Morgunblaðið - 06.05.2000, Blaðsíða 14

14 LAUGARDAGUR 6. MAÍ 2000
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Orkumálaráðherra Irlands hitti Siv Friðleifsdóttur umhverfísráðherra í Reykjavfk
Vinnslu ffeislavirks
ö
kj arnorkuúrgang's í
Sellafíeld verði hætt
Morgunblaðið/Kristinn
Joe Jacob, orkumálaráðherra írlands, og Siv Friðleifsdóttir áttu fund í Ráðherrabústaðnum í gær.
ÍRSKI orkumálaráðherrann Joe
Jacob og Siv Friðleifsdóttir um-
hverfisráðherra vonast til þess að
Irland og Norðurlöndin geti mótað
sér sameiginlega afstöðu í málefnum
er varða starfsemi kjarnorkuendur-
vinnslustöðvarinnar í Sellafield í
Bretlandi fyrir fund OSPAR-ríkj-
anna í Kaupmannahöfn í júní. Telja
þau að þannig séu mun betri líkur á
því að þrýsta megi á Breta um að
hætta alfarið vinnslu geislavirks
kjarnorkuúrgangs í Sellafield.
Ráðherramir tveir funduðu í
Reykjavík í gær. Ræddu þau um
málefni Sellafield og væntanlegan
fund OSPAR-ríkjanna, þ.e. ríkjanna
sem aðild eiga að OSPAR-samn-
ingnum, samningi um vernd hafrým-
is á Norðaustur-Atlantshafi. Var
fundurinn afar gagnlegur, að sögn
Sivjar, og undir það tekur Jacob.
Þau hyggjast halda áfram samvinnu
sinni í þeirri von að óskir beggja, um
að telja megi Breta á að draga úr los-
un geislavirks úrgangs í hafið, verði
að veruleika.
„Ástæða þess að ég óskaði eftir
fundi með íslenska umhverfisráð-
herranum var fyrst og fremst sú að
ég vildi útskýra í hverju áhyggjur
írskra stjórnvalda og almennings á
Irlandi felast hvað varðar kjarnork-
umálin í heild sinni,“ sagði Jacob á
blaðamannafundi sem haldinn var í
ráðherrabústaðnum í gær. Bætti
hann við að einkum og sér í lagi hefði
hann viljað útskýra þá hættu sem
kjarnorkuiðnaðurinn í Bretlandi
skapaði á írlandi.
Jacob sagði ljóst að írar og íslend-
ingar deildu áhyggjum varðandi los-
un geislavirks úrgangs í hafið. Því
væri mikilvægt að löndin ynnu sam-
an með það í huga að draga úr þeirri
hættu sem að öryggi og heilsu íbúa í
löndunum tveimur steðjar vegna
áhrifa geislavirks úrgangs á um-
hverfi sjávar og lífskilyrði fólks.
„Við [Irar] krefjumst þess á fund-
inum í júní að endurvinnslu kjam-
orkuúrgangs verði hætt og rök okk-
ar eru þau að endurvinnslan jafngildi
mengun sjávar,“ segir Jacob en auk
íra hafa Danir lagt fram ályktun í
þessa veru fyrir fundinn. „Við höfum
einfaldlega glatað allri trú og öllu
trausti sem við höfðum gagnvart
þessari starfsemi í Sellafield."
Geislun margfalt meirií hafinu
umhverfis Irland en Island
írar hafa eins og Norðurlöndin
harðlega mótmælt starfseminni í
Sellafield, ekki síst eftir að í ljós kom
fyrr í vetur að öryggismálum í stöð-
inni var verulega áfátt og að gögn
um stöðu mála þar höfðu verið föls-
uð.
Jacob segir íra hafa næg gögn í
höndunum til að sanna hættuleg
áhrif losunar geislavirks úrgangs í
hafið og að mengunin geti stefnt
fiskistofnum og sjávarfangi í hættu.
Ahyggjur almennings á írlandi
séu því fyllilega réttmætar, ekki síst
á þéttbýlli stöðum á austurströnd
landsins, sem er aðeins í nokkurra
kílómetra fjarlægð frá kjarnorku-
endurvinnslustöðinni í Sellafield.
Við mælingar hér á Islandi hefur
hins vegar ekki orðið vart við eitur-
magn í sjávarafurðum, að sögn Sivj-
ar Friðleifsdóttur umhverfisráð-
herra. Ekkert bendi heldur til þess
að við séum að nálgast hættumörkin
í því efni.
„írar eru í þeirri sérstöku stöðu að
vera í næsta nágrenni við Sellafield-
endurvinnslustöðina," sagði Siv. „Ef
hægt er að tala um einingar í geisla-
mengun þá mælist einingin 1000 í
írlandshafi en 50 við strendur Nor-
egs og 1 við íslandsstrendur.“
Hún benti á hinn bóginn á að
markaður með sjávarafurðir væri af-
ar viðkvæmur og því væri íslending-
um mikið í mun að taka höndum
saman við Ira og aðrar Norðurlanda-
þjóðir og telja Breta áað hætta losun
geislavirkra eiturefna í hafið.
Rættum
breytt
skipulag í
starfi bind-
indismanna
ÍSLENSKIR stúkumenn munu
ræða um hugmyndir um breytt starf
á Stórstúkuþingi sem verður 1.-3.
júní næstkomandi í samræmi við
hugmyndir sem hefur verið hrundið í
framkvæmd í Noregi. Björn Skau,
norskur bindindisfrömuður,
kom hingað til lands á vegum
Stórstúkunnar til að kynna henni
hvað norskir bindindismenn væru að ,
gera og tekur hann þátt í umræðum
um hugsanlegar breytingar hér á
starfsháttum og starfsaðferðum ís-
lensku Stórstúkunnar.
Gunnar Þorláksson, stórritari
Stórstúku Islands, segir að breyttir
tímar og breyttur tíðarandi fái menn
til að endurskoða starf sitt. Einnig er
hitt að menn telja jafnvel að betur
verði náð til almennings með breyttu
fyrirkomulagi á hreyfingunni. End-
urnýjun hafi ekki veríð hjá Stórstúk-
unni eins og menn vildu. Hugmynd-
irnar eru þær að bjóða áfram upp á
þann valkost að menn geti starfað
áfram í stúkuformi þeir sem það vilja
en að öðru leyti verði starfið líkara
almennum félagsskap og höfði meira
til þeirra sem síður vilja binda sig í
siðastarfi og stúkuformi. Gunnar
gerir ráð fyi’ir því að breytingar sjá-
ist á starfinu á þessu ári. Menn geri
sér vonir um að þær skili sér í fleiri
verkefnastjórnum sem fleirum
hugnist að leggja lið.
Þorgerður Ragnarsdóttir, fram-
kvæmdastjóri áfengis- og vímuvarn-
aráðs, fagnar því ef stúkan finnur
leið til þess að ná hljómgrunni á ný.
„Ég held að það sé ákjósanlegt að
þeir sem vinna á þessum vettvangi
séu sem fjölbreyttastir og endur-
spegli þjóðfélagið í heild. Grunnhug-
mynd stúkunnar er áfengisleysi og
þeirra starf hefur miðast mest við áf-
engi en ekki eiturlyf. Ég er ekki hrif-
in af neinum öfgum og held ekki að
það skili okkur í nútímasamfélagi
fram á veginn. En allt sem hjálpar
okkur er til góðs og það er ánægju- *
legt ef stúkan finnur sér farveg sem
nær hljómgrunni,“ segir Þorgerður.
Skýrsla um almenningssamgöngur með áætlunarbflum á landsbyggðinni
Æskilegt að hætta
endurgreiðslu
þungaskattsins
ÆSKILEGT væri að leggja niður
endurgreiðslu þungaskatts til sér-
leyfishafa áætlunarbifreiða, en hið
opinbera keypti þess í stað tiltekna,
skilgreinda þjónustu áætlunarbif-
reiða, af fyrirtækjum og einstakl-
ingum. Þetta er meðal þess sem
kemur fram í skýrslu um almenn-
ingssamgöngur með áætlunarbílum
á landsbyggðinni, sem Karl Bene-
diktsson og Óskar Eggert Óskars-
son, landfræðingar hjá Raunvís-
indastofnun Háskóla Islands,
kynntu á ráðstefnu samgöngu-
ráðuneytisins, Vegagerðarinnar og
Flugmálastjórnar sem haldin var í
Borgarnesi.
Haldin voru þar fjölmörg erindi
um samgöngur í lofti, með almenn-
ingsvögnum og áætlunarbílum í
þéttbýli og dreifbýli og komið var
inn á hlut einkabílsins og skipulags-
mál.
I skýrslunni, sem þeir Karl og
Óskar unnu fyrir samgönguráðu-
neytið og Vegagerðina, er gerð
grein fyrir hlutverki almennings-
samgangna með áætlunarbílum á
landsbyggðinni, settar fram hug-
myndir um framtíðarskipan og
hlutverk ríkis og sveitarfélaga í því
sambandi og einnig bent á aðferðir
til að skipuleggja þjónustuna svo
hún nýtist sem flestum.
Fámennari hópar
nýta þjónustuna
Óskar segir að með breyttum að-
stæðum í þjóðfélaginu, almennri
bílaeign og auknum kröfum um
þjónustu séu aðstæður fyrir al-
menningssamgöngur alltaf að verða
erfiðari. „Hóparnir sem nýta sér al-
menningssamgöngur eru orðnir
miklu fámennari. En samt eru
nokkrir hópar, eins og eldra fólk,
unglingar og ferðamenn, sem nýta
sér þær í nokkrum mæli,“ segir
Óskar.
Hann segir strjálbýli landsins
einnig gera rekstur almenningssam-
gangna mjög erfiðan. „Það er mjög
erfitt að halda uppi almenningssam-
göngum og útilokað að þær beri sig
í dreifðum byggðum.
Það er því pólitísk ákvörðun hvort
halda eigi þessari þjónustu uppi. Við
tökum ekki afstöðu til þess í skýrsl-
unni, en bendum á að ef það á að
halda henni uppi með viðunandi
hætti, verður að borga fyrir hana,“
segir Óskar.
I skýrslunni segir að til að ná
markmiðum nýlegrar ályktunar Al-
þingis um stefnu í byggðamálum og
varða almenningssamgöngur á
landsbyggðinni, sé nauðsynlegt að
auka fjárveitingar til málaflokks-
ins. Lagt er til að endurgreiðsla
þungaskatts yrði lögð niður og í
stað þess komið á nýju fyrirkomu-
lagi þar sem hlutverk ríkis og sveit-
arfélaga yrðu skilgreind upp á nýtt.
Landinu yrði skipt í svæði sem
tækju mið af búsetu, vinnusókn,
verslunarmynstri og sókn í þjón-
ustu og á hverju svæði myndu
sveitarfélögin mynda með sér
byggðasamlag um almenningssam-
göngur.
Leiðirnar milli Reykjavíkur og
Akureyrar og Reykjavíkur og Eg-
ilsstaða yrðu skilgreindar sem
stofnleiðir. Ef vetrarsamgöngur
yrðu tryggðar á Möðrudalsöræfum
yrði leiðin milli Akureyrar og Eg-
ilsstaða einnig skilgreind sem
stofnleið. Aðrar leiðir yrðu skil-
greindar sem héraðsleiðir.
Lagt er til að hlutverk ríkisins
yrði að skilgreina æskilega ferða-
tíðni áætlunarbíla á stofnleiðum og
gera samninga við fyrirtæki um
kaup á þeirri þjónustu. Einnig að
skilgreina lágmarksþjónustu á hér-
aðsleiðum, sem fæli í sér tengingu
byggðarlaga innan héraðsins ásamt
tengingu við stofnleiðir og að veita
nægilegt fjármagn til að íbúar þétt-
býlis og innra dreifbýlis eigi kost á
lágmarksþjónustu. Einnig hefði
ríkið eftirlit með því að sveitarfélög
sinntu hlutverkum sínum og að
ökutæki fullnægðu öryggiskröfum.
Lagt er til að hlutverk byggðar-
samlaganna yrði að skipuleggja
þjónustu áætlunarbíla á svæðinu og
tengingu út fyrir það. Einnig að
gæta þess að þeir lágmarksstaðlar
sem ríkið setur og fjármagnar séu
uppfylltir, en sveitarfélögin gætu
svo aukið við þjónustuna eftir því
sem þau teldu æskilegt og þá á eig-
in kostnað.Óskar segir marga kosti
samfara því að sveitarfélögin tækju
í auknum mæli þátt í skipulagningu
almenningssamgangna. Bæði
þekktu heimamenn best þarfir
íbúanna og einnig yrði auðveldara
að samræma áætlunarferðir þeim
akstri sem sveitarfélögin stæðu
þegar fyrir, svo sem akstri til skóla
og öðrum þjónustuakstri.
Fjárfesta þarf fyrir
40 milljarða
Páll Guðjónsson, framkvæmda-
stjóri Aflvaka, ræddi almennings- «
samgöngur á höfuðborgarsvæðinu.
Hann benti á að gert væri ráð fyrir
40-50% fjölgun einkabíla til ársins
2020 og miðað við það þyrfti að
fjárfesta í umferðarmannvirkjum
fyrir 40 milljarða króna. Ef hægt
væri að efla almenningssamgöngur
á höfuðborgarsvæðinu sem leiddi
til þess að hægt væri að fresta
fjórðungi fyrirhugaðra fram-
kvæmda myndu sparast 10 millj-
arðar króna. Ef notkun einkabíla p
myndi minnka um 10% og sú um-
ferð færðist yfir á almennings-
vagna mundi álag á gatnakerfi
borgarinnar minnka um 5-7%. Auk
þess mundu milljarðar sparast
vegna færri umferðarslysa og Hta
mætti á minnkandi bílaumferð sem
framlag til mengunarvarna.
Páll telur það taka 5-10 ár að
snúa þróuninni við því byggja þurfi
markaðinn fyrir almenningssam- ■
göngur upp frá grunni.