Morgunblaðið - 03.12.1999, Blaðsíða 8

8 FÖSTUDAGUR 3. DESEMBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Næsti takk.
Greiðslumat vegna íbúðalána
Lágmörk fram-
færslukostnaðar
hækka um 20%
LÁGMÖRK framfærslukostnaðar í
greiðslumati vegna umsókna um
íbúðalán Ibúðalánasjóðs hækkuðu um
20% frá og með 1. desember. Þannig
er lágmarksframfærsla í greiðslumati
hjá hjónum með tvö böm 90 þúsund
kr. og 51 þúsund kr. hjá einstæðu for-
eldri með eitt bam eftir breytinguna.
Lágmark framfærslukostnaðar hjá
bamlausum einstaklingi er 33 þúsund
kr. eftir breytinguna og 55 þús. kr.
hjá bamlausum hjónum. Lágmarks-
framfærsla hjóna með eitt bam verð-
ur 73 þúsund og hjá hjónum með þrjú
böm 106 þúsund kr. Lágmark fram-
færslukostnaðar einstæðs foreldris
með tvö böm er 68 þúsund eftir
breytinguna.
í fréttatilkynningu frá íbúðalána-
sjóði segir að við greiðslumat vegna
lána íbúðalánasjóðs sé gert ráð fyrir
að greiðslumatið byggist á raunveru-
legum framfærslukostnaði hvers um-
sækjanda fyrir sig.
Öryggismörk
„Þó gerir greiðslumatið ráð fyiir
öryggismörkum sem taka mið af
lágmarksíramfærslukostnaði sam-
kvæmt reynslutölum Ráðgjafarstoíú
heimilanna. Lántakandinn sjálfur ber
ábyrgð á að forsendur greiðslumats-
ins séu raunverulegar og gefi rétta
mynd af eigin framfærslu. Þrátt fyrir
það hafa of margir einungis miðað við
lágmarksframfærslutölur í greiðslu-
matinu sem hugsaðar eru sem örygg-
ismörk. Því var talið rétt að hækka
lágmörkin í ljósi reynslunnar," segir
þar.
400 milljón-
um varið til
að auglýsa
KOSTNAÐUR við gerð auglýsinga
og birtingu þeirra fyrir Lánasýslu
ríkisins og Þjónustumiðstöð ríkis-
verðbréfa nam rúmum 400 milljón-
um króna á árunum 1989-1998.
Geirs Haarde fjármálaráðherra við
fyrirspurn Gísla S. Einarssonar al-
þingismanns um auglýsingagerð
stofnananna. Auglýsingagerð fyrir
Lánasýsluna og Þjónustumiðstöð-
ina var ekki boðin út, en hún hefur
verið í höndum auglýsingastofunn-
ar Gott fólk sl. tíu ár.
Fjármálaráðherra segir í svari
sínu að að aukin samkeppni á fjár-
magnsmarkaði sé ástæða þess að
mikilvægt var talið að fá
auglýsingastofuna Gott fólk til að
skapa ríkisverðbréfum nýja ímynd
og ráðleggja um söluaðferðir.
í fyrra var kostnaður við auglýs-
ingagerð Lánasýslu ríkisins og
Þjónustumiðstöðvar ríkisverðbréfa
14,4 milljónir og birtingakostnaður
17 milljónir.
Lax & síld
Godgætl d jólaborðícf
ö-
ÍSLENSK MATVÆLI
Komin er út íslensk tilvitnanabók
Orð í tíma
töluð
Tryggvi Gíslason
T ER að koma
bókin Orð í tíma
töluð. íslensk til-
vitnanabók eftir Tryggva
Gíslason. Bókin innheld-
ur tilvitnanir og fleyg orð
íslensku - 8.000 talsins.
Hverri tilvitnun fylgir
menningarsöguleg skýr-
ing. En hvenær skyldi
Tryggvi hafa byrjað að
safna til þessarar bókar?
„Þegar ég var kennari
við háskólann í Bergen
fyrir þrjátíu árum þá
undirbjó ég svokallaða
orðnotabók, sem á er-
lendum málum heitir
thesaurus. Orðnotabók er
eiginlega handbók í
málnotkun og hefur að
geyma leiðbeiningar um
mál og stíl, skrá um sam-
heiti og andheiti, föst
orðasambönd, tökuorð,
myndhverf orðtök, máls-
hætti og tilvitnanir.“
- Er íslenskan rík af þessu
öllu saman?
„íslenskan er mjög ríkt mál
að myndhverfum orðtökum og
málsháttum. Auk þess hafa
mjög margar tilvitnanir eða
fleyg orð myndast í málinu við
sérstakar aðstæður, allt frá
Eddukvæðum, dróttkvæðum og
íslendingasögum til dagsins í
dag.“
- Getur þú nefnt okkur vel-
þekkt dæmi um þetta?
„Þeim var ég verst er ég unni
mest“ sem haft er eftir Guðrúnu
Ósvífursdóttur. Tilvitnun einsog
Veit ég það Sveinki", sem eign-
uð er Jóni biskupi Arasyni þeg-
ar hann var leiddur til höggs og
ungpresturinn sagði við hann:
Líf er eftir þetta líf herra!"
Þessi tilvitnun er notuð þegar
menn segja eitthvað sem aug-
ljóst er eða alþekkt. Svo er rétt
að nefna þriðju tilvitnunina: Að-
gát skal höfð í nærveru sálar“.
Þetta er úr kvæðinu Einræður
Starkaðar eftir Einar Bene-
diktsson og er í rauninni upp-
haflega skáldleg sýn Einars, en
verður að fleygum orðum og
einskonar málshætti en stund-
um er mjótt á mununum á milli
þess sem við köllum málshátt og
tilvitnun eða fleygt orð. Flest
fleyg orð bera í sér einhverja
lífsspeki. Auk þess eru í bókinni
allmargar tilvitnanir á erlendum
málum, bæði ensku, dönsku, lat-
ínu og þýsku. En íslendingar
hafa alla tíð slett, sem kallað er,
þ.e. notað erlend orð og orðatil-
tæki, enda verða erlend orð og
slettur íslensku ekki að fjör-
tjóni.“
- Fara menn oft rangt með
tilvitnanir og fleyg orð?
„Þessari spurningu er vand-
svarað og í raun held ég því
fram að íslenskan hafi aldrei
staðið sterkar sem lifandi þjóð-
tunga en einmitt nú. Hinu er
auðvitað ekki að leyna að menn
fara rangt með bæði orð og
beygingar og þetta er auðvitað
áberandi í sumum
fjölmiðlum þar sem
síbyljan virðist vera
aðalatriðið. Menn tala
út í eitt og anda ekki
á milli.“
- Er mikill munur á fjölmiðl-
um að þessu leyti?
„Já, mér finnst mikill munur
á fjölmiðlum og blöð virðast
vanda mál sitt meira en út-
varps- og sjónvarpsstöðvar,
jafnvel gamla Ríkisútvarpið
virðist hafa slegið af kröfunum,
að ekki sé talað um nýjustu
sjónvarpsstöðvarnar sem virð-
► Tryggvi Gíslason fæddist á
Bjargi í Norðfirði 1938. Hann
lauk stúdentsprófi frá Mennta-
skólanum á Akureyri 1958.
Meistaraprófi í íslenskum fræð-
um lauk hann frá Háskóla íslands
1968. Hann var sendikennari við
háskólann í Bergen í Noregi 1968
til 1972. Síðan hefur hann verið
skólameistari Menntaskólans á
Akureyri. Á námsárum sínum
var Tryggvi fréttamaður á
Fréttastofu Ríkisútvarpsins í
hlutastarfi og stundakennari við
Menntaskólann í Reylqavík. Á ár-
unum 1986 til 1990 var Tryggvi
deildarsljóri í skóla- og menning-
armáladeild Norrænu ráðherra-
nefndarinnar í Kaupmannahöfn
og var þá í leyfi frá starfi skóla-
meistaraþann tíma. Hann hefur
gefið út sögu Menntaskólans á
Akureyri 1880 til 1980, einnig
Kaupmannahafnarbókina sem er
leiðarvísir um Kaupmannahöfn.
Nú er að koma út eftir hann bók-
in Orð í tíma töluð. Tryggvi er
kvæntur Margréti Eggertsdóttur
kennara og eiga þau sex börn.
ast hafa allt annað í huga en
vandað málfar. Þess má geta að
stundum eru menn að fara
rangt með og reyna á þanþol
tungunnar vísvitandi til að vekja
athygli eða til þess að búa til
nýjan stíl. Þetta kemur fram t.d.
í máli í auglýsingum og mér
finnst það bæði heillandi og
skemmtilegt og lýsir bæði
áhuga og skilningi á tungunni.“
- Hvar heldur þú að þessi
bók - Orð í tíma töluð, komi að
mestu gagni?
„í fyrsta lagi kemur þessi bók
þeim að gagni sem vilja skreyta
mál sitt eða nota hnyttilega
sögð orð í ræðu eða riti. í öðru
lagi hafa margir Islendingar
gaman af því að skoða að baki
orðum málsins og kafa niður í
mannlega hugsun, en þetta
kemur einmitt oft fram í tilvitn-
unum og fteygum orð-
um, hvernig menn
hugsa og haga orðum
sínum. Þegar ég var
að safna þessum orð-
um þá hugsaði ég oft
um það að fyrri tíðar menn
hugsuðu eða veltu ekkert síður
vöngum yfir margbreytilegu,
flóknu og oft óskiljanlegu lífi en
þeir sem eru uppi nú á dögum.
Svona söfnun tekur aldrei enda
því alltaf eru að bætast við ný
orð, tilvitnanir og fleyg orð í
þetta auðuga, lifandi þjóðmál
sem við eigum.“
Orðnotabók
er handbók
í málnotkun