Morgunblaðið - 11.02.2000, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 11. FEBRÚAR 2000 31
ERLENT
Indverskt
efnahags-
undur
Konur orna sér við eld nálægt Nýju Dehli, höfðuðborg Indlands.
eftir Jef f rey Sachs
The Project Syndicate,
HIN lítt þekkta efnahagssaga Ind-
lands kann að verða sú þýðingar-
mesta fyrir heimshagkerfið á næstu
árum. Prátt fyrir að á Indlandi búi um
einn milljarður manna - hvorki meira
né minna en einn sjötti hluti mann-
kyns - og að Indland sé stærsta lýð-
ræðisríki heims þá er það yfirleitt
ekki á korti þeirra sem rýna í heims-
hagkerfið.
Þetta getur breyst á næstunni því
Indland er komið á skrið. Ef Indland
heldur áfram á braut efnahagslegra
úrbóta, verður það eitt þeirra hag-
kerfa sem á eftir að vaxa hvað hraðast
á næstu árum og einn helsti vettvang-
ur erlendra fjárfestinga í heiminum.
Áhrif Indlands í alþjóðastjómmálum
munu líklega aukast í samræmi við
efnahagslegan árangur, til hagsældar
málstað lýðræðis jafnt sem hinu al-
þjóðlega efnahagskerfi.
Það er auðvelt að skilja af hverju
Indland hefur látið h'tið íyrir sér fara.
Þegai- landið fékk sjálfstæði íýrir um
hálfri öld kom fyrsti forsætisráðherr-
ann, Jawaharlal Nehm, því á braut
vemdarstefnu og sósíalisma - þeirra
tveggja hagfræðistefna sem hafa leitt
til hve mestrar sjálfstortímingar í síð-
ari tíð. Fyrir land sem hafði barist
gegn breskri heimsyfirráðastefnu í
áratugi, virtist hins vegar hvorki vera
rétt að snúast til kapítalisma né opna
landið fyrir erlendri fjárfestingu.
Á meðan á Indlandi vom tekin mik-
ilvæg framfaraskref - í vísindum,
landbúnaðartækni, og skipulagi lýð-
ræðislegra stofnana- starfaði hag-
kerfið í marga áratugi undir getu. Það
var ekki íyrr en Indland ákvað á miðj-
um níunda áratugnum að stefna að
frjálsari viðskiptum og markaðsum-
bótum að birta tók. Árið 1991 losnaði
Indland svo loksins úr hlekkjum mis-
heppnaðrar efnahagsstefnu þegar
mörkuð var afgerandi stefna í átt að
fijálsri verslun og markaðsfrelsi. Á
tíunda áratugnum náði Indland fót-
festu sem markaðshagkerfi og sam-
rana við önnur hagkerfi í heiminum.
Vegna fátæktar, margbreytileika og
stærðar (jafnvel kosningar í landinu
verða að standa yfir í nokkrar vikur til
að ná til hundrað milljóna kjósenda)
hafa markaðsumbætur verið gerðar
hægt og sígandi en jafnframt verið
óvenju þrautseigar. Hið gamla og
miðstýrða pólitíska kerfi sem byggð-
ist upp í kringum Kongressflokk
Nehras hrandi um miðjan tíunda ára-
tuginn, og veitti veikum fjölflokka-
stjómum brautargengi. Þótt ótrúlegt
kunni að virðast hefur hver ný ríkis-
stjóm stutt stefnuna um hnattvæð-
ingu og endurnýjun markaðarins -
samstaðan um grandvallarstefnuna í
endurbótum er í raun svo mikil að hún
ríkir nánast meðal allra flokka.
Núverandi ríkisstjóm fékk mikil-
vægt umboð frá kjósendum í kosning-
unum síðastliðið haust, sem gefur
henni nokkur ár til að dýpka og auka
endurbætumar enn frekar. Með
þessu pólitíska umboði er von til af-
drifaríkra umskipta á Indlandi með
hröðum hagvexti. Nokkur atriði vinna
með Indlandi á þessari leið.
1. Loksins hefur dregið úr mikilli
fólksfjölgun (þó ekki nægilega mikið).
Hlutfall þjóðai-innar sem er á vinnu-
aldri stækkar en hlutfall íbúa á barns-
aldri fer minnkandi. Þetta ætti að
hækka tekjur á mann til muna.
2. Háværar raddir um almenna
menntun auk lýðræðislegs þrýstings
era að ryðja úr vegi gömlum félags-
legum hindranum gegn menntun
stúlkna og lægri stétta. Þetta gæti
hleypt af stokkunum stórbrotnum fél-
agslegum framförum í átt til aukins
hagvaxtar og almennrar velferðar.
3. Fjárfestingar í vísindum og
tækni á undanfbmum áratugum era
nú farnar að skila sér og skapa sterk-
an tæknilegan grunn fyrir hagkerfið í
Indlandi nútímans. Þrátt fyrir mikla
fátækt í sveitahéraðum Indlands hafa
byggst upp í borgum víða um land
kraftmiklar miðstöðvar fyrir upplýs-
ingatækni. Borgir á Indlandi eins og
Bangalore, Chennai (áður Madras),
Mumbai (áður Bombay) og Hydera-
Ef Indland heldur
áf ram á braut efna-
hagslegra úrbóta,
verður það eitt þeirra
hagkerfa sem á eftir
að vaxa hvað hraðast
á næstu árum og einn
helsti vettvangur er-
lendra fjárfestinga í
heiminum.
bad era að verða mikilvægir staðir
fyrir útflutning hugbúnaðar og vél-
búnaðar, vaxtarbroddar fyrir nútíma
hagkerfi Indlands. Útflutningur Ind-
lands á tölvuhugbúnaði og vélabúnaði
hefur rokið upp úr nokkm’ hundruð
milljónum dollara fyrir nokkram ár-
um upp í fimm milljarða dollara, og
gefur fyrirheit um vöxt upp í 30 millj-
arða eða meira árið 2005.
Á níunda áratugnum var mikill
uppgangur í Kína og gera má ráð fyr-
ir að á fyrsta áratug nýrrar aldar
verði mikill uppgangur í indversku
efnahagslífi. Ef samkomulagum end-
urbætur festist enn frekar í sessi
meðal þjóðarinnar væri hægt að ná
tveimur markmiðum. Tvöfóldun
tekna gæti átt sér stað á Indlandi á
næsta áratug þar sem landsfram-
leiðsla á mann gæti raunveralega
tvöfaldast til ársins 2010. Þetta krefð-
ist þess að vöxtur landsframleiðslu á
ári á mann væri um 7%, sem ætti að
vera gerlegt ef litið er til þeirra skil-
yrða sem hagkerfið á Indlandi býr
við. í öðra lagi gæti Indland í fyrsta
skipti í sögu landsins komið á kerfi er
stuðlaði að almennu læsi og menntun,
sem væri önnur mikilvæg samfélags-
bót og er raunverulega innan seiling-
ar. Þessi tvö markmið krefjast mikill-
ar vinnu af hálfu stjómvalda og
samfélagsins. Það sem skiptir mestu
máli er að allir stjómmálahópar sam-
einist um hugmyndina um almenna
menntun, en slíka skuldbindingu hef-
ur í raun skort um áratuga skeið.
Þessu næst verður ífkisstjómin að
leiða stórfelldar endurbætur. Sem
dæmi ætti ríkisstjórnin að ákveða að
einkavæða hið mikla fjarskiptakerfi
og hleypa að erlendri fjárfestingu
þrátt fyrir þjóðernislegan málflutning
ríkisstofnana og verkalýðsfélaga.
Einungis með þeim hætti getur Ind-
land komið sér upp samskiptakerfi
byggt á ljósleiðuram og símalínum
sem skotið gæti landinu inn í nútíma
upplýsingahagkerfi.
Ónnur efnahagsleg úrræði munu
verða erfið pólitískt svo sem að draga
úr niðurgreiðslum á raforku, en þær
grafa undan fjárlögunum og gera
sveitahéraðunum erfitt með að fá
nýja fjárfesta. (Bændum hefur verið
lofað árum saman að fá ódýra raforku
- svo ódýra að einkaaðilar í greininni
hafa hikað við fara út í nýjar fjárfest-
ingar.) Endurbætur á öðrum sviðum
- í fjármálum, á vinnumarkaðnum, er-
lendum frjórfestingum, á skattkerf-
inu - bíða úrlausna. Annað markmið
ættu að vera aukin útgjöld ríkisins til
rannsókna og þróunar, sérstaklega á
sviði heilbrigðis-, landbúnaðar-, um-
hverfis- og upplýsingatækni.
Þrátt fyrir langvarandi hindranir
til endurbóta á sviði stjómmála þá er
hugsanlega ranninn upp besti og lík-
legasti tíminn fyrir timamót á þessu
sviði. I ljósi þess að Indland hefur haft
vaxandi hlutverk í heiminum á sviði
hátækni og vegna árangursríks ára-
tugar í endurbótum hefur Indlandi
aukist sjálfstraust. Hin nýja rflds-
stjórn hefur umboð kjósenda. Stjóm-
völd ganga út frá hagstæðri samsetn-
ingu og þróun mannfjölda. Takist
Indlandi ekki að brjóta múrinn núna -
hvenær þá? Við ættum að fylgjast vel
með því þegar hin nýja ríkisstjórn
birtir ný fjárlög og stefnumörkun á
sviði þróunar á næstu vikum. Þau
innihalda hugsanlega góðar fréttir
fyrir Indland, og fyrir heim allan.
Höfunduriim er prófessor
í hagfræði við Harvard-háskóla
og stjórnandi alþjóðlegrar þró-
unarstofnunar við sama skóla.
Disneymaður til
bjargar hvelfingunni
London. Morgunblaðið
. _ # Reuters
A einu stærsta og mest áberandi sýningarsvæðinu í Þúsaldarhvelfing-
unni í London gefur að líta eftirlíkingu af mannslíkama. Svo stór er eft-
irlíkingin að fullvaxið fólk getur gengið upprétt inni í henni.
ÞAÐ hefur aldrei ríkt friður um ár-
þúsundahvelfinguna í Greenwich.
Hún var opnuð á gamlárskvöld með
pomp og pragt, sem úr varð einn alls-
herjar vandræðagangur, og síðan
hefur ríkt um hana hálfgert stríð.
Eftir fyrsta mánuðinn var fram-
kvæmdastjórinn látinn taka pokann
sinn og franskur skemmtanastjóri
fluttur inn til að bjarga málunum.
Fjölmiðlar hafa verið óvægnir í
frásögnum af árþúsundahvelfing-
unni. Þeir hafa flutt fréttir af
árekstrum milli stjórnenda, helzta
gagnrýni þeirra er sú, að stór hluti
þess, sem boðið er upp á, sé of leiðin-
legur og alltof mikill tími fari í bið-
raðir til að sjá það, sem þó er vert að
skoða.
Fólk hinsvegar lætur þó yfirleitt
vel af heimsókn sinni og skoðana-
kannanii- sýna, að allt að 80% gest-
anna er sátt við sinn hlut. En samt
hefur fjöldinn látið á sér standa. Þau
boð höfðu verið látin út ganga, að for-
ráðamenn reiknuðu með 12 milljón-
um gesta þetta árið, en þegar leið á
janúar, fóra kostunaraðilar, þar sem
fremstir fara British Airways, Ford,
Boots, Mars og BSkyB, að ókyrrast
vegna neikvæðs umtals og fárra
gesta. Og um mánaðamótin, þegar
gestatalan stóð aðeins í 350 þúsund
manns og stjórnin þurfti að leita eftir
60 milljóna punda rekstrarláni, tóku
þeir af skarið; framkvæmdastjóran-
um, Jennie Page, var fórnað.
I hennar stað var fenginn 34 ára
Frakki, Pieire-Yves Gerbau, sem
hefur það sér til ágætis að hafa unnið
hjá Disneylandi í París og verið í
hópi, sem bjargaði því frá því að fara í
vaskinn, þótt fregnum af framtaki
hans þar beri ekki alveg saman.
En allt um það er Gerbau mættur
til leiks í Greenwich. Hann sagði í
samtölum við fjölmiðla, að ætlunin
væri alls ekki að breyta árþúsunda-
hvelfingunni í einhvern allsherjai-
skemmtigarð. Til þess væri hún alltof
merkilegur vegvísir inn í 21. öldina.
En eitt og annað mætti þó færa til
betri vegar og aðalmálið væri að gera
árþúsundahvelfinguna spennandi í
augum almennings. Hann væri sann-
færður um að hún ætti eftir að slá allt
annað út á árinu. Fyrsta verk Gerbau
var að færa yfirmann fjölmiðladeild-
arinnar, Gez Sagar, til í starfi.
Meðan öll lætin um framkvæmda-
stjóraskiptin hafa gengið yfir, hefur
aðsókn farið vaxandi og fyrstu vik-
una í febráar komu 105 þúsund
manns. Reyndar era í þeim hópi 17
þúsund skólaböm, sem greiða ekki
aðgangseyri, en aukning er þetta
engu að síður. Talið er að aðgangs-
eyri tíu milljóna manna þurfi til þess
að reksturinn á árinu standi undir
sér.
Árþúsundahvelfingin, þetta tákn
Breta um eigið ágæti, hefur átt undir
högg að sækja allai' götur síðan 1994,
þegar John Major, þá forsætisráð-
herra, fól sinni hægri hönd Michael
Heseltine að breyta hugmyndinni um
árþúsundahvelfingu í raunveraleika.
Stjórnarandstaðan sem þá var,
Verkamannaflokkurinn átti vart orð
til að lýsa hneykslan sinni á fyrir-
brigðinu. En svo komst Verka-
mannaílokkurinn til valda; Tony
Blair tók árþúsundahvelfinguna upp
á arma sína og fól sínum góða vini
Peter Mandelson að annast hana.
Mandelson ákvað að hafa Heseltine
áfram um borð til þess að tryggja
pólitískan frið um framkvæmdina.
Svo var byggt og byggt og því meira
sem sást af byggingunni þeim mun
fæmi sögum fór af því, hvað hún ætti
að hýsa. En loks kom það líka í Ijós;
þarna átti allur heimurinn að fá að
sjá, hver Bretinn er, hvað hann gerir
og hvar hann býr. Til þess kostuðu
menn 758 milljónum punda, sem
fjölmargar raddir sögðu reyndar bet-
ur komnar annars staðar en í þessu
tröllvaxna minnismerki hégómans.
Og pólitfldn er auðvitað með í spil-
inu. Tony Blair hefur áhyggjur af því
að vandræðin vegna árþúsundahvelf-
ingarinnar muni bitna á Verka-
mannaflokknum í kosningunum á
næsta ári. William Hague, fonnaður
Ihaldsflokksins, hefur orðað það svo,
að með hvelfinguna sé eins og Verka-
mannaflokkinn. Hún sé glæsileikinn
uppmálaður að utan, en svikin loforð
í hverju homi inni fyrir.
Sex vilja kaupa húsið
Ái-þúsundahvelfingunni er ekki
tjaldað til einnar nætur, en sýning-
arnar inni eiga bara að standa út árið.
Þá verður húsið selt. Tilboð hafa ver-
ið opnuð og viðræður við aðila eru
komnar í gang. Þeim er ætlað að
leiða til þess að tveimur, þremur
verði gert að útfæra sínar hugmyndir
nánar. Sagt er að menn reikni með að
fá um 100 milljónir punda fyrir bygg-
inguna.
Þeir sem vilja kaupa árþúsunda-
hvelfinguna ætla að gera hana að
miðpunkti framtíðarborgar, aðrir
vilja laga það sem fyrir er og bæta
síðan við alvöru kauphöll, enn aðrir
vilja breyta henni í einhvers konar
fjölmiðlamiðstöð eða alþjóðlega
kaupstefnu- og menningarhöll. Svo
era þeir sem vilja gera hana að við-
skiptamiðstöð og lestina í upptaln-
ingunni reka þeir, sem vilja breyta
henni í íþróttahöll.