Morgunblaðið - 18.01.2000, Síða 36

36 ÞRIÐJUDAGUR 18. JANÚAR 2000
MORGUNBLAÐIÐ
MENNTUN
Samtímasaga Unga kynslóðin virðist ekki hafa þætti úr íslenskri stjórnmálasögu á hraðbergi. Hún hikar á nöfn-
um helstu stjórnmálamanna aldarinnar. En hvers vegna? Gunnar Hersveinn leitaði til sagnfræðinga eftir við-
brögðum í tilefni af efa Davíðs Oddssonar um þekkingu ungu kynslóðarinnar á samtímasögu.
Söguvitund
ungmenna
ábótavant?
• Spurt var: Hvað er lýðveldi? Ansi
margir vissu það ekki.
• Er til lítils að kenna börnum sögu-
efni sem höfðar ekki til þeirra?
Söguvitund merkir tilíínn-
ingu fyrir liðnum tíma, nú-
tíð og framtíð og vitund
um að fyrirbæri mannlífs-
ins eru breytingum undirorpin,"
stendur í nýrri aðalnámskrá grunn-
skóla (samfélagsgreinar, bls. 7).
„Sagan hefur almennt menntunar-
gildi þar sem til hennar er vísað í
daglegu lífi og rökræðu um úr-
lausnarefni samtímans," stendur í
námskránni fyrir framhaldsskóla
(bls. 75) og „I sögunámi er leitast
við að túlka fortíð, skilja nútíð og
mæta og móta framtíð. Þetta hefur
verið kallað söguvitund. Nem-
andinn mætir fyrri tíðar fólki sem
einnig reyndi að móta tilveruna eft-
ir forsendum síns tíma. I náminu
verður leitað að gerendum sögunn-
ar og jafnframt kappkostað að
kanna rammann sem hugarfar,
lífsbjargarhættir og þjóðskipulag
setti þeim og þeir tókust á við.“
(bls. 76).
Davíð Oddsson forsætisráðherra
efast um söguvitund ungu kynslóð-
arinnar í greininni Við áramót í
Morgunblaðinu 31/12. Hann skrif-
aði:
„Ungt fólk hefur stundum í
seinni tíð sótt þetta hús (Stjómar-
ráðshúsið) heim og ég get ekki neit-
að því að það kemur á óvart, hvað
jafnvel gervilegt og gáfað fólk úr
þeim hópi hefur lítið kynnt sér sögu
þeirrar aldar sem nú er að líða. A
veggjum hússins hanga myndir af
fjölmörgum þeim sem verið hafa í
forystu á þessum árum. Það er við-
burður ef þetta unga fólk þekkir
nokkum þeirra sem á myndum
sjást og em þó sumir þeirra aðeins
nýlega horfnir úr sínum ábyrgðar-
störfum. Hef ég þá trú að kennsla
og þekking yngri kynslóðarinnar á
síðari tíma sögu þjóðarinnar sé í
molum.“
Hann ritar ennfremur: „Saga
þjóðarinnar og sameiginleg reynsla
hennar er mörgum enn megin-
grandvöllurinn og tungan, íslensk-
an, haldreipið sem aldrei má bregð-
ast. Síðan er annar hópur sem fer
stækkandi og ótækt er að halda því
fram að þar fari lakari íslendingar
en í hinum fyrri. Honum er þessi af-
staða framandi. í hans augum er
sagan ekki fyrirferðarmikill hluti af
nauðsynlegasta veganesti til veg-
legra lífskjara."
Saga sem skólanámsgrein í nýj-
um aðalnámskrám grunn- og fram-
haldsskóla hefur einnig verið til
umræðu meðal sagnfræðinga
sjálfra, t.d. á Gammabrekku
(www.akademia.is/saga/gamma-
brekka.htm), sem er tölvupóstlisti
Sagnfræðingafélags íslands, m.a.
um minnkandi vægi sögu í skólum
sem birtist í færri einingum í fram-
haldsskólum.
Leitað var til nokkurra sagn-
fræðinga og þeir beðnir um við-
brögð við orðum Davíð Oddssonar:
„Hef ég þá trú að kennsla og þekk-
ing yngri kynslóðarinnar á síðari
tíma sögu þjóðarinnar sé í molurn."
Og um að gervilegt og gáfað ungt
fólk þekki ekki stjórnmálasöguna á
íslandi. Hvers vegna ekki? (hafi
hann rétt fyrir sér).
Helstu kennslubækur í 20. aldar
íslandssögu hafa undanfarið verið
Uppruni nútímans eftir Gunnar
Karlsson og Braga Guðmundsson,
og bók eftir Heimi Þorleifsson.
Ahyggjuefni sögukennara undan-
farið hefur verið fækkun eininga í
kjama skóla, oft úr 12 einingum
fyrir stúdentspróf í 6 einingar með
boði um valeiningar eftir áhuga.
skólar/námskeið
_________myndmennt_______________
■ MYND-MÁL myndlistaskóli
Málun, teiknun. Undirstöðuatriði og tækni.
Byrjendur og framhaldsfólk.
Upplýsingar og innritun kl. 15—21 alla
daga. Símar 561 1525 og 898 3536.
Rúna Gísladóttir, listmálari.
tungumál
■ Enskunám í Englandi
Bjóðum enskunám við einn virtasta mála-
skóla Englands. Skólinn sér þér fyrir fæði
og húsnæði hjá enskri fjölskyldu.
Um er að ræða alhliða ensku 18 ára og
eldri og viðskiptaensku.
Unglingaskóli í júlí og ágúst.
Upplýsingar gefur Jóna María Júlíusdóttir,
sfmi 862 6825 eftir kl. 18.00.
■ Þýskunámskeið Germaniu
eru hafin. Boðið er upp á bytjendahóp,
ljóra framhaldshópa og tvo talhópa.
Upplýsingar í símum 551 0705 (kl.
16.30—17.45, símsvari kl. 12—22) og
892 4145.
nudd
■ www.nudd.is
ýmislegt
■ FULLORÐINSFRÆÐSLAN
SCHOOL OF ICELANDIC,
GERÐUBERGI 1, 3. hæð R.
Að hefjast: UNDIRBÚNINGSNÁM
FYRIR INNTÖKUPRÓF í ATVINNU-
FLUG f STÆ, EÐL.
Námskeið fyrir gmnnskóla og SAM-
RÆMDU PRÓFIN í STÆ, DAN, ENS.
Námskeið og námsáfangar kl. 1830 eða
20: ENS I, II, II, ENS 102, DAN I, DAN
102, SPÆ 103, FRA 103, ÞÝS 103. Tölv-
ugrunnur: kl. 13—14.20. Námsaðstoð
fyrir framhaldsskóla í flestum greinum og
námskeið og námsaðstoð fyrir háskóla í
t.d. STÆ 1A, 1B, 1C, EÐL o.fl. Hrað-
námskeiðin 'TCELANDIC" I og II:
fyrstu 4 og 6 vikna námskeiðin eftir jól
hefjast mán. 31. jan. kl. 9—11.45.
(5xviku) eða 18.30-19.50 (3xviku).
Skráning s. 557 1155.
Stúdentar framtíðarinnar munu örugglega vera með 6 einingar í sagnfræði skráðar í skírteinið sitt.
í nýrri aðalnámskrá stendur:
„Skólanámsgreinin saga hefur
löngum snúist mest um stjómmál
þjóða og ríkja enda hefur henni
verið ætlað að ala ábyrga þegna
sem gætu tekið þátt í lýðræðisþjóð-
félagi.“ (bls. 76), og í framhaldi er
skrifað að meira verði nú vikið að
öðram þáttum mannlífs. Líklegt
verður því að teljast að færri ein-
ingar í sögu birtist m.a. í minni
kennslu í stjómmálasögu.
Magnús Þorkelsson
Stjórnmál
verði gerð
áhugaverð
„ÞAÐ horfir óneitanlega ankanna-
lega við þegar ráðamenn segjast
vilja leggja áherslu á sögu, menn-
ingu og tungu og gagnrýna skort á
slíku, því eins og það horfir við í
mörgum skólum, verður sagan í
kjama skorin
niður um 25-
50%,“ segir
Magnús Þorkels-
son, sögukennari
og aðstoðar-
skólameistari í
Flensborgar-
skólanum í Hafn-
arfirði. Hann
segir að þegar
deilt sé á ástæð-
ur þekkingarskorts ungmenna á
sögu sé sagt að kennslan sé gamal-
dags, úrelt, að kennsluefnið sé gam-
aldags eða að læsi fari hrakandi,
áhugi á lestri minnkandi og alltént
áhugi á að kunna staðreyndir.
„Sumt á ekki við en það síðast-
nefnda á sérlega vel við hér,“ segir
Magnús, „sá hópur sem Davíð hef-
ur tilheyrt (og ég reyndar síðar)
hefur án efa viljað kunna mikið af
nöfnum, ártölum, landafræðiheit-
um o.s.frv. Sá hópur var án efa
aldrei mjög stór og hefur minnkað.“
Magnús segist ekki vita hvort
Ólafur Thors hafi haft svipaða
reynslu og Davíð af söguvitund
yngri kynslóða, eða hvort um raun-
veralega breytingu sé að ræða. „Ef
um breytingu er að ræða, þá má
spyrja hvort hún sé samfélaginu
hættuleg. Ef ekki er um breytingu
að ræða, er vandinn ekki í skólun-
um. Hins vegar kann að vera að
menn vilji breyta þessu,“ segir
hann.
„Ég held að það sé alveg rétt að
ungt fólk hafi ekki sérlega góða
þekkingu á stjórnmálamönnunum
sem hanga uppi á myndum í Stjóm-
arráðinu. Það er slæmt og lýsir ef
til vill áhugaleysi þess á stjórnmál-
um. I sögukennslu er ekki lögð
áhersla á þessa menn og sjálfsagt
er hægt að deila um hvort ítarlegri
nafnakennsla, tengd myndum, bæt-
ir úr. Það er einnig hægt að deila
um aðferðir og árangur þeirra. Oft-
ast leggja menn áherslu á skilning
frekar en utanbókarlærdóm, en það
er erfitt að skilja sögulegt ferli ef
ekki þekkist fólkið, og ártöl renna
saman o.s.frv. Það mætti túlka
þessi orð forsætisráðherra sem að-
för að skólum, en ég hpld að þetta
sé rétt að vissu marki. Ég er aftur á
móti er ekkert viss um að staðan sé
neitt verri eða betri en hún hefur
verið.“
„Ef við viljum bæta þetta þá
þurfum við að gera stjórnmálin
áhugaverð,“ spyr Magnús. „Eins og
þau birtast þessu unga fólki, era
þau það því miður ekki. Ég held
hins vegar að söguþekkinguna þró-
um við með því að gefa sögukennur-
um færi á að þróa aðferðir sínar
upp úr því gamaldags umhverfi
sem þeir eru steyptir í en nemend-
ur ráða sífellt verr við.“
Anna Agnarsdóttir
Of fáum
stundum
varið í sögu
„Ég er sammála forsætisráðherra
um að þekking yngri kynslóðarinnar
á sögu 20. aldarinnar sé lítil,“ segir
Anna Agnarsdóttir,_ dósent í sagn-
fræði við Háskóla Islands, en hún
var í undirbúningsefnd að nýrri að-
alnámskrá íyrir
sagnfi-æði. Anna
hefur endrum og
eins gert skrif-
lega þekkingar-
könnun á ný-
nemum í
sagnfræði sem
staðfestir þetta.
„Árið 1994
spurði ég t.d.
hvað lýðveldi
væri og það voru ansi margir sem
höfðu ekki hugmynd um það. Gátu
m.ö.o. ekki skilgreint hugtakið lýð-
veldi. Allir mundu eftir að það hefði
verið mikil hátíð á Þingvöllum þetta
ár en stór hluti þein-a hafði ekki
hugmynd um hverju var verið að
fagna. Ég held að þekkingin á
stjómmálasögu Islendinga á 20. öld
hjá þeim sé mjög bágborin og að
Davíð Oddsson hafí rétt fyrir sér í
því.“
Anna segir of langt um liðið síðan
hún kenndi 20. aldar sögu í fram-
haldsskóla en hún telur að megin-
ástæðan fyrir lítilli þekkingu nem-
enda á samtímasögu vera hversu
fáum tímum er þar varið til sögu-
kennslu. „Þetta ástand fer síst batn-
andi með nýju aðalnámskránni. Það
má nefna sem dæmi að stúdentar við
Menntaskólann í Reykjavík tóku all-
ir 12 einingar í sögu en núna verða
þær aðeins 6. Reyndar geta þeir val-
ið fleiiri einingar en aðalatriðið er að
skyldan er minnkuð. Samtímasagan
er yfírleitt kennd á síðasta námsári í
framhaldsskólum. I MR læra nem-
endur t.d. fyrst um heimsstyrjald-
imar í sjötta bekk. En nemendum
fer ávallt fækkandi eftir því sem ofar
dregur í skólastiginu,“ segir hún.
Anna segir að ekki sé hægt að
kenna kennslubókunum í fram-
haldsskólum um, því bækurnar sem
kenndar eru, eftir Gunnar Karlsson
og Heimi Þorleifsson, nái báðar til
a.m.k. ársins 1990. „Ef það á að auka
áhuga nemenda á sögu þarf að mínu
mati að að útbúa spennandi ítarefni
og það ætti að vera auðvelt því um er
að ræða 20. aldar sögu,“ segir hún
og nefnir að nota megi t.d. frétta-
myndir, kvikmyndir og litaglærur,
myndskyggnur og jafnvel hljóðefni.
„Mér finnst að það eigi að vera
gaman að læra sögu í skóla, því saga
er í eðli sínu skemmtileg, forvitnileg
og áhugaverð. Það er hægt að gera
sögutíma mjög skemmtilega með ít-
arefni og góðri kennslu,“ segir hún,
„og þá leggja nemendur einnig efnið
betur á minnið“.
Hún nefnir að sögukennarar í
framhaldsskólum séu undantekn-
ingarlítið sagnfræðingar að mennt,
en kennarar í grunnskólum hafa
hins vegar ekki endilega neina sér-
þekkingu í sögu. Þar er hætta á að
börn læri sögu hjá kennara sem hef-
ur ekki valið sagnfræði sem kjörsvið
í kennaraháskóla, og fínnist hún
leiðinleg. „Þess vegna er símenntun
og endurmenntun kennara í skóla-
kerfinu mjög mikilvæg fyrir þjóð-
félagið,“ segir Anna. Hún segir að
nýja aðalnámskráin kalli á nýjar
kennslubækur og kennsluaðferðir,
því nú eigi að kenna íslandssögu og
mannkynssögu saman. Það telur
hún gott tækifæri til að gera
íslandssögu enn áhugaverðari.
Anna segist ekki sérlega bjartsýn
á framtíðina. „Háskóli Islands hefur
ekki einu sinni fé til að ráða lektor til
að kenna stjórnmálasögu 20. aldar,
þ.e.a.s. sérfræðing á því sviði sem
hefði það hlutverk að kenna fram-
haldsskólakennurum framtíðarinn-
ar samtímasöguna.“