Morgunblaðið - 16.04.2000, Side 4

4 B SUNNUDAGUR 16. APRÍL 2000
MORGUNBLAÐIÐ
Það sem gerir
manninn að manni
Tónlist er öðrum listum merkilegri fyrir þá sök að
hún skapar feffurð og hún skapar ró, hugarró, sem
Ellert B. Schram segir kannske það dýrmætasta og
nauðsynlegasta í því þjóðfélagi sem við lifum í, þar
sem enginn má vera að neinu og lífsgæðakapphlaupið
ætlar okkur lifandi að drepa.
EGAR ég var að alast
upp um miðja þessa öld
var heimur bamanna ól-
íkur þeim heimi, sem nú
blasir við. Engar tölvur, ekkert
sjónvarp, engin play station, game boy eða
hvað þetta allt heitir. Leikheimur barna voru
opin svæði og húsagrunnar og má segja að
fótbolti hafí verið eini íþróttaleikurinn, fyrir
utan sto og yfir, sem stundaður var af strák-
um á þessum árum. Stelpurnar stóðu álengd-
ar og léku sér í bimbi, rimbi, rimmbamm.
Og svo var maður sendur í sveit þegar skól-
anum lauk og dvaldi þar þangað til skólinn
byrjaði á ný á haustin. Það gafst lítill tími til
inniveru, enda var varla pláss í vistarverum
fjölskyldna, sem hlóðu niður bömum og
bjuggu við þröngan kost.
Tónlist var lúxus, forréttindi, sem fæstir
þekktu. Það var jú hlustað á kanann á ungl-
ingsámnum en gamla gufuradíóið spilaði
óskalög sjúklinga og sinfóníur til skiptis,
óskalögin fyrir almúgann og sinfóníumar fyr-
ir broddborgarana, þannig að þjóðin kveikti
og slökkti á útvarpinu eftir því hvað við átti.
Ég var heppinn að því leyti að á mínu heim-
ili var píanó og mamma lék á það á stundum,
þegar færi gafst frá önnum dagsins, þvottin-
um, staglinu, eldamennskunni, barnagrátin-
um. Þá fannst mér alltaf hátíð í bæ og raunar
merki þess að mömmu liði vel. Og þá leið okk-
ur hinum vel. Hún smitaði út frá sér, húsmóð-
irin, með lund sinni og undursamlegum tón-
unum sem bámst úr stofunni. Það vom
helgistundir heimilisfólksins.
Sjálfur var ég aldrei hændur að tónlistar-
námi og músik var mér framandi. Sú sér-
kennilega lenska var þá ríkjandi að strákar
ættu ekki erindi í tónlistarnám, bara stelp-
urnar og þannig lærði elsta systir mín á pía-
nó, meðan ég var látinn bera út Moggann.
Auk þess fékk ég snemma þá
skoðun á mínu tóneyra, að ég
hefði hvorki talent til að hlusta né
syngja, hvað þá að spila.
Alla tíð síðan hef ég aldrei gert
minnstu tilraun til að syngja laglínu, nema þá
í óráði eða ölvaður, sem telst ekki með.
Svo gerðist það mörgum kynslóðum síðar
að inn í líf mitt kom kona með tónlistaráhuga.
Þá fóm aftur að heyrast ljúfir tónar frá píanó-
inu hennar mömmu og söngur úr eldhúsinu
og meðan hún Ágústa mín beið eftir fyrsta
baminu, lá hún inni í stofu og hlustaði á Beet-
hoven og Maríu Callas og barnið drakk þetta
með móðurmjólkinni og það var heldur ekki
laust við að öskrin í króanum og gráturinn
væri bæði dimendo og crescendo og unun á að
hlusta, ef vel var lagt við hlustir. Það er ekki
ónýtt að heyra músikalskar ekkastunur þeg-
ar ómálga barn kallar eftir brjóstamjólkinni.
Nú era börnin okkar tvö orðin átta
og tíu ára gömul og hafa stundað
tónlistarnám undanfama vetur.
Hún í píanótímum, hann á flautu.
Ekki er því að neita að heldur er hún áhuga-
samari vegna þess að einhvem veginn er það í
genunum hjá okkur körlunum að stunda aðra
iðju en flautuleik þegar sýna þarf manndóm
sinn og karlmennsku og svo er þetta auðvitað
þessi stanslausa samkeppni við íþróttir og
fótbolta og verst er þó fyrir litla greyið að
vera nánast einn í öllum árgangnum sem
leggur slfkt nám á sig og ekki alltaf til vin-
sælda eða aðdáunar hjá átta ára gömlum
karlrembum.
Mér er þó ljúft að játa að tónlistarnámið er
mér enginn þyrnir í augum. Nema síður sé.
Hvað er skemmtilegra en koma heim og
heyra leiknar sonnettur og aríur svo undir
tekur í íbúðinni og sjá hvernig litla eftirlætinu
mínu fer fram með hverjum deginum og tek-
ur próf með láði í tónlistarfræði og les nótur
jafn fyrirhafnarlaust og ég tek til matar
míns? Hvað er yndislegra en sjá og heyra lít-
inn átta ára snáða taka fram flautuna og leika
af fingmm fram og framkalla þennan tón,
sem dillar sér og valhoppar inn og út um stof-
una.
Ég er ekki í nokkrum vafa um uppeldisgildi
þessa náms. Og jafnvel þótt börnin mín verði
aldrei neitt annað en amatörar í faginu og
læri kannske aldrei neitt meir um tónana og
töfra þeirra, þá er þeim tíma vel varið sem
þau hafa lagt á sig í þessari tónmennt.
Tónlist er nefnilega öðmm listum
merkilegri fyrir þá sök að hún skap-
ar fegurð og hún skapar ró, hugar-
ró, sem er kannske það dýrmætasta
og nauðsynlegasta í því þjóðfélagi sem við iif-
um í, þar sem enginn má vera að neinu og fólk
hrynur niður í kransæðastíflu og magasári,
vegna þess að lífsgæðakapphlaupið tekur
aldrei enda. Það er okkur lifandi að drepa.
í þessu umhverfi, við þessar aðstæður, er
fátt til varnar. Okkur er sagt að inntak lífsins
sé gróði, okkur er kennt að lögmál græðginn-
ar sé mesta dyggðin, okkur er innrætt að
gæði lífsins séu fólgin í veraldlegum eignum.
Æðri listir, menning, hugarró, nægjusemi,
borgaraleg siðmenning, allt á þetta undir
högg að sækja. Eftirspurnin eftir menningu,
lætur undan síga og kemst ekki að í öllum
æðibunuganginum og eltingarleiknum við
það að gera það gott, eignast lúxuskerm,
eignast villu, eignast hlutabréf, eignast hlut í
þeirri veröld, sem er til að sýnast. Gerviheim-
ur, geld veröld, platlíf.
Og hvað er þá til ráða? Ala börnin upp til að
takast á við sýndarmennskuna? Kenna þeim
að taka þátt í darraðardansinum? Eða eigum
við að reyna að sporna við og innræta æsk-
unni þau gildi, sem munu standast tímans
tönn. Hin raunvemleg verðmæti sem aldrei
geta orðið önnur en þau, sem felast í menn-
ingarlegu umhverfi, heilbrigðri hugsun og
hreyfingu, án tillits til verðlags eða gróða eða
stundargleði.
Hvað sagði ekki Sigurður Nordal:
„Listir em jafngamlar manninum- eða með
öðmm orðum eitt af því sem hefur gert mann-
inn að manni.“
Tónlistarnám er ekki til þess að framleiða
snillinga úr hveijum þeim einstaklingi sem
hefur nám. Tónlistarnámið er til að rækta
með nemendum skilning og áhuga á tónlist,
bæði til tjáningar og sköpunar.
Auðvitað ætti ástandið að vera þannig að
öll böm hefðu tækifæri til að eiga þess kost að
stunda tónlistarnám. Þó ekki væri nema til að
kynnast því, vegna þess að tónlist á að vera
hluti af uppeldi, hluti af þeim gmndvelli sem
lagður er, áður en börnin verða unglingar og
fullorðnar manneskjur. Alveg eins og þau
læra að lesa, reikna og skrifa og era send í
leikfimi.
Sem áhugamaður um íþróttir held ég
því auðvitað fram að hreyfing og
líkamsrækt hverskonar sé nauðysn-
legur þáttur í uppeldi og hollu líf-
erni. Stundum er verið að gera upp á milli
íþrótta og menningarstarfs, það sé annað-
hvort eða. Þessu er ég ósammála. íþróttir era
raunar menning eins og hvað annað og ég
legg það alveg að jöfnu að stunda íþróttir og
nema tónlist. Hvort tveggja á að vera skyld-
unám, fastur liður í uppeldi hvers ungmennis,
því hvory tveggja þjálfar hugsun og hreyf-
ingu, þroskar eiginleika og hæfileika og þróar
með baminu þá greind og vitneskju að lífíð sé
meira en saltfiskur.
HUGSAÐ
UPPHÁTT
( N rt>.
■Kœru frœndur og vinir
Innilegar þakkir fœri ég öllum þeim sem & t jkjfe, Nýi» Li ^SÉi&Éhreinsunin
heiðruðu mig ogfœrðu mér gjafir, blóm og skeyti, á
90 ára afmœlisdegi mínum 23. mars.
Guð blessi ykkur öll, gsm 897 3634
Björg E. Elísdóttir, Þrif á rimlagluggatjöldum.
Norðurbrún 1, Reykjavík. \ >
Faxafeni 8 opið virka daga 12-19 laugard. 12-18 sunnud. 12-17
f yiii bílsKiirinn
I yrít hvöUðHUwfl
BTtra
Skolvaskar
Intra skolvaskarnir eru framleiddir
á vegg eða innfelldir í borð.
Stærðir:
48 x 38 x 19 cm
54 x 45 x 23 cm
Smiðjuvegi 11 • 200 Kópavogur
Sími: 564 1088 • Fax: 564 1089 • tengi.is
www.mbl.is
T«»|r«««liaaa<lár
Borgaöu meó VISA
þú gætir hitt
á töfrastund!
V/SA
L
J
ALLT SEM ÞARF!
Tilboðsverd
Fallegir borðdúkar
og servíettur
í gjafakössum
lppsvt niittfti húiíin