Morgunblaðið - 05.04.2000, Blaðsíða 58

58 MIÐVIKUDAGUR 5. APRÍL 2000
*-------------------------
MORGUNBLAÐIÐ
Forvitnilegar bækur
S
Astin sigrar
South of the Border, West of the
Sun, skáldsaga eftir Haruki Murak-
ami. Philip Gabriel þýddi. Alfred A.
Knopf gefur út í New York 1999.
213 síður innbundin. Kostaði um
1.200 kr. í Amazon.
"'V- HARUKI Murakami er með
merkilegri rithöfundum síðustu ára.
Hann hefur gefið út nokkrar fram-
úrskarandi bækur sem náð hafa
verulegri hylli, til að mynda A Wild
Sheep Chase/Dance, Dance, Dance,
The Wind-Up Bird Chronicles, Hard
Boiled Wonderland and the End of
the World, Norwegian Wood og svo
má áfram telja. Murakami er jap-
anskur og hefur unnið til verðlauna
fyrir verk sín í heimalandinu ekki
síður en utan þess.
■». Líkt og allir góðir rithöfundar er
Murakami sífellt að glíma við sama
viðfangsefnið. Hans þráhyggja snýst
um stöðu mannsins í fjandsamlegum
heimi og hann dregur hvað eftir ann-
að upp mynd af leiksoppum sem ekki
átta sig á að fjandskapurinn er hið
innra með þeim, að heiminum er
sama um þá sem í honum eru.
Erfitt er fyrir þann sem ekki les
japönsku að lesa stíl Murakamis af
verkum hans, eða það kemur að
minnsta kosti í ljós við lestur á bók-
inni South of the Border, West of the
Sun, sem hér er gerð að umtalsefni.
Fyrri bækur Murakamis sem fengist
hafa á Vesturlöndum, og einnig þær
sem aðeins hafa verið gefnar út á
ensku í Japan, Norwegian Wood,
‘Hear the Wind Sing og Pinball, 1973,
hefur Alfred Bimbaum þýtt. Stíllinn
á þeim bókum hefur verið tær og
knappur, nánast berangurslegur á
köflum. Að þessu sinni er þýðandinn
Philip Gabriel og stíllinn verður fyrir
vikið venjulegri, að vísu enn knapp-
ur, en öllu þéttari og ekki eins fram-
andlegur.
Sagan segir frá manni sem rekur
djassbar, líkt og Murakami gerði á
sínum yngri árum, og hugsar um ást-
ina. Þrjár konur eru í lífi hans, sú
sem hann elskaði fyrsta og telur sig
elska enn, sú sem hann elskaði og
sveik og sú sem elskar hann. Fyrsta
ástin, sem var sálufélagi hans, er
horfin, aðra ástina yfirgaf hann, en
V.3Ú þriðja, sem hann er giftur og á
börn með, er of nálæg honum. Þar er
komið í sögunni að hann er á miðjum
aldri, farinn að átta sig á að hann á
ekki eftir að upplifa neitt nýtt og
spennandi það sem eftir er ævinnar
og fyrsta ástin verður sífellt áleitn-
ari, ekki síst þegar hún birtist
skyndilega á barnum einn góðan
veðurdag.
Murakami rekur sundur blekk-
ingavefinn sem gerir okkur daglegt
líf bærilegra og segir listilega frá því
hversu ástin getur verið órökrétt og
óskiljanleg, en umfram- allt óstöðv-
'Andi. Hann lýsir því af mikilli ná-
kvæmni hvernig hún heltekur sögu-
hetjuna sem verður þess albúin að
fóma öllu til að geta upplifað hana
þar til hún áttar sig á að víst sé rétt
að fórna öllu fyrir ástina, en málið að
velja réttu ástina.
Árni Matthíasson
FOLKIFRETTUM
SKORDÝR ERU VÍÐA ÉTIN MEÐ BESTU LYST
Forvitnilegar bækur
Pöddur í matinn
Vei!
ÞAÐ KALLAST entomophagy að
éta skordýr og er tiðkað um allan
heim. Víða snæðir fólk skordýr af
trúarlegum eða menningarlegum
ástæðum, en víðast þó til að halda í
sér lífi. Vesturlandabúinn hryllir
sig er hann heyrir af fólki sem
steikir risaköngurlær á teini, veltir
lirfum úr kryddi og djúpsteikir, eða
sópar upp í sig hnefafylli af iðandi
ormum, en leggur sér til munns
margt það sem aðrar þjóðir fúlsa
við, súrsaða svínsfætur, myglaðar
mjólkurafurðir, sviðna lambahausa
og svo má telja. Það er vitanlega
ekkert athugavert við það að éta
hund eða lamb og engu verra að éta
Iirfur og orma en úldinn fisk.
Krydd í tilveruna
I bókinni Man Eating Bugs lýsa
ljósmyndarinn Peter Menzel og
Faith D’Aluisio kona hans því
hvemig fólk víða um heim neytir
skordýra, ýmist sem krydd í tilver-
una eða snar þáttur í daglegu fæði.
Menzel heillaðist ungur af því að
fólk skuli leggja sér skordýr til
munns og varð það á endanum til
þess að hann eyddi mörgum ámm í
ferðalög um heiminn að skjalfesta
hvemig fólk bæri sig að víða um
heim, hvaða skordýr væm lostæti
og hvaða skordýr best í smáum
skömmtum. I bókinni segir hann
frá ferðalögum um þveran heiminn,
til Ástraliu, Japans, Tælands og
Kambódíu, Indónesíu, Kína,
Mexxkó, Botswana og Suður-
Afríku, Uganda, Perú, Venesúela
og Bandaríkjanna. Mezel er til í
allt. Hann segist reyndar hafa haft
sérstakt ógeð á skordýmm allt frá
því hann var smápatti, en eftir að
hafa tekið fyrsta bitann á trúarhá-
tíð í Mexíkó sem fullorðinn leggur
hann allt sér til munns. D’Aluisio er
matvandari og lætur sér þannig
nægja að éta einn fót af tarantula-
köngurló á meðan Menzel étur
margar heilsteiktar köngurlær af
bestu lyst.
Sleikjó með pöddu
Vestur í Bandaríkjunum hafa
menn markaðssett með góðum
árangri sleikjubrjóstsykur með
skordýmm í sem nutu hylli hér á
landi fyrir nokkmm ámm. Frum-
byggjar Norður-Ameríku átu skor-
dýr á sínum tíma og tilraunir í Utah
hafa sýnt fram á að sæmilega rösk-
ur maður getur safnað rúmum níu
kílóum af engisprettum á klukku-
tíma sem samsvara 43 hamborgur-
um eða 49 flatbökusneiðum sé litið
til prótíninnihalds. Ekki er bara að
prótinhlutfall skordýra sé hátt
heldur þarf ekki nema tíunda hluta
af því sem þarf af fóðri til að búa til
500 g. af naut akjöti til að búa til
hálft kíló af kállirfum.
Vestrænar matarvenjur og
fjöldaframleiddur matur sækir í sig
veðrið um allan heim og því er svo
komið víða að skordýr eru ekki
lengur almennt borðuð; ung fólk
kýs heldur að fá sér hamborgara
eða flatböku þegar foreldrar þeirra
fá sér staðgóða sporðdrekasúpu
eða ormastöppu. Víða er skordýra-
át talið allra meina bót og sumstað-
ar er talsverð hugmyndaauðgi í
neyslunni, til að mynd í Liaoning
héraði í Kína þar sem alsiða er að
drekka te gert úr sníkjusvepp sem
þrífst á fiðrildalirfu, en þegar
sveppurinn hefur drepið lirfuna er
hún þurrkuð og mulin til að gera úr
te. Aðrir nota kállirfusaur til að
malla heilsute, tsjongtsja, sem bæt-
ir meltinguna og gefur hraustlegt
og gott útlit.
Viða koma skordýr að ýmsum
notum, til að mynda cochinela-
lirfurnar í Mexíkó, sem eru þurrk-
aðar og muldar til að gera skær-
rauðan lit sem er algengur í mexí-
kóskum vefnaði og einnig notaður
til að lita Campari svo dæmi séu
tekin, en 75.000 lirfur þarf til að
búa til hálft kíló af lit. Mexíkómenn
virðast gefnir fyrir skordýr og
fiestar uppskriftir gefnar í kaflan-
Titill: The Comedy Writer.
Höf: Peter Farrelly.
Útg: Faber and Faber, 2000.
Bókin er 351 bls.
ÞAÐ er sjaldgæft að handritshöf-
undar skrifi góðar bækur og yfirleitt
skrifa rithöfundar vond kvikmynda-
handrit. Auðvitað eru til undantekn-
ingar og líklega þekkjum við flesta
þá höfunda sem gera hvorutveggja
vel. Peter Farrelly er einn þeirra
sem geta þetta allt saman og semui'
bæði skemmtileg handrit og fínar
bækur. Hingað til hafa handritin þó
vakið meiri athygli en hann er annar
bræðranna sem standa á bakvið
myndirnar Dumb&Dumber, There
Something about Mary og Kingpins.
Onnur skáldsaga hans, The Comedy
Writer, er líka algjört vei.
Sölumaðurinn Henry Holloran er í
sárum eftir að kærastan sagði hon-
um upp og ákveður því að kýla á
gamlan draum, gerast handritshöf-
undur í Hollywood. En fremur fáleg
viðbrögð kvikmyndaframleiðanda
við handriti hans, „How I Won Her
Back“, eru eins og salt í sárin. Holl-
oran er samt boðið að skrifa aðra ást-
arsögu en það sem gerir honum
dálítið erfitt fyrir
er að
fram-
leiðandinn
krefst að
aðalpers-
óna mynd-
arinnar sé
fjöldamorð-
ingi. Til að
bjarga fjár-
hagnum bvrj-
ar Holloran að
vinna sem
þjónn og svo
undarlega vill
til að allir vinnu-
félagarnir eru
líka handritshöf-
undar. Holloran
neitar þó að gef-
ast upp og eyðir
nóttunum við að
berja saman ástar-
sögu fjöldamorð-
ingjans undir sam-
farastunum ná-
granna síns, undir-
fatafyrirsætunnar
Tiffany. Þegar gamli draumurinn er
löngu orðinn að martröð flytur inn á
hann ofvirki geðsjúklingurinn Collen
og verður hrifin af honum. En hann
alls ekki af henni.
Þótt þráðurinn sé frekar klisju-
kenndur er hann byggður á eigin
reynslu Peter Farrelly. Og þetta er
frábær bók. Sagan er rifin áfram á
frábærum húmor og mun dempaðri
en í handritum Farrelly-bræðra.
Hinsvegar er ekki hægt að segja
annað en hún sé svona hundrað
blaðsíðum of löng. En þótt síðustu
kaflarnir séu stefnulausir eru þeir
svo fyndnir að á endanum er eins og
sjálf bókin sé þrjúhundruð blaðsíð-
um of stutt. Fyrri skáldsaga Farr
elly heitir Outside Providence og
er nýbúið að gera kvikmynd eftir
henni.
Huldar Breiðfjörð
Ætli pöddu-pizza fáist hér á landi?
Má bjóða þér orma og spagettí?
Engisprettu-Taco
________500 g, engisprettur____
Tvö smátt söxuS hvítlauksrif
Safi úr einni sítrónu
______________Salt_____________
Tvær þroskaðar lárperur, stappaSar
Sex korn- eða hveititortillur
Grillið engisprettumar í 350 C
ofni í um 10 mínútur. Setjið í skál
með safanum, hvftlauknum og salti
að vild. Smyijið lárperumaukinu á
Mopane ormar
Þrír bollar af ferskum mopane ormum
________(einskonarkállirfur).___
___________Bolli af salt,_______
Leggið fjóra til fimm orma hlið
við hlið í hvorn lófa og kreistið úr
þeim hvítt seigfljótandi holdið. Setj-
ið ormana í pott með saltinu og
vatni svo yfir fljóti. Sjóði yfir eldi í
um hálftíma eða þar til þar til vatn-
ið hefur gufað upp. Látið ormana
þorna í sólinni yfir daginn, snúið
þeim reglulega.
um um ferð hjónanna til Mexíkó,
ekki síst á ýmsum réttum sem gerð-
ir eru úr agave-ormum, sem lifa á
agave-þykkblöðungum, en úr þeim
er mezcal vín unnið. Alsiða er að
setja orm í hveija flösku, ekki síst
til að undirstrika að í flöskunni sé
vín unnið úr agave-þykkblöðung-
um, en einnig til að sanna styrk-
leika vínsins, enda geymast ormar
ekki í víni sem er undir 55% áfeng-
isstyrkleika.
Sumar lýsingar þeirrar Menzels
og D’AIuisio eru krassandi, eins til
að mynda af félögunum Li Shuiqi
og Yoou Zhiming sem framfleyta
sér með því að selja sporðdreka á
útimarkaði í Gúangtsú, en sporð-
dreka rækta þeir heima hjá sér og
eru með 10.000 á fóðrum í einu.
Lyktin heima hjá þeim félögum er
víst eins og væri íbúðin full af rotn-
andi íþróttaskóm. Aðra Iýsingar
eru svo lifandi og skemmtilegar að
lesandinn fær vatn í munninn og
dauðlangar að bragða á kræsingun-
um, til að mynda á engisprettutaeo.
SkOf(]ý..
Þessi Utla Síl£?teitu'ík fæða e
tortillu og stráið engisprettunum
yfir.