Morgunblaðið - 07.03.2000, Blaðsíða 52

52 ÞRIÐJUDAGUR 7. MARS 2000
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
*
r
VIGDÍS
ÞÓRÐARDÓTTIR
+ Vigdís Þórðar-
dóttir fæddist á
Vogsósum í Selvogi
5. október 1902. Hún
lést á Hrafnistu í
Reykjavík 28. febr-
úar síðastliðinn. Vig-
dís var dóttir Þórðar
Eyjólfssonar bónda
og Guðrúnar Sæ-
mundsdóttur konu
hans. Systkini henn-
ar voru Guðrún, f.
1901, Sæmundur, f.
1903, og Guðmundur
Þórarinn, f. 1905.
Einnig átti hún hálf-
systur, Kristrúnu, samfeðra og
uppeldissystur, Rebekku Lúth-
ersdóttur. Vigdís lifði öll systkini
sín en Rebekka er á lífi.
Árið 1925 giftist Vigdís Sæ-
mundi Elíasi Ólafssyni stýri-
manni og síðar framkvæmda-
stjóra. Frá árinu 1931 bjuggu þau
á Sjafnargötu 2 í Reykjavík. Þau
eignuðust ijögur börn: Ólaf, f.
26.2.1926, d. 13.2.1935, Guðrúnu
Guðmundu, f. 21.7.1932, Ólaf
Þórð, f. 22. 3. 1940, og Ernu, f.
4.10. 1942, d. 17.4.1992. Guðrún
er húsfreyja í Reykjavík, gift Þor-
steini Bjarnasyni og eiga þau þrjá
syni, Sæmund Elías, f. 1958, Óla
Agúst. f. 1963, og Jón Viðar, f.
1971. Ólafur Þórður er rafvirki í
Reykjavík, kvæntur Jónínu Sig-
urðardóttur og eiga þau tvö börn,
Sigurð Hallgrím, f. 1971, og Haf-
di'si, f. 1974. Áður eignaðist Ólaf-
ur dóttur, Vigdísi Sjöfn, f. 1968,
með Þuríði Guðna-
dóttur. Erna giftist
Bandaríkjamanni,
John B. Ley, en þau
skildu. Þau eiga
eina dóttur, Eliza-
beth, f. 1967. Sæ-
mundur Elías er
verkfræðingur á
Seltjarnarnesi,
kvæntur Svönu Hel-
en Björnsdóttur.
Synir þeirra eru
Björn Orri, f. 1993,
Sigurður Finnbogi,
og Þorsteinn, f.
1996. ÓIi Ágúst er
rekstrarhagfræðingur í Reykja-
vík, kvæntur Sólveigu Níelsdótt-
ur og eiga þau eina dóttur, Rakel
Guðrúnu, f. 1995. Jón Viðar er
kerfisfræðingur í Kópavogi. Vig-
dís Sjöfn er viðskiptafræðingur í
Reykjavik, gift Tómasi Ottó
Hanssyni. Þau eiga dótturina
Tinnu Þuríði, f. 1999. Sigurður
Hallgrímur er rafeindavirki í
Reykjavík og býr með Guðfinnu
Hákonardóttur. Hafdís er hjúkr-
unarfræðinemi í Reykjavík. El-
izabeth er húsfreyja í Reykjavík,
gift Grétari Erlingssyni. I byrjun
6. áratugarins höfðu þau hjón
Vigdís og Sæmundur í fóstri El-
ínu Sjöfn Sverrisdóttur um nokk-
urra ára skeið. Elín er húsfreyja í
Reykjavík, gift Gunnari Þór Indr-
iðasyni.
Utför Vigdísar fer fram frá
Áskirkju í dag og hefst athöfnin
klukkan 13.30.
Við fráfall ömmu minnar, Vigdísar
Þórðardóttur, vil ég minnast hennar í
nokkrum orðum. Hún fæddist á
Vogsósum í Selvogi árið 1902. Fjöl-
skyldan bjó að Vogsósum til ársins
1908 þegar hún neyddist til að flytja
til Hafnarfjarðar vegna heilsuleysis
fjölskylduföðurins. Síðan tók Þórður
við búi í Hvassahrauni á Vatnsleysu-
strönd og bjó þar til ársins 1912 þeg-
ar þau fluttu að Vindheimum í Öfiúsi.
Þar bjuggu þau til 1921 þegar þau
settust að í Reykjavík. Árið 1925 gift-
ist Vigdís Sæmundi Elíasi Ólafssyni
frá Breiðabólstað í Ölfusi sem er
næsti bær við Vindheima. Sæmund-
ur var stýrimaður á togurum og
stundaði síldveiðar á sumrum. Hann
hætti sjómennsku árið 1939. Á árum
tilhugalífsins og fyrstu hjúskaparár-
unum vann Vigdís oft við síldarverk-
un á helstu sfldveiðistöðum á Norð-
urlandi. Þessi ár einkenndust af
Blómábúöin
öarðshom
v/ Fossvogskirkjwgarð
Sini'. 554 0500
jxxxxxxixrixxxxxjj
H
H
H
H
*-H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
Erfisdrykkjur
■*-
P E R L A N
Sími 562 0200
: x x x x:
vinnuþrælkun alþýðunnar og bágum
kjörum. Þarna mótuðust stjórnmála-
skoðanir hjónanna til lífstíðar. Þau
urðu bæði eindregnir stuðningsmenn
jafnaðarstefnunnar og stóðu saman
sem einn maður í þeim efnum. Yrði
manni á að gagnrýna störf eða stefnu
Alþýðuflokksins í þeirra eyru var því
annaðhvort mætt með góðlátlegum
hlátri eða þeim rökum sannfæringar-
innar sem ekkert andsvar leyfa.
Fyrstu hjúskaparárin áttu þau
heima á nokkrum stöðum í Reykjavík
en árið 1931 fluttu þau inn í nýbyggt
hús sitt við Sjafnargötu 2. Þar komu
þau sér upp vistlegu og góðu heimili
og höfðu oft á því orð hve gott þeim
hefði reynst húsið. Eftir að Sæmund-
ur féll frá árið 1983 bjó Vigdís ein á
neðri hæð en Erna dóttir hennar og
Elizabeth dótturdóttir hennar
bjuggu á efri hæð. Ema dó aðeins
tæplega fimmtug árið 1992. Vigdís
hélt sitt heimili til nærri 97 ára aldurs
á Sjafnargötu 2 en fluttist á Hrafn-
istu í Reykjavík í byrjun sumars
1999.
Þó að hjónin væru heimakær höfðu
þau yndi af ferðalögum, einkum inn-
anlands. Þau voru fróð um landið og
söguna og var Sæmundur einn af
frumkvöðlum í óbyggðaferðum af því
tagi sem nú tíðkast. Saman fóru þau í
margar slíkar ferðir. Þær voru einnig
ófáar ferðimar sem þau fóni með
okkur bamabömin austur í Ölfus á
bemskuslóðirnar og suður á Reykja-
nesskaga. Var þá alltaf tekið með
nesti og áð í fögmm lautum. Þessar
ferðir teljast til bestu bemskuminn-
inga.
Vigdís lét sér mjög annt um lífíð í
kringum sig. Gilti þar einu hvort
væru börn, fuglar í garðinum, úti-
gangskettir eða kindurnar þeirra.
Hún hafði taugar til þessa alls og
reyndi eftir mætti að gefa og miðla.
Þau hjón ráku sauðfjárbú, seinast í
Hvassahrauni á Vatnsleysuströnd
þar sem eitt af æskuheimilum Vig-
dísar hafði verið. Þau voru með flest
um 100 fjár og hættu ekki búska-
pnum fyrr en um áttræðisaldur. Um
sauðburðinn fluttu þau í Hvas-
sahraun og stóðu vaktir yfir fénu.
Vigdís hafði yndi af köttum og hef ég
ekki tölu á öllum þeim köttum sem
hafa átt heimili á Sjafnargötu 2.
Þetta var mikið aðdráttarafl fyrir
yngstu kynslóðina. Synir mínir ungir
stungu oft upp á að heimsækja lan-
gömmu Vigdísi því hún átti kött. Vig-
dís naut góðrar heilsu nærri alla ævi.
Hún var í reynd stálminnug þótt
henni fyndist það ekki sjálfri. Hún
gat þulið heilu samtölin sem höfðu átt
sér stað fyrir 80 eða 90 árum. Hún
áttaði sig einnig furðulega vel á stað-
reyndum nútímans. Hún var bók-
hneigð og gat alla tíð lesið. Hún átti
sterka trú sem var henni mjög til
huggunar.
Vigdís og Sæmundur misstu elsta
son sinn Olaf í febrúar árið 1935.
Hann hefði orðið níu ára gamall
þremur dögum eftir að útför hans var
gerð. Ólafur og systir hans Guðrún
fengu bæði barnaveiki. Bamaveiki-
faraldur hafði ekki geisað í bænum
um tíu ára skeið og greindist veikin
ekki nægjanlega snemma svo unnt
væri að lækna drenginn. Stuttu eftir
dauða hans greindist veikin og var þá
hægt að bjarga Guðrúnu á seinustu
stundu. Sæmundur var á sjó þegar
þetta dundi yfir. Vigdís og systir
hennar Guðrún ásamt Guðrúnu litlu
voru af varúðarástæðum settar í ein-
angrun og voru því ekki viðstaddar
útförina. Þessir atburðir settu mjög
mark sitt á Vigdísi og sagði hún mér
ekki fyrir alls löngu að enginn dagur
hefði liðið síðan að hún kenndi þeirra
ekki.
Vigdís var mannblendin og gestr-
isin. Heimsóknirnar til hennar urðu
að kaffiveislum og alþtaf átti hún gott
handa þeim yngstu. Á seinustu árum
naut hún mikils stuðnings sonar síns
Ólafs Þórðar og góðra nágranna. Er
á engan hallað þótt nefndar séu þær
Katrín heitin Júlíusdóttir og Edda
Ófeigsdóttir sem voru henni miklir
vinir. Á Hrafnistu naut hún hlýju og
umhyggju starfsfólks. Öllu þessu
fólki eru færðar bestu þakkir. Bless-
uð sé minning Vigdísar Þórðardótt-
ur.
Sæmundur E. Þorsteinsson.
Vigdís Þórðardóttir er látin í hárri
elli. Hún var langamma bamanna
minna og kær vinkona mín. Fyrir
tæplega tuttugu ámm kom ég fyrst á
heimili þeirra hjóna Vigdfsar og Sæ-
mundar Elíasar Ólafssonar við Sjafn-
argötu 2. Eg hafði þá nýlega kynnst
mannsefninu mínu, Sæmundi Elíasi
Þorsteinssyni, dóttursyni þeirra
hjóna. Mér var tekið opnum örmum.
Eins og títt var um fólk af þeirra
kynslóð spurðu þau um ættir mínar.
Þau þekktu lítið til foreldra minn en
þeim mun betur langafa og lan-
gömmur sem ég mundi ekki. Þessi
fyrstu kynni færðu mér strax ýmsa
vitneskju um skyldfólk mitt sem ég
annars hefði orðið af. Þegar lokið
hafði verið við að rekja ættir mínar
allt aftur til 19. aldar og ræða um
framtíðaráform ungu elskendanna
tók við stjórnmálaumræða. Stjóm-
mál voru alltaf til umræðu á heimili
þeirra hjóna. Vigdís var alla tíð fylgj-
andi jafnaðarstefnu og verkalýðsbar-
átta var henni afar hugleikin.
Þegar von var á fyrsta langömm-
ubaminu kynntist ég þeirri um-
hyggju og hlýju sem eftir það ein-
kenndi samband okkar Vigdísar.
Hún hringdi reglulega til að fregna af
líðan fjölskyldunnar og spyrja um
langömmusynina þrjá. Hún gladdist
með okkur foreldrunum yfir vexti
þeirra og þroska. Jafnframt var hún
ófeimin við að gefa góð ráð og minnti
ósjaldan á gildi þess að borða hollan
mat og drekka mjólk. Það var alltaf
tilhlökkunarefni fyrir langömmusyn-
ina að heimsækja langömmu Vigdísi.
Hún hastaði aldrei á þá þótt gaura-
gangurinn yrði allnokkur. Öllu frem-
ur hafði hún gaman af lífsgleði og
kátínu drengjanna, ekki síst þegar
þeir eltust við ketti sem hún tók að
sér um lengri eða skemmri tíma.
Ástvinnamissi verða þeir að reyna
sem lengi lifa, en missi barna sinna
harmaði Vigdís mjög. Hún syrgði alla
tíð ungan son sinn sem dó úr bama-
veiki 1935, en honum hefði mátt
bjarga ef barnaveikin hefði greinst.
Guðrún dóttir hennar og tengdamóð-
ir mín, þá 2ja ára, smitaðist einnig af
barnaveikinni og var vart hugað líf.
Henni var þó bjargað á síðustu
stundu. Vigdís gat ekki fylgt syni sín-
um til grafar því hún var þá í ein-
angrun. Erna, yngsta dóttir hennar,
lést einnig langt um aldur fram árið
1992 eftir erfið veikindi. Áður hafði
hún misst Sæmund eiginmann sinn
1983. Löngu síðar, þegar elsti sonur
okkar Sæmundar var kominn vel á
fyrsta ár, lét hún mig hafa kvæðabálk
eftir ókunnan höfund sem hún hafði
sjálf skrifað upp eftir minni. Það var
eftirlætiskvæði elsta sonar hennar
sem hún kenndi honum.
Vigdís var mjög ern og heilsu-
hraust alveg fram undir andlátið.
Eftir að Sæmundur lést bjó hún
áfram á Sjafnargötu 2 ásamt Ernu
dóttur sinni og Elizabeth dóttur
hennar. Eftir að Erna lést bjó hún
ein til ársins 1999 en þá ákvað hún
loks að mál væri komið til að draga
saman seglin og þáði vist á Hrafn-
istu. Þegar hún komst yfir miðjan al-
dur gerðist hún þó brotgjörn og lær-
brotnaði t.d. tvisvar. Fram að því var
hún sporlétt en brotin greru illa og
urðu til þess að hún varð að styðjast
við staf og hækjur upp frá því. Þetta
hindraði hana þó ekki í að fara á ætt-
armót að Hrauni í Ölfusi fyrir nokkr-
um árum, þaðan sem Sæmundur var
ættaður. Þetta ættarmót er mér sér-
lega minnisstætt. Eg var svo heppin
að Vigdís þáði far með okkur Sæ-
mundi. Á leiðinni austur í Ölfus sagði
hún okkur frá skyldfólki, lifandi og
liðnu. Frásögn hennar var ljóslifandi
og skemmtileg. Hún dró upp skýrar
myndir af fólki og atburðum, mundi
orðrétt ýmis samtöl og tilsvör allt frá
frá frumbemsku sinni á Vindheim-
um. Það var eins og að ganga inn í
löngu liðinn tíma. Vigdís hafði mikla
ánægju af ættarmóti þessu og hitti
þar margt fólk sem hún gat deilt
minningum sínum með. Á leiðinni til
baka bað hún okkur um að koma við í
kirkjugarðinum á Hjalla í Ölfusi.
Garðurinn er ekki stór og gengum
við um hann allan. Hún þekkti alla
sem þar liggja grafnir og gat frætt
okkur um ævi þeirra og örlög.
Nú skilja leiðir okkar Vigdísar.
Hún var södd lífdaga og horfði með
gleði til þeirrar breytingar sem í
vændum var. Við leiðarlok er mér
efst í huga þakklæti fyrir umhyggju
oghlýju.
Svana Helen Bjömsdóttir.
Elskuleg amma mín, Vigdís Þórð-
ardóttir, hefur nú lokið æviskeiði
sínu. Ævi hennar var bæði löng og
viðburðarík enda var hún á 98. ald-
ursári þegar hún lést. Þótt árin væru
orðin mörg var hún ótrúlega skýr og
ern allt til síðasta dags. Hún bjó ein í
stóra húsinu sínu á Sjafnargötu þar
til fyrir tæpu ári þegar hún datt og
slasaði sig sem gerði það að verkum
að hún gat ekki séð um sig lengur.
Minningarnar um ömmu eru
margar og hlýjar og munu ylja mér
um ókomna tíð. Það var einstaklega
notalegt að sitja með henni í eldhús-
inu og rabba um daginn og veginn og
hlusta á sögur af liðnum tímum.
Einnig man ég eftir því hvað mér
þótti alltaf gaman að fá að gista hjá
ömmu og afa þegar ég var lítil stelpa
því það var svo gott að vera hjá þeim.
Þau kepptust við að dekra barna-
bamið sitt og gerðu allt sem í þeirra
valdi stóð til að láta mér líða vel. Þau
vöktu hjá mér áhuga á lestri góðra
bóka því sjálf voru þau mjög bók-
hneigð og áttu gott safn bóka.
Amma var mikil kostakona og al-
veg sérstakur dýravinur. Enda laðaði
hún að sér alla ketti hverfisins og
bjargaði mörgum villikettinum frá
vosbúð. Ekkert bágt mátti hún sjá og
var ávallt fyrst að bjóða fram hjálp-
arhönd þegar einhver átti um sárt að
binda. Margir eiga henni gott að
gjalda og þar á meðal var móðir mín
sem gat fullseint þakkað ömmu og
afa alla þá hjálp og góðmennsku sem
þau sýndu henni þegar hún var ein-
stæð móðir með mig og eldri bróður
minn.
Amma var ung að árum þegar hún
kynntist afa í sveitinni og voru þau
alla tíð alveg einstaklega samstiga
hjón og miklir vinir. Bæði voru þau
mjög ljóðelsk og settist afi aldrei til
borðs án þess að fara með vísu eða
tvær og kunnu þau bæði ógrynnin öll
af vísum og ljóðum.
Þau voru bæði mikil náttúrubörn
og ferðuðust um allt landið á jeppan-
um sínum bæði um óbyggðir Islands
sem byggðir. Saman voru þau með
kindabúskap í Hvassahrauni og dró
amma ekkert af sér í þeim efnum og
vann eins og hver annar karlmaður
enda var hún með eindæmum dugleg
kona. Ein lítil saga sem amma sagði
mér nýlega lýsir dugnaði þeirra
beggja og baráttuhug en um það leyti
sem þau voru að draga sig saman fór
amma sem kaupakona norður í land.
Afa gekk ekki eins vel að fá vinnu
enda var mikið atvinnuleysi í þá dag-
ana svo hann brá á það ráð að fara í
Brynjudal og slá akra og selja svo
bændum heyið. Amma undi sér ekki í
kaupavinnunni sökum saknaðar til
afa svo hún sagði upp vistinni og fór
til hans fótgangandi og saman slógu
þau akrana um sumarið og bjuggu í
tjaldi og lifðu á silungi sem þau
veiddu í ánni. Þetta er sveitaróman-
tflí eins og hún gerist best.
Þau byggðu húsið sitt á Sjafnar-
götunni snemma á 4. áratugnum í
kreppunni miklu við ótrúlega lítil efni
og á tímabili þurftu þau að leigja út
nánast allt húsið fyrir utan eitt her-
bergi sem fjölskyldan bjó í. Ömmu og
afa varð fjögurra barna auðið og lifði
amma tvö þeirra. Óli, sem var elstur,
dó á níunda ári úr barnaveiki og gat
amma ekki fylgt barninu sínu til
grafar vegna þess að hún ásamt öðr-
um var höfð í einangrun sökum smit-
hættu. Eflaust geta allir sem eiga
böm gert sér í hugarlund hversu erf-
itt það hefur reynst henni. Erna dó
fyrir átta árum úr krabbameini, þá
tæplega fimmtug. Eftirlifandi börn
ömmu og afa eru Guðrún Guðmunda
og Ólafur Þórður.
Amma missti afa fyrir tæpum 17
árum og var það henni þungur miss-
ir. Hún trúði því að við myndum öll
hittast aftur handan móðunnar miklu
og ég vona að hún hafi haft rétt fyrir
sér og sé nú með ástkærum eigin-
manni sínum og börnum.
Ég kveð þig, elsku amma mín, með
ljóðinu sem þér þótti svo vænt um.
Minningin um góða konu lifir.
Og nú fór sól að nálgast æginn,
og nú var gott að hvíla sig,
og vakna upp ungur einhvem daginn
með eilífð glaða kringum þig.
Nú opnar fangið fóstran góða
og faðmar þreytta bamið sitt;
hún býr þar hlýtt um bijóstið móða
og blessar lokað augað þitt.
Hún veit, hve bjartur bjarminn var,
þótt brosin glöðu sofi þar.
^Þorsteinn Erl.)
Vigdís Sjöfn Ólafsdóttir.
Mig langar að kveðja kæra mág-
konu og vin. Ég á margar góðar
minningar um þig sem ég geymi. En
ein er mér minnisstæðust. Ég var í
einangrun með þrjú lítil börn sem
voru með mænuveiki. Enginn mátti
koma til mín en þú komst í gættina
með eitthvað gott sem þú vissir að
myndi gleðja mig. Þessu gleymi ég
aldrei. Nú þegar kemur að kveðju-
stund ætla ég að kveðja með ljóði eft-
ir skáldið sem þú varst svo hrifin af:
Gott er sjúkum að sofna,
meðan sóhn er aftanrjóð,
og mjallhvítir svanir syngja
sorgbh'ðvögguljóð.
Gott er sjúkum að sofa,
meðan sólin í djúpinu er,
og ef til vill dreymir þá eitthvað,
sem engirrn í vöku sér.
(Davíð Stef.)
Guðlaug Karlsdóttir.
Elskuleg frænka mín, Vigdís Þórð-
ardóttir, er látin á nítugasta og átt-
unda aldursári. Hún ólst upp í Vind-
heimum í Ölfusi samt íjórum
systkinum, þar á meðal ömmu minni
Guðrúnu. Ung fluttist hún til Reykja-
víkur og giftist þar æskuástinni, Sæ-
mundi E. Ólafssyni. Þau byggðu
Sjafnargötu 2 fyrir næstum 70 árum,
þar sem hún átti heima þangað til það
varð henni of erfitt að búa ein í stóru
húsi í íyrravor. Þau Vigdís og Sæ-
mundur áttu fjögur börn, Óla, sem
þau misstu úr barnaveiki, Guðrúnu
Guðmundu, Ólaf Þórð og Emu. Sæ-
mundur lést fyrir tæpum 17 árum, og
Erna, sem var yngst barna þeirra,
lést fyrir átta ámm.
Vigdís lifði löngu og góðu lífi, og
ótalmargt gott leiddi frá henni til
vina og vandamanna sem og til
vandalausra manna og dýra. Ég átti
heima á Smáragötunni fýrstu níu ár
ævinnar og þá var nú stutt að
stökkva til Vigdísar frænku á Sjafn-
argötunni. Þar var heill ævintýra-