Morgunblaðið - 16.05.2000, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ
NEYTENDUR
ÞRIÐJUDAGUR 16. MAÍ 2000 23
Spurt og svarað um neytendamál
Blóðþrýstingslyfíð
Darazid
Af hverju er ekki hægt að fá
blóðþrýstingslyfíð Darazid í
apótekum um þessar mundir? Er
hætt að framleiða það?
„Við erum ekki hætt að fram-
leiða Darazid,“ segir Olafur Ól-
afsson, lyfjafræðingur og deildar-
stjóri markaðsdeildar Delta.
„Þetta lyf vantar um þessar
mundir vegna þess að við höfum
verið að bíða eftir hráefni í lyfíð
erlendis frá.
Darazid er í raun tvö lyf sem
sett eru í eina töflu; Aquazid og
Daren. í staðinn fyrir að gefa lyf-
in í einni töflu undir nafninu
Darazid er hægt að gefa þetta í
tveimur töflum.
Darazid var þróað á sínum
tíma af Delta í samvinnu við ís-
lenska sérfræðinga í hjartasjúk-
dómum og eftir því sem við vitum
best var það fyrsta samsetning
sinnar tegundar í heiminum.
Apótek eiga greiðlega að geta
leyst úr þessum vanda og upplýst
fólk hvað hægt er að gera þar til
Darazid kemur aftur í apótekin
en það verður vonandi í næstu
viku. Hráefnið er nú komið til
landsins og framleiðsla hefst eins
fljótt og tök eru á. Daren og Aq-
uazid eru til á markaðnum núna
og hafa sömu virkni og Darazid.
Okkur þykir mjög miður að
birgðir skuli hafa klárast, því það
hefur valdið sjúklingum óþægind-
um,“ segir Ólafur.
Evrópumet
í gosneyslu
Af hverju er mikil neysla gos-
drykkja óholl? Hvað er það í
gosdrykkjum sem er skaðlegt?
„Gosdrykkjaneysla er mikil hér
á landi,“ segir Laufey Stein-
grímsdóttir, forstöðumaður
Manneldisráðs. „Hver íslending-
ur drekkur að meðaltali um 140
lítra af gosi á ári og neysla hefur
því meira en þrefaldast frá árinu
1968. Eftir því sem ég best veit
eigum við Islendingar Evrópu-
metið í neyslu gosdrykkja en
margt ungt fólk drekkur allt að
einn lítra af gosi á dag. Gos er
u.þ.b. 10% sykur sem þýðir að í
hálfum lítra eru fimmtíu grömm
af sykri en það samsvarar 22 syk-
urmolum.
Sykur er engin skaðræðisvara
en þegar magnið er orðið þetta
mikið þá fer óhollustan að segja
til sín. Sykurinn gefur tómar
hitaeiningar og því verður minna
um hollustuefni í fæðunni þegar
sykurinn kemur í staðinn fyrr
hollan mat. Svo skemmir sykur-
inn tennurnar eins og allir vita.
Gosdrykkir hafa annarskonar
slæm áhrif á tennur, en þeir, eins
og aðrir súrir drykkir, eyða gler-
ungnum á tönnunum.
Þarna er það ekki sykurinn
sem er skaðvaldurinn heldur sýr-
Morgunblaðið/Kristinn
an og þess vegna eru jafnvel syk-
urlausir gosdrykkir ekki alveg
meinlausir þótt þeir séu mun
skárri en sykruðu drykkirnir.
Aðrir súrir drykkir, eins og
hreinn appelsinusafi, hafa meira
að segja jafn slæm áhrif á gler-
unginn og gosið, jafnvel verri ef
eitthvað er. Sýran úr þessum
drykkjum endist lengi í munnin-
um, munnvatnið, sem er basískt,
reynir að vega upp á móti sýr-
unni en nær ekki að eyða henni
og gera hana hlutlausa þannig að
tennurnar eru í sýrubaði klukku-
tímum saman eftir neyslu súrra
drykkja og glerungurinn stenst
ekki slíkt álag til lengdar.
Það er farið að bera töluvert á
glerungseyðingu meðal ungs
fólks á íslandi og hún er rakin til
gosdrykkja- og safaneyslu. Það
er ástæða til að benda fólki á að
þótt safi sé hollur í litlu magni þá
er hann ekki drykkur sem er
æskilegur oft á dag. Miklu betra
er að borða ávexti og drekka
mikið vatn,“ segir Laufey.
Balsamic-edik
Hvað er balsamic-edik og
hvert er næringarinnihald þess?
„Balsamic-edik er gert úr vín-
þrúgum sem yfirleitt hafa verið
látnar gerjast í stórum tréílátum,
en í það er stundum bætt litar-
efnum og rotvarnarefnum að
auki,“ segir Bryndís Eva Birgis-
dóttir, næringarfræðingur.
„Næringarinnihald þess í 100
grömmum er 8 kcal, 2 g kolvetni
og 34 mg af natríum. Balsamic-
edik er mjög góður kostur t.d.
sem salatdressing, í marinering-
ar, með físki og á grænmeti.
Balsamic-edik er hvorki salt,
sætt né feitt, heldur einfaldlega
mjög gott og ekki þarf mikið af
því, þar sem það er bragðsterkt.
Þá hentar það ágætlega þeim
sem eru með sykursýki," segir
Bryndís.
Matarolíur mun heilsusamlegri en smjör og smjörlíki
Jafnt hlutfall ein- og fjöl-
ómettaðra fítusýra best
NÆRINGARFRÆÐINGAR
mæla með því að fólk noti matar-
olíur í matargerð frekar en smjör
og smjörlíki þar sem olíurnar eru
til muna heilsusamlegri. Feitt
fæði, og þá ekki síst matvara með
háu hlutfalli af mettuðum fitusýr-
um, eykur kólesteról í blóði og
stuðlar bæði að hjartasjúkdómum
og offitu.
Olíur innihalda mun lægra hlut-
fall af mettuðum fitusýrum en
smjörvörumar auk þess sem þær
eru ein aðaluppspretta tveggja
tegunda af lífsnauðsynlegum fitu-
sýmm, svonefndum omega-3-fitu-
sým og omega-6-fitusýru. Lík-
aminn getur ekki framleitt þessar
fitusýrur.
Samsetning matarolíunnar, þ.e.
hlutfall mettaðra fitusýra og hlut-
fall fjölómettaðra fitusýra, hefur
áhrif á það hversu mikið kólesteról
neytandans lækkar, segir Birgit
Eriksen, næringarfræðingur á
Landspítalanum. Æskilegt er að
hlutfall mettaðra fitusýra sé lágt
en ef hlutfall fjölómettaðra fitu-
sýra verður mjög hátt lækkar hlut-
fall æskilegs kólesteróls í blóðinu
ekki síður en hlutfall þess óæski-
lega. „Best er ef ákveðið jafnvægi
ríkir á milli hlutfalls ein- og fjöl-
ómettaðra fitusýra," segir Birgit.
Olíur með og
án bragðs
Mikið úrval af matarolíum mgl-
ar marga í ríminu sem vilja draga
úr notkun smjörlíkis og smjörs við
matargerð. Olífuolía, sem inniheld-
ur 17% mettaðar fitusýrur, hefur
verið notuð í Miðjarðarhafslöndum
frá ómunatíð og er sú staðreynd
ásamt því að Miðjarðarhafsbúar
borða mikið af grænmeti talin
ástæða þess að kólesteról íbúanna
er almennt lágt. Næringarfræð-
ingar hafa því óhikað mælt með
notkun hennar.
En ólífuolían hefur ákveðið
bragð sem menn vilja stundum
sneiða hjá. Þá getur verið gott að
velja aðra og bragðminni olíu, svo
sem sólblómaolíu, sojaolíu og raps-
olíu. Þá er nýlega komin á markað
frönsk olía, Isio 4, sem þykir góður
kostur. Samkvæmt rannsóknum
framleiðanda olíunnar hefur
neysla hennar svo til eingöngu
lækkandi áhrif á magn óæskilega
kólesterólsins (sem stundum er
nefnt LDL-kólesteról) og á hún
það, að sögn Birgitar, sameiginlegt
með ólífuolíunni.
„Rannsóknir benda til þess að
matarolía, sem hefur hátt hlutfall
einómettaðra fitusýra eins og t.d.
ólífuolía, lækki LDL-kólesteról
ekki jafn mikið og olíur með jafn-
ara hlutfall á milli einómettaðra og
Sólvarnarkrem skemm-
ast með tímanum
Hlutfall mettaðra
fitusýra í
Smjöri
Smjörva
Ólífuolíu
| 117%
Sojaolíu
I l 15%
Sólblómaolíu
I | 12%
Rapsolíu
l 110%
ISIO 4 olíu
I I 10%
58% [
fjölómettaðra fitusýra," segir
Birgit enn fremur.
EF sólvarnarkrem hefur verið
geymt frá í fyrra í kulda, eða í
miklum raka, t.d. inni á baðher-
bergi, má búast við að kremið
geri ekki tilætlað gagn, segir í
aprflhefti norska neytendablaðs-
ins Forbruker Rapporten. Sól-
varnarkrem innihalda efni sem
hvorki þola kulda né raka vel,
segir í blaðinu. Er fólki sérstak-
lega bent á að kaupa ný krem ef
þau eiga að berast á húð barna
enda er húðin á þeim viðkvæmari
en húð fullorðinna. Þá er fólki
ráðlagt að kaupa síður sólvarnar-
krem sem kunna að vera frá því í
fyrra.
„Nánast allar snyrtivörur eru
rotvarðar," segir Níels Jónsson,
efnafræðingur hjá Hollustuvernd
ríkisins og bætir við til fróðleiks
að strangar reglur gildi um notk-
un rotvarnarefna, bæði tegundir
og magn. Markmiðið með notkun-
inni er vitanlega að auka
geymsluþol vörunnar.
„En allt skemmist með tíman-
um og við óheppileg skilyrði, t.d.
hita, raka og kulda sem rýra
geymsluþol," segir hann.
Náttúrusalt
Herbamare kryddsalt
er blanda af hafsalti,
kryddjurtum og lífrænt
ræktuðu grænmeti.
Ljúffengt og hollt
kryddsalt á matarborðið
og ímatargerðina.
Heilsa ehf. S:5B3 3232
EVENINC ,
miMROSE Oit
WAtecmft^
II.HRCWM tA
CINKCO
BltOBA
ECHINACFA
GINSENG
(SMRIAM
VITAMIN C
*5óthattur SúteH’i 'Stn'ss
Stytkur Héfárftar Hötviö timböitina
Vðm Utlimit Mmni
kcöldVóvnSsíU'ðtia
HúíS. liðí*
tjr'cytmqaskeið
■\|vd(’\un
farmhotd
Upptakö jáms
Vega dagur í Lyfju Lágmúla - Ráðgjöf frá kl. 14-17 í dag
vega
Vega kemur þér beint að efninu!
í Vega fæðubótarefnum er hvorki
matarlím (gelatína) né tilbúin
aukefni, litarefni, bragðefni eða
rotvarnarefni. Ennfremur
innihalda þau ekki korn, hveiti,
glúten, sykur, sterkju, salt, ger eða
mjólkurafurðir.
KELP
hjálpar til við að ná kjörþyngd.
Kelp eru þaratöflur sem innihalda m.a.
spirulina, chlorella og grænt te.
Einstök samsetning, auðug af
vítamínum og steinefnum, sérstaklega
gott fyrir húð og hár.
£h LYFJA
Lyf á lágmarksverði
Lyfja Lágmúla *Lyfja Hamraborg*
Lyfja Setbergi »Útibú Grindavík •
J