Morgunblaðið - 16.05.2000, Blaðsíða 44

14 ÞRIÐJUDAGUR 16. MAÍ 2000
MORGUNBLAÐIÐ
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
RAFRÆN
STJÓRNSÝSLA
ÞÆR öru tæknibreytingar, sem átt hafa sér stað síð-
ustu árin, bjóða upp á óendanlega möguleika. Hingað
til hefur hvað mest farið fyrir umræðu um það, hvaða áhrif
netvæðingin muni hafa á viðskipti. Þeirra áhrifa er þegar
farið að gæta í ríkum mæli og má nefna að töluverður hluti
bankaviðskipta almennings fer nú fram við tölvu á heimili
eða vinnustað. Þeim fjölgar ört, sem kaupa flugfarseðla og
bóka hótel á Netinu. Það er hins vegar ekki síður ljóst að
einstök tækifæri eru að opnast til að gera alla stjórnsýslu
gegnsærri og aðgengilegri.
I viðamikilli úttekt í Morgunblaðinu um helgina kemur í
ljós, að markvisst og skipulega er unnið að því á vegum
sérstakrar verkefnisstjórnar um upplýsingasamfélagið,
sem er ráðgefandi fyrir forsætisráðuneytið, að netvæða
stjórnsýsluna og auðvelda einstaklingum og fyrirtækjum
samskipti við hið opinbera. Síðastliðin tvö ár hafa ein-
staklingar til dæmis getað talið fram á Netinu og 80% allra
innflutningsskýrslna eru afgreidd með rafrænum hætti.
Salvör Gissurardóttir, deildarsérfræðingur hjáverkefn-
isstjórn um upplýsingasamfélagið, segir að í auknum mæli
geti einstaklingar sinnt erindum sínum gagnvart stofnun-
um í gegnum vefinn. Stjórnsýslunni berist stöðugt fleiri
erindi í gegnum tölvupóst og þannig megi sinna fjölda
mála. Það hái helst netvæðingunni að rafræn undirskrift
hefur enn ekki hlotið lagalegt gildi og því ekki hægt að
skila inn umsóknum og eyðublöðum í gegnum Netið þó svo
að umsóknareyðublöð séu á vefnum.
„Rafræn stjórnsýsla fer vaxandi og mun aukast veru-
lega þegar rafræn undirskrift er orðin lögleg. Segja má að
rafræn stjórnsýsla felist nú aðallega í formi upplýsinga-
gjafar á heimasíðum aðila og stofnana og hægt sé að sækja
þangað gögn, senda fyrirspurnir og fá svör jafnharðan,“
segir Salvör í Morgunblaðinu á sunnudag.
011 ráðuneyti er hægt að nálgast á hinum svokallaða
stjórnarskrárvef og einnig hefur Alþingi sett upp um-
fangsmikinn og vandaðan vef, þar sem jafnt er hægt að
setja sig í samband við stofnunina sem og fylgjast með
störfum hennar. Hægt er að leita í þingræðum, skoða þau
mál, sem liggja fyrir þinginu hverju sinni, og kynna sér
dagskrá þingsins. Þess gefst jafnvel kostur að fylgjast
með beinum útsendingum í gegnum Netið, þegar þing-
fundur er í gangi. Uppsetning vefjarins er einföld og að-
gengileg og má segja að þar sé í raun hægt að nálgast upp-
lýsingar um flest það, er viðkemur Alþingi og störfum
þess. Svipaða sögu er að segja af Hæstarétti, sem setur
alla dóma sína á Netið eftir að þeir hafa verið kveðnir upp,
auk þess að hægt er að nálgast dagskrá Hæstaréttar, upp-
lýsingar um dómsuppkvaðningar og annað á vefnum.
Víða annars staðar í stjórnsýslunni er markvisst unnið
að netvæðingu. Það á til að mynda við um sveitarstjórnir.
Hafnarfjörður hefur greinilega tekið forystu á þessu sviði
og rekur myndarlegan vef, þar sem m.a. er að fínna fund-
argerðir nefnda og ráða bæjarins. Einnig hefur verið sam-
þykkt að beintengja alla bæjarfulltrúa við starfsemi bæj-
arins. Hafnarfjörður er þar með kominn fram úr öðrum
sveitarfélögum landsins, til dæmis höfuðborginni Reykja-
vík, hvað rafræna stjórnsýslu varðar. Það kemur þó fram í
samtali við Halldóru Gunnarsdóttur, verkefnisstjóra upp-
lýsingamála hjá Reykjavíkurborg, að verið sé að endur-
skoða þessi mál og að ný heimasíða verði tekin í gagnið
með haustinu.
Kostir hinnar rafrænu stjórnsýslu eru gífurlegir, jafnt
fyrir hið opinbera sem þá er þurfa að leita eftir þjónustu.
Ekki síst blasir við að hægt er að draga verulega úr öllum
þeim kostnaði er fylgir útgáfu á skýrslum, ræðum, dóm-
um, eyðublöðum, umsóknum og öðru því sem hæglega má
setja á Netið. Samhliða minni kostnaði verður aðgengi al-
mennings og fyrirtækja að upplýsingum og þjónustu mun
meira. Það sparar jafnframt tíma og umstang ef hægt er
að afgreiða mál rafrænt og öll úrvinnsla gagna verður mun
skilvirkari og einfaldari.
Ekki ber heldur að gleyma því að með því að nýta mögu-
leika hinnar rafrænu stjórnsýslu er hægt að opna stjórn-
kerfið á fyrirhafnarlítinn hátt og auðvelda þar með al-
menningi að fylgjast með því sem fram fer á opinberum
vettvangi. Auðvitað styrkir það lýðræðið verulega ef kjós-
endur geta með beinum hætti séð hvar mál eru á vegi
stödd og hvernig afgreiðslu þau fá.
Það er Ijóst að unnið er að netvæðingu stjórnsýslunnar á
þann veg, að til fyrirmyndar er.
Eins og
í stríðs-
mynd
Bjarni Ketilsson og Arianne Bos sluppu
naumlega úr sprengingunni í flugelda-
verksmiðjunni í Enschede en heimili þeirra í
50 m fjarlægð frá verksmiðjunni er í rjúkandi
rúst. Freysteinn Jóhannsson er í Hollandi og
tók þau tali í gær.
ÞAÐ var ekkert á yfirborðinu sem
minnti á ógnarsprenginguna í flug-
eldaverksmiðjunni í Enschede, þegar
við sátum í gær í sólskinsgarði hjá
þeim Bjarna Ketilssyni, myndlistar-
manni, og Arianne Bos, sjúkraþjálf-
ara. Undir niðri bjó minningin um
sprengingar sem skóku líf þeirra,
eyðilögðu heimili þeirra og halda enn
fyrir þeim vöku.
Þau bjuggu við Nachtegaalstræti,
um 50 metra frá flugeldaverksmiðj-
unni og voru að koma heim úr verzlun-
ai’leiðangri á laugardaginn, með
birgðir til Eurovisjónkvölds, sem
skyldi haldið upp á íslenzkan máta.
„Þegar við komum heim að húsinu,
þá blasti við okkur reykjarbólstur,"
segir Bjami. „Ég segi svona við Ari-
anne að þetta sé eitthvað sérkennilegt,
hljóp inn og sótti vídeóvélina og út aft-
ur að mynda. Þegar ég kom nær, fóru
flugeldamir að fljúga og ég snéri við,
en þá kom fyrri sprengingin og fleygði
mér einhverja metra. Ég man að ég
skreið inn í húsasund og ég sá þakplöt-
unum rigna allt í kring um mig.
Ég hugsaði um það eitt að komast
heim til Arianne og ég var rétt kominn
inn úr dymnum, þegar seinni spreng-
ingin varð. Þetta var ógnarkraftur,
sem skellti mér flötum og henti Ari-
anne út í vegg. Ég skil ekki enn, hvað
hún var róleg.“
Tryggingapappírarnir
Og Bjarni lítur til konu sinnar, sem
brosir og látbragðið gefur til kynna að
ekkert sé sjálfsagðara en kona, sem er
komin á níunda mánuð, láti ekki hagg-
ast, þótt heimurinn sé að farast í kring
um hana.
„Hún sagði mér að fara upp á loft og
ná í kistuna með tryggingapappírun-
um og þegar ég kom upp, var þakið
nánast horfið af húsinu. Svo lagði
reykjarmökkinn yfir og allt varð svart.
Við ákváðum að forða okkur, en í sömu
svipan kom kona inn af götunni með
blóðugt barn og grátandi. Við tókum
kistuna, myndaalbúm, peysu og eitt-
hvað af bamafötum og fórum út úr
húsinu.“
Af hverju kistuna með trygginga-
pappírunum? spyr ég Arianne.
„Það er ágætt að hafa þá núna,“
segir hún hógvær. „Það getur tekið
tímann sinn að fá svona pappíra hér í
Hollandi. Þetta er svo stórt land! Og
svo tókum við húslyklana með okkur,
hann sína og ég mína. En nú er ekkert
hús til þess að opna.“
Hún horflr hugsi út í garðinn og
strýkur kviðinn, þar sem frumburður-
inn hvílir öruggur í sínu skjóli.
Svo heldur Bjami frásögninni
áfram: „Þegar við komum út á götu,
var þar allt í fári; grjót og gler út um
allt og blóðugt fólk. Rúðurnai’ í bflnum
vom brotnar og ég hreinsaði úr fram-
glugganum. Einhver kom og sagði að
við hefðum bara mínútu til stefnu, svo
við ókum burtu, tókum eitthvað af
særðu fólki með okkur og forðuðum
okkur í eldi og grjótregni. Svona eftir
á að hyggja var þetta eins og í stríðs-
mynd.“
Sváfum ekki mikið þá nótt
Þau gengu svo að bflnum, þegar þau
töldu sig komin á ömggt svæði, og
fóm til Þýzkalands, en komu aftur til
Enschede um kvöldið og fengu gist-
ingu hjá vinafólki.
Fólk flúði heimili sín í skelfingu þegi
SPRENGINGIN í FLU
Björgunarmenn segja nær enga v
finna fólk á Iffi í rústum húsa í bæ
þar sem a.m.k. 20 manns létust o
slösuðust í gríðarlegri sprengingt
flugeldageymslu
„Við sváfum ekki mikið þá nótt,“
segir Arianne. ,AUtaf þegar við vomm
að festa blund, hmkkum við upp aftur.
Og gassprengingarnar buldu í eyr-
um,“ segir Bjami.
Hvernig sofa þau núna? Þau horfa
hvort á annað.
„Ekki vel, en þó betur en fyrstu
nóttina. Þetta kemur allt saman,“ seg-
íslenskur læknir tók á móti slösuðum
Margir upplifðu
hryllilega atburði
HELGI H. Helgason læknir var á
vakt í sjúkrahusinu í Enschede þeg-
ar sprengingin varð í flugelda-
verksmiðjunni. „Við fundum alveg
þrýstinginn,“ segir hann. „Svo um
fimm mfnútum síðar var ég kallað-
ur niður og þá kom bara holskefla
af særðu fólki og fjölskyldum þess.
Ég hugsa að þetta hafi verið um
hundrað manns. Við vorum þarna
þrfr læknar sem tókum á móti fólk-
inu; deyfðum, saumuðum og bjugg-
um um, en fengum fljótt aðstoð. Við
sendum fólkið svo jafnharðan frá
okkur í sjúkraskýli sem komið var
upp í íþróttahúsunum, því við viss-
um að von var á fleirum sem hefðu
meiðst í sprengingunni. Mest voru
þetta skurðir og sár sem fólk hafði
fengið af flugeldum, grjóti og gleri.
Það slösuðust um sex hundruð
manns og ætli við höfum ekki tekið
á móti fast að helmingi þess hóps.“
Helgi hugsar sig um þegar ég
spyr hann hvort þetta hafi verið
sérstaklega erfitt.
„Það var það,“ segir hann svo.
„Sum börnin voru illa meidd og
margir höfðu upplifað hryllilega at-
burði. Ég man til dæmis eftir lög-
regluþjóni sem ég saumaði. Hann
hafði verið að forða sér og öðrum
manni þegar hann fann allt f einu
eitthvað strjúkast við hliðina á sér.
Þegar honum varð litið þangað sá
hann að stærðarinnar múrsteins-
stykki hafði lent hjá honum og ofan
á hinum manninum."
Helgi H. Helgason er í sérnámi í
lyflækningum við sjúkrahúsið í En-
schede, sem er með stærstu sjúkra-
húsum í Hollandi.
Ikve
Enschede, Haag. AFP, AP, Reuters.
HOLLENSKA þjóðin var í gær harmi
slegin vegna atburðanna í bænum En-
schede á laugardag er flugelda-
geymsla í miðri íbúðabyggð sprakk
með þeim afleiðingum að a.m.k.
tuttugu manns létu lífið, yflr 500 slös-
uðust og hundruð misstu heimili sín.
Enn var verið að leita að fórnar-
lömbum slyssins í rústum húsa um-
hverfís vörugeymsluna í gær en björg-
unarmenn töldu nær engar líkur á að
finna þar fólk á lífi. Margra er enn
saknað. Ekki hefur verið útilokað að
um íkveikju hafí verið að ræða og var
tilkynnt í gær að sjálfstæð rannsókn á
tildrögum slyssins hefði verið hafin.
Hollensk stjórnvöld hafa orðið fyrir
mikilli gagnrýni vegna tildraga og við-
bragða við slysinu en þarlendir fjöl-
miðlar fullyrða að íbúar í nágrenni við
vörugeymsluna hafi ekki vitað að þar
væru geymd 100 tonn af kínverskum
flugeldum.
I stað þess að forða sér í fyrstu hafi