Morgunblaðið - 20.06.2000, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ
Suðurlandsskjálftar
ÞRIÐJUDAGUR 20. JÚNÍ 2000 C 19^
Sólveig Þorvaldsdóttir, framkvæmdastjóri Almannavarna ríkisins
Almannavarn-
ir reyndust vel
á heildina litið
Náðu ekki sambandi við alla strax
vegna álags á símakerfí
Almannavarnakerfið
reyndist vel á heildina
litið í kjölfar jarð-
skjálftanna á laugar-
dag, að mati Sólveigar
Þorvaldsdóttur, fram-
kvæmdastjóra Al-
mannavarna ríkisins.
„Almannavarnafólk
bæði hjá Almanna-
vömum ríkisins og hjá
almannavömum í hér-
aði brást skjótt við og
kannaði hvað gerðist.
Hins vegar vomm við
geysilega heppin að því
leyti að það urðu mjög
fá slys á fólki, það er
aðalatriðið,“ sagði hún.
Aðspurð um viðbrögð Almanna-
varna og hvernig hefði gengið að ná
til allra sem hafa þurfti samband
við, sagði Sólveig að ekki hefði tek-
ist að ná sambandi við alla þá sem
þörf var á strax. „Það var gríðar-
legt álag á símakerfinu hjá okkur
og það vom aðilar sem hefðu þurft
að ná inn til okkar, en náðu ekki
inn vegna álagsins. Við eram alltaf
að biðja fólk um að hringja ekki
nema að nauðsyn krefji, en það ger-
ist samt að fólk hringir bara til þess
að fá almennar upplýsingar,“ sagði
hún.
Aðspurð sagði Sólveig að það
yrði til mikilla bóta ef komið yrði
upp beinlínutengingu til allra þeirra
sem ná þyrfti til úr stjómstöð Al-
mannavarna ríkisins, en það kostaði
peninga og Almannavamir hefðu
ekki úr miklum fjármunum að spila.
„Við eram með beina línu við
suma vísindamenn og aðra mikil-
væga aðila en við erum t.d. ekki
með beina línu til almannavama í
héraði, en það era 26 stjórnstöðvar
í landinu, sem gott væri að hafa
beinlínutengingu við,“ sagði Sól-
veig.
Hún var spurð
hvaða úrbóta væri
helst þörf í almanna-
vömum í ljósi reynsl-
unnar af atburðunum
á laugardaginn og
hvað mætti betur fara.
„Það er ýmislegt
sem má bæta í al-
mannavarnakerfinu en
ef ég sldl spurninguna
þína þannig, hvort við
höfum rekist á van-
kanta á laugardaginn,
sem við vissum ekki
um fyrir, þá er það
ekki neitt afgerandi,
frekar fínpússning.
Umræða um almanna-
varnakerfið sem slíkt og þessa
fimm manna stofnun sem heitir Al-
mannavarnir ríkisins er svo allt
önnur umræða. Það er ýmislegt
sem bæta mætti, t.d. er stjómstöð-
in okkar í 5 kílómetra fjarlægð frá
skrifstofu okkar, sem er afskaplega
óhentugt og það til dæmis olli okk-
ur vandræðum við að koma gögnum
um jarðskjálftann inn á heimasíðu
okkar. Það var óheppni að svona
skyldi standa á þegar jarðskjálftinn
reið yfir en við höfum verið að
skipta um heimasíðuhugbúnað en
þetta hefði ekki verið vandamál ef
við værum með alla okkar starfsemi
á einum stað,“ segir hún.
Almannavarnir treysta
ekki á GSM-kerfið
Hluti af GSM-kerfi Landssímans
datt út um tíma og FM-sendingar
Ríkisútvarpsins og útsendingar
Ríkissjónvarpsins féllu niður á
stóra svæði á Suðurlandi og í Vest-
mannaeyjum eftir jarðskjálftann.
Langbylgjusendingar RÚV vora
hins vegar ótruflaðar og almenna
símakerfið virkaði eðlilega allan
tímann.
Sólveig
Þorvaldsdóttir
Morgunblaðið/Jón Svavarsson
Jósef Hólmjárn og Páll Halldórsson, sérfræðingar á jarðeðlissviði Veðurstof-
unnar, skoða hér skjálftana stóru sem riðu yfir í Holtum, 9 km suður af Ár-
nesi, með nokkurra mínútna millibili á laugardaginn.
Sólveig sagði að þótt GSM-kerfi
Landssímans hafi dottið út í stuttan
tíma ætti það ekki að koma á óvart
þegar svona atburðir ættu sér stað
og Almannavarnir hefðu aldrei
treyst á GSM-kerfið.
Skv. upplýsingum sem fengust
hjá Ríkisútvarpinu féll sendir á
Klifi út þegar rafmagnslaust varð í
Vestmannaeyjum, sem aftur leiddi
til þess að nokkrir FM-sendar og
sjónvarpssendingar á Suðurlandi
duttu út í 30 til 60 mínútur.
Sólveig sagðist telja að það hafi
verið hárrétt ákvörðun lögreglu að
loka fyrir umferð um brýr af örygg-
isástæðum strax eftir að jarð-
skjálftinn reið yfir en í ljós hafi
komið að þær urðu ekki fyrir
skemmdum og að skemmdir á þjóð-
vegum vora minni háttar.
„Lærdómurinn er sá að eftir
svona stóra og mikla jarðskjálfta
verða menn að aka varlega um vegi
landsins. Það má alltaf búast við að
það myndist sig eða kryppa á veg-
um eða gijót hafi fallið á vegi, sem
menn þurfa að gæta sín á,“ sagði
hún.
Nokkrir viðmælendur blaðsins
hafa gagnrýnt að langur tími hafi
liðið frá því að skjálftinn reið yfir
þar til tilkynning um hann var birt í
ríkisútvarpinu. Sólveig kvaðst, ekki
geta tekið undir þetta. Hún var
sjálf stödd í Hveragerði þegar þess-
ir atburðir urðu. Hún segst hafa
lagt strax af stað í bæinn og fengið
upplýsingar um skjálftann í útvarp-
inu þegar hún var komin upp á
Hellisheiði. „Ég upplifði þetta bara
eins og almenningur sem hlustar á
útvarpið og ég fékk strax fréttir,"
sagði hún.
„En að sjálfsögðu munum við í
okkar rýni á eigin störf og annarra
í tengslum við þennan jarðskjálfta
skoða hvemig tókst til hjá útvarp-
inu og sjónvarpinu og fara yfir
þessi mál,“ sagði hún.
„Ég held að margir geri sér ekki
grein fyrir því hvemig kerfið er
skilgreint. Ég nefni sem dæmi
Morgunblaðsvefinn, sem greindi frá
hverjir sátu á fundi á laugardag-
skvöldinu með dómsmálaráðherra.
Þar era fyrst taldir upp allir þeir
sem sitja í almannavamaráði
(Landhelgisgæslan, Vegagerðin,
Ríkislögreglustjóri, landlæknir og
Landssíminn, auk sameiginlegs full-
trúa frá björgunarsamtökum og
Rauða krossinum), svo er ekki
minnst á Almannavarnir ríkisins
sem höfðu tvo fulltrúa. Þarna voru
líka fulltrúar frá Veðurstofunni,
Orkustofnun og Norrænu eldfjalla-
stöðinni, sem era í vísindamanna-
ráði. Mér finnst mjög algengt hjá
blaðamönnum að þeir geri sér ekki
grein íyrir muninum á Almanna-
vömum ríkisins og almannavarna-
ráði og hvað almannavamaráð er
og bendi mönnum bara á að lesa
lögin,“ segir Sólveig.
Aðspurð sagði Sólveig að jarð-*
vísindamenn væra nú að vinna úr
sínum gögnum og myndu m.a.
kanna hvort eitthvað hefði mátt
gefa til kynna um yfirvofandi jarð-
skjálfta, en það lægi engin niður-
staða fyrir.
Miklar skemmdir urðu á mann-
virkjum, húsum og innanstokks-
munum í skjálftanum og var Sól-
veig spurð hvaða ályktanir menn
drægju af því varðandi viðbúnað við
enn stærri jarðskjálftum.
„Mér skilst að við getum átt von
á stærri jarðskjálftum á Islandi en
þessum og það segir sig sjálft að í
stærri jarðskjálfta er líklegt að af-
leiðingarnar verði enn verri. Við
megum því ekki sofna á verðinum
og þurfum alltaf að vera vakandi
fyrir þessu og gera þær varúðar-
ráðstafanir sem mögulegar era,“
sagði Sólveig.
Fleiri skjálftar hugsanlegir
á næstu dögum eða vikum
Almannavamaráð kom saman kl.
14 á sunnudag til að fara yfir upp-
lýsingar og gögn frá almannavama-
nefndum, lögreglu og vísindamönn-
um og fleiri aðilum um jarð-
skjálftann og það tjón sem
skjálftinn olli.
Almannavarnaráð sendi út tiÞ^
kynningu til almennings í kjölfar
fundarins þar sem vakin er sérstök
athygli á að það væri mat vísinda-
manna að hugsanlegt væri að
skjálftar, minni eða allt að því jafn-
stórir og skjálftinn á laugardag,
gætu orðið á næstu dögum eða vik-
um vestar á Suðurlandi þ.e. á svæði
allt vestur að Bláfjöllum og Kleifar-
vatni.
„Þótt um þetta sé ekki unnt að
spá með neinni vissu er almenning-
ur á öllu þessu svæði hvattur til a^
hafa varann á. Ef tjón yrði af slík-
um jarðhræringum yrði það einkum
vegna hrans eða falls lausra muna.
Fólk er hvatt til að huga að lausum
munum sem fallið gætu og valdið
tjóni ef skjálfti brestur á. í jarð-
skjálftalandi eins og við búum í
ættu landsmenn ávallt að hafa þetta
í huga.
Núna er fólk á Suðvesturlandi,
allt vestur um Stór-Reykjavíkur-
svæðið, einnig hvatt til að hafa var-
ann á. I þessu sambandi eru for-
stöðumenn fyrirtækja og stofnana
sérstaklega áminntir um að huga að
húsakynnum, tækjabúnaði og
vinnuaðstöðu starfsmanna,“ sagði í
tilkynningu almannavarnaráðs.
Sjö milljarðar eru nú í sjóði Viðlagatryggingar Islands
Tjón á húsum og bruna-
tryggt innbú verdur bætt
JÓN Ingi Einarsson, stjórnarfor-
maður Viðlagatryggingar íslands,
segir að hún muni ráða vel við það
tjón sem orðið hefur af völdum
jarðskjálftans á Suðurlandi, enda
séu í sjóði um sjö milljarðar króna.
Sjálfsábyrgð þeirra sem orðið
hafa fyrir tjóni er 5%, en að lág-
marki 51.600 krónur. Viðlaga-
trygging bætir aðeins beint eigna-
tjón.
Viðlagatrygging er lögbundin
náttúruhamfaratrygging sem bæt-
ir m.a. allt beint tjón sem verður á
tryggðum eignum af völdum jarð-
skjálfta. Viðlagatrygging fylgir
brunatryggingu húseigna, sem er
lögbundin skyldutrygging eins og
viðlagatrygging. Viðlagatrygging
nær einnig til lausafjár (s.s. innan-
stokksmuna) ef það er tryggt gegn
brana hvort heldur sem er með
sérstakri lausafjártryggingu eða
samsettri lausafjártryggingu, sem
inniheldur bætur af völdum elds-
voða og flokkast undir eignatrygg-
ingar.
Síminn hringir
án afláts
Síminn hefur hringt án afláts frá
því í morgun hjá Ásgeiri Ásgeirs-
syni, staðgengli framkvæmdastjóra
Viðlagatryggingar. Tryggingafé-
lögin, sýslumenn og Almannavarn-
ir taka þó einnig við tilkynningum
um tjón, en mat og greiðsla bóta
vegna jarðskjálftans er að öllu
leyti í höndum Viðlagatryggingar.
Jón Ingi segir að flestar tjónatil-
kynningar hafi borist frá svæðinu í
grennd við upptök skjálftans, en þó
hafi fólk jafnvel hringt frá höfuð-
borgarsvæðinu. „Aðalmatsmaður
okkar og einn verkfræðingur að
auki fóru austur í morgun og þeir
eru að líta á tjónið. Sjálft matið fer
þó fram síðar,“ segir Jón Ingi.
Vátryggingafélögin höfðu strax í
gærmorgun samband við Viðlaga-
tryggingu íslands þar sem ákveðið
var hvernig standa ætti að mót-
töku tilkynninga um tjón vegna
jarðskjálftans og var sú vinnuregla
ákveðin að vátryggingafélögin
tækju á móti tilkynningum um tjón
frá viðskiptavinum sínum og þau
gæfu Viðlagatryggingu upp vá-
tryggingarverðmæti viðkomandi
eigna sem eru tryggðar. Viðlaga-
trygging mun hins vegar annast
mat á skemmdum og uppgjör a
tjóni, skv. upplýsingum Eggerts Á.
Sveraissonar, framkvæmdastjóra
einstaklingstrygginga hjá Vá-
tryggingafélagi íslands. Vátrygg-
ingafélögunum fóru strax í gær-
morgun að berast tilkynningar um
tjón sem varð í jarðskjálftunum á
laugardaginn.
Engar tölur hafa enn verið tekn-
ar saman um fjölda tjónatilkynn-
inga eða um umfang tjónsins. Jón
Ingi segir þó að ljóst sé að gler-
verksmiðja Samverks á Hellu hafi
orðið fyrir mestum skaða, en íbúð-
areigendur og gjafavöruverslun á
sama stað hafi einnig orðið illa úti.
Hann vill ekki áætla heildartjónið,
en segir að oft virðist það í fyrstu
vera meira heldur en síðar kemur í
ljós.
Tjón vegna rekstrarstöðvunar
fyrirtækja ekki bætt
Viðlagatrygging íslands var
stofnuð fyrir 25 árum, og tók þá
við hlutverki Viðlagasjóðs. Ólíkt
sjóðnum bætir Viðlagatrygging að-
eins beint eignatjón. „Obeinan
kostnað, til dæmis þann sem hlýst
af því að þurfa að útvega annað
húsnæði meðan verið er að lagfæra
eða endurbyggja hús, bætir Við-
lagatrygging ekki,“ segir Jón Ingi.
Fyrir liggur að svonefnt óbeint
tjón, svo sem rekstrarstöðvun sem
fyrirtæki verða fyrir vegna nátt-
úrahamfaranna, er hvorki bætt af
Viðlagatryggingu né vátryggingar-
félögum, samkvæmt upplýsingum
sem fengust hjá tryggingarlög-
fræðingi í gær.
Tekjulind Viðlagatryggingar er
ákveðið álag sem lagt er á bruna-
tryggingar. Jón Ingi segir að
lengst af hafi lítið þurft að greiða
úr sjóðnum, en erfiðustu ár hans
vora 1995 og 1996, í kjölfar snjó-
flóðanna á Vestfjörðum og flóðsins
á Skeiðarársandi. Mest var greitt
út árið 1995, eða um 850 milljónir
króna, og um 400 milljónir árið
1996.
„Það er komin talsvert mikil
reynsla, bæði eftir snjóflóðin og
fyrri jarðskjálfta, á að meta tjón af
þessu tagi,“ segir Jón Ingi.
„Fyrstu dagana eftir hamfarirnar
er lítill friður til að sinna matinu,
en eftir að við komumst af stað
mun ekki taka langan tíma að ljúka
flestum málunum og greiða út bæt-
urnar.“
Kemur lítið inn á borð
vátryggingaféiaganna
„Þetta kemur lítið inn á borð hjá
vátryggingafélögunum að öðru
leyti en því að við reynum að veita
viðskiptavinum eins góða þjónustu
og við mögulega getum og tökum
við tilkynningum um tjón,“ sagði
Eggert Á. Sverrisson.
,jl.llar húseignir eru tryggðar
lögbundinni branatryggingu. Ið>"<
gjald til viðlagatryggingar er hluti
af iðgjaldi lögbundinnar bruna-
tryggingar. Þar af leiðandi ættu
allar húseignir að vera tryggðar.
Ef innanstokksmunir era tryggðir
með heimilistryggingu, sem felur í
sér brunatryggingu þá falla þeir
líka undir ákvæði viðlagatrygging-
ar.
Tjón sem verður vegna náttúru-
hamfara á borð við jarðskjálfta er
því ekki bætt með frjálsum trygg-
ingum heldur þeim tryggingum
sem tengjast viðlagatryggingu,“
sagði hann.
Vátryggingarupphæð viðlaga-
tryggingar er sú sama og viðkom-
andi branatryggingar en trygging-
arskilmálar era aðrir. Iðgjald af
viðlagatryggingu er 0,25 %c af
vátryggingarupphæð.
I--