Morgunblaðið - 05.04.2000, Blaðsíða 26

26 MIÐVIKUDAGUR 5. APRÍL 2000
ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ
The Wall Street Journal fjallar um rannsókn ÍE á heilablóðfalli
„Staðfestir kosti Islands
sem erfðarannsóknastofu“
THE Wall Street Journal segir að
kapphlaup lyfjafyrirtækja um að
þróa ný lyf við einum af skæðustu
sjúkdómum Vesturlanda hafi magn-
ast eftir að svissneska lyfjafyrir-
tækinu Hoffmann-La Roche og ís-
lenskri erfðagreiningu tókst að
staðsetja erfðavísi á litningi sem
tengist heilablóðfalli.
Blaðið fjallar um rannsókn vís-
indamanna Islenskrar erfðagrein-
ingar í frétt sem birt var á fimmtu-
daginn var. Kári Stefánsson,
forstjóri íslenskrar erfðagreining-
ar, skýrði frá árangri rannsóknar-
innar í fyrirlestri við Zurich-háskóla
í liðnum mánuði.
The Wall Street Journal hefur
eftir Kára að vísindamennirnir hafi
rannsakað DNA, efni erfðavísanna,
í rúmlega 2.500 heilablóðfallssjúk-
lingum á Islandi og síðan takmark-
að úrtakið við 1.200 sjúklinga í 180
ættum. Slóð heilablóðfallsgensins
var að lokum rakin í gegnum nokkr-
ar kynslóðir um það bil 50 ætta.
Sjúkdómurinn reyndist algengari
og herja á yngra fólk í þessum ætt-
um en meðal annarra landsmanna.
Vísindamenn Hoffmann-La
Roche og Islenskrar erfðagreining-
ar lögðu áherslu á að umrætt gen
væri líklega aðeins eitt af nokkrum
genum sem valdi hinum ýmsu af-
brigðum heilablóðfalls. Og þótt þeir
hefðu rakið genið til lítils hluta eins
litnings gætu liðið margir mánuðir
eða jafnvel ár þar til meingenið
fyndist og hægt yrði að segja ná-
kvæmlega til um hvaða stökkbreyt-
Maestro
ÞITT FÉ
HVAR SEM
ÞÚ ERT
ingar ykju hættuna á heilablóðfalli.
Ekki hefur verið skýrt frá niður-
stöðum rannsóknarinnar í smáatrið-
um en The Wall Street Journal hef-
ur eftir heimildarmönnum sínum að
vísindamenn íslenskrar erfðagrein-
ingar séu að skrifa grein um hana til
birtingar í vísindatímariti.
„Ég veit ekki hvaða gen þetta er
eða hvernig það veldur sjúkdómn-
um,“ hafði blaðið eftir Kára. „En við
segjum að sama líffræðilega gang-
virkið geti valdið öllum afbrigðum
heilablóðfalls og hægt verði að með-
höndla þau með sama hætti.“
Kostar hundruð þúsunda
mannslífa
Hundruð þúsunda manna deyja
af völdum heilablóðfalls í Evrópu og
Bandaríkjunum á ári hverju. Heila-
blóðfall lýsir sér í því að svæði í
heila skaddast ýmist vegna þess að
blóðflæði til þess stöðvast (blóð-
þurrð) eða að blæðing verður inn á
svæðið. Um 80% heilablóðfallstilvik-
anna hafa verið rakin til blóðþurrð-
ar vegna blóðkekkja sem hindra
blóðflæðið. Hin tilvikin eru rakin til
blæðingar, sem lýsir sér í því að æð í
heila rifnar og blóð flæðir í heilavefi.
Þau eru yfirleitt skæðari en heila-
blóðfall sem rakið er til blóðþurrðar.
Kappkosta að finna erfða-
fræðilegu orsakirnar
Til eru lyf sem leysa upp blóð-
kekkina en þau hafa aðeins tilætluð
áhrif ef þau eru notuð innan nokk-
urra klukkustunda eftir heilablóð-
fallið. Þau geta ennfremur orðið til
þess að heilablóðfall vegna blæðing-
ar versni, þannig að mjög mikilvægt
er að sjúkdómsgreiningin sé rétt,
sem er ekki auðvelt í erlinum á
bráðadeildum sjúkrahúsanna.
Lyfjafyrirtæki hafa reynt að þróa
lyf sem eiga að draga úr þeim skaða
sem heilablóðfall veldur í heilavefj-
unum. Nánast öll tilraunalyfin hafa
hins vegar brugðist þegar þau hafa
verið reynd á sjúklingum.
Lyfjafyrirtækin hafa því lagt
mikið kapp á að komast að erfða-
fræðilegum orsökum heilablóðfalls
til að geta þróað ný lyf við sjúk-
dómnum. Ein kenningin er að
stökkbreytt gen geti aukið hættuna
á því að blóðkekkir myndist eða
festist í æðunum. Aðrir vísinda-
menn hafa leitt getum að því að
erfðafræðileg frávik geti útskýrt
hvernig heilafrumur bregðast við
súrefnisskorti, sem er á meðal
hugsanlegra skýringa á því hvers
vegna heilablóðföll eru misalvarleg.
Reynist kenningar vísindamanna
um erfðafræðilegar orsakir heila-
blóðfalls réttar verður mjög mikil-
vægt að finna genin sem valda sjúk-
dómnum til að hægt verði að þróa
lyfvið honum.
„Þarna eru peningarnir"
The Wall Street Journal hefur
eftir David Menon, heilablóðfalls-
sérfræðingi við Cambridge-háskóla,
að nokkrir hópar vísindamanna hafi
þegar hafið erfðafræðilegar rann-
sóknir á heilablóðfalli vegna mikils
áhuga lyfjafyrirtækja á sjúkdómn-
um. „Þarna eru peningarnir," sagði
hann.
Erfðafræðilegu rannsóknirnar
eru mjög mikilvægar fyrir Hoff-
mann-La Roche sem vill halda sjálf-
stæði sínu þrátt fyrir öra samruna-
þróun í lyfjaiðnaðinum. Samkvæmt
ársreikningi svissneska lyfjafyrir-
tækisins fyrir síðasta ár er það mjög
háð megrunarlyfinu xenical. Sér-
fræðingar segja að til að fyrirtækið
geti haldið áfram að dafna þurfi það
STUÐNINGSMENN ættingja
kúbverska flóttadrengsins Elians
Gonzalez í Miami sjást fylkja hér
liði til að færa fjölskyldunni
veggmynd af björgun Elians og
stríðandi öflum í máli drengsins,
sem fannst á gúmmíslöngu undan
strönd Flórída á síðasta ári.
Búist var við að Juan Miguel
Gonzales, faðir Elians, kæmi til
Bandaríkjanna frá Kúbu í gær
ásamt flmm manna fylgdarliði.
að tryggja stöðugan straum nýrra
lyfja.
Fimm ára samstarfssamningur
Hoffmann-La Roche við Islenska
erfðagreiningu er að sögn The Wall
Street Journal einn af mikilvægustu
þáttunum í þeirri viðleitni lyfjafyr-
irtækisins að beita nýjum erfða-
fræðilegum aðferðum með það að
markmiði að þróa lyf við sjúkdóm-
um sem eru erfiðir viðureignar.
Fyrirtækin tilkynntu í íyrra að
þeim hefði tekist að staðsetja gen
sem talið er valda slitgigt, sjúkdómi
sem mun hrjá um 40 milljónir
manna út um allan heim.
Klaus Lindpaintner, sem stjórnar
erfðafræðilegum rannsóknum La
Roche í Evrópu, segir að fyrirtækin
hafi ekki fundið slitgigtargenið þótt
staðsetningin í litningnum hafi verið
greind. Leitin hafi verið þrengd og
beinist nú að nokkrum hugsanleg-
um meingenum. Hann varar einnig
Ekki lá þó fyrir hvort Gonzalez
yrði að þeirri ósk sinni að hitta
Elian í gær, en hann hefur hug á
að dvelja hjá syni sinum á meðan
bandarískur áfrýjunardómstóll
réttar f máli ættingjanna í Miami,
sem ekki vilja að Elian verði
sendur til Kúbu á ný. Nýleg skoð-
anakönnun bendir hins vegar til
að tveir þriðju hlutar Banda-
ríkjamanna séu því hlynntir að
Elian verði sendur heim til Kúbu.
AP
Björgun Elians
gerð að veggmynd
Framkvæmdastjórn ESB
Frétt um „hallarbylting*-
aráform“ vísað á busr
lín. AFP, Morgunblaðið. ^
Brusscl, Berlín. AFP, Morgunblaðið.
ÞÝZKA dagblaðið Frankfurter All-
gemeine Zeitung (FAZ) greindi frá
því í forsíðufrétt í gær, að gagnrýni
innan stjórnkerfis Evrópusam-
bandsins (ESB) á forseta fram-
kvæmdastjómar þess, Romano
Prodi, færi sívaxandi; hann þyki
ekki nógu atkvæðamikill til að geta
talizt gegna embætti sínu vel.
Þessu vísaði talsmaður fram-
kvæmdastjómarinnar, Jonathan
Faull, í gær á bug sem „fáranlegum
hugarburði". Talsmaður þýzka ut-
anríkisráðuneytisins vísaði einnig
frásögn blaðsins á bug.
í frétt FAZ er haft eftir ónafn-
greindum heimildarmönnum, sendi-
manni í Brussel og þingmanni á
Evrópuþinginu, að undir forystu
Prodis væri framkvæmdastjórnin æ
meir að láta fulltrúum ríkisstjórna
aðildarríkjanna, þ.e. ráðherraráð-
inu, og Evrópuþinginu eftir að eiga
frumkvæði að næstu áföngum í
Evrópusamrunanum. Segir blaðið
nokkra af meðlimum framkvæmda-
stjórnarinnar vilja fá Prodi til að
snúa aftur til Italíu og eftirláta ein-
um þeirra forsetastólinn. Eru Bret-
arnir Christopher Patten og Neil
Kinnock einkum sagðir hafa metn-
að til að taka við.
Faull varði embættisfærslu Prod-
is, sem gegnt hefur embættinu frá
því í september. Hann viðurkenndi
þó veikleika í því hvemig fjölmiðla-
umfjöllun um störf Prodis hefði
verið. FAZ er ekki eitt um að gagn-
rýna Prodi; í nýjasta hefði þýzka
fréttatímaritsins Der Spiegel, sem
út kom á mánudag, er birtur listi
yfir meintar skyssur hans og klúðr-
uð tækifæri til að sýna forystu.
DNA, efni erfðavísanna, geymir
margvíslegar upplýsingar sem
vísindamenn notfæra sér. Dag-
blaðið Wall Street Journal fjall-
aði nýlega um rannsókn Is-
lenskrar erfðagreiningar á
heilablóðfallsgeninu sem kynnt
var í mars.
við því að leitin að heilablóðfallsgen-
inu geti reynst jafnerfið.
The Wall Street Joumal segir að
meingenin tvö, sem fyrirtækin hafa
staðsett, staðfesti kosti Islands sem
„erfðarannsóknastofu". Erfða-
mengi íslendinga sé tiltölulega eins-
leitt vegna þess að landið hafi verið
einangrað í margar aldir, þannig að
auðveldara sé að rekja slóð mein-
gena. Blaðið hefur eftir Lindpaintn-
er að það sé ekki síður mikilvægt að
landfræðileg einangrun landsins
hafi orðið til þess að flestar fjöl-
skyldurnar hafi haldist saman á eyj-
unni.
„Þess vegna hefur verið hægt að
koma upp tölvugagnagrunni sem
sýnir ættartengsl allra núlifandi Is-
lendinga - sem er mjög mikilvægt
tæki við skipulagningu erfðafræði-
legra rannsókna," segir The Wall
Street Journal. „Það er nánast
ógjörningur að gera samskonar
rannsóknir annars staðar," hefur
blaðið eftir Lindpaintner. „Fólk [í
öðrum löndum] þekkir afa sína og
ömmur en hefur yfirleitt mjög litlar
upplýsingar um ættir sínar lengra
aftur, einkum um fjarskylda ætt-
ingja sem eru sérlega mikilvægir
við leit að meingenum."
Bítlarnir
skrifa
sögu sína
London. Morgunblaðið.
BÍTLARNIR þrír, George
Harrison, Paul McCartney og
Ringo Starr, hafa skrifað sögu
sína og Bítlanna, sem kemur
út á bók í haust. Þeh- hafa
unnið að bókinni í sex ár,
skrifað hver í sínu horni en
hitzt endrum og sinnum til að
bera saman bækurnar.
í bókinni, sem verður upp á
360 síður, munu birtast marg-
ar áður óbirtar ljósmyndir og
ýmsar upplýsingar, sem ekki
hafa legið á lausu til þessa um
opinbert og persónulegt líf
Bítalanna og það hvernig
hljómsveitin lagði upp laup-
ana. í ljós kemur að það var
John Lennon, sem fjarlægðist
félaga sína og tók svo af skarið
um að hljómsveitin væri hætt,
en ekki Paul MacCartney, eins
og talið hefur verið vegna þess
að það kom í hans hlut að
flytja heiminum tíðindin. Yoko
Ono, ekkja John Lennons,
mun fá fjórðung tekna af bók-
inni. Hún hefur ekki átt bein-
an þátt í gerð hennar, en frá-
sagnir John Lennons og
yfirlýsingar hafa verið leitaðar
uppi til birtingar í bókinni.
I bókinni kemur m.a. fram,
að 1996 voru Bítlunum þremur
boðnir um 20 milljarðar fyrir
sautján tónleika í Bandaríkj-
unum, Þýzkalandi cg Japan.
Nú eru liðin 30 ár síðan Bítl-
arnir hættu og þótti þremenn-
ingunum tími til kominn, að
þeir segðu söguna eins og hún
raunverulega gerðist, en um
400 bækur hafa verið skrifað-
ar um þá félaga af öðrum.