Morgunblaðið - 18.11.1999, Qupperneq 33

MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
FIMMTUDAGUR 18. NÓVEMBER 1999 33
Viðskiptasamningur Kína og Bandaríkjanna
ESB í erfíðri samningsstöðu
Peking. AFP.
FJÁRMÁLASÉRFRÆÐINGAR
sögðu í gær að viðskiptasamnmgur
Kína og Bandaríkjanna, sem gæti
rutt brautina fyrir aðild Kína að
Heimsviðskiptastofnunni (WTO),
hefði sett Evrópusambandið í erfiða
stöðu í samningaviðræðunum við
Kínverja um að opna markað þeirra
fyrir evrópskum fyrirtækjum.
„Evrópusambandið er nú í erfiðri
samningsstöðu. Það verður að
semja við Kínverja þegar þar að
kemur án þess að öruggt sé að þeir
fái sömu tilslakanir og Bandaríkja-
menn," sagði evrópskur stjórnarer-
indreki í Peking.
Talsmaður kínverska viðskiptar-
áðuneytisins sagði að Kínverjar
hefðu þegar óskað eftii- samninga-
viðræðum við Evrópusambandið,
Kanada og fleiri ríki um nýja við-
skiptasamninga.
Kínverjar hafa þegar gert við-
sldptasamninga við 13 af 135 aðild-
arríkjum Heimsviðskiptastofnunar-
innar, þeirra á meðal Bandaríkin,
Japan og Ástralíu. Samkvæmt
reglum stofnunarinnar verða Kín-
verjar að ljúka samningaviðræðum
við öll þau ríki, sem hafa óskað eftir
viðskiptasamnmgum við þá, áður en
þeir geta fengið fulla aðild að henni.
Kínverjai- eiga enn eftir að ljúka
viðræðum við Evrópusambandið,
Kanada, Brasilíu, Sviss og Noreg.
Stjórnarerindrekar sögðu að við-
skiptasamningurinn við Bandaríkin,
sem var undin'itaður á mánudag,
ætti að koma skriði á þær viðræður.
Ósamið um 20%
afkröfum ESB
Viðræðumar við Evrópusam-
bandið verða þó erfiðastar. Leiðtog-
ar Evrópusambandsríkjanna fögn-
uðu viðskiptasamningi Kína og
Bandaríkjanna en lögðu áherslu á
að þeir myndu verja hagsmuni sína.
„Sú staðreynd að þessi samning-
ur hefur verið undirritaður er aug-
ljóslega mildlvægt skref og vissu-
lega okkur í hag þar sem 80%
samnings Kína og Bandaríkjanna
eru í samræmi við kröfur okkar,"
sagði talsmaður Evrópusamban-
dsins í Brussel. Hann bætti hins
vegar við að enn væri eftir að semja
um hin 20 prósentin af kröfum
Evrópusambandsins og því gætu
liðið nokkrir mánuðir þar til Kína
fengi aðOd að Heimsviðskiptastofn-
uninni.
„Svigi-úm Evrópusambandsins
hefur minnkað eftir samninginn við
Bandaríkin og aðeins er eftir að
semja um vandamál sem varða
Evrópuríkin mjög sérstaklega,"
sagði Jean-Michel Piveteau, bank-
astjóri Paribas-banka í Kína.
„Evrópusambandið hefur aldrei
verið í sterkri stöðu í samningavið-
ræðunum."
Ráðgert hafði verið að Martti
Ahtisaari Finnlandsforseti færi tO
Kína um miðjan þennan mánuð tO
að hefja samningaviðræðumar fyrir
hönd Evrópusambandsins en fund-
inum var frestað eftir sprengjuárás
Atlantshafsbandalagsins á kín-
verska sendiráðið í Belgrad. Fund-
inum var frestað þar tO í desember
að beiðni Kínverja sem vOdu fyrst
semja við Bandaríkjastjórn.
Evrópsk fyrirtæki fái
meiri markaðsaðgang
Leiðtogar Evrópusambandsins
eru sagðir ánægðir með loforð Kín-
verja um að opna kínverska mark-
aðinn fyrir erlendum bönkum,
tryggingafélögum, fjármálafyrh--
tækjum og fjarskiptafyiirtækjum
en vilja að evrópsk útflutningsfyrir-
tæki fái meiri aðgang að markaðn-
um, einkum matvæla-, vín-, snyrti-
vöru-, gler-, postulíns-, lyfja- og
vélaframleiðendur.
Framkvæmdastjóm Evrópu-
sambandsins hefur einnig óskað eft-
ir því að Kínverjar heimOi meiri er-
lendar fjárfestingar í kínverska
raftækjaiðnaðinum og afnemi ein-
okun ríkisfyrirtækja á sölu sOkis og
bensíns.
Friðsam-
legrar
byltingar
minnzt
VACLAV Havel, forseti Tékk-
lands (lengst t.h.), og Libuse Ben-
esova, forseti efri deildar tékkn-
eska þingsins (2. f.h.), fylgjast
með er Milos Zeman for-
sætisráðherra og Vaclav Klaus,
forseti neðri þingdeildarinnar,
leggja blómsveiga við minnis-
merki um „Flauelsbyltinguna“
svokölluðu á Narodni-götu í mið-
borg Prag í gær, þar sem lög-
regla dreifði með valdi kröfu-
göngu námsmanna 17. nóvember
1989. Mótmæli Tékka og Slóvaka
gegn ríkisstjórn kommúnista
færðust í kjölfar þessarar fram-
göngu lögreglunnar öll í aukana
og stjórnin hrökklaðist frá 18
dögum síðar. Hinnar friðsamlegu
„flauelsbyltingar“ var minnzt
með margvíslegum hætti í Tékkl-
andi í gær, að viðstöddu mörgu
erlendu fyrirmenni.
Mikill viðbúnaður í Istanbúl
vegna leiðtogafundar ÖSE
Stefnt að undir-
ritun tveggja
sáttmála
Oslo, Istanbul. AP, AFP, Reuters,.
í DAG hefst í Istan-
búl, stærstu borg
Tyrklands, leiðtoga-
fundur aðOdarríkja
Oryggis- og samvinn-
ustofnunar Evrópu
(ÖSE) þar sem fram-
tíðarskipan öryggis-
mála í Evrópu verður
til umræðu. Mikill við-
búnaður er í Istanbúl
vegna fundarins og
meira en 25.000 lög-
regluþjónar gæta leið-
toganna sem koma frá
54 Evrópuríkjum og
Bandaríkjunum auk
fulltrúa frá samstarfs-
ríkjum ÖSE í Asíu og
Norður-Afríku. Fundurinn mun
standa fram á föstudag og eru vonir
bundnai- við að þar verði gengið frá
mikilvægum samningúm til að
tryggja frið og stöðugleika í álf-
unni.
Athygli fjölmiðla hefur fyrir
fundinn einkum beinst að áhrifum
stríðsreksturs Rússa í Tsjetsjeníu á
gang hans. Stríðið í Tsjetsjníu er
ekki formlega á dagskrá fundarins
en fullvíst er að það muni bera á
góma og að Rússar muni sæta
harðri gagnrýni af hálfu annarra
þátttökuþjóða vegna átakanna.
Nýr öryggissáttmáli
fyrir Evrópu
Búist er við umræðum um fjöl-
mörg mál á leiðtogafundinum. ÖSE
hefur beitt sér fyrir lausn deilu As-
era og Armena vegna héraðsins
Nagorno-Karabak og er vonast til
að samkomulag milli þjóðanna geti
orðið að veruleika á næstunni.
Einnig má búast við umræðum um
málefni Kýpur, þar sem íbúar af
tyrkneskum ög grískum uppruna
hafa lengi borist á banaspjót. Þar
hafa farið fram friðarviðræður milli
hópa að undirlagi ÖSE.
Af því sem formlega er á dagskrá
leiðtogafundarins eru tvö mál talin
standa upp úr. I fyrsta lagi stendur
til að undirrita nýjan svokaOaðan
„Öryggissáttmála Evrópu“ (Char-
ter on European Securítý) þar sem
hlutverk og mikilvægi ÖSE í örygg-
ismálum álfunnar verður staðfest.
Sáttmálinn mun auka vald ÖSE til
að grípa inn í þegar
komaá
í veg fyrir stríðsá-
tök og mun skuldbinda
ríki til að verja aukn-
um fjármunum í fyrir-
byggjandi aðgerðir.
Sáttmálinn mun einn-
ig fjalla um tengsl
OSE við aðrar alþjóð-
legar stofnanir, s.s.
Sameinuðu þjóðirnar.
í öðru lagi er stefnt
að því að ljúka endur-
skoðun á „Sáttmála
um hefðbundinn her-
afla í Evrópu" (CFE)
sem hefur verið í gildi
frá 1990 og hefur verið
nefndur hornsteinn öryggismála í
álfunni eftir daga kalda stríðsins.
Sáttmálinn takmarkar stærð hefð-
bundins herafla á landamærum
þeirra 30 ríkja sem eiga aðild að
honum. Samkvæmt þeirri breyt-
ingartillögu sem liggur fyrir leið-
togafundinum nú mun leyfilegur
herafli verða skorinn niður um
10%.
Talið er að átökin í Tsjetsjníu
muni hafa áhrif á umræður um end-
urskoðun CFE-sáttmálans. Rússar
viðurkenndu í síðasta mánuði að
þeir hefðu brotið gegn ákvæðum
sáttmálans í tengslum við átökin
þar en hafa heitið því að virða þau
að nýju þegar stríðsrekstrinum
verði lokið. Knut Vollebæk, utan-
ríkisráðherra Noregs og yfirmaður
ÖSE, hefur sagt að hann sé því
fylgjandi að nýi CFE-sáttmálinn
verði undirritaður þrátt fyrir hern-
aðarátökin í Tsjetsjníu.
Af öðrum málum sem liggja fyrir
fundinum má nefna sérstakt sam-
komulag um aðgerðir til að efla
traust og öryggi meðal ríkja ÖSE.
Samkomulagið, sem byggist á
svokölluðu „Vínar-skjali“, er af-
rakstur af þriggja ára samningavið-
ræðum milli ÖSE-ríkjanna og felur
meðal annars í sér að ríkin skiptast
á upplýsingum um hervarnir.
Sáttmálar og samþykktir sem
gerðar eru á vettvangi ÖSE eru
ekki bindandi að þjóðarétti en eru
sögð gegna mikilvægu pólitísku
hlutverki í samskiptum Evrópur-
íkja.
Knut Vollebæk
Reuters
Flóttamenn lýsa „hræðilegri meðferð“ á tsjetsjneskum borgurum
Rússar sakaðir
um fjöldamorð
Genf, Moskva, Sleptovskíya, Washington. AFP, The Daily Telegraph.
TSJETSJNESKIR flóttamenn,
sem hafast við í flóttamannabúðum
í Ingúsetíu, hafa skýrt vestrænum
blaðamönnum frá framferði rúss-
neska hersins í Tsjetsjníu. Lýsing-
arnar eru hrikalegar, og hafa
Rússar verið sakaðir um fjölda-
morð á óbreyttum borgurum.
Blaðamaður The Daily Telegr-
aph ræddi í vikunni við flóttamenn
frá bænum Samashki, sem hafast
við í búðum í bænum Sleptovskaja í
Ingúsetíu, skammt frá tsjet-
sjnesku landamærunum. Rússar
gera enn linnulausar árásir á Sam-
ashki, þrátt fyrir að síðustu skær-
uliðarnir hafi haft sig á brott fyrir
nokkrum vikum. „Þeir [Rússar]
eru bara að myrða saklaust fólk,“
sagði Aslan Isajev, 24 ára gamall
maður sem flúði frá Samashki. Isa-
jev sagði að í Tsjetsjníustríðinu
1994-1996 hefðu Rússar allavega
gefið viðvörun áður en þeir hleyptu
af skotum, en nú ráðist þeir til at-
lögu fyrirvaralaust.
Khalid Seinarujev, læknir á
sjúkrahúsinu í Sleptovskaja, segir
að margir sjúklingar hans séu með
sýkingar og jafnvel drep af völdum
sprengjubrota. Sú var reyndar
raunin með föður Isajevs, en taka
þurfti annan fótlegg hans af vegna
dreps.
Wakhid Derbych, 41 árs gamall
fyi-rverandi lögreglumaður, býr nú
í tjaldi í búðunum með 26 öðrum
flóttamönnum. Derbych sagði
blaðamanni að áður en hann flúði
Samashki hefði hann þurft að tína
saman líkamsleifar 12 ára frænku
sinnar, Elinu, sem varð fyrir
sprengju í garðinum við heimili
hennar. „Ég mun ekki fara aftur
með börnin mín til Samashki á
meðan Rússar eru þar. Ég vil ekki
þurfa að tína saman líkamsleifar
barna aftur,“ sagði Derbych.
Madina Khamzatova, 42 ára
kona sem ber ör í andliti eftir stríð-
ið 1994-96, og Napsat Izigajeva, 55
ára gömul vinkona hennar, þurftu
að bíða í þrjá daga án matar og
drykkjarvatns áður en þeim var
hleypt inn í Ingúsetíu. Þær þurftu
auk þess að að ganga frá landa-
mærunum til flóttamannabúðanna,
þar sem dráttarvél, sem þær höfðu
ferðast á, var kyrrsett við landa-
mærin. Sögðu þær við blaðamann
The Daily Telegraph að Rússar
hefðu umkringt Samashki og færu
reglulega í ránsferðir inn í bæinn
til að verða sér úti um mat, vatn,
dýnur og vodka.
Rússar ráðast á Robinson
og vísa gagnrýni á bug
Mary Robinson, mannréttinda-
fulltrúi Sameinuðu þjóðanna, hefur
ítrekað átalið Rússa fyrir árásir
hersins á óbreytta borgara í Tsjet-
sjníu og fyrir að leiðavanda flótta-
mannanna hjá sér. í yfirlýsingu
sem rússneska utanríkisráðuneyt-
ið sendi frá sér í gær er Robinson
harðlega gagnrýnd, og fullyrt að
ummæli hennar um átökin í Tsjet-
sjníu beri vott um „skilningsskort“.
Ér ýjað að því að hún gangi erinda
afla sem séu óvinveitt Rússum.
Sadako Ogata, yfirmaður Flótta-
mannahjálpar SÞ, ræddi í gær við
Ivan Ivanov, utanríkisráðherra
Rússlands, um vanda tsjetsjneski-a
flóttamanna. Vísaði ívanov því á
bug að neyðarástand væri í þann
mund að bresta á, og gerði lítið úr
árásum rússneska hersins á óbr-
eytta borgara. Ráðgert er að Ogata
heimsæki flóttamannabúðir í norð-
urhluta Tsjetsjníu á morgun, en
hann er á valdi Rússa.