Morgunblaðið - 06.05.2000, Page 62

Morgunblaðið - 06.05.2000, Page 62
62 LAUGARDAGUR 6. MAÍ 2000 MORGUNBLAÐIÐ SKOÐUN HÚSFREYJAN Á KÁLFA- TJÖRN FLÆMD BURT AF FÖÐURLEIFÐ SINNI „MAFÍA er hún og mafía skal hún heita“; ^þessi orð urðu fleyg er þau hrukku eitt sinn af vörum þjóðkunns manns á Alþingi Is- lendinga þegar hann var að lýsa einhverjum sem hann taldi ofsækja sig. Undirrituðum eru engin kjarnyrði hug- stæðari en þessi, þegar fjalla skal um þá aðila, sem sótt hafa að Her- dísi Erlendsdóttur, húsfreyju á Kálfatjörn á Vatnsleysuströnd og hennar fólki undanfar- in ár og misseri. Ný- lega féll hæstaréttardómur Herdísi í óhag um rétt hennar til æsku- og ''“■'æviheimilis síns svo halda mætti að þeim málum væri þar með lokið. En því fer víðsfjarri, að þetta mál hafi aðeins verið í farvegi dómstól- anna, því bæði fyrir, samtímis og eft- ir allan málareksturinn hefur ýmis- legt átt sér stað sem ekki er hægt að nefna annað en hatrammar ofsóknir á hendur Kálfatjarnarfólkinu og þessi aðför öll sem er næsta sefasýk- iskennd er enn í fullum gangi. Áður en lengra er haldið, skal rifj- að upp fyrir lesendum, sem ekki M^ckkja til, um hvað Kálfatjamarmál- ið snýst. Á þessari kirkju- og ríkis- jörð bjó faðir Herdísar frá árinu 1920 og hafði á henni erfðafestu. Það merkir að þótt sveitarstólpinn Er- lendur á Kálfatjörn væri í raun leigu- liði á ríkisjörð gekk leigan í erfðir og að honum gengnum gat ríkið ekki ráðstafað jörðinni til vandalausra. I byrjun áttunda áratugarins tóku þrjú af Kálfatjarnarsystkinunum við býlinu og bjuggu þar, en aðeins eitt þeirra, Gunnar, var skrifað fyrir jörðinni. Eftir að Gunnar lést árið 1995 hefur málið snúist um það hvort Herdís héldi erfðafesturéttin- um eða í það minnsta lífstíðarábúð á jörðinni. Hvorttveggja hefur verið dæmt af henni. Það væri efni í aðra grein að fjalla um dómsniðurstöðurnar en þó skal hér farið um þær fáum orðum. Á báðum dómsstigum var komist að þeirri niður- stöðu að erfðalög leyfðu ekki að erfðafesta gengi milli systkina. Þá kom að varakröfu kon- unnar um að hún fengi lífstíðarábúð á jörðinni í ljósi nútíma- réttlætis. Það mál má einnig sjá sem jafnréttismál þar sem hægt er að halda því fram að konan hafi óbeint goldið kynferðis síns þar sem aðeins bróðirinn en ekki hún var skrifaður Eiga laun heimsins að vera vanþakklæti, spyr Einar Jdnsson, og höfnun þegar fólk er komið á efri ár? fyrir jörðinni. Því fer víðsfjarri að tekið sé undir þessa kröfu. Hæsti- réttur gengur reyndar feti framar en undirréttur og vísar Herdísi burt af staðnum. Má helst skilja af dómnum að almennur réttur fólks fari mjög þverrandi þegar komið er á eftir- launaaldur. Ekki virðist hafa hvarfl- að að þeim háu dómurum að með brottvísuninni væru þeir að fara yfir þau mörk sem dómstóll nokkur úti í Brussel sem kenndur er við Evrópu dregur um almenn mannréttindi. Hvergi er heldur slegið á fingur ráðuneytis fyrir að hafa beinlínis ráð- stafað jörðinni af konunni áður en nokkur dómur um rétt hennar hafði gengið. Má því segja að lög, sem heimila sveitarfélögum afskipti af jörðum sem menn eru að standa upp af (um forkaupsrétt o.fl.), hafi hér verið notuð í öfugum tilgangi, það er að flæma burtu af jörð manneskju sem sat þar fyrir. Það er umhugsun- arvert fyrir Alþingi sem setti þessi lög til þess að bjarga sveitum lands- ins. En hver var það sem vildi bola þessari góðu konu burt þaðan sem hún hafði alið allan sinn aldur? Varla er það þorri sveitunga hennar. Suður í Vogum situr fámennur hópur manna sem kallar sig golfkúbb. Ekki eru þeir fleiri en svo að þeir munu hafa tekið höndum saman við sér fleiri höfuðborgarbúa. Fyrir tæpum áratug lét Gunnar heitinn á Kálfa- tjörn, af stórmennsku sinni og víðsýni, þessum veikburða klúbbi eftir hjálendur, er hann hafði til um- ráða og námu að stærð nær helmingi túnsins á staðnum, undir golfvöll enda var hann þá mikið farinn að minnka við sig búskap. Ef þetta var vinarbragð þá hefur það aðeins verið á annan veginn. Því hinum megin voru menn, sem að vísu þáðu gírugir boðið en kunnu ekki einu sinni að þakka fyrir sig því ekki leið langur tími þar til sjálfur velgjörðarmaður klúbbsins fékk að heyra það beint frá einum forystumanna kylflnga að hann, bóndinn á staðnum, væri orð- inn fyrir þeim félögum. í nær heila öld hafði Erlendur á Kálfatjöm og afkomendur hans brot- ið þetta land úr úfnu hrauni, mest með hörðum höndum. Eftir þessum grasvinjum sóttust nú kylfunnar menn, fyrst með hægð, en síðan æ meiri þunga og loks slíku offorsi, að líkja má við tryllta varga í blóðslóð. Eftir að Gunnar bóndi lést tók ým- islegt að gerast þar á landareigninni. Á lognkyrrum sumardegi brann hús- ið Hátún; húskríli frá kreppuárunum sem byggt hafði verið á samnefndri hjáleigu við Kálfatjörn. Föst búseta heyrði þar sögunni til en aðili vestur á fjörðum eignaðist húsið og notaði eitthvað um hríð sem sumarbústað en síðan lítið sem ekkert því örlögin höguðu því þannig til að það lenti inn á miðjum golfvellí þeim sem hafði orðið til með hjálp Gunnars. Var sú staða báðum aðilum til ama, þ.e. bæði eigandanum og golfurum, en þó eink- anlega þeim síðamefndu, sem buðu eitthvert málamyndafé fyrir húsið svo það mætti hverfa af vellinum en eðlilega gekk ekki saman um verðið. Það mál leystist þó farsællega fyrir báða aðila þegar húsið, sem var án rafmagns og lokað og læst til margra mánaða, fuðraði upp í frumeindir sín- ar áðurnefndan sumardag. Mörgum sem þekkja þarna vel til, sérstaklega sumum Vatnsleysustrandarbúum, þykir þessi eldsvoði dularfullur, svo ekki sé meira sagt. Gagnstætt mörgum þar á strönd- inni hefur undirritaður þó ekkert fyrir satt í þessu máli. En hitt veit hann að rannsókn á upptökum elds- voðans var í skötulíki. I lögreglu- skýrslu var víst að mestu látið nægja að bulla eitthvað um sólargeisla og gler sem hugsanlega hefðu valdið brunanum (þá sennilega einsdæmi á íslandi). Hefur því verið fleygt að þessi hráki hafi þótt svo skamma- rlegur að hann sé nú torfinnanlegur í skjalageymslum þar til bærra em- bætta suður á nesjum. Enginn kvart- ar undan slíku, ekki heldur trygg- ingafélagið, sem þó mátti punga út hárri upphæð í bætur fyrir þennan eld af himni. Hálfu þriðja ári síðar brann svo íbúðarhúsið á Kálfatjöm sem al- kunnugt er. Nokkuð hefur verið fjall- að um þann eldsvoða í blaðagreinum, en undirritaður kýs að segja ekki meira um það mál, þótt ekki sé þar með sagt að hann hafi engu þar við að bæta, en „sumt“ má oft kjurt liggja eins og þar stendur. Húsbruninn leiddi eðhlega til þess að Herdís varð að flytja frá Kálfa- tjörn; þar var í ekkert annað hús að venda. Hún hafði þó fullan hug á að bæta úr því. Keypti hún strax lítið gámahús sem sett var niður á hlaðið. Var það í fyrstu notað sem afdrep meðan hún og hennar fólk fín- kembdu brunarústimar í leit að ýms- um munum svo sem borðsilfri. Þá skyldi þetta og vera vinnuskúr og skjól meðan verið væri að byggja nýtt íbúðarhús. En nú hófst langur ferill atgangs sem allur virtist miða að því að hindra að Herdís kæmi aftur alkom- in að Kálfatjörn. Ljóst sýnist hverjir stóðu þar að baki en síðan hafa yfir- völd af öllu tagi verið notuð sem vopn í þeirri báráttu og þeim sigað á Her- dísi og hennar fólk með slíku offorsi að lyginni er líkast og minnir helst á hliðstæða hluti sem henda oft á eyju syðst við Italíuskagann. Ekki hafði áðurnefnt gámhýsi staðið þar nema veturinn þegai- hvat- vísir embættismenn héraðsins fóru að fetta fingur út í það á þeirri for- sendu að það þætti ljótt en húsið er nýlegt og hið snyrtilegasta. Skipti þá engum togum, að eftir að einhverjar nótur höfðu farið milli aðila um málið hvarf hýsi þetta með öllu sem í því var svo sem ísskáp fullum af mat, hlífðarfatnaði og ýmsum smámunum sem bjargað hafði verið úr rústun- um. Yfirvöld játuðu hústökuna (þótt hver benti á annan með þá ákvörðun) en hafa ekki skilað feng sínum enn, nær ári eftir brottnámið, en húsið var á sínum tíma keypt fyrir um hálfa milljón króna. Það er fáheyrð ósvífni að níðast á fólki sem stendur yfir brunnum híbýlum sínum og rífa af því neyðaraðstöðu sem komið hef- ur verið upp á staðnum. Þessi gjörn- ingur er því hreint óhæfuverk og óskiljanlegt hvernig nefndir embætt- ismenn hafa beitt valdi sínu í þessu máli og hljóta þar annarlega hvatir að hafa ráðið ferð. Hverjum voru þessir menn að þjóna? En fleira átti eftir að fylgja í þessa Verð kr. 1750 Sundtöskur og íþróttatöskur í miklu úrvali Langur laugardagur ^díóLuöAaiiijl. IOI?^ajlfwik, 0|3lð tll kl« 17«00 $mi55l-5814.rTax.552-966si Einar Jónsson veru og alltaf voru yfirvöld notuð sem skjöldur. Fjölskylda Herdísar hafði um margra ára skeið haft út- hagabeit hrossa á jörðinni og nýtt túnin til slægna og síðustu ár hresst upp á gripahús og haft þar hross á vetrum. Kvöld eitt í september sl. léku Vogaklúbbsmenn þann leik að handsama hestana og reka burt í vörslu. Til þess að réttlæta þessar aðgerðir var því haldið fram að hest- amir hefðu sloppið inn á Kálfatjarn- artúnið. Þótt sveitarstjórn hafi stutt hestatökumennina er mjög vafasamt að hér hafi verið um löglegar aðgerð- ir að ræða þar sem lög gera ráð fyrir að eigendur dýra séu kallaðir til áður en til þess kemur að þau séu tekin og flutt í geymslu. Hér er látið að því liggja að þetta hafi verið sett á svið að mestu eða öllu leyti. Til þess liggja margar aug- Ijósar ástæður. Enginn var til frá- sagnar nema forsvarsmenn golfara. Hestamir áttu að hafa sloppið rétt eftir að eigendur þeirra höfðu yfir- gefið svæðið og straumur fór af raf- magnsgirðingu á óútskýrðan hátt. Áður en hendi væri veifað höfðu þeir allir verið reknir í hestarétt meira en 3 km frá svæðinu og síðan kallað á lögreglu. Hestamir ollu engum sjá- anlegum skemmdum, hvorki á golf- velli né annarsstaðar. Reyndar var því ekki haldið fram að þeir hefðu farið inn á golfvöllinn heldur að allt stóðið hefði vaðið yfir ógirtan kirkju- garðinn, sögðu hestatökumenn og börðu sér á brjóst af vandlætingu og horfðu til himins orðum sínum til áherslu um þennan „hræðilega" at- burð. Nákvæm rannsókn á garðinum leiddi ekki í ljós svo mikið sem eitt hóffar né nokkur merki um meintan atburð. Fullyrðingar um annað vom auðsjáanlega helgaðar tilganginum og virðast hafa haft lítið með vera- leikann að gera. Eftirmáli þessa hesttökumáls var annað óhæfuverk og nú algerlega af hálfu yfirvalda. Gert var einskonar heiðursmannasamkomulag í deilunni (milli lögfræðinga Kálfatjarnarfólks og sveitarfélagsins) enda bæði yfir- völd og hestatökumenn orðin leið á málinu eftir stöðuga varðgæslu yfir gæðingunum. Greiða skyldi lausnar- gjaldið, að upphæð kr. 60 þúsund, í ávísun sem ekki skyldi innleyst. Var það skilið sem svo að þetta væri eins- konar skilorðssátt. Sektir féllu niður ef ekki drægi aftur til tíðinda. En yf- irvöld sviku þetta samkomulag eins og að drekka vatn einhverjum vikum seinna og innleystu ávísunina þó að engin ásökun hafi komið fram um að skilorðið hafi verið rofið í millitíðinni. Síðan snera þessir embættismenn aðeins upp á sig þegar leitað var eftir skýringum á því hversvegna nefnt samkomulag var brotið enda erfitt að viðurkenna að maður sé ekki heið- ursmaður heldur hið gagnstæða. Tæpu hálfu ári seinna var sami leikur leikinn öðra sinni. Sakir margskonar atgangs kylfinga sem þóttust nú æðstir herrar á Kálfa- tjöm, eftir tilskipan ráðuneytis og síðar héraðsdóms, hafði smám sam- an verið hörfað með hestana inn á litla eignarjörð fjölskyldunnar, Norðurkot, samliggjandi Kálfatjarn- artorfunni að vestan. En jafnvel ekki þarna á eignarlandi var Herdísi og fólki hennar nú vært með hesta sína. í miðjum mars fóra „hrossaþjófar" aftur á stjá og smöluðu 11 hestum sem þar voru á útigangsgjöf, upp í flutingabíl og flutt í girðingu á bæ uppi í Kjós. Eigendui- fréttu ekki af þessu fyrr en daginn eftir og enn var borið við að hestamir hefðu sloppið yfir á land Kálfatjarnar og hefðu ver- ið „á beit“ í kirkjugarðinum sem enn var ógirtur en það mun vera lög- leysa. Ekki var minnst á spjöll á þessu meinta beitarlandi enda lá það undir þykkum klaka og klofasnjó sem aðrir hlutar okkar ísalands síð- astliðinn vetur. Hér er um kolólög- legar aðgerðir að ræða af ástæðum sem áður voru raktar auk þess sem hér bætist við að algerlega er bannað að flytja dýr milli lögsagnarumdæma undir slíkum kringumstæðum. Þeg- ar þetta er skrifað er málið enn óleyst enda nú um stórfé að tefla og hestamir búnir að vera fangnir vik- um saman og lögregluyfirvöld tvíst- ígandi í málinu. Hvernig á venjulegt fólk að bregðast við slíkum firnum af mannavöldum?

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.