Morgunblaðið - 06.05.2000, Blaðsíða 10

10 LAUGARDAGUR 6. MAÍ 2000
FRETTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Litíumbókin er hjálpartæki í samvinnu sjúklings og læknis
Gagnleg heilbrigðis-
stéttum og almenningi
KOMIN er út bók um meðferð
geðhvarfasjúkdóma með litíum. Höf-
undur er danskur sérfræðingur í
geðlækningum, Mogens Schou, og
hefur Magnús Skúlason geðlæknir
þýtt hana. Geðvemdarfélag íslands
gefur bókina út og er útgáfan liður í
fræðslustarfsemi félagsins.
Þörf lesning
„Utgáfa á efni sem þessu er að
mínu mati afar brýn því það þarf að
auka fróðleik á öllu er varðar geð-
sjúkdóma. Þar leikur Geðvemdarfé-
lag íslands stórt hlutverk sem von-
andi verður framhald á því við
þurfum að beita öllum ráðum til að
eyða fordómum og fáfræði um geð-
sjúkdóma og auka skilning almenn-
ings á þeim með skynsamlegri og
góðri fræðslu," segir Magnús Skúla-
son í samtali við Morgunblaðið.
Magnús, sem dvaldi um árabil við
sérfræðinám í Danmörku, kvaðst
hafa rekist á þessa bók fyrir nokkr-
um árum og þýtt hana en á liðnum
vetri hafl verið drifið í útgáfunni.
„Hún fjallar um mjög afmarkað
efni, notkun lyfsins litíum við geð-
hvarfasýki, og hefur höfundurinn
langa reynslu af notkun þess með
góðum árangri og hefur einnig
stundað umfangsmiklar rannsóknir á
verkun lyfsins. Bókin er mjög skil-
Omaklega
vegið
að sjúkra-
húsinu
VILHJALMUR Andrésson, for-
stöðulæknir á kvennadeild Fjórð-
ungssjúkrahússins á Akureyri, segir
Marsden Wagner, sérfræðing í
barna- og nýburalækningum, vega
ómaklega að sjúkrahúsinu í Morgun-
blaðinu í gær þar sem hann segir að
tæknileg inngrip í fæðingar séu
meiri á Akureyri en annars staðar á
landinu. „Gagnrýni hans þjónar eng-
um tilgangi og gerir fólk hrætt og
hissa og hræðir frá sjúklinga," segir
Vilhjálmur.
Hann segir að tölum af því tagi
sem Wagner slái fram í frétt Morg-
unblaðsins þurfi að taka með miklum
fyrirvara. Það verði fyrir það fyrsta
að flokka niður hvar inngrip hafi átt
sér stað í fæðingar og hvers vegna.
Þá séu tiltölulega fáar fæðingar á
Fjórðungssjúkrahúsinu á Akureyri
þannig að það þurfi ekki nema einn
eða tvo keisaraskurði til þess að
prósentuhlutfallið rjúki upp úr öllu
valdi en mun fleiri keisaraskurði
þurfi t.d. á Landsspítalanum til þess
að fá samsvarandi hækkun á prós-
entuhlutfallinu.
Vilhjálmur segir að það þurfi ekki
að felast neitt óeðlilegt í þeim tölum
sem Wagner hafi tekið úr samhengi.
„Staða mála er ekki svona alvarleg
og öllum konum sem hafa fætt sín
börn hér hefur vegnað vel. Málið lýt-
ur einfaldlega ekki að tölfræði held-
ur því að bjarga móður og bami og
allir leggjast á eitt um það,“ segir
Vilhjálmur.
Alexander Smárason, yfirlæknir á
kvennadeild FSA, segir með ólíkind-
um að maður sem ekki þekki sjúkra-
húsið skuli veitast að því með þess-
um hætti án þess að hafa kynnt sér
aðstæður. „í 80% tilfella gengur yfir-
leitt allt vel en nú til dags samþykkir
fólk ekki að nokkurt tilfella geti farið
illa. Ef til vill er það af völdum
hræðslunnar við þau tilfelli sem
ganga illa sem það verða óþægilega
mörg inngrip og stundum að
óþörfu," segir Alexander.
merkilega skrifuð á
skýru máli og á því
fullt erindi til almenn-
ings,“ segir Magnús
ennfremur. í formála
sínum segist þýð-
andinn gefa höfundi
hæstu einkunn fyrir
frammistöðuna og að
„umfjöllun hans ein-
kennist af skýrleika og
látleysi svo að hvert
mannsbam fær skilið,
en um leið tekst að
varðveita hið fræði-
lega inntak, svo í raun
er þessi litla bók hin
þarfasta lesning fyrir
lækna og heilbrigðis-
stéttir ekki síður en al-
menning."
Litíumbókin er einkum ætluð ein-
staklingum í litíummeðferð, fjöl-
skyldum þeirra og öðrum sem áhuga
hafa á að fræðast um efnið, segir í
inngangi bókarinnar. Þar segir einn-
ig: „Bókin getur ekki komið í staðinn
fyrir samband sjúklings við geðlækni
eða heimilislækni. Það er læknirinn
sem sjúkdómsgreinir og hefur með-
ferð, og enginn leiðarvísir, hversu vel
sem hann er skrifaður, getur komið í
staðinn fyrir meðferðareftirlit hjá
lækni eða leiðbeiningar sem læknir
Magnús Skúlason
geðlæknir þýddi
Litíumbókina.
gefur sjúklingi sínum,“
segir höfundur ennfrem-
ur og bendir jafnframt á
að bókin sé hugsuð sem
hjálpartæki í samvinnu
sjúklings og læknis.
Aðallega notað við
geðhvarfasýki
Magnús segir að lit-
íum sé aðallega notað við
geðhvarfasýki en við
lyfjagjöf verði að viðhafa
vissa varúð. „Það þykir
til dæmis ekki ráðlegt að
nota lyfið hjá sjúkling-
um sem búa við skerta
nýmastarfsemi. Ef hún
er skert getur það rugl-
að því hvernig útskilnaði
lyfsins er háttað úr blóðinu og þá
verður erfitt að hafa stjórn á magni
lyfsins í blóðinu hverju sinni. Við
meðferðina verður að stilla magnið
inn á hvern og einn sjúkling. Lyfið er
ýmist gefið í tímabUum eða jafnvel
ævilangt og stundum er hægt að
draga úr magninu án þess að það hafi
merkjanleg áhrif.
Ýmsir óttast litíum jafnvel meira
en önnur geðlyf vegna þess að of há
þéttni þess í líkamanum getur valdið
eitrun. I bókinni er þetta vel útskýrt
og hvemig auðvelt sé að fyrirbyggja
Morgunblaðið/Ómar
Hellulagnir á Austurvelli
VERIÐ er að leggja nýjar hellur á
Austurvöll og verða hellur eflaust
lagðar víðar í bænum nú þegar far-
ið er að viðra vel til útivinnu.
Þeir voru einbeittir við mælingar
og skipulagningu verksins, menn-
irnir tveir sem voru við störf þegar
Ijósmyndari átti leið um miðbæinn.
slíkar aukaverkanir.
Óhætt er að segja að tilkoma litíum
hafi mai’kað tímamót í geðmeðferð.“
í bókinni er einnig rakin saga lit-
íummeðferðar en hún hófst upp úr
1949 er ástralski geðlæknirinn John
Cade gerði grein fyrir rannsóknum
sínum og tilraunum. Þá er meðferð-
inni sjálfri lýst og svarað ýmsum
spurningum um lengd, hvenær ekki
eigi að beita henni, hverjir kostirnir
séu og hver vandamálin. Einnig er
fjallað um aukaverkanir og áhættu-
þætti.
Margir ættingjanna þjáðust
Mogens Schou hóf leit að nýjum
leiðum í meðferð við geðhvarfasýki
þar sem margir ættingja hans þjáð-
ust af þunglyndi og geðhvarfasýki.
Eftir að grein Johns Cade birtist hóf
hann tilraunir í Danmörku og segir
lítillega frá honum í bókinni I róti
hugans, eftir bandaríska sálfræðing-
inn Kay Redfield Jamison, sem átti
við geðhvarfasýki að stríða. Bókin
fjallar um baráttu hennar við sjúk-
dóminn, hvernig hún náði tökum á
honum og hún segir frá þjáningum
sínum og sigrum. Hún kynntist Mog-
ens Schou sem hún sagði hafa verið
sér dýrmætt því hann hefði hvatt sig
til að notfæra sér eigin reynslu í
rannsóknum sínum og kennslu og að
tala við mann sem hefði líka notað
eigin reynslu til að breyta lífi þús-
unda annarra og segist hún sjálf hafa
verið í þeim hópi. „Þótt litíum hafi
valdið mér miklum erfiðleikum er
það deginum ljósara að án þess væri
ég dauð fyrir löngu eða gleymd og
grafin einhvers staðar á geðveikra-
hæli,“ segir hún.
Vorleysing-
ar á veiði-
slóðunum
SANNKALLAÐAR vorleysingar
hafa verið á sjóbirtingsveiðislóðun-
um í Vestur-Skaftafellssýslu síðustu
daga, eða frá sunnudeginum, er flóð-
gáttir himnanna opnuðust. Formað-
ur Stangaveiðifélags Keflavíkur,
Gunnar Oskarsson, hafði ætlað að
veiða í Vatnamótunum ásamt félög-
um sínum, en þeir gátu aðeins veitt
fyrsta hálfa daginn, síðan „var bara
drulluleðja og vatnavextir," eins og
hann lýsti ástandinu.
Gunnar og félagar veiddu þó 9
fiska þennan eftirmiðdag, slepptu
þar af fimm sem voru horaðir og
dökkir. Þar með voru komnir 69 físk-
ar á land, þar af hafði um 20 verið
sleppt aftur.
„Þetta hefur verið rysjótt, bæði
veðrið og veiðin í vor. Þetta er svipað
í Geirlandinu, ef frá er talið 32 fiska
holl þá hafa verið að kroppast upp
þetta 4 og upp í 12 fiskar í hollunum
og svo ekkert núna í flóðunum. Það
kemur örugglega rót á fiskinn við
þessa breytingu og spurning hvort
hann fer að síga til sjávar úr þessu,“
bætti Gunnar við.
Nýtt hús við Gljúfurá
Veiðimenn við Gljúfurá í Borgar-
firði munu búa við stórbætta aðstöðu
í framtíðinni, en nú er búið að reisa
þar nýtt veiðihús, skammt frá því
gamla sem stendur enn og er ugg-
laust með eldri veiðihúsum landsins.
Það verður þó rifið næsta haust.
Nýja húsið er 160 fermetrar með
fjórum svefnherbergjum sem þvert
um sig hefur sérbaðherbergi. í hús-
inu er og stór stofa, stórt eldhús og
innangengt er úr aðgerðarherbergi
með frystikistu og vöðlugeymslu.
Hugsanlegt er að verönd og heitur
pottur verði hluti af aðbúnaðinum í
framtíðinni, en tæplega þó í sumar.
Þá er ekki víst að náist að Ijúka öllum
frágangi utanhúss, þ.e.a.s. við lóð
hússins, áður en að veiðitíminn hefst.
Talaði ekki fyrir
hönd Samhjálpar
MORGUNBLAÐINU hefur borist
eftirfarandi athugasemd frá Heið-
ari Guðnasyni, forstöðumanni
Samhjálpar:
„Vegna greinar er birtist á síðu
1.5 í blaðinu 24.7 er barst með
Mbl., hinn 4. maí, óskar undirritað-
ur eftir því að eftirfarandi athuga-
semdir verði birtar:
í greininni er haft eftir: „Sam-
hjálp er í eigu hvítasunnumanna
Fíladelfíukirkjunnar og var stofn-
uð 1973 af manni sem var alkóhól-
isti. Samhjálp er í eigu
Hvítasunnukirkjunnar Fíladelfíu
en er rekin sem sjálfstæð eining.
Samhjálp var stofnað 1973 af sömu
kirkju. Maðurinn, sem viðmælandi
blaðamanns nefnir, var fyrsti for-
stöðumaður stofnunarinnar."
Haft er eftir: „Upphaflega var
þetta mjög í anda Hvítasunnukirkj-
unnar, notast var við handayfir-
lagningar og þess háttar og þetta
varð að miklu leyti geymslustaður
fyrir utangarðsfólk sem átti engan
stað annan að fara á með sín
vandamál. Við upphaf reksturs eða
árið 1973 var starfið í mótun, s.s.
eðlilegt er. Ýmsir erfiðleikar voru í
rekstrinum, s.s. vegna skorts á
fjármagni en einnig vegna ómót-
aðra hugmynda um meðferðarstarf.
Árið 1977 kom til starfa sem for-
stöðumaður Óli Ágústsson (ekki
Ólafur Ágústsson, s.s. rangt var
farið með). Þá strax urðu umskipti
í starfinu sem hefur síðan þá verið
byggt upp af festu og fagmennsku.
Þó að meðferðarstarfið sé unnið á
kristilegum grunni hefur það
aldrei byggst á handayfirlagning-
um og þess háttar, né hefur Hlað-
gerðarkot verið geymslustaður
fyrir utangarðsfólk."
Haft er eftir: „Upp úr ’85 fóru
menn að taka inn AÁ kerfið og í
dag er munurinn sáralítill á Vogi
og Hlaðgerðarkoti. Vissulega
byggist meðferð í Hlaðgerðarkoti
á hinum kristna grunni 12 spora
kerfis AA en undirritaður er viss
um að forráðamenn Vogs taka
undir það að talsverður munur er
á þessum tveimur stofnunum þó
svo að markmiðið sé það sama.
Það skal tekið fram að undirritað-
ur ber mikla virðingu fyrir starf-
semi SÁÁ og telur þar vandað afar
vel til allra verka.“
Haft er eftir: „Kaffistofan er al-
farið rekin með frjálsum framlög-
um,... það sem er veitt fáum við
allt gefins Varðandi rekstur kaffi-
stofu skal það tekið fram að hún er
ekki rekin með frjálsum framlög-
um, heldur veitir Reykjavíkurborg
styrk til rekstursins. Rauði kross-
inn hefur veitt styrk og auk þess
þá hafa einstaklingar styrkt starf
kaffistofunnar með fjárframlögum.
Það sem á hefur vantað hefui'
komið af sjálfsaflafé stofnunarinn-
ar.
Nokkur fyrirtæki hafa orðið til
þess að gefa matvöru reglulega.
Hefir framlag þeirra verið til mik-
illar hjálpar en ekki nægt til þess
að mæta þörfinni.
Því hefur stofnunin þurft að út-
vega það sem á vantar en sem
dæmi þá eru allar mjólkurvörur og
kaffi keyptar af stofnuninni.
Það skal tekið fram að viðmæl-
andi blaðamanns, Árni Gunnlaugs-
son, talaði ekki fyrir hönd Sam-
hjálpar og skoðanir sem fram
koma s.s. á heilbrigðiskerfinu eru
hans skoðanir en ekki stofnunar-