Morgunblaðið - 19.03.2000, Qupperneq 24

24 SUNNUDAGUR 19. MARS 2000
MORGUNBLAÐIÐ
MANNLÍFSSTRAUMAR
Morgunblaðið/Ómar
Bíll sem gengur fyrir metanóli myndi valda tæplega helmingi þeirrar
kóltvíildismengunar sem minn bfll og þinn valda nú með sama akstri.
T/EKNl/F^ur vetni í líki metanóls
eldsneyti okkar á nœstu áratugum?
Vetnisþjóð-
félagið Island
ALDREI verður of oft endurtekið í fjölmiðlum að vetni er ekki galdraorku-
lind og ekki einu sinni orkulind, heldur miðlari eða geymir orku. Meginleiðir
til að nýta vetnið fyrir orkumiðlara eru í aðalatriðum tvær:
stað við að gera landið að vetnis-
samfélagi og verður vonandi afstað-
in á næstu þremur til íjórum ára-
tugum. En bíll sem gengur fyrir
metanóli myndi valda tæplega helm-
ingi þeirrar kóltvíildismengunar
sem minn bíll og þinn valda nú með
sama akstri.
Vonandi afstaðin, segi ég að fram-
an, vegna þess að í fyrsta lagi þurf-
um við að hlíta ákvæðum Kyoto-
samkomulagsins um minnkun kol-
tvíildisframleiðslu, í öðru lagi blasir
við okkur hið sama og öðrum þjóð-
um, að olíubirgðir endast ekki nema
fram eftir þessari öld. í þriðja lagi
getum við sparað lungann úr þeim
peningahaug sem fer í að knýja
fiskiskipa- og bílaflota okkar. í
fjórða lagi höfum við vatnsorkuna til
að framleiða orkuna sem þarf til að
búa vetniseldsneytið til. I fimmta
lagi kemur núverandi stóriðja og
e.t.v. sú sem á eftir að bætast við, -
okkur til góða í því að nýta má nokk-
uð af útblæstri hennar sem grunn-
efni í metanólframleiðslunni. Hér er
um að ræða kolmónoxíð, sem ásamt
vetni og orku yrði notað til metan-
ólframleiðslu. Núverandi álver og
enn frekar járnblendiverksmiðjan á
Grundartanga senda frá sér kol-
mónoxíð sem má safna úr útblæstr-
inum og vinna áfram yfir í metanól.
Samkvæmt grein sem prófessorarn-
ir Bragi Árnason og Þorsteinn Ingi
Sigfússon eru að birta í tímaritinu
International Journal og Hydrogen
Energy má ætla að verði þessi nú-
verandi úrgangsefni nýtt, þurfum
við að reisa orkuver upp á um rúm-
lega fjögur hundruð megavött til að
framleiða eldsneyti sem myndi duga
langleiðina í það að koma í stað inn-
flutts bensíns og dísilolíu dagsins í
dag. Þessi virkjanaþörf er ekki
meiri en sem nemur því sem Búr-
fellsvirkjun framleiðir nú, ásamt
einni af minni virkjunum Þjórsár,
Sultartangavirkjun til dæmis. A
hinn bóginn er hér um að ræða slíkt
þjóðþrifamál, að erfitt er að ímynda
sér að ekki myndi verða sátt um
virkjanaframkvæmdir því til fram-
dráttar enda yrði slík virkjun ekki
bundin við ákveðinn landshluta,
heldur mætti nánast reisa hana hvar
sem teljast mætti hagkvæmast.
Þetta efni er á hinn bóginn svo
viðamikið og spennandi að ekki
verða því gerð veruleg skil í einni
svona grein, heldur sé ég fram á að
bæta þurfi einni til tveimur greinum
við á næstunni um það til þess eins
að gera skil meginatriðum málsins.
Annars vegar er hreint vetni not-
að og látið sameinast súrefni,
og útkoman verður hreint vatn,
semsé mengunarlaust eldsneyti.
Hins vegar er
vetnið bundið í
formi metanóls,
sem er samband
þess, kolefnis og
súrefnis, og
brennsla þess gef-
ur af sér vatn og
Eftir Egil Egilsson koltvíildi, sem er
vitaskuld hið sama óæskilega efni
sem myndast við brennslu kolefnis,
og veldur hinum óæskilegu gróður-
húsahrifum. Hins vegar er myndun
kóltvíildisins minni en við brennslu
hins hefðbundna eldsneytis sem við
notum nú. Fyrri leiðin er sem stend-
ur minna þróuð, og henni fylgir
geymsluvandi, en erfitt er að geyma
hreint vetnisgas í hreinu samþjöpp-
uðu formi, t.d. í eldsneytisgeymi í
fólksbíl. Miklar rannsóknir fara
fram í þá átt að geyma vetnið bundið
við örsmáa kolefnisþræði sem
mynda eins konar trefjafléttu. Mikið
yfirborð þráðanna eykur geymslu-
getu þeirra hvað vetnið varðar.
Seinni aðferðin, sem byggist á
metanólinu, er þróaðri og það er að
öllu óbreyttu sú sem notuð yrði við
þá áætlun sem verið er að setja af
WWW.I
kvenfatna
A L H L > £S A
VIÐSKIPTAHUGBÚNAÐUR
l Fjárhagsbókhald
I Sölukerfi
I Viðskiptamanna
kerfi
i Birgöakerfi
I Tilboöskerfi
I Verkefna- og
pantanakerfi
l Launakerfi
I Tollakerfi
Vaskhugi ehf. Síðumúla 15 - Sfmi 568-2680
MATARLIST/^fhverju aðflýta sér?
Kvöldverður
Jýrir sálina
STRESS, álag, flensa, vöðvabólga. Allt eru þetta at-
riði sem flestir þurfa að glíma við af og til. Við lifum í
miklu hraðaþjóðfélagi, þ.e. allt virðist miða að því að
gera hlutina hraðari og skilvirkari, allt skal vera
fljótlegt. Þetta eiga að kallast framfarir, en hvað
þurfum við að vera fljót og af hverju erum við að
flýta okkur? Það er engin tilviljun að stöðugt fjölgar
hinum ýmsu meðferðaraðilum sem vinna við að
lappa upp á streitubúnt 20. aldarinnar, mörg hver
þjökuð af ofáti jafnt sem hreyfingarleysi. Vöðvar
verða stífir af álagi og áhyggjum; spennan safnast
þá oftast í axlir, háls og bak. Önnur orsök vöðva-
spennu er viðvarandi, breytingarsnauð stelling, t.d.
seta við tölvuskjá eða langur akstur. Það er mjög mikilvægt að hreyfa sig
reglulega til þess að losa um vöðvaspennu. Jafnvel það að hreyfa höfuðið,
standa upp og teygja sig og taka sér hlé frá vinnu eða akstri með reglulegu
millibili getur gert kraftaverk. Einnig getur verið gott að nudda stífa staði
með slökunarolíum, t.d. lavender-, marjoram- eða rósmarínnuddolíu.
Ef ætla má að morgunverðurinn sé
sú máltíð sem er hvað mikilvægust
fyrir líkamann en kvöldverðurinn
fyrir sálina. Hvað er betra en að
snæða í rólegheitum ljúfan, léttan
kvöldverð við kertaljós að afloknum
löngum vinnudegi (NB ekki yfir
sjónvarpsfréttunum)? Akafi er ágæt-
ur í hófi og sem tilhlökkun yfir ein-
hverju eða í keppnisíþróttum á hún
rétt á sér, en ekki þegar í háttinn er
komið eða yfir kvöldmatnum. Það er
ekki gott veganesti í draumalandið að
vera með allt of mikið adrenahn í
blóðinu og vera með hugann kvíða-
bundinn við hið daglega amstur og
áhyggjur. Þetta með kringumstæð-
urnar, notalega kvöldstund o.s.frv.
er ekkert kjaftæði. Það hefur ótrú-
lega góð áhrif á sálina að taka lífinu
með ró, smjatta á því, ef maður fer að
hreyfa þig hægar og tala rólegar, þá
Síðan til þess að halda bæði geð-
heilsu og líkamlegri hreysti er
náttúrlega afar mikilvægt að gæta
sín í mataræði,
borða á reglulegum
matmálstímum
hollan, trefja- og
næringarríkan
mat, í stað þess að
grafa sér gröf með
tönnunum eins og
okkur sællífis-
seggjum á Vestur-
löndum hættir allt of oft til að gera.
Það er oft erfitt að feta hinn gullna
Eftir Álfheiði Hönnu
Friðriksdóttur.
meðalveg í þeim efnum og oft virðist
það sem er hollt í dag vera „sam-
kvæmt nýjustu rannsóknum“ orðið
bráðdrepandi á morgun. Yfirleitt er
það nú óhófið í hverju sem er, sem
brýnast er að vara sig á og borða
mest af trefjaríkum og fitulitlum mat
og svo fituna, sykurinn og saltið í
hófi.
Varðandi streituna er einnig mikil-
vægt hvernig við borðum. Það hlýtur
að hafa slæm áhrif á taugakerfið og
meltinguna að troða í sig einni með
öllu á mettíma áður en maður skeliir
sér £ kvöldpallatíma í líkamsræktinni.
ÞJOÐLIFSÞANKA^m vegnafara menn tilfjalla
í vályndum veðrum ?
EðUð er sarnt við sig!
ÞAÐ ERU nú meiri vandræðin hvað vélsleðamönnum er villugjarnt á há-
lendinu. Mér finnst varla líða sú vika að ekki týnist einhver um lengri eða
skemmri tíma. Sem betur fer finnast ótrúlega margir heilir á húfi. Manneskj-
um eins og mér, sem helst vill halda til á sléttum völlum, finnst næsta furðu-
leg þessi árátta manna að leita sífellt upp til fjalla, jafnvel þegar illa er spáð
og veður öll válynd. Mér finnst þetta raunar svo fúrðulegt að ég hef hugsað
heilmikið um hvað valdi þessari fjallalöngun mannanna. Ég hef komist að
þeirri niðurstöðu að þessa löngun megi rekja bæði til karlmannseðlisins og
þj óðfélagsaðstæðna.
Ef við tökum fyrst fyrir karl-
mannseðlið þá er það kunnara
en frá þurfi að segja að karlmenn
hafa löngum haft
fullan vilja til að
finna kröftum sín-
um viðnám. Langt
fram á þessa öld
voru engin vand-
ræði að finna þetta
viðnám. Menn
n
Eflir Guðrúnu þurftu sífellt að
Guðlaugsdóttur beijast við náttúru-
öflin bæði á sjó og
landi í hinni daglegu lífsbaráttu í
óblíðri veðráttu harðbýls lands. En er
líða tók á öldina breyttist þetta. Bílar
og vegir gerðu erfið ferðalög yfir fjöll
og fimindi á hestum óþörf. Áður
gengu menn jafnvel á milli landshluta
t.d. til þess að fara í verið. Nú aka
menn eða tljúga á milli staða eins og
ekkert sé og það reynir ekki tiltakan-
lega á kraftana í flestum tilvikum.
Bændur sem áður þurftu að standa
úti með fénað sinn í slæmu vetrar-
veðri til að halda honum til haga gefa
nú á garðann og fara ferða sinna ak-
andi að öðru leyti í flestum tilvikum.
Sjómenn horfa á vídeómyndir þegar
þeir eru ekki að vinna á dekkinu og
eiga víst náðuga daga miðað við sjó-
menn á t.d. skútuöldinni - að ekki sé
talað um þá sjómenn sem reru til
fiskjar áður en vélbátamir komu til
sögunnar. Flestir karlmenn vinna nú
ekki tiltakanlega erfiðisvinnu nema
síður sé. Eftir situr hins vegar eðlis-
læg löngun þeirra til þess að finna
kröftum sínum viðnám og það gera
þeir þá á annan hátt en áður var. Þeir
stunda t.d. alls kyns íþróttir eða
spreyta sig á erfiðum verkefnum svo
sem umræddum fjallaferðum. Grafa-
lvarlegir taka þeir saman útbúnað
sinn og leggja í hættuferðir sem í
flestum tilvikum era ekki neinar
nauðsynjaferðir heldur fyrst og
fremst famar til þess að gefa eðlinu
lausan tauminn. Állt er þetta gott og
blessað nema hvað þessar hetjur nú-
tímans virðast ekki sérlega ratvísar
miðað við allar þær fréttir sem af
þeim og ferðalögum þeirra fara í
fjölmiðlum.
Stundum er talað um að réttast
væri að láta þessa ferðagarpa sjálfa
borga leitarmönnum þegar þeir era
svo óheppnir að tapa áttum í ferða-
lögum sínum. Ekki síður er bent á að
þeir komi leitarmönnum í lífshættu
með framferði sínu. Það virðist þó
ekki svo að björgunarmenn sýnist yf-
irleitt óhressir með að þurfa að taka
þátt í leit að týndum jeppa- eða véls-
leðamönnum. Þvert á móti sýnist leit-
in vera þeim sams konar viðnám og
fjallaferðimar þeim sem leitað er að.
Állt væri þetta því gott og blessað ef
þessi ævintýri væra ekki eins og fyrr
var bent á dýr, fyrirhafnarsöm og
hreint ekki hættulaus.
Konum finnst mörgum mikill
óþarfi að menn séu að leggja sig í
svona hættu að þarflausu og era á
móti þessum ferðalögum. Hins vegar
má leiða að því rök að þær eigi sinn
þátt í að þessar ferðir eru farnar.
Fyrir ötula baráttu þeirra hefur tals-
vert áunnist í jafnréttisátt. Karlmenn
era farnir að mýkjast allir, þegar þeir
koma heim af skrifstofunni sippa þeir
sér í að taka til, elda, sinna bömun-
um, fara á foreldrafundi, og fleira og
fleira sem karlar fortíðarinnar tóku
ekki í mál að sinna, enda höfðu þeir
ærinn starfa úti og utan að afla heim-
ili sínu viðurværis á sjó eða landi við
hin erfiðustu skilyrði oft á tíðum. Hin-
ir mjúku menn hafa þó enn sem fyrr
harðan kjarna og það er einmitt þess
vegna sem þeir m.a. leita til fjalla -
þar fá þeir tækifæri til þess að kom-
ast í almennilegar mannraunir í stað
þess að hlusta allan sinn frítíma á
raunatölur þreyttra eiginkvenna og
rell í smábömum. Á fjöllum takast
þeir á við veðurguðina í stað þess að
stríða við duttlunga mislyndra
kvenna og kenjóttra barna. Það er nú
bara einu sinni svona, þótt menn séu
orðnir í hæsta máta siðmenntaðir og
fjölskylduvænir þá býr þeim sama
eðli í bijósti og forfeðranum. Þess
vegna er borin von að þeir hætti að
fara á vélsleðum, jeppum og öðram
farartækjum til fjalla - rétt eins og
kötturinn veiðir fugla þótt hann fái
fullt af Wiskas-dósamat, þá fara
menn til fjalla þótt þeir geti mætavel
látið fyrir berast allt sitt líf inni í heit-
um kontóram, eldhúsum og
sjónvarpsstofum. Og meðan menn
geta þannig ekki annað en látið und-
an eðli sínu þurfa líka að vera fyrir
hendi vel þjálfaðir menn til þess m.a.
að leita uppi garpana sem skólun sið-
menningar og kvennabaráttu hefur
svipt að nokkra hina þjálfuðu ratvísi
sem forfeðurnir höfðu til að bera.
Ekki ætla ég að dæma um hvort þess-
ar fjallaferðir era af hinu góða eða
slæma - mér sýnist þær bara óum-
flýjanlegar. I hæsta lagi væri hægt að
skylda menn til að kaupa sér eins
konar leitunartryggingu - lengra er
varla hægt að ganga. Enda er ekki að
vita nema brestir taki að koma í sið-
menninguna og jafnréttið sem svo
mikið hefur verið barist fyrir ef lokað
yrði fyrir alla möguleika karlmanna
til þess að hrista af sér okið í faðmi
fijálsra fjallasala - eða þannig.