Morgunblaðið - 04.04.2000, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
ÞRIÐJUDAGUR 4. APRÍL 2000 31
Dreymandi
síðrómantík
TONLIST
Ii a n » ho 11 s k i r k j a
KÓRTÓNLEIKAR
Gunnar Þórðarson: Noktúrna (úts.
Szymon Kuran); Heilög messa. Þúr-
unn Guðmundsdóttir sópran; Sig-
urður Skagíjörð Steingrímsson
barýton; Jóhann Baldvinsson,
orgel; Aldamótakórinn og
Kammersveit Hafnarfjarðar u. stj.
Úlriks Ólasonar. Sunnudaginn 2.
apríl kl. 20.30.
FLEIRI íslenzk fagurtónskáld
hófu starfsferil á vettvangi „ryt-
mískrar" eða hrynbundinnar tónlist-
ar en margan grunar, og m.a.s. ófá
þeirra sem nú eru kunnari fyrir
framúrstefnu. En varla getur nokkur
núlifandi hérlendur tónhöfundur
státað af annarri eins mergð sí-
grænna dægurlaga og Gunnar Þórð-
arson, sem óhætt má telja að beri
höfuð og herðar yfir sína samtíma-
menn hvað varðar tilfinningu fyrii-
lagrænni og harmónískri útfærslu á
hinu alþýðlega sönglagi. Á vissan
hátt mætti segja að snjöllustu lög
Gunnars myndi rökrétt framhald á
þróun sem hófst á fyrstu áratugum
aldarinnar og sem höfundar eins og
Sigfús Halldórsson og Jón Múli
Árnason björguðu frá ördeyðu þegar
framúrstefnan reið í hlað á ái-unum
ki-ingum 1960. Séu Jón Múii og
Gunnar Reynir Sveinsson dæmi-
gerðustu fulltrúar djass-, revíu- og
söngleikjatímabilsins, er Gunnar
Þórðarson óefað sá fulltrúi bít- og
rokkskeiðsins sem lengst hefur kom-
ið alþýðulagi sinnar kynslóðar.
Eftir slíkan árangur er ekki óeðli-
legt að vilja reyna þanþol tónsköpun-
arhæfileikanna við stærri form, líkt
og einnig hefur sézt erlendis hjá
t.a.m. Paul McCartney, og eflaust
blundar löngun til þess arna í mörg-
um hinna afkastameiri popplaga-
smiða þjóðarinnar. Tilraunir til að út-
færa tónheim popps, rokks eða djass
í stærra samhengi hafa að sama
skapi verið allmargar á síðasta aldar-
þriðjungi, þótt sjaldan hafi menn
haft erindi sem erfiði, hvort sem lagt
hefur verið af stað frá fyrrtöldum
þekkingargrunni eða frá listmúsík-
legum eins og í Messu Bernsteins.
Ekkert stendur uppi sem óumdeilan-
legt meistaraverk, og virðist því enn í
fullu gildi gamla fullyrðingin um qð
flókið popp sé oftast vont popp - hvað
svo sem verða vill í framtíðinni, þeg-
ar menn hafa dregið frekari reynslu
af nýhöfnu stílblönduskeiði.
Gunnar Þórðarson er eini stórhöf-
undur íslenzka létttónlistargeirans
sem lagt hefur í stökkið yfir gjána að
loftsölum „alvarlegrar" tónlistar af
einhverjum metnaði. í stað þess að
flytja með sér tón- og hrynmál
poppsins, sem maður hefur heyrt svo
mörg misheppnuð dæmi um, einkum
á 8. áratug, hefur hann kosið að feta
þá ugglaust vænlegri leið að náigast
klassíska tjáningu að mestu á hennar
eigin forsendum. Nánar tiltekið á
nótum síðrómantíkur, þar sem næm
lagræn og hljómræn tilfinning hans
ætti bezt að geta notið sín.
Þetta fengu tónleikagestir að
heyra í fyrsta verki kvöldsins, Nokt-
úrnu íyrir strengjasveit og hörpu frá
1987 í útsetningu Szymons Kuran,
sem Sinfóníuhljómsveit Islands
frumflutti á sínum tíma. Þó að
strengjasveitin væri hér kannski
helzt til lítil, varyerkið ágætlega flutt
undir stjórn Úlriks Olasonar, og
hversu stórt sem framlag útsetjar-
ans kann að hafa verið, þá var alltjent
ljóst, að með þessum liðlega 8 mín.
langa seiðandi elegíska tregasöng
hefur óvenjuglæsilegu blaði verið
snúið við á tónsköpunarferli Gunn-
ars, enda verkið heilsteypt, fram-
vindan skýr og niðurlag þess sann-
færandi.
Helztu ordinarium-textar kaþ-
ólsku messunnar - Kyrie, Gloria,
Credo, Sanctus og Agnus Dei - eru
ævafomir og hafa verið tónsettir
margi’addað af mörgum virtustu tón-
skáldum Vesturlanda allt frá hám-
iðöldum fram á þennan dag. Þar fer
óefað sá latínutexti sem mestum
Ijóma stafar af í tónsögunni og jafn-
framt sá almennt kunnasti, enda
varla til sá kór sem ekki hefur sungið
hann einhvern tíma á ferlinum. Það
er því engin sérstök ástæða til að
forðast hann vegna skilningsleysis
nú á tímum útbreiddrar hijómplötu-
væðingar, og hefði vissulega verið
forvitnilegt að heyra nálgun Gunnars
í framhaldi af langri röð stór- og smá-
meistara vestrænnar tónsköpunar.
Því var ekki að heilsa í Heilagri
messu, sem hér var endurflutt án
þess samtvinnaða helgihalds sem
fram fór við frumflutninginn í Víði-
staðakirkju s.l. janúar og kom því nú
fyrir sjónir í fyrsta sinn sem sjálf-
stætt tónverk. í stað latínutextans
forna lá hér til grundvallar nýr ís-
lenzkur texti eftir séra Sigurð Helga
Guðmundsson (þótt ekki væri tekið
fram í tónleikaskrá), sem samanstóð
af víða frjálslegum útleggingum á
ýmsum messuþáttum úr bæði ord-
inario og proprio og jafnvel utan
þeiira, eins og Ave Maria í lokin. En
hvað sem kostum þess eða göllum líð-
ur, svo og textagæðum yfirleitt, var
ljóst að Gunnar nálgaðist inntakið af
smitandi auðmýkt og innlifun og náði
á nokkrum stöðum, einkum í Kyrie
og Sanctus, og að hluta í Agnus Dei,
verulegu flugi með grípandi melódík
í oft áhrifamikilli hljómsetningu.
Kammersveitin skilaði sínu prýð-
Gömlu lögin
í Oddakirkju
EYRUN Jónasdóttir mezzósópran
og Smári Ólason orgelleikari flytja
„gömlu lögin“ við Passíusálma Hall-
gríms Péturssonar í Oddakirkju á
Rangárvöllum á morgun, miðviku-
dagskvöld, kl. 20:30. Lögin eru
skráð niður eftir hljóðritunum sem
gerðar voru á árunum 1960-74 af
söng gamals fólks. Smári Ólason
hefur skráð lögin niður, útsett þau
og fært þannig í nýjan búning.
Á efnisskránni verða tólf sálmar
sem verða sérstaklega kynntir og
útskýrðir af flytjendum, auk þess
sem sóknarprestur Oddakirkju,
Sigurður Jónsson, mun flytja fróð-
leik um ævi og starf sálmaskáldsins
í stuttu máli. Eyrún Jónasdóttir
mezzósópran er skólastjóri Tónlist-
arskóla Rangæinga. Hún lauk 8.
isvel. Kórinn, er samanstóð af söng-
fólki úr Kammerkór Hafnarfjarðar,
Kór Víðistaðasóknar, Álftaneskórn-
um og Kór Vídalínskirkju, söng
sömuleiðis sitt hlutverk af þokka,
sem og einsöngvararnir, þótt mann
minni að Þórunn Guðmundsdóttir
hafi verið ívið tilþrifameiri við frum-
uppfærsluna, og jafnvel líka Sigurð-
ur Skagfjörð Steingrímsson, sem hér
átti í höggi við nokkra siggjama tóna
á efsta sviði.
Þriggja kortéra tónverk er drjúg-
ur biti fyrir jafnvel reyndustu tón-
skáld, og má telja að Gunnari Þórð-
arsyni hafi tekizt furðuvel upp í ljósi
aðstæðna með þessu að mörgu leyti
áheyrilega verki. Greinilegt var að
hann hafði hefðbundinn hæggengan
hómófónískan rithátt á valdi sínu,
enda einkenndi sá mestan part
verksins, og tilfinning hans fyrir
streymandi lagferli brást né heldur í
einsöngsköflum. Hvort tveggja var
yfirleitt mjög fallega stutt af létt út-
víkkaðri strengjasveitinni með óbói,
flautu, hörpu, orgeli og pákum í mild-
um pastel-aukahlutverkum.
En vitanlega stökkva fáir fullskap-
aðir úr enni Seifs, enda hreif sumt við
þessa frumraun minna en annað.
Með tilliti til lengdar verksins sakn-
aði maður óneitanlega rneiri fjöl-
breytni í hraðavali, sem einkenndist
fullmikið af hægri yfirferð, þótt sumt
kunni að skrifast á stjórnandann.
Hómófónískan ritháttinn hefði hér
og þar mátt brjóta upp með sjálf-
stæðari raddfærslu, jafnvel fúger-
aðri, og hrynræn tilþrif voru mun
færri en búast hefði mátt við af tón-
skáldi með jafnlanga rytmíska
reynslu. Einum of áberandi í heild
virtist einnig tilhneiging Gunnars til
að beita hnígandi, oft krómatískri,
bassalínu, svo við lá að auknefna
mætti verkið „lamento“-messu, þó
svo að fáum blandaðist hugur um að
höfundur væri í essi sínu þegar kalla
skyldi fram dreymandi eterískt and-
rúmsloft. Það var hins vegar flestu
öðru yfirsterkara. Krafturinn í
Sanctus-kaflanum myndaði því kær-
komið en sjaldheyrt mótvægi, sem að
skaðlausu hefði mátt koma víðar við
og standa lengur yfir en gert var, auk
þess sem Postludium-niðurlagskafl-
inn var að mínu viti heldur stuttara-
legur - a.m.k. í umræddri túlkun - til
að ná að mynda nógu sannfærandi
niðurlag á jafnlöngu og metnaðar-
fullu tónverki og hér var um að ræða.
Ríkarður Ö. Pálsson
Frá verðlaunaafhendingu í samkeppninni.
Hlutu verðlaun í flutningi
franskra ljóða
KÁRI Tulinius frá Menntaskólan-
um í Reykjavík og Skúli H. Mechi-
at frá Fjölbrautaskólanum í Breið-
holti hlutu fyrstu verðlaun í
samkeppni í flutningi franskra
Ijóða sem haldin var í háti'ðarsal
Menntaskólans í Reykjavík á dög-
unum. Samkeppnin var haldin á
lokadegi svokallaðrar franskrar
viku, en þá var þess minnst um
heim allan með ýmsum hætti að
frönsku tala um fimm hundruð
milljónir manna í öllum heimsálf-
um. Verðlaunin eru 12 daga dvöl í
París og Suður-Frakklandi í júlí í
sumar. Einnig hlutu þeir franskar
orðabækur sem og fimm aðrir
keppendur sem komust í úrslit.
Þau eru Ólöf Inger Kjartansdóttir,
MH, Steinunn Magnúsdóttir, FV
ísafirði, Sarah Cartwright, FB og
Sigríður Magnea Óskarsdóttir og
Bryndís Geirsdóttir, báðar frá
Kvennaskólanum í Reykjavík.
Þessi ljóðaveisla er sú fjórða í
röðinni sem Félag frönskukenn-
ara, með fulltingi franska sendi-
ráðsins, hefur staðið fyrir og
fluttu 18 nemendur úr ellefu fram-
haldsskólum Ijóð eftir kunna
franska höfunda allt frá miðöldum
og fram á 20. öld, en ein fiutti eig-
ið ljóð.
I dómnefnd sátu Denis Bouclon,
framkvæmdastjóri Alliance
Frangaise, Geirlaug Þorvaldsdótt-
ir lcikkona og Steinunn Sigurðar-
dóttir rithöfundur.
Verk Kjartans Olafsson-
ar á Háskólatónleikum
HÁSKÓLAKÓRINN flytur tón-
verk eftir Kjartan Ólafsson á Há-
skólatónleikunum í Norræna hús-
inu á morgun, miðvikudag, kl.
12.30.
Verkin sem flutt verða eru Kór
þokkadísanna við texta Halldórs
Laxness og Raddir á daghvörfum
- tilbrigði við tíu þjóðsögur við
texta Hannesar Péturssonar. Kór
þokkadísanna er úr leikriti Hall-
dórs Laxness, Prjónastofan Sólin,
og samdi Kjartan lagið árið 1982.
Ljóðaflokkurinn Raddir á dag-
hvörfum birtist í ljóðabók Hannes-
ar, Stund og staðir, árið 1962, sem
var tilnefnd til bókmenntaverð-
launa Norðurlandaráðs tveimur
árum seinna. Hvert ljóðanna tíu
vísar í tiltekna íslenska þjóðsögu.
Kjartan samdi lagið árið 1986 fyrir
Háskólakórinn sem frumflutti það
þá um veturinn undir stjóm Árna
Harðarsonar. Háskólakórinn hef-
ur starfað óslitið síðan 1972. Hann
hefur frumflutt fjölda íslenskra
tónverka og auk þess ferðast mik-
ið innan lands og utan. Kórinn
kemur fram við allar helstu aU
hafnir á vegum Háskóla Islands. I
maí fer kórinn í tónleikaför til Bo-
logna á Italíu og mun þar m.a. taka
þátt í flutningi á Requiem eftir
Verdi ásamt háskólakórum frá öll-
um menningarborgum Evrópu.
Egill Gunnarsson hefur stýrt
Háskólakórnum síðan 1997.
Hann hefur unnið ýmis störf
sem tengjast tónlist undanfai-in ár
og stjórnar nú m.a. einnig kam-
merkór Háskólans, Vox academ-
ica.
Kjartan starfar nú sem tón-
skáld og kennari auk þess sem
hann vinnur við þróun tónsmíða-
forritsins CALMUS á íslandi.
stigi frá Söngskólanum í Reykjavík
árið 1994 og burtfararprófi frá
sama skóla árið 1996 auk þess sem
hún lauk alþjóðlegu söngkennaran-
ámi vorið 1998.
Smári Olason orgelleikari lauk
meistaranámi frá Tónlistarháskól-
anum í Vín árið 1977 og stundaði
framhaldsnám í tónlistarvísindum
við háskólann í Lundi. Hann hefur
einnig stundað nám í þjóðfræði við
Háskóla Islands, en vinnur um
þessar mundir að gerð doktorsrit-
gerðar um „gömlu lögin“ við Pass-
íusálma Hallgríms Péturssonar.
Tónleikar þessir verða fluttir í
nokkrum kirkjum á föstunni auk
Odda, m.a. í Laugarneskirkju,
Seltjarnarneskirkju, safnaðarheim-
ili Sandgerðiskirkju og Skálholti.
ii
•••
Þaö einfaldlega
’virkar aö fara eftir
bókinni Rétt
mataræði fyrir þmn
blóöflokk,' segir
Haraldur Kr. Olason,
flokksstjóri
lögreglunnar í
Kópavogi.
„Hvers vegna
..er bókin Rétt mataræði fyrir þinn
blóðflokk svona vinsæl?
Vegna þess að þar finnur þú:
• Einstaklingsbundið mataræði sniðið að þínum
þörfum svo þú haldir heilbrigði, lifir lengur og náir
kjörþyngd.
• Líkamsræktaræfingar sem henta þér best.
• Leiðbeiningar um bestu vítamínin fyrir þinn
blóðflokk.
• Tillögur að fyrstu matseðlunum.
• Leiðbeiningar um notkun jurta
og margar aðrar áhugaverðar upplýsingar.
Önnur prentun uppseld, þriðja prentun á leið í
helstu bókaverslanir og heilsubúðir.
Leiðarljós, bókaútgáfa,
símar 698 3850,435 6810. Fax 435 6801.