónsson sem leik-
ur Johnny. „Það gerist á þeim tíma
sem það tekur að leika það. A
tveimur klukkutímum síðla kvölds
eftir að þau hafa farið saman út að
borða og svo í bíó. Maturinn var
vondur og bíómyndin óminnisstæð.
Svo fóru þau beint heim til hennar
að gera það og þar hefst leikritið."
Kynlíf er í þessu samhengi nánast
ópersónulegra en faðmlag eða hlýtt
handtak. „Það að þú hleypir ein-
hverjum upp í rúm til þín skiptir
engu í samanburði við það að þú
hleypir einhverjum inn í líf þitt,“
segir Frankie sem á að baki sam-
búð við ofbeldis-
mann og hefur
slæma reynslu af
samböndum við
karlmenn. Hún
tekur ekki mikið
mai’k á Johnny þótt
hann segist elska
hana, hún einfald-
lega móðgast og
verður öskureið.
Hún þrábiður hann
um að fara, segist
vilja vera ein, horfa
á sjónvarpið og
borða ís. „Hún er
líka hálfhrædd við
hann. Þótt þau hafi
unnið saman þá
þekkjast þau lítið
og hann gæti verið
hættulegur,“ segir
Halldóra Bjöms-
dóttir sem leikur
Frankie. Johnny er
sannfærður, hann
ætlar sér að ná í
hana og segir: „Ég
er þreyttur á að
vera alltaf að skima í kringum mig,
allt sem mig langar í er hér.“
Raunsær höfundur
Höfundur verksins, Terrenee
McNally, er einn af þekktustu
leikritahöfundum samtímans í
Bandaríkjunum. Hann hefur samið
fjölda leikrita og hafa þau verið
leikin víða um heim á undanfömum
áram og áratugum. Eitt leikrita
hans, MasterClass, sem fjallar um
Maríu Callas var sýnt hérlendis
fyrir fáum áram. McNally hefur
hlotið fjölda verðlauna og viður-
kenninga og má þar nefna að hann
hefur tvívegis hlotið hin eftirsóttu
Tony-verðlaun. Auk leikrita hefur
McNally skrifað kvikmynda- og
sjónvarpshandrit, sem sum hver
eru byggð á eigin leikritum. Meðal
annars var gerð kvikmynd eftir
leikritinu Frankie og Johnny með
Michelle Pfeiffer og A1 Pacino í að-
alhlutverkum. Höfundareinkenni
McNally eru skýr. Hann skrifar í
raunsæisstíl, byggir verk sín upp af
kostgæfni, samtöl eru eðlileg og að-
stæður persónanna trúverðugar.
„Við höfum reynt að draga úr til-
vísunum í staðhætti í New York-
borg eftir því sem hægt var. Við er-
um ekkert að fela það en sumt var
þess eðlis að hafa enga merkingu
nema fyrir þá sem þekkja mjög vel
til. Það töldum við óþarft."
„Þetta er fólk sem beðið hefur
skipbrot í lífinu," segir Viðar leik-
stjóri. „Þau eru bæði búin að missa
af lestinni og hafa gefist upp. Þau
hafa lent undir í mannhafinu og eru
ofurseld einmanaleikanum. Þetta
er ákveðin manngerð sem finnst í
stórborgum. Einmanaleiki og ótti
era sterkustu tilfinningarnar.“
Halldóra tekur undir þetta og segir
að útgangspunktur við persónu-
sköpunina séu þessar tilfinningar.
„Sjálfsmyndin er brotin, öi'vænt-
ingin og vonleysið er algjört. Leik-
myndin og búningarnir undirstrika
þetta, kjallaraholan sem Frankie
býr í er sóðaleg, hún hefur ekki
einu sinni haft fyrir því að þrífa. En
vonin í lífi hennar kviknar á sviðinu.
Hún eignast von í verkinu."
„Við förum nokkuð afdráttar-
lausa leið í umgjörð sýningarinnar
hvað þetta varðar," segir Viðar.
„Nöturleiki aðstæðnanna er undir-
strikaður, en um leið stílfærum við
sjónarhorn áhorfandans örlítið. Bú-
um til eins konar gægjugat inn til
Frankie, sem kallast á við eftiriæt-
isiðju hennar sem er að fylgjast
með nágrönnunum út um gluggann
sinn.
Grátur og hlátur
Halldóra og Kjartan eru sam-
mála um að ofurraunsæi verksins
gera miklar kröfur til þeirra sem
leikara. „Mér finnst þetta heilmikil
glírna," segir Halldóra. „Það er
ekkert hægt að svindla gagnvart
áhorfandanum. 011 smáatriði verða
að vera til staðar og allt verður að
vera satt, það má ekkert reyna að
blekkja. Johnny er líka fyndnari en
Frankie, sem heldur meira utan um
hinn dramatíska þráð verksins.
Þetta verður allt að smella saman.
Svo er Kjartan stundum svo fýnd-
inn að ég á bágt með mig.“
„Okkur fannst ekki koma neitt
annað til greina en fara þessa leið
að verldnu. Það er þannig skrifað.
Þetta er líka mjög spennandi vinnu-
aðferð, að elta uppi öll smáatriði í
samskiptum tveggja persóna, ná
öllum blæbrigðum sem felast í
augnatilliti, raddblæ og hreyfing-
um,“ segir Viðar. „Þetta er eigin-
lega eins og kvikmyndaleikur. Ná-
kvæmnin er slík,“ segir Halldóra.
„Svo er auðvitað önnur hlið á þessu
leikriti sem gerir það svo áhuga-
vert, að þrátt fyrir hinn sterka
dramatíska þráð er það mjög
skemmtilegt," segir Viðar. „Þetta
er tragíkómík,“ segir Kjartan.
„Kómíkin í svona verki er mjög
vandmeðfarin. Hún verður alltaf að
vera sönn og spretta úr aðstæðum
persónanna. Hún má ekki liggja ut-
an á, þá hrynur trúverðugleikinn
eins og spilaborg," segir Viðar.
„Þetta er líka það vel skrifað að það
leyfir þessa aðferð,“ segir Halldóra.
„Sjálfsagt er hægt að fara aðra leið
að því en við höfum valið en það bíð-
ur þá næsta skiptis."
Þau eru sammála um að niðurlag
verksins megi skilja á ýmsa vegu.
„Eins og í öllum góðum leikritum,“
segir Viðar. „En þau eiga sér von.
Von um væntumþykju og ást. Ef
þau halda rétt á spilunum. En leik-
ritið endar á ákveðnum punkti og
engin leið að geta sér til um hvað
tekur við. Við vitum ekkert meira
en hver annar.“
Leikarar
og listræn-
ir stjórn-
endur
FRANKIE OG JOHN-
NY eftir Terrence
McNally í þýðingu Kri-
stjáns Þórðar Hrafns-
sonar.
Leikarar: Halldóra
Bjömsdóttir, Kjartan
Guðjónsson.
Leikstjóri: Viðar Egg-
ertsson.
Leikmynd og búning-
ar: Jórunn Ragnarsdótt-
ir.
Lýsing: Kjartan Þóris-
son.
Framleiðandi: Leikfé-
lag Islands.
Dansað með Ekka
LISTDANS
T j a r n a r Ii í ó
D a n s 1 e i k h ií s m e «1
Ekka
BER
2. sýning, miðvikudagur 6. október
1999. Listrænn stjórnandi: Árni
Pétur Guðjónsson. Leikarar og
sdansarar: Aino Freyja Jarvela,
Erna Ómarsdóttir, Friðrik Frið-
riksson, Guðmundur Elias Knud-
sen, Hrefna Hallgrímsdóttir, Karen
María Jónasdóttir, Kolbrún Anna
Bjömsdóttir. Tónlistarstjóri: Frank
Pay. Lýsing: Sigurður Kaiser.
Framkvæmdastjóri: Guðrún Ösp
Pétursdóttir.
DANSVERKIÐ Ber er afrakstur
samvinnu nokkurra ungra dans-
ara og leikara undir listrænni
stjórnun Áma Péturs Guðjóns-
sonar. Dansleikhús með Ekka var
stofnað 1995 og eru stofnendur
dansleikhússins flestir fyrrver-
andi nemendur Listdansskóla ís-
lands. Þeir hafa undanfarin ár
stundað nám hérlendis og í
Evrópu og Bandaríkjunum. Dans-
leikhúsið hefur hlotið styrk við
uppsetningu verksins frá mennta-
málaráðuneytinu, Ungu fólki í
Evrópu og Hinu húsinu. Hópur-
inn vinnur sínar sýningar út frá
ákveðnu þema hverju sinni og er
verkið Ber unnið út frá einelti.
Kveikjan að verkinu er ljóð þrett-
án ára stúlku sem orðið hefur fyr-
ir einelti. í verkinu er ekki tekin
afstaða til málefnisins heldur er
því ætlað að birta ólíkar myndir
viðfangsefnisins. Dansleikhús
kallast sú tegund leikhúss sem
flytur verk samsett úr fleiru en
einu listformi. í þessu tilviki er
það dans, leiklist og tónlist sem
mynda verkið Ber.
Dansverkið hefur yfir sér
drungalegan blæ. Dansarar og
leikarar bregða upp ólíkum
myndum eineltis með dansi,
hreyfingum og leik. Þeir þeysast
um sviðið, engjast um í sársauka,
stríða hver öðrum og ögra og fara
reglulega yfir strikið með því að
virða ekki mörk hvor annars. Sá
sem sýnir minnsta frávik er ósp-
art níddur. Oft þarf ekki frávik
til, einungis glettna hugmynd vin-
ar sem fer úr böndunum. í verk-
inu birtast myndir draumkenndra
langana og barnslegrar við-
kvæmni. Sú löngun hvers og eins
að láta ljós sitt skína er endur-
tekið brotin á bak aftur af öðrum
sem telja sig geta haft gaman af.
Verkið spinnst áfram og ólík
myndbrot gamans og alvöru
mynda eina heild.
I dansverkinu báru fyrir eftir-
minnilegar senur og atriði sem
mörg hver gættu áhrifa úr smiðju
meistara Pinu Bauch. Þjóðverjinn
Bauch er löngu þekkt í dans- og
leiklistarheiminum fyrir það að
koma aftan að áhorfendum sínum
og vekja upp spurningar, oft á tíð-
um óþægilegar og gjarnan sið-
ferðistengdar. Dansleikhúsi með
Ekka tekst með verki sínu að
snerta áhorfendur. A köflum var
ómögulegt að segja hvorum meg-
in við línuna áhorfandinn stóð.
Hvort kitlandi skemmtilegur ág-
angur hópsins væri í hita augna-
bliksins meira til að leggja sig eft-
ir en stuðningur við þann sem
strítt var. A þann hátt náði hóp-
urinn að vekja upp spurningar um
hvorum megin maður í raun stóð.
Verkið bar með sér öguð vinnu-
brögð aðstandenda og styrka leik-
stjórn sem skilaði sér í hnitmið-
aðri túlkun. Notkun leikmuna var
minnisstæð. Þeir voru brúkaðir á
hugmyndaríkan og fjölbreyttan
máta. Lýsingin sem var óvenju
fjölbreytt svo og tónlistin féllu vel
að verkinu. Þetta tvennt hjálpaði
til við að skapa rétta andrúmsloft-
ið hverju sinni. Sýningin var
aðstandendum til sóma. Ljóst er
að hér er fagfólk á ferð sem á eft-
ir að láta mikið fyrir sér fara í
framtíðinni. Lokasýning er laug-
ardaginn 9. október.
Lilja ívarsdóttir