Morgunblaðið - 26.11.1999, Blaðsíða 30

30 FÖSTUDAGUR 26. NÓVEMBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
FULLTRUAR Bandaríkj-
anna og Kína undirrituðu
í síðustu viku tímamóta-
samkomulag sem greiðir
fyrir væntanlegum aðgangi Kína í
Heimsviðskiptastofnunina (WTO).
Undirritun samkomulagsins mark-
ar tímamót í frekari þróun hagkerf-
is Kína í átt að markaðsvæðingu og
þátttöku í alþjóðlegum leikreglum
viðskipta- og verslunar.
Með samkomulaginu er búist við
að Kína muni gerast aðili að
Heimsviðskiptastofnuninni
snemma á næsta ári. Þó að enn eigi
eftir að gera samkomulag við
Evrópusambandið er almennt talið
að það muni ganga snurðulaust fyr-
ir sig nú eftir að samkomulag við
Bandaríkin er tryggt. Þrettán ár
eru síðan Kína sóttist fyrst eftir að
gerast aðili að GATT, forvera
Heimsviðskiptastofnunarinnar.
Samkomulagið nú næst eftir
margra ára erfiðar viðræður sem
hafa einkennst af ásökunum og hót-
unum á báða bóga og litast af stöðu
innanríkismála bæði í Bandaríkjun-
um og Kína. Undirritun samkomu-
lagsins má túlka sem sigur fyrir
Zhu Rongji forsætisráðherra og
umbótasinna í kommúnistaflokkn-
um en eftir að Bandaríkjamenn
höfnuðu tilboði hans í aprí! sætti
hann miklum ásökunum frá vinstri
væng kommúnistaflokksins sem
sakaði hann um landráð og að
beygja Kína undir vilja vestrænna
kapítalista. Talið er að Zhu hafi
boðist til að segja af sér en Jiang
Zemin forseti hafi ekki samþykkt
afsögn hans. Zhu hefur nú tækifæri
til að ráðast í umbætur á ríkisfyrir-
tækjum, sem hann boðaði þegar
hann tók við af Li Peng sem for-
sætisráðherra 1998. Stórfellt tap
fyrirtækja í eigu ríkisins hefur ver-
ið viðvarandi vandamál sem hvað
eftir annað hefur verið frestað að
takast á við af ótta við aukna óa-
nægju meðal almennings vegna at-
Aðild Kínverja að
WTO kallar á mikl-
ar breytingar
Fátt virðist nú geta komið í veg fyrir að Kínverjar fái aðild að
Heimsviðskiptastofnuninni. Tómas Orri Ragnarsson í Hong Kong
veltir fyrir sér hvaða þýðing aðild hefur fyrir Kínverja.
vinnuleysis. Zhu mun því örugg-
lega nota tækifærið enda mun
innganga í Heimsviðskiptastofnun-
ina krefjast þess að vandamál ríkis-
fyrirtækja verði tekin til skoðunar.
Embættismenn í Peking, sem hafa
unnið að tíundu fimm ára áætlun
Kína frá því í vor, segja að almennt
hafi ekki verið búist við samkomu-
lagi og taka verði væntanlegar
breytingar sem fylgi inngöngu í
stofnunina með í reikninginn eftir
samkomulagið.
Ahrif samkomulagsins og inn-
ganga Kína í WTO
I stuttu máli mun innganga Kína
í WTO þýða að Kína verður leyft að
ganga í stofnunina á skilmálum
sem þróunarríki. Þetta hefur verið
krafa Kína í gegnum tíðina en
Bandaríkin hafa viljað að Kína
fengi inngöngu á strangari skilyrð-
um sem gerðar eru til þróaðri ríkja.
Kína er efnahagslega séð þróunar-
ríki ef litið er á tölur um landsfram-
leiðslu á íbúa. En stærð hagkerfis
Kína, aukið vægi í alþjóðaviðskipt-
um á síðustu árum og stöðugt vax-
andi viðskiptahalli Bandaríkjanna
við Kína ýtti undir kröfur um að
Kína yrði að gangast undir strang-
ari skilyrði en þróunarríki.
Hagur Kína af inngöngu í WTO
er margvíslegur. Fyrst og fremst
mun hann ýta undir aukna erlenda
fjárfestingu og gera Kína auðveld-
ara að flytja út vörur með hagstæð-
ari skilmálum en áður. Innfluttar
vörur munu verða ódýrari fyrir al-
menning og fyrirtæki. Flestir
helstu útflutningsatvinnuvegir
Kína, svo sem vefnaðarvöru- og
fataframleiðsla, munu njóta ávinn-
ings af einfaldari og skýrari reglum
og tollar og kvótar á helstu útflutn-
ingsmörkuðum munu lækka eða
falla niður.
Hagur annarra þjóða af inn-
göngu Kínverja í WTO er ekki
síðri. Auðveldara verður fyrir er-
lend fyrirtæki að fjárfesta og
stunda viðskipti við Kína en áður.
Búist er við hvað mestum breyting-
um á fjarskiptamarkaði, markaði
sem áður var lokaður erlendum
fjárfestum. Eftir inngönguna munu
erlendir aðilar geta átt 49% í fyrir-
Deloitte & Touche hf. flytur
Endurskoðunar- og ráðgjafarfyrirtækið Deloitte &
Touche hf. opnar á mánudaginn nýjar höfuðstöðvar
í glæsilegu húsnæði sínu að Stórhöfða 23 í Reykjavík.
ið er 580 3000
Vegna flutninganna verða skrifstofur okkar
lokaðar í dag, föstudaginn 26. nóvember.
Delo'rtte & Touche hf - öflugt alþjóðlegt
endurskoðunar- og ráðgjafarfyrirtæki á íslandi.
Deloitte &
Touche

tækjum í fjarskiptageiranum og
hlutfallið hækkar í 50% eftir tvö ár.
Einnig munu erlendir bankar í
auknum mæli geta stundað við-
skipti í Kína. Eftir tvö ár geta
bankar lánað fýrirtækjum og eftir
fimm ár einstaklingum í innlendri
mynt. Kínverskir bankar eru í mjög
slæmri stöðu til að takast á við
aukna samkeppni. Ekki einungis
hafi þeir hátt hlutfall tapaðra út-
lána en að auki er rekstrarkostnað-
ur miklu hærri en gengur og gerist
meðal væntanlegra keppinauta.
Bankar í Hong Kong eru taldir í
hvað sterkastri stöðu til að geta
byggt upp sterka stöðu í Kína. Þeir
eru vanir harðri samkeppni, eru
sterldr fjárhagslega og liggja land-
fræðilega nærri Kína. Enda voru
viðbrögð á hlutabréfamörkuðum
þau að hlutabréf banka í Hong
Kong hækkuðu meðan hlutabréf
kínverskra banka lækkuðu í Shang-
hai. Innlendur bflaiðnaður í Kína
mun væntanlega einnig verða fyrir
skakkafollum. Samkvæmt sam-
komulaginu munu tollar á erlend-
um bflum lækka úr 80-100% í 25%
á sex ára tímabili. Verksmiðjur í
Kína eru yfirleitt langt á eftir vest-
rænum og japönskum framleiðend-
um í tækniþróun og framleiðslu.
Verksmiðjur í Kína eru smáar og
framleiðslugeta lág miðað við er-
lenda keppinauta. Búist er við að
japanskir framleiðendur komi til
með að hagnast hvað mest vegna
landfræðilegrar nálægðar við Kína.
Eitt meginágreiningsefnið í við-
ræðum Kína og Bandaríkjanna var
innflutningur á landbúnaðarvörum.
Bandaríkjamenn kröfðust að tollar
á hveiti, komi, baðmull og fleiri
hrávörum yrðu lækkaðir til að
greiða fyrir auknum innflutningi
landbúnaðarafurða. Þetta getur
haft miklar afleiðingar fyrir bænd-
ur í Kína. Kínverskar landbúnaðar-
vörur eru ekki samkeppnisfærar á
alþjóðamörkuðum. Talið er að verð
á mörgum þessara vara sé allt að
30% yfir heimsmarkaðsverði. Auk-
inn innflutningur gæti því leitt til
mikillar fækkunar starfa í landbún-
aði, atvinnuleysis og fólksflutninga
fólks úr sveitum til borga. Aukin-
heldur þurfa Kínverjar að fella nið-
ur margs konar útflutningsstyrki á
landbúnaðarvörum, sem kemur til
með að auka enn á vandann. Stjórn-
málalega er þetta mjög viðkvæmt
og gæti leitt til félagslegrar ólgu
meðal bænda og enn frekar grafið
undan stuðningi við kommúnistaf-
lokkinn. Við þetta bætist að ríkis-
rekin fyrirtæki munu einnig þurfa
að segja upp starfsfólki og í mörg-
um tilfellum leggja niður starfsemi
vegna þess að þau geta ekki keppt
við erlenda framleiðendur. Stjórnin
í Peking verður því að treysta á að
aðrir geirar, eins og útflutnings- og
þjónustugeirar, haldi áfram að
vaxa til að geta myndað störf fyrir
þann fjölda sem kemur til með að
missa vinnuna.
Eftir inngöngu í Heimsviðskipt-
astofnunina verður auðveldara fýi’-
ir erlenda aðila í þjónustu að starfa
innan Kína. Búist er við að breyt-
ingarnar verði hægari en í fram-
leiðslu í fyrstu en engu að síður
miklar þegar fram líða stundir.
Þjónustuhluti hagkerfis Kína er
talinn vera um 35% af landsfram-
leiðslu eða um helmingur af því sem
gerist meðal þróaðra ríkja. Búist er
við að erlendir aðilar sem tengjast
þjónustu fari í auknum mæli að líta
til Kína á næstu árum. Erlend
tryggingafyrii-tæki, ráðgjafafýrir-
tæki, flutninga- og dreifingarfýrir-
tæki svo dæmi séu tekin munu í
auknum mæli stofna fyrirtæki í
Kína enda útlit fyrir að vöxtur á
þeim markaði verði hvað mestur á
næstu áratugum.
Mörg vandamál fyrirsjáanleg
Mörg vandamál munu þó án efa
koma upp og þróunin mun ekki
ganga snurðulaust fyrir sig.
Heimsviðskiptastofnunin á mikið
verk fýrir höndum ekki síst vegna
þess að lagakerfi Kína er mjög van-
þróað. Það er enn nátengt komm-
únistaflokknum auk þess að lítil
sem engin hefð er fyrir dómskerfi
að vestrænni fýrirmynd sem bygg-
ist á aðskilnaði lagasetningar,
framkvæmda- og dómsvalds. Spill-
ing er viðvarandi vandamál í Kína
sem teygir anga sína langt inn í
innstu hringi valdamanna. Skatta-
kerfið er í molum og skattheimtu-
kerfið afar ófullkomið. Á öllum
þessum atriðum þarf að taka og
mun sú þróun taka mörg ár.
Þrátt fyrir þetta er ástæða fyrir
alþjóðasamfélagið jafnt sem Kína
að fagna samkomulaginu og vænt-
anlegri inngöngu Kína í Heimsvið-
skiptastofnunina. Erlendir aðilar fá
greiðari aðgang að stærsta og mest
vaxandi markaði heims. Frekari
þátttaka Kína í alþjóðaviðskiptum
og vilji ráðamanna í Peking til að
gangast undir skilyrði WTO gefur
til kynna að ekki verður aftur snúið
með frekari framþróun hagkerfis
Kína. Sú stefna sem Deng Xiao-
Ping mótaði um opnun hagkerfis
Kína virðist því endanlega fest í
sessi með stuðningi frá æðstu
mönnum í Peking. Svo virðist sem
ráðamenn hafi ákveðið að erlend
fyrirtæki geti á jákvæðan hátt
stuðlað að enn frekari uppbyggingu
Kína og ekki sé hægt lengur fyrir
Kína að standa utan við leikreglur
alþjóðamarkaðarins.
Bretland
Stjórnin hyggst
banna loðdýrarækt
Stórhöfða 23 Sími: 580-3000 Fax: 580-3001 Netfang: dtt@deloitte.is
www.deloitte.is
London. The Daily Telegraph.
ELLIOT Morley, landbúnaðairáð-
herra Bretlands, birti í fyrradag
frumvarp til laga um bann við loð-
dýrarækt og sagði að ekki væri rétt-
lætanlegt að rækta dýr í þeim til-
gangi einum að selja loðskinn
þeirra.
Samkvæmt frumvarpinu verða
þrettán loðdýrabú, sem enn eru
starfrækt í Bretlandi, lögð niður og
gert er ráð fýrir því að eigendum
þeirra verði greiddar tvær milljónir
punda, andvirði 240 milljóna króna, í
bætur.
Morley sagði að enginn flokkanna
á breska þinginu legðist gegn frum-
varpinu og „mikill meirihluti" þjóð-
arinnar myndi styðja bannið.
„Stjómin telur rangt að rækta og
drepa dýr í þeim tilgangi að nota
loðskinn þeima. Það samræmist
ekki réttum gildum og virðingu fyrir
lífi dýra.“
Loðdýraræktendur og samtök
breskra bænda segja að bætumar,
sem stjómin hefur boðið, séu allt of
lágar og ætla að krefjast 10-12
millj óna punda, andvirðis 1,2-1,4
milljarða króna. Gert er ráð fyrir því
að stjómin reyni að ná samkomulagi
við bresku bændasamtökin um bæt-
umar en takist það ekki verður mál-
ið lagt fyrir gerðardóm.
„Meginatriði frumvarpsins eru
okkur ekki að skapi. Stjómin geng-
ur of langt. Hún ætti frekar að reyna
að hafa stjóm á loðdýraræktinni,“
sagði talsmaður bændasamtakanna.