Morgunblaðið - 16.05.2000, Blaðsíða 80

80 ÞRIÐJUDAGUR 16. MAÍ 2000
MORGUNBLAÐIÐ
FÓLK í FRÉTTUM
KANAÐAMAÐURINN David Cron-
enberg (1943-) var lengi vei bjart-
asta von hrollvekjufíkla, þær hafa
því miður brugðist um sinn því fátt
umtalsvert hefur komið síðasta
áratuginn frá „blóðbaróninum",
eins og hann var kallaður á sínum
velmektardögum. Cronenberg kom
. inn í kvikmyndaheiminn um og eft-
ir miðjan áttunda áratuginn með
nokkrum athyglisverðum B-
hrollvekjum - líkt og starfsbræður
hans, Tobe Hooper og George A.
Romero. Hcfur hann þó sýnu meira
úthald og getu en þeir sem eru
nánast orðnir endurminningin ein.
Annars er ekki sanngjarnt að bera
leikstjórann saman við þá tvo sem
einungis hafa gert hrollvekjur og
þær flestar í ógeðfelldari kantin-
um. Cronenberg hefur hins vegar
tekið skemmtilega útúrdúra og
hryllingurinn margvíslegur; mað-
ur veit aldrei hvað kemur næst frá
þessum sérstæða kvikmyndagerð-
armanni og stílista.
Cronenberg gerði að vísu tvo
- smáhrolla 1969, Crime of the Fut-
ure og Stereo, sem vöktu litla at-
hygli. Fyrsta „alvöru" myndin, Shi-
vers (’75), vakti hins vegar
feiknaviðbrögð og naut um-
talsverðra vinsælda, einkum í
heimalandinu. Getur þó tæpast
verið mjög merkileg; segir af íbú-
um fjölbýlishúss sem smitast af
frygð og ofbeldisáráttu af sníkju-
dýri nokkru í rcðurlíki. Rabid (’77),
er kunn „cult-“mynd, um mótor-
hjólaknapa sem fær ýmsa nýja eig-
jrdeika eftir að hafa verið tjaslað
* saman með plasti. Þyrstir m.a. í
mannablóð. Klámdrottningin Mar-
ilyn Chambers fer með aðal-
hlutverkið og gefst hér fágætt
tækifæri á að sjá dömuna í fötum -
ef einhver hefur áhuga. Tvær B-
myndir, Fast Company (’78) og The
Brood (’79), munu vera á svipuðum
nótum. 1981 kemur Scanners,
myndin sem braut ísinn. Hlaut
góða aðsókn og dóma. Gekk vel og
lengi í Gamla bíói og gagnrýnend-
ur Mbl., að vonum hrifnir af frum-
legum hrolli með Michael Ironside,
nokkuð sérstökum leikara sem
lengst af hefur leikið Jack Nichol-
son fyrir auralitla framleiðendur.
Patrick McGoohan, Jennifer
Dead Zone var skínandi góð kvikmyndagerð rómantískrar hrollvckju
eftir meistara Stephen King. Walken hefur tæpast verið betri eftir The
Deer Hunter en í hlutverki fórnarlambs umferðarslyss. Hér ásamt
lækni sinum (Herbert Lom).
David Cronenberg að Ieikstýra stórleikaranum Jeremy Irons í Dead
Ringers. Utkoman besta mynd leikstjórans.
O’Neill, o.fl. frambærilegt fólk
kemur við sögu þar sem hausar
fljúga eða öllu frekar springa af
boluin.
Tveim árum síðar kom hin metn-
aðarfulla Videodrome, sem Cron-
enberg leikstýrði og skrifaði hand-
ritið að, Iíkt og öllum öðrum
myndum að M Butterfly undan-
skilinni. Hugmyndaríkur hrollur
um náunga (James Woods), sem
kemst að því að kapalstöð nokkur
sendir út klámefni, hættulegt lík-
amlegri heilsu manna. Onotaleg
mynd um ógnir myndbandatækn-
innar. Aðþeim ófögnuði loknum er
röðin komin að kvikmyndagerð
The Dead Zone (’83), einni af hæg-
látari og rómantískari sögum
Stephens Kings. Leikstjórinn/
handritshöfundurinn afgreiðir
hana á sömu nótum, útkoman ein
besta og langviðkunnanlegasta
mynd Cronenbergs. Þessi Ijúfa
mynd er engan veginn dæmigerð
fyrir höfundinn, Hollywood taldi
að hann væri allur að mýkjast og
bauð honum að gera m.a. bæði
Flashdance og Top Gun.
Hrollasmiðurinn lét ekki til leið-
ast en tókst næst á við endurgerð
The Fly (’86), hálfklassískrar B-
myndar í vísindahrollvekjugeiran-
um. Afraksturinn önnur toppmynd,
s_em aukinheldur malaði gull.
Áfram hélt Cronenberg á beinu
brautinni. Dead Ringers var
frumsýnd ’88, ein besta ef ekki
langbesta mynd hans fyrr og síðar.
Eftir velgengni siðustu mynda
kúventi Cronenberg og tók fyrir
þekkt, sjálfsævisögulegt ritverk
jaðarskáldsins Willimas Bur-
roughs, The Nakes Lunch (’91).
Margir töldu það ókvikmyndar-
hæft og sýnist sitt hverjum um út-
komuna. Hér fær auðugt og absúrd
hugmyndaflug kvikmynda-
gerðarmannsins altént að njóta sín
til fulls. Sýnirnar eru á köflum
raunsæjar, á mörkunum eða al-
gjörlcga súrrealískar. Því miður
fer Peter Weller, takmarkaður
leikari, með aðalhlutverk skálds-
ins. M. Butterfly (’93), er döpur út-
gáfa, furðuverk á ferli leikstjórans.
Tekur fyrir Broadway-stykki um
ástir Frakka (Jeremy Irons), í utan-
ríkisþjónustunni í Kina, sem heill-
ast af þarlendri óperusöngkonu
sem er karl í kvenmannsgervi
(John Lone).
Frægðarsólin heldur áfram að
falla í Crash (’96). Þó er myndinni,
um afbrigðilegt kynlíf viðundra,
ekki alls varnað. Vann sérstök
verðlaun dómnefndar á Cannes.
Hlaut mikið umtal og frekar harða
dóma yfir höfuð. eXistenZ (’99), er
byggð á fyrsta, frumsamda hand-
riti Cronenbergs um árabil, eða frá
því hann gerði Videodrome. „Gor-
enmeister" Cronenberg er sagður
byggja verkið á flóttamannslífi
breska rithöfundarins Salmans
Rushdies, sem farið hefur huldu
höfði siðan Söngvar Satans, ærðu
múslíma veraldar. Sama ár
hneykslaði Cronenberg kvik-
myndaheiminn, er hann, sem æðsti
maður dómnefndar á Cannes-
kvikmyndahátiðinni, tók myndir
eins og Rosetta og L’Humanite
(sem nú þegar eru flestum gleymd-
ar), fram yfir virtar og vinsælli
myndir eins og Allt um móður
mína, e. Almodóvar. Cronenberg
heldur jafnan sínu striki, hvort sem
mönnum líkar betur eða verr, og
hirðir ekki um afleiðingarnar. Þor-
SIGILD MYNDBOND
DEAD RINGERS (1988)
★★★★
Einstaklega mögnuð spennuhroll-
vekja þar sem Cronenberg beitir
fyrir sig sálfræðinni frekar en gam-
alkunnum bellibrögðum. Irons hefur
ekki í aðra tíð verið betri en í hlut-
verkum tvíbura sem missa smám
saman tökin á raunveruleikanum.
Byggð að mestu á sönnum atburð-
um, og Jeremy Irons er hreint út
sagt ótrúlegur í tvöföldu hlutverki
Marcus-tvíburanna, kvensjúkdóma-
lækna sem verða fórnarlömb vin-
sælda, eiturlyfja og kvennamála.
Martraðarkennd, illþolandi, stig-
magnandi óhugnaður sem endar í
óbeislaðri geðveiki. Leikmunirnir,
einkum lækningatól Marcusanna,
gleymast ekki svo glatt.
THE DEAD ZONE (1983)
★★★Vfe
Eftir að hafa rankað við sér úr
langvarandi dauðadái eftir umferð-
arslys kemst fórnarlambið (Christ-
opher Walken) að því að hann hefur
öðlast skyggnigáfu, sér inn í fram-
tíðina. Þessi hæfileiki reynist honum
hættulegur er hann kynnist stjórn-
málamanni með geigvænlegar áætl-
anir (Martin Sheen). Óvenju „mjúk“
mynd frá þeim félögum, Cronenberg
og Stephen King, með vel gerðri
sögufléttu og faglegum endi. Sam-
hliða harðneskjulegri framvindunni
er einkar falleg ástarsaga þeirra
Walkens og unnustu hans fyrir slys-
ið (Brooke Adams). Vel leikin og
gerð í alla staði með góðum auka-
leikurum eins og Anthony Zerbe,
Tom Skerritt og Coleen Dewhurst.
THE FLY (1986) ★★★%
Einstaklega vel heppnuð og hroll-
vekjandi endurgerð á gömlu hryll-
ingsmyndinni. Tæknibrellurnar með
því besta (og sóðalegasta) sem sést
hefur og Jeff Goldblum ekki verið
betri, fyrr né síðar, en í hlutverki
mannsins sem smám saman breytist
í flugu eftir að tilraunir hans með
líkamaflutninga mistakast. Hvernig
höfundi tekst að halda samúð áhorf-
andans með flugumanninum er gald-
ur út af fyrir sig og spennan er sér-
lega mögnuð þegar líða tekur á
myndina. Grundvallarmynd fyrir
unnendur góðra hrollvekja. Með
Geenu Davis.
Sæbjörn Valdimarsson
DAVID
CRONENBERG
fe
Veröld
grimm o g grá
Scene Of The Crime: A Little Piece Of
Goodnight eftir Ed Brubaker. Michael Lark
teiknar. Bókin er gefin út af Vertigo/DC
Comics og er samansafn af 4 blaða seríu sem
kom út í fyrra. í bókinni er einnig aukasaga
sem heitir „God and Sinners". Fæst í mynda-
söguverslun Nexus IV.
MORÐGÁTUR hafa verið vinsælar fjöl-
skylduskemmtanir í áraraðir. Það er eitthvað
einstaklega forvitnilegt þegar einhver dulinn
einstaklingur ákveður að gera einhverjum
þann leiðindagrikk að koma honum í gröfina.
Það sem er enn forvitnilegra er að „skemmt-
anir“ sem þessar þykja hinar heilbrigðustu,
■ og hafa jafnvel verið megininnihald sunnu-
1 dagssjónvarpsþátta um ellilífeyrisþega sem
fjármagnaði húsgagnakaup á þann hátt að
stökkbreyta ótímabærum endalokum kunn-
ingja sinna og vina í metsölubækur. Flestir
hinna dauðu höfðu aðeins framið þann sak-
lausa glæp að vera í návist sakamálaömmunar
og áður en þáttaröðin leið undir lok var tala
látinna líklegast orðin hærri en hún var
"'wmyndaflokknum um Rambó. Allt þetta var
gert fyrir fjölskylduna og getur því eins
manns dauði vissulega verið annars manns
brauð (jafnvel þó aðeins sé um skáldaðar
persónur að ræða).
Scene Of The Crime: A Little Piece Of
Goodnight er morðgáta sem blandar saman
gamla Bogart-leynilöggubragðinu við mun
rammari kokteil seinnitíma bíómynda í ætt
við „Seven“ og „8mm“.
í gamla daga virtust einkaspæjarar hafa
meiri trú á mannskepnunni. Til dæmis myndi
Bogart líklegast tilkynna skúrkinum með tíu
mínútna fyrirvara að hann hygðist „smella
einum á hann“, einfaldlega til að skúrkurinn
gæti undirbúið sig andlega jafnt sem lík-
amlega. Einkaspæjarar nútímans tilkynna
einfaldlega skúrkunum að verkurinn sem þeir
séu að upplifa sé eftir kröftugt spark að hætti
Beckhams með stáltá í hreðjarnar.
Aðalpersóna bókarinnar, einkaspæjarinn
Jack Herriman, er það einstaklega óheppinn
að skapari hans (Ed Brubaker höfundur) not-
ar hann eins og samansafn allra þeirra helstu
sálarflækna sem einkaspæjarar bíómyndanna
hafa þurft að glíma við í gegnum árin. Hann
er munaðarleysingi sem missti annað augað
þegar hann varð vitni af morði föður síns, sem
var lögreglumaður sem endaði feril sinn með
látum (þ.e. þegar hann lést í bíl-
sprengingu). Eftir það ieiddist hann
út í ofneyslu eiturlyfja og drykkju-
volæðis. Hann er með manndráp á
samviskunni og missti að sjálfsögðu
kærustuna sína í kjölfarið. Hann á
það jafnvel til í drykkjuvolæði að elta
hana uppi til að grátbiðja hana um að
losa sál sína við magnað samviskubit
sem hann öðlaðist við afar ósann-
gjarna meðhöndlun á hennar tilfinn-
ingum meðan á sambandinu stóð.
I stað þess að sækja fagmannlegr-
ar aðstoðar til að losa sálarflækjur
sínar er hann frekar fyrir það að
krækja sér í sálarflækjur annarra
óhamingjusamra einstaklinga. Hann
tekur því að sér að finna stúlku sem
strauk að heiman vegna afar óvin-
sælla aðstæðna innan fjölskyldunn-
ar. Það er ekki til að gera líf hans
auðveldara þegar stúlkan sem hann
var ráðinn til að finna er myrt nokkr-
um klukkustundum eftir að hann
finnur hana. Þannig kemst hann að
því að það er svo sannarlega maðkur
í mysunni. Við nánari rannsóknir
lærir Jack um vafasama fortíð fórn-
arlambsins og verður afar óvinsæll
innan illrar hippanýlendu sem teng-
ist málinu.
Bókin er eílaust betri lesning fyrir
þá sem hafa ekki mikið dálæti á sól-
arljósinu því allar myndir eru mjög
gráleitar og dökkar. Helsti galli bók-
arinnar er þó hvað höfundurinn of-
hleður söguna með textainnskotum
sem gerir bókina óþarflega fráhrindandi.
Birgir Örn Steinarsson