Morgunblaðið - 29.07.2000, Blaðsíða 26

26 LAUGARDAGUR 29. J ULI 2000
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 29. JÚLÍ 2000 27
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Arvakur hf., Reykjavík.
Framkvœmdastjóri: Hallgrímur B. Geirsson.
Ritstjórar: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
SNORRASTOFA AFHENT
Á REYKHOLTSHÁTÍÐ
SÖGULEG athöfn fer fram síð-
degis í dag í Reykholti, en þá
verður Snorrastofa formlega
afhent til notkunar. Þar með er stórt
skref stigið til að gera Reykholt að
því menningarsetri, sem hugur
margra stefnir að, með áherzlu á
varðveizlu menningararfsins og þá
sérstaklega verk Snorra Sturlusonar.
Reykholt er sú jörð, ásamt Skál-
holti og Hólum, sem í hugum íslend-
inga er einna tengdust sögu lands og
þjóðar. Frændur vorir Norðmenn líta
einnig á Reykholt sem helga jörð
vegna Snorra og varðveizlu á sögu
þeirra í ritum hans. Þeir hafa líka
sýnt Reykholti mikla ræktarsemi og
lagt mikið af mörkum við uppbygg-
ingu þar. Það er því við hæfí, að við
afhendingu Snorrastofu verður fjöldi
Norðmanna viðstaddur og í farar-
broddi verða konungshjónin Har-
aldur V og Sonja drottning. Ætt kon-
ungs hefur lengi tengzt uppbyggingu
Reykholts, því það var Olafur
krónprins, síðar Olafur V, sem af-
henti Islendingum árið 1947 styttu
Gustavs Vigelands af Snorra Sturlu-
syni, sem enn prýðir staðinn og dreg-
ur marga þangað. Þetta mun vera
annað af tveimur verkum Vigelands,
sem eru utan Noregs, en margir land-
ar hans telja hann mesta myndhöggv-
ara sinn fyrr og síðar. Ólafur konung-
ur var einnig viðstaddur í Reykholti,
þegar hornsteinninn var lagður að
nýju kirkjunni og Snorrastofu árið
1988 og afhenti þá þjóðargjöf Norð-
manna til Snorrastofu, eina milljón
norskra króna.
Snorrastofa geymir mikið og merkt
bókasafn Reykholtsstaðar, sem rekja
má til þess, að Einar Hilsen, maður af
norskum ættum, sem var fulltrúi
Norður-Dakotaríkis á Aiþingishátíð-
inni 1930, gaf til Reykholts safn af út-
gáfum á verkum Snorra. Mörg merk
einkasöfn íslenzkra manna hafa og
verið gefin til Reykholts eða keypt,
m.a. safn Tryggva Þórhallssonar, for-
sætisráðherra, skömmu fyrir 1940.
Við vígslu nýju kirkjunnar 1995 var
undirrituð formleg stofnskrá sjálfs-
eignarstofnunarinnar Snorrastofu og
samstarfssamningur ríkis og aðila í
héraðinu. Að frumkvæði Björns
Bjarnasonar, menntamálaráðherra,
var síðar ákveðið, að í Snorrastofu
verði starfandi rannsóknarstofnun í
íslenzkum og evrópskum miðalda-
fræðum.
I Reykholti fer nú fram fornleifa-
uppgröftur og hafa ýmsar merkar
minjar fundizt og munu bætast við
þær minjar, sem fyrir voru á staðn-
um, svo sem Snorralaug. Skólahald
hefur verið lagt niður í Reykholti, en
mikil uppbygging hefur verið á staðn-
um tengd kirkju, fræðasetri og ferða-
þjónustu.
Mikil menningarhátíð er í Reyk-
holti þessa helgi, frá föstudegi til
sunnudags. Tónleikar eru haldnir
alla dagana með þátttöku íslenzkra
og erlendra tónlistarmanna. Athöfn
vegna afhendingar á húsnæði
Snorrastofu fer fram í kirkjunni, sem
er samtengd henni, og þar verður
m.a. frumflutt verk eftir Þorkel Sig-
urbjörnsson við texta eftir Snorra
Sturluson. Síðdegis verður flutt léik-
gerð „Kristskonunganna" eftir
Johannes Heggland, sem fjallar um
kristnitökuna í Noregi og flytjendur
eru á annað hundrað íbúar frá eynni
Mostri. Meðal norsku gestanna í
Reykholti eru margir sveitarstjórn-
armenn, sem hafa lagt lið uppbygg-
ingu Reykholts.
Það er við hæfi og fagnaðarefni, að
íslendingar og Norðmenn hafa tekið
höndum saman um að búa Reykholti
þá umgjörð, sem hæfir minningu
Snorra Sturlusonar, sagnaritarans,
sem skráði sögu þeirra og annarra
norrænna manna. Reykholt verður
tákn um sameiginlega menningar-
arfleifð frændþjóðanna og ekki sízt
um þá ræktarsemi, sem Norðmenn
hafa sýnt henni. Þeir eru því miklir
aufúsugestir í Reykholti á þessum
merku tímamótum í sögu staðarins.
ATVINNULEYSIOG LAUNASKRIÐ
Fram eftir þessum áratug var
verulegt atvinnuleysi á Islandi
eins og reyndar víða í Evrópu. Á meg-
inlandinu er enn verulegt atvinnu-
leysi, þótt það fari minnkandi. Á ís-
landi er atvinnuleysi svo gersamlega
horfíð að einn helzti vandi vinnu-
markaðarins er að finna fólk til starfa
og jafnframt samkeppni á milli fyrir-
tækja um starfsfólk, sem hefur valdið
verulegu launaskriði.
Eftirspurn eftir vinnuafli er komin
á það stig, að það eru ekki lengur ein-
vörðungu fiskvinnslufyrirtæki, sem
leita eftir því að flytja inn vinnuafl.
Nú eru það líka fyrirtæki í verktöku
og byggingariðnaði og mörg fyrir-
tæki, sem starfa á mjög sérhæfðu
sviði.
Vel menntað og hæft starfsfólk,
ekki sízt í fjármálageiranum og í
tölvuiðnaði getur nánast skammtað
sér laun, svo mikil er samkeppni milli
fyrirtækja um starfsmenn á þessu
sviði. Þess eru dæmi að fólk fái
greidda eingreiðslu fyrir það eitt að
koma til starfa í fyrirtæki.
Þetta er mikil breyting frá því, sem
áður var en jafnframt er ljóst, að það
er óskemmtilegt fyrir fyrirtæki að
standa frammi fyrir því, að um leið og
starfsmenn hafa hlotið nægilega
þjálfun til þess að blómstra á sínu
sviði eru þeir horfnir til annarra
starfa í þágu annarra fyrirtækja.
Þessi samkeppni um vinnuafl er
verulegt vandamál, sem veldur marg-
víslegri truflun í rekstri fyrirtækj-
anna. En þetta er vandi velmegunar
og velgengni en ekki vandi samdrátt-
ar og kreppu eins og atvinnuleysið
var.
Þeir sem koma hingað til starfa frá
öðrum löndum flytja með sér marg-
víslega þekkingu, sem kemur okkur
að góðum notum, auk þess sem þeir
skapa eftirsóknarverða fjölbreytni í
þjóðlífinu.
Þrátt fyrir þessar jákvæðu hliðar
velgengni okkar megum við gæta
þess að spenna bogann ekki of hátt.
Þá getur illa farið.
Islendingi vel fagnað við
komuna til L’Anse aux Meadows
L’Anse aux Meadows. Morpunblaðið.
VÍKINGASKIPINU ís-
lendingi var vel fagnað
þegar það kom til L’An-
se aux Meadows á Ný-
fundnalandi í gær en um fimmtán
þúsund manns tóku þátt í sérstakri
hátíðardagskrá sem efnt var til af
þessu tilefni. Islendingur lagði úr
höfn í Reykjavík 24. júní síðastlið-
inn en ferð hans var farin til að
minnast þess að eitt þúsund ár eru
nú liðin síðan norrænir menn sett-
ust að í vesturheimi en það voru
þau Helge og Anne Stine Ingstad
sem fundu minjar um búsetu nor-
rænna manna í L’Anse aux Mea-
dows árið 1961.
Hátíðarhöld vegna komu skips-
ins fóru fram á stað sem kallast
Norstead og hefur verið byggður
sérstaklega fyrir ferðamenn í
tengslum við rústimar í L’Anse aux
Meadows. Við Norstead, sem er um
tvo kílómetra frá L’Anse aux Mea-
dows, hefur verið komið fyrir vík-
ingahúsum, skálum og kirkju og
nýtti mikill fjöldi ferðamanna tæki-
færið í gær og skoðaði þessa byggð
en við skipulag hennar var reynt að
líkja sem mest eftir byggð nor-
rænna manna við L’Anse aux Mea-
dows, eins og menn telja að hún
hafi litið út.
Efnt var til glæsilegrar sýningar
í tilefni hátíðarhaldanna í gær og
hafði fjöldi fólks klætt sig eins og
víkingar. Áttust sumir við með
sverðum og spjótum, líkt og gert
var til forna. Ferðamenn létu sér
vel líka þessi skemmtanahöld,
keyptu ýmsan varning tengdan vík-
ingum og börn létu taka myndir af
sér með fullklæddum víkingum,
handléku vopn þeirra og veifuðu
fánum Islands og Noregs, svo eitt-
hvað sé nefnt.
Hápunktur dagskrárinnar var
hins vegar koma Islendings og tólf
annarra víkingaskipa, sem fylgdu
Islendingi eftir síðasta spölinn. Var
þar um að ræða bandarísk, hol-
lensk, sænsk og dönsk víkingaskip
sem ekki höfðu lagt í ferðina yfir
hafið heldur voru flutt eftir öðrum
leiðum eða smíðuð á staðnum.
Gunnar Marel faðmaður
við komuna í land
Margir höfðu mætt snemma á
staðinn til að hafa sem best útsýni
þegar íslendingur kæmi inn fjörð-
inn. Komu menn sér fyrir við
ströndina, á klöppum neðan við
Norstead, og settu sumir sjónauka
á loft til að fylgjast með því þegar
víkingaskipin nálguðust.
Þegar Islendingur var lagstur
við stjóra úti fyrir höfninni yfirgaf
áhöfnin skipið og fór um borð í
hraðbát, nema hvað róið var með
Gunnar Marel Eggertsson, skip-
stjóra íslendings, í land í hefð-
bundnum árabáti heimamanna á
Nýfundnalandi.
Var áhöfninni fagnað vel og inni-
lega þegar hún gekk í land. Hópur
frumbyggja tók á móti henni með
sérstökum trommudansi og síðan
stigu fram þrír indíánahöfðingjar,
þ.e. fulltrúar frumbyggja, en þeir
vöktu athygli á því að þó að verið
væri að halda upp á þúsund ára
afmæli víkingabyggðar í Kanada þá
hefðu indjánar byggt landið sex
þúsund árum áður.
Bað höfðinginn, Misel Joe, sem
hafði orð fyrir frumbyggjunum, um
tveggja mínútna þögn til að minn-
ast frumbyggja sem féllu í valinn
beinlínis vegna komu Evrópubúa
vestur um haf. Hann bauð síðan
áhöfn íslendings velkomna og
sagði að í þetta sinn kæmu menn
með friði.
Vildi hann innsigla þann frið með
faðmlagi og faðmaði því næst
Gunnar Marel. Var áhöfn Islend-
ings síðan hyllt og í kjölfarið voru
flutt nokkur hátíðarávörp. M.a.
tóku þeir Brian Tobin, forsætisráð-
herra Nýfundnalands, Herb Gray,
varaforsætisráðherra Kanada, og
Halldór Ásgrímsson utanríkisráð-
Morgunblaðið/Einar Falur
Islendingur kom til L’Anse aux Meadows í gær ásamt þrettán öðrum eftirlíkingum víkingaskipa sem fylgdu honum til hafnar.
Halldór Ásgrfmsson, utanríkisráðherra, tekur vel á móti Ellen Yngva-
dóttur, en hún var eina konan um borð í íslendingi.
Ólíkir menningarheimar mætast á Nýfundnalandi. Fulltrúi frum-
byggja tekur í höndina á Gunnari Marel og biður hann velkominn.
Gamli heimurinn og sá nýi mætast í söng á Nýfundnalandi, en kórar frá ísiandi, Noregi og Nýfundnalandi
sungu í tilefni dagsins, ásamt kór frumbyggja Nýfundnalands.
herra til máls. Sagði Tobin að sú
staðreynd að í níu manna áhöfn ís-
lendings skyldi vera ein kona sýndi
og sannaði að á Islandi, rétt eins og
Nýfundnalandi, væri ein kona jafn-
oki átta karla.
Halldór Ásgrímsson utanríkis-
ráðherra vottaði áhöfn Islendings
virðingu sína og sagði að ferðalag
Leifs Eiríkssonar og fylgdarmanna
hans vestur um haf fyrir eitt þús-
und árum hefði verið til marks um
dirfsku og hugrekki mannskepn-
unnar. Skýrði hann jafnframt frá
því að íslendingar hygðust gefa
fimm þúsund eintök af Islendinga-
sögum til kanadískra skólastofn-
ana.
Gunnar Marel flutti síðan sjálfur
ávarp af þessu tilefni. Þakkaði hann
fyrst móttökurnar fyrir hönd
áhafnar íslendings. Síðan sagði
Gunnar Marel: „Þegar við loks fór-
um yfir Labrador-haf og tókum
stefnu í suðvestur í átt að Ný-
fundnalandi fylltumst við eftir-
væntingu. Er við sáum land rísa úti
við sjóndeildarhringinn gátum við
ekki annað en hugsað til þess
hvernig víkingunum hlýtur að hafa
verið innanbijósts þegar þeir sáu
þetta sama land rísa úr sæ fyrir
þúsund árum, og hversu fegnir þeir
hljóta að hafa verið við það að koma
loksins auga á land eftir langt
ferðalag, ferðalag sem í sumum til-
fellum kostaði mörg mannslíf, enda
komust mörg skip aldrei alla leið.
Við í áhöfninni á íslendingi erum
stolt yfir því að vera komin á skipi
okkar hingað til L’Anse aux Mea-
dows í dag.“
Skólakór Kársnesskóla tók
þátt í hátíðardagskránni
En hátíðardagskráin einkenndist
ekki aðeins af ræðuhöldum. Mikið
var um tónlistaratriði og ýmsir
leikþættir voru fluttir. Meðal ann-
ars tók fimmtíu og þriggja manna
skólakór Kársnessskóla í Kópavogi
þátt í dagskránni en kórinn er í tón-
leikaferð um Nýfundnaland um
þessar mundir. Ásamt kanadískum
og norskum kór tók skólakórinn
síðan þátt í frumflutningi nýs og af-
ar mikilfenglegs tónverks. Birtist
söngfólkið allt í einu fyrir aftan að-
alsviðið í Norstead og tók að flytja
verk sitt en auk kóranna, sem áður
eru nefndir, tók hópur inúíta þátt í
flutningi þess og sungu þeir og
börðu bumbur.
Óhætt er að segja að veðurguð-
irnir hafi brosað breitt framan í há-
tíðargesti í L’Anse aux Meadows í
gær en veður var bjart og fallegt og
rúmlega tuttugu stiga hiti var allan
daginn. Stemmning var mjög hátíð-
leg og lýstu menn ánægju sinni
með hvernig til hefði tekist.
Dagbókarblöð
Það erþví miðursvo margt hér keima
sem erfáránlegra en svo að Dario Fo
gœti dottið það í hug;jafnvel honum!
PABLO Picasso.
6. maí,
laugardagur
Kvöldið
Lorca varð píslarvottur og sem
sh'kur mun hann lifa; ekki sízt.
Hann var einnig brautryðjandi í
skáldskap, bæði Ijóðlist ogleik-
ritagerð. Hann var fínt skáld, að
sjálfsögðu, en mér þykja Ijóð hans
ekki öll jafn góð; í sumum
newyork-ljóðanna er mælskan
ekki borin upp af nógu þéttu
myndmáli og skírskotanir of súr-
realískar fyrir minn smekk; að
vísu eftirminnileg flugeldasýning
sundraðra mynda, sumar hafa
ratað inní íslenzka ljóðlist; t.a.m.
rándýrsþófar. En fínustu kvæðin
eru sérstæð, ljóðræn reynsla, svo
persónuleg að ekki verður betur
gert. í þessum ljóðum er skáldið
einn á ferð, einn með arfleifð sinni
og því sem enginn á nema hann;
einn með þeirri óskýranlegu til-
fmningu sem gerir skáld að
skáldi, en ekki fagmanni ein-
göngu. Lorca er beztur þegai’
hann er á heimaslóðum og eys af
þeirri auðlegð sem Dali gagnrýndi
einna helzt, þegar sígaunakvæðin
birtust á prenti.
En allt er þetta fallegmúsík á
frummálinu. Og ekki nauðsynlegt
að skiija hana nema með tilfinn-
ingunni; rétt eins og gamlan
dróttkvæðan skáldskap, kenning-
ar hans, heiti og marggleymt
myndmál. Ljóðgátur Lorca
standa myndgátum Dalis auðvitað
nær en fomri íslenzkri skreytilist.
7. maí,
sunnudagur
SevíIIa
Þegar við komum hingað aftur
eftir þriggja tíma bílferð frá
Granada gerði úrhellisrigningu
með þrumum og eldingum, nátt-
úrlega. Það getur rignt víðar en í
Reykjavík og miðað við spænska
rigningu er íslenzka regnið eins-
konar vasabókarútgáfa af sólar-
landarigningu, ef svo ber undir. í
svona úrfelli er engu líkara en
opnað sé fyrir allar flóðgáttir á
himnum og samkvæmt islam situr
Allah þama uppi í sjöunda himni
og skrúfar frá, það höfum við
a.m.k. lært hér í Al-Andalus, en
það er hið máríska nafn hins
múslimska heimsveldis á Spáni.
Arfleifð þessa ríkis er ótrúlega
frjó og áhrifamikil. Það gátum við
m.a. séð á tveimur sýningum sem
við rákumst á hér í miðborg Sev-
illa í dag, en nú hefur glaðnað yfír
veðrinu svo við ráfuðum um rétt
eins og túristar gera. Önnur sýn-
ingin var í Casa de la Memoria de
Al-Andalus og þar em sýndir
keramikvasar frá dögum már-
anna, sumir mannhæða háir, aðrir
minni. En það er einhver paradís-
arþrá í þeim öllum, svo fallega
skreyttir sem þeir eru - en á þess-
ari sýningu voru einnig aldagömul
málverk af Alhambra-fólki, eink-
um konum. Minna á sumar
mannamyndir Errós eins og þær
eru málaðar af nákvæmni og
stakri tillitssemi við fyrirmynd-
imar, þ. á m. málverk af fallegri
konu sem les í bók, mér skilst hún
hafi verið skáld þar um slóðir á
sínum tíma. Orðið skáld í fom-
grísku meridr sá sem skapar,
sköpuður. Þá var ljóðlist í heiðri
höfð í þessu fyrirheitna ríki land-
vinningamanna og soldána. En
þeir héldu upp á fleira en falleg
DISKUR eftir Picasso.
VASI eftir Picasso.
kvæði og kóraninn, einkum töluna
fjóra sem er undirstaða alls
mynsturs í dýrlegri skrautlist
þeirra. Það er mikið til af fallegum
kvæðum á arabísku; mikið af
fallegum kvæðum sem eiga rætur
í paradísarþrá múslima, en þessi
ljóðlist er einatt á næstu grösum
við ástina sem Omar Kajam hefur
öðrum fremur lofsungið í ferhend-
um sínum.
En það eru fleiri en Erró sem
hafa sótt í spánska arfleifð már-
anna, það var augljóst þegar við
fóram á hina sýninguna í Caja
San Femandó, einnig í miðborg
Selvilla. Þar vora sýnd keramik-
verk eftfr Picasso, sum einnig með
rætur í afrískri listhefð. Þar vora
margir eftirminnilegir vasar og þá
ekki síðui’ plattar eða diskar,
margir svo persónulegir að maður
hefði þekkt þá úr mflu fjarlægð.
Nautabanaserían á vart sinn líka
og ýmis verk önnur, t.a.m. Tón-
listartúlkunin frá 1957 og þá ekki
síður Ballettdansarinn.
Það skyldi þó ekki vera að
Picassos verði einna helzt minnzt
fyrir þennan þátt listar sinnar.
Fóram í messu í dómkirkjunni,
einnig til áltaris. Minnti mig á
þegar við gengum til altaris í Vati-
kaninu fyrr á áram, kannski mað-
ur hafi mjakazt eitthvað að Gullna
hliðinu fyrir bragðið! Það fer lík-
lega eftir því hvort lyklapétur er
kaþólskur eða lútherskur. Ég
heíd hann hafi verið hvoragt. En
samkvæmt Gullna hliði Davíðs
Stefánssonar var hann helzt
ósköp breyskur eins og við hin. Ef
það er svo, má segja að hann sé
réttur maður á réttum stað eins
og hrúðurkarlar synda og freist-
inga hlaðast á mann i tímans rás!
En hvað um það, móðurkirkjan
í Sevilla tók heldur hlýlegar á
móti okkur nú en áður, þegar við
komum hingað til Sevilla frá
Portúgal, en þá vorum við á veg-
um gömlu Utsýnar í frábærri ferð
sem endaði með hákarlaveiðum
suðaustur af Carvoeiró, ásamt
Einari Emi og Ástu Ragnheiði
sem hafnaði að lokum íj)ví eina
sólarlandi sem margir Islending-
ar sækjast einna helzt eftir; sólar-
landinu við Austurvöll!
En efnið í skáldsögunni Sól á
heimsenda á rætur í þessu ævin-
týri, svo og ein eða tvær smásög-
ur, ef ég man rétt.
Þá fengum við ekki að koma
inm' dómkirkjuna í Sevilla á stutt-
buxum svo við urðum að leigja
okkur síðbuxur en höfðum nú vað-
ið fyrir neðan okkur og vorum í
gallabuxum. Það er vissara að
vera vel buxaður, þegar kóssinn
verður að lokum tekinn á hið eina
sanna gullna hlið!
Kvöldið
Sáum í sjónvarpinu þegar Putin
tók við forsetaembætti í Rúss-
landi. Það hlýtur að vera einn
sögulegasti atburður þessarar
aldar, a.m.k. í augum okkar sem
höfum sóað ævinni í kalda stríðið
og allt hnoðið í kringum það.
Hvað sem segja má um Jeltsín
hefur hann fryggt lýðræði í Rúss-
landi og nú hefur arftaki hans og
lærisveinn tekið við, samkvæmt
heilræðinu sem hann fékk í vega-
nesti, Hugsaðu vel um Rússland!
Lýðræðislegt Rússland er í deigl-
unni og ef vel tekst til hlýtur það
að standa okkur nærri hvað upp-
runa, söguleg tengsl og trúar-
brögð snertir. Það væri því tíma-
skekkja að vera í einhveijum
bandalögum gegn Rússlandi.
Slíkt heyrir fortíðinni til.
Hef verið að hugsa um Lorca.
Skáld um allar trissur hafa verið
að leika Lorca, en það fer þeim
illa. Allir þessir smálorcar verða
einhvers konar tímaskekkja.
Lorca sjálfur er einstakur. En ís-
lenzkur lorca væri eins og nauta-
bani í kántrýbæ eða leikriti eftir
Dario Fo. En það er því miður svo
margt hér heima sem er fárán-
legra en svo að Dario Fo gæti
dottið það í hug; jafnvel honum!
Stundum er t.a.m. engu líkara en
við höldum að Island hafi orðið
konungsrfld 1944, en ekki lýð-
veldi; hégóminn, stellingamar. Og
snobbið!
Og nú er ferðinni aftur heitið til
Madrid.
M.