Morgunblaðið - 13.02.2000, Síða 12
MORGUNBLAÐIÐ
p I o «.r ^nT'ii.rTm/rvr^
12 B SUNNUDAGUR 13. FEBRÚAR 2000
Kristján Kristjánsson í friðarstóli.
Orðstír
deyr
aldregi...
KK-sextettinn var um árabil ein vinsælasta
hljómsveit landsins. Hljómsveitarst.iórínn
Kristján Kristjánsson stjórnaði sextett sem
verður lengi í minnum hafður sem ein besta
hljómsveit sinnar tegundar hér á landi.
Kristján stofnaði hljómsveitina þegar hann
kom heim frá námi í Bandaríkjunum 1947.
Ólafur Ormsson ræddi við Kristján Krist-
jánsson um tónlistarferil hans og kynni
hans af ýmsu tónlistarmönnum og margt
fleira frá minnisstæðum árum.
Iupphafi þorra, á bóndadaginn,
heimsótti ég Kristján Krist-
jánsson, fyrrverandi hljóm-
sveitastjóra og tónlistarmann
á heimili hans í Reykjavík. Um ára-
bil var Kristján Kristjánsson í
sviðsljósinu og stjórnaði hljómsveit
sinni, KK-sextettinum, eða allt frá
stofnun hljómsveitarinnar 1947 og
þar til hún hætti að koma fram op-
inberlega í árslok 1961. í KK-sext-
ettinum voru helstu hljóðfæraleik-
arar landsins og með hljómsveitinni
sungu frábærir dægurlagasöngvar-
ar.
Arið 1984 komu út tveir safndisk-
ar með tuttugu og fjórum lögum
með KK-sextettinum og helstu
söngvurum hljómsveitarinnar. Peg-
ar lögin voru tekin upp var upp-
tökutæknin ekki neitt í líkingu við
það sem hún er í dag og nánast ein-
göngu tekið upp á segulband. Disk-
arnir eru einstök heimild um hljóm-
sveit sem var í fremstu röð
hljómsveita á Islandi á fimmta og
sjötta áratug tuttugustu aldarinnar
og þótt víðar væri leitað.
Kristján er rúmlega sjötugur.
Hann er virðulegur í fasi, hávaxinn
og myndarlegur á velli og á marg-
vísleg áhugamál. Pó að Kristján sé
löngu hættur að spila opinberlega á
hljóðfæri sitt, saxófóninn, er tónl-
istaráhuginn enn fyrir hendi og
hann fylgist grannt með því sem
fram fer í tónlistarlífinu hverju
sinni.
Uppruni og æskuár
„Ég er fæddur í Syðstakoti í Mið-
neshreppi 5. september árið 1925.
Ég ólst upp hjá móðurömmu og
móðurafa. Móðuramma mín var
ljósmóðir. Ég var hjá þeim til fimm-
tán ára aldurs. Foreldrar mínir
voru Sigrún Elínborg Guðjónsdótt-
ir og Kristján Karl Kristjánsson
prentari."
Ertu alinn upp í stórum systkina-
hópi?
„Nei, ég er einbirni. Afi minn var
sjómaður og gerði út tvo áttæringa
þegar ég var sex eða sjö ára og
hann var með átta kýr, svolítinn bú-
skap. Hann hætti sjómennsku og
var bátasmiður, smíðaði smábáta.
Hann byggði tveggja hæða hús,
Syðstakot. Hann hét Guðjón Þor-
kelsson. Honum féll aldrei verk úr
hendi. Hann var dugnaðarforkur og
hann var afskaplega iðinn, gamli
maðurinn. Hann seldi mjólk á bát-
ana og einnig mjólk til mjólkurfé-
lagins á hverjum morgni. Hann
gerði einnig við báta sem komu alls
staðar að, t.d. frá Austfjörðum. í
Sandgerði var töluverð útgerð og
þar voru t.d. með útgerð tveir
kunnir útgerðarmenn hér fyrr á ár-
um, Haraldur Böðvarsson og Loft-
ur Loftsson. Amma mín, Þorbjörg
Benónýsdóttir, var gríðarlega dug-
leg kona og geriðst ljósmóðir sam-
kvæmt ósk samfélagsins og var af-
skaplega heppin sem ljósmóðir.
Hún var systir Friðriks, föður Ben-
ónýs Friðrikssonar „Binna í Gröf “,
sem var kunnur aflamaður hér á ár-
um áður og Benónýs sem var lengi
með verslun í Hafnarstæti í
Reykjavík. Móðir mín var berkla-
veik og dvaldi langtímum saman á
berklahæli.
Ég var oft á sumrin þama suður
frá eða fram á unglingsár, en dvaldi
stundum í Reykjavík yfir vetrar-
mánuðina. Ég jauk bamaskólaprófi
í Sandgerði. Ég var byrjaður að
spila mjög snemma. Uppeldisfaðir
minn, Eiríkur Karl Eiríksson, raf-
virkjameistari gaf mér tvöfalda
harmonikku þegar ég tíu ára. Hann
kenndi mér nótur á þessa litlu
nikku. Síðar eignaðist ég fimmfalda
harmonikku og fór í harmonikku-
nám hjá Sigurði Briem. Einnig var
ég um tíma í harmonikkunámi hjá
Svend Viking Guðjohnsen, sem var
dansk-íslenskur maður og vann hjá
Hojegor og Sjultzs þegar var verið
að leggja hitaveitulögnina hér um
árið. Ég var í tíma hjá honum tvisv-
ar í viku. Hann lét mig fara yfir
nokkur lög af sérstökum ástæðum.
Hann átti að spila í Tjarnarkaffi
fyrir eitthvert átthagafélag. Hann
sagði: - Því miður kemst ég ekki,
þú verður að fara og spila! - Ég lét
mig nú hafa það að gera þetta. Ég
hafði aldrei spilað opinberlega, ekki
á virkilegum konsert. Ég hafði spil-
að sem strákur á tvöfalda harmon-
ikku á böllum með öðrum suður á
Hvalsnesi. Ég átti þarna þrjú, eða
fjögur konsertlög. Ég var auðvitað
mjög taugaóstyrkur, en um leið og
ég byrjaði að spila hvarf öll feimni
og ég var ekki lengur taugaóstyrk-
ur og ég spilaði þarna þrjú lög og
Morgunblaðið/Jim Smart
ég var klappaður upp og spilaði þá
fjórða lagið.
Þá fór ég í einkatíma hjá Vil-
hjálmi Guðjónssyni á klarinett og
þaðan í Tónlistarskólann."
í þekktum tónlistarskóla
í Bandaríkjunum
Hver var aðdragandi þess að þið
Svavar Gests fóruð í nám í Juilliard
School of Music í New York árið
1946?
„Við höfðum báðir haft áhuga á
því að læra meira og að kynnast
betur bandarískri tónlist. Juilliard
School of Music var frábær tónlist-
arskóli á þessum árum. Við vorum í
skólanum í rúmt ár eða þar til í lok
ágústmánaðar 1947. Við komum til
New York um mitt ár 1946 og um
líkt leyti komu þangað tónlistar-
menn víða að úr heiminum, t.d. frá
Evrópu og Suður-Ameríku. Við fór-
um út með Butline Hits leiguskipi
hjá Eimskipafélagi íslands."
Var þetta ekki dýrt nám?
„Jú, þetta var nokkuð dýrt nám.
Það var lítið um peninga á þeim ár-
um, t.d. hjá minni fjölskyldu. Svav-
ar hefði getað verið þarna lengur,
en hann vildi það ekki. Ég hefði
gjaman viljað vera lengur eða í
fjögur ár og ljúka þar námi, eins og
Magnús Blöndal Jóhannsson, sem
var í skólanum á sama tíma og við
Svavar og útskrifaðist frá skólan-
um.“
Var þetta þá alhliða tónlistar-
nám? Eða varstu fyrst og sem
fremst í námi í klarinettleik og
saxófónleik?
„Mér var ráðlagt í skólanum að
fara í prívattíma í klarinettnám af
því að ég hafði svo stuttan tíma og
námið var dýrt. Ég gerði mér grein
fyrir því að ég yrði aldrei lengur en
tólf til fjórtán mánuði í námi við
skólann, það voru allir peningar
búnir og það var ekki hægt að
sækja um nein námslán á þeim ár-
um.“
Var ekki Juilliard School of Mus-
ic einn þekktasti tónlistarskólinn á
þessum árum?
„Jú, og mjög góður tónlistarskóli
og líklega sá besti sem völ var á. Ég
skrifaði þeim fyrir okkar hönd og
við fengum strax svar. - Gjörið þið
svo vel og komið. Þeir höfðu góða
reynslu af Islendingum sem höfðu
verið við nám í skólanum. Vilhjálm-
ur Guðjónsson hafði verið þar við
nám og Einar B. Waage og jafnvel
fleiri. Við fengum þarna mjög góða
menntun. Við vorum í tímum alla
daga, sex til átta tíma á dag. Það
var ómetanleg reynsla að fá að spila
með stórhljómsveitum þar sem
menn voru kannski á þriðja ári að
spila. Hljómsveitin spilaði alls kon-
ar músík, meira að segja lúðra-
sveitamúsík. Ég man að það var
mjög mikill agi í lúðrasveitinni sem
ég spilaði með. Stjórnandinn var
alltaf að finna að ýmsu, tóni, eða
einhverju öðru.“
Spilarðu þá bæði á klarinett og
saxófón?
„Nei, svo til eingöngu á klarinett.
En ég var líka í einkatímum á altó-
saxófóninn."
Atvinnutónlistarmaður
með eigin hljómsveit
Hvar og hvenær kom KK-sext-
ettinn fyrst fram opinberlega?
„Vinur minn Guðmundur Krist-
jánsson í versluninni Krónunni fékk
mig til þess að vera með sex manna
hljómsveit í Mjólkurstöðinni. Þar
kom KK-sextettinn fyrst fram opin-
berlega 3. október 1947. Svavar
Gests fann upp á þvi að nefna
hljómsveitina KK-sextett.“
Hverjir voru í þessari fyrstu
hljómsveit þinni?
„Það voru Hallur Símonarson,
Svavar Gests, Steinþór Steingríms-
son, Trausti Thorberg og Guð-
mundur Vilbergsson. Trausti var
ekki lengi með hljómsveitinni, að-
eins í nokkra mánuði og Gunnar
Ormslev kom í hans stað. Ég hafði
áður en ég fór til Bandaríkjanna
spilað um tíma í Mjólkurstöðinni
með Róbert Þórðarsyni harmon-
ikkuleikara og Kristjáni Hanssyni,
„Bósi“ var hann kallaður og spilaði
á píanó. KK-sextettinn spilaði sex
kvöld í viku í Mjólkurstöðinni, í sex
eða sjö mánuði. Ég var komin með
nýjan mannskap þegar hljómsveitin
hætti að spila í Mjólkurstöðinni.
Veturinn 1949-50 spilaði KK-sext-
ettinn í Listamannaskálanum. Þá
fékk ég með mér í hljómsveitina tvo
menn að norðan, Jón Sigurðsson
trompetleikara og Einar Jónsson
trommuleikara og aðrir í hljóm-
sveitinni voru Ólafur Pétursson á
harmonikku og saxófón, Baldur
Kristjánsson á píanó og Vilhjálmur
Guðjónsson á klarinett og saxófón.
Við spiluðum einnig á gamla Röðli
og víða úti á landsbyggðinni."
Síðan komu nýir menn í hljóm-
sveitina árið 1950, sem áttu eftir
spila me_ð þér næstu árin?
„Já, Ólafur Gaukur gítarleikari
og síðar útsetjari hljómsveitarinn-
ar, ,Jón Sigurðsson bassaleikari og
einnig síðar útsetjari og Kristján
Magnússon píanóleikari. Ólafur
Gaukur og Jón Sigurðsson voru síð-
an í hljómsveitinni meira eða minna
allan sjötta áratuginn og reyndar
einnig Kristján og allt þar til hún
hætti að spila 1961.“
Voruð þið ekki með söngvara
þarna í upphafi?
„Þegar við vorum í Mjólkurstöð-
inni 1947 vorum við á æfingum
meira eða minna á hverjum einasta
degi. Forstjórinn vildi allt í einu að
fækkað yrði um einn mann í hljóm-
sveitinni og tekinn inn söngvari. Við
höfðum æft þarna í þrjár vikur,
mánuð og það var mikið mál að láta
allt í einu einn hætta í hljómsveit-
inni. Það var auðvitað ekki hægt.
Ég var búinn að útsetja alla tónlist-
ina fyrir þessa hljómsveit. Ég ákv-
að samt að ræða málið við gítarleik-
arann, Trausta, gítarleikarar
syngja oft í hljómsveitum.Trausti
var fljótur að pakka niður þegar ég
bar undir hann erindið og var næst-
um horfinn út úr húsinu þegar ég
náði loks í hann. Ég ræddi málið við
strákana í hljómsveitinni. Þá varð
niðurstaðan sú að ég ætti sjálfur að
syngja! Það var meiriháttar áfall!
Eg hafði aldrei sungið neitt opin-
berlega! Jæja, ég lét mig hafa það
og valdi nokkur lög þar sem það var
ekki mikið úrval sem ég treysti mér
til að syngja og þá lét ég prenta fyr-
ir vikuna texta af einu lagi, og hann
var á öllum borðum."
Og hvaða lag var það?
„Anna í Hlíð, amerískt lag sem
ég fékk Eirík Karl Eiríksson, til að
gera texta við. Ég skal nú viður-
kenna það að ég var nú svolítið
sniðugur. Ég fór að hugsa til fólks-
ins sem var úti í sal; það langaði svo
marga til að syngja! Ég fór að taka
einn og einn upp á dansleikjum og
prófa hvað þeir kynnu og í þeim til-
gangi að létta á mér, þannig að ég
þyrfti ekki að vera að raula þetta,
kvöld eftir kvöld! Þessar tilraunir
báru þann árangur að þegar við
auglýstum að við tækjum söngvara-
efni til prufu í Tjarnarkaffi, þá gáfu