Alþýðublaðið - 16.10.1934, Blaðsíða 3
ÞRIÐJUDAGINN 16. okt. 1934.
ALÞYÐUBLAÐIÐ
3
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
dagblað OG VIKUBLAÐ
ÚTGFANDI:
ALÞÝÐUFLOKK JRINN
RITSTJÖRI:
F. R. VALDEivIAR SSON
Ritstjórn og afgreiðsla:
Hverfisgötu 8 —10.
Símar:
1000: Afgreiðsla, auglýsingar.
lt'OI: Ritstjórn (Innlendar fréttir)
1902: Ritstjóri.
1903; Vilhj. S. Vilhjálmss. (heima).
4905: Prentsmiðjan
Ritstjórinn e til viðtals kl. 6 —7.
Mnrgreiðsla sildar-
tollsins,
sem hlutaruppbót til sjó-
manna.
Sjávarútvegsnefnd neðri dieildar
ber fram frv. urn þetta efni, verð-
ur pað til umræðu í pinginu í
dag.
Samkvæmt því, eru útgerðar-
menn skildir til að láta í (ié
skýrstur um magn þeirrar síldar
er þeir hafa látið satta, svo og
skrá yfir þá menn er á skipunum
hafa unnið. Þriggja manna nefnd
úthlutar toliinum. Sjómannafélag
Reykjavikur tilnefnir einn, Sjó-
mannafélag Hafnarfjarðar aninan
og atvinnumálaráðherra þann
þríðja. Þyngdartoilur er nú af
sfídinni er nemur 1 kr. af tuninu.
Til úthlutunar kemur því toliurinn
að frádregnu 1 Va % af verðmæti
síldarinnar, sem verður útflutnj-
ingstollíurinn framvegis.
Uppbót þessi er fengiin
fyrir atbeina Alþýðuftokksins í
(umar í samningum við Framsókn
arflokkinn. Drög til þ'essa Jágu
þau, að útgerðarmenn, skipstjórar
og hásetar norðanlamls og vest-
an fóru fram á landssamtök um
að hækka verð á nýrri síld til
söltunar. Ákveðið var að binda
verðið við 7 kr. tn. fyrir gróf-
saltaðasííd og híutfallslega hærra
fyrir sérverkaða síld. Þegar leið
að síldveiðatíma neyndust út-
gerðarmenn vanmegnugir þess, að
standa með þessum samtökum og
skipstjórar norðanlands fygldu á
eftir. Síldarkaupsmennirnir v-oru
einvaldir sem fyr, og vildu enga
samninga gera við útgerðarmenn
en 5 kr. verð á tunnu. Það var
því sýnilegt, að annað tveggja
varð að ské, að hætta að miklu
leyti við síldarútgerð fjölda skipa
eða að veiðia fyrir 5 kr. verðið.
Sjómannafélögin hér suninaniands
tóku því þann kdstinn, að leyfa
mönnium að lögskrást fyrir 5 kr.
verðið og fóru fram á að síldan-
tollurinn yrði greiddur sem upp-
bót 'Og á þann hátt yrði sjómönní-
um try.gt 7 kr. lágmarksverðið.
Þetta hefir nú fengist eins og!
áðúr segir. Eftiir þessari tillögu
fóru svo flestir útgerðarmenn í
öðrum landsfjórðungum.
Úthlutun tollsins getur sennj-
íega ekki farið fram fyr en um
eða eftir áramót, því tollurinn
mun ekki verða kóminn inin fyr.
Enda nauðsynlegt að nákvæmur
samanburður fáist milli útflutts
síldannagns og þess magins s-em
saltað hefir verið.
Borgarastyrjðldín í Vínarborg
Kjör bifreiðastjóra.
Viðtal við Jón Niknlásson lækni.
Jón Nikulásson læknir er ný-
kominn heim eftir að hafa
dvalið i Vinarborg siðan í ágúst
1932, þar sem hann stundaði
læknisfræði, sérstaklega kven-
sjúkdóma, en var þó einnig á
handlækningadeildum og lyfja-
deildum í stærstu sjúkrahúsum
borgarinnar. Alþýðublaðið hefir
hitt lækninn að máli og skýr-
ir hann i eftirfarandi viðtali
frá atburðunum í Vinarborg í
febrúar í vetur, eins og þeir
komu honum fyrir sjónir.
„Það er ótrúlegt," segir læknir-
inn, „en þó er það siatt, að við,
sem dvöldum í Vínarborg hina
örla,garjku og hlóðugu .daga í fe-
brúar í vetur, vissum jafnvel
minna um það, siern gerðist og
var að gerast, en margir erliend-
ir menn. Blöðin, sem komu út,
voru einhliða og útvarpið var ein-
hliða.
Ég t. d. fann, að eitthvað var í
loftinu fyrsta daginn. Það var
eins og alt væri hlaðið einhverlri
magnan. Fólk var „nervöst", það
hljóp á götunum, það leit flótta-
Sega í kri-ngum sig. Ég ætlaði í
leikhús um kvöldið, og ég varð
töluvert hissa, er mér var til'kynt
stutt og laggott: „Það verður ekki
liedikið' í kvöld.“ Mér var ekkert
annað sagt. En skýiingiin. kom.
Uppneisn var hafin. En hvemig
hún var eða hverjir börðust vissi
ég ekki fyr en síiðar. Um nóttinia
var nóg að gera. Inn í Isrjúkrahús-
in var alt af verið að bera særð!a(
menn; flestir, jafnvel allir, voru
þejr lögreglumenn og hermenn.
Enginn vissi um hina. Þeir börð-
ust eimir, útskúfaðir, hjúkmðu
sjálfir sínum særðu, komu sjálfir
líkum félaga sinna undan.
Næsta dag stóð hið slkarp-
asta yfir. Ég frétti þá um hina
miklu baráttu, sem háð hafði ver-
ið og væri háð um hin miiklu
Karl-Marx-hús.
Ég fór að Karl-Marx-Hof þenn-
an dag, seinni partinn. Þá var
nokkurt hlé á bardaganum. Her-
mennirnir höfðu nýlega yfirumnið
eina álmu hiins tröllaukna húss,
'O’g íbúamir — verkamennirnir —
höfðu flúiðl í næstu álmu. Ef þar
sást hreyfing fyrjr innan glugga,
Sjómenn hafa þegar þakkað
stjórn Alþýðufl'okksins: fyrir að-
gerðir sínar í þessu máli, því
eins og sakir stóðu, var þetta
eima leiðin til þess að bæta sjó-
möinnum upp hið lága síidarverð,
sem þeir urðu að iáta, sökum
raingláts skipulags um sölu sfld-
arinnar.
Hl-utverk þingsins i þessum
málum framvegis er það, að
tryggja hverjum fiskimanni raun-
veruliegt verð síldarinnar. '
Fyrir atbeina Alþýðufliokksins
hefir því unnist þetta:
1. SíldartoHur þessa árs að
mestu leyti greiddur til sjómanna.
2. Hiinn ranglát'i þyngdartollur
afnuminn.
3. Nýtt skipulag á sölu síldar-
fnnar er tryggir sjómöinnium veru-
l^gt verð sildarinhar í framtíðinni.
Þetta var íhaldsfi'okknum á
undanfarandi þingum um megn
að leysa. X.
JÓN NIKULÁSSON
var tafarlaust hleypt af skotd
þangað. Verkamenn börðust af
þökuuum og úr turnum bygging-
arinnar. Stór stykki höfðu verið
skotin úr húsinu. Hvert andlit
var eins og stirðnaö. Allir voru
eilns og undir fargi.
Á götuinni var ekki hægt að
þverfóta fyrjr gaddavíTsgirðing-
um og hermönnum með byssur
um öxi. Enginn mátti nema
staðar á götunum. Ef hann gerði
það, gat hann átt á hæfctu að
verða skotinn. Agmn, var grimmi-
legur; sérstaklega varð alt aö
fara eftir föstum negium í Ring-
strasse — innst í borginni, en
þar urðu grimmilegir bardagar
fyrsta kvöldið.
Skamt f:ná þar sem ég bjó var
háður hárður bardagi um eitt hús.
Þaðah kvað við iátlaus skothríð
eiinn daginn.
Það er áneiðanlegt, að bar-
dagannir voru harðir og blóð-
ugir oig enginn veit með vissu
hve mangir hafa falLið. Mikill
fjöldi verkamanna er gensamlega
horfinn. Enginin veit hvað orðið
hefir af þeim. Ef til vill hafa fé-
lagar þeirra dnegið lik þieirra í
Doná. Verkamennirnir vörðust
eins oig hiétjuir, en þieir máttu ekki
við afii hersins og hiinna þungu
morðvopna, sem beitt var.
Eftir bardagana komst nokkur
kyrð á á yfirborðinu. Stjórnin
herti daglega á tökunum.
Spnengjutilnæði vonu dagiegir
viðbunðir, og áttu nazistar sök á
þeim. Moirð voru framin.
25. júlí í sumar fundum
v.ið að' eitthvað' var að gerast, en
við vissuin ekki hvað það' var.
Fólk liýtti sér eins og í febrúar.
Stórar bifneiðar með vopnuðúm
mömnum þutu eftir götunum.
Nazistannir höfðu gert tilraun til
uppreisnar. En ekkert vissi al-
menninguir um morð Dollfuss
kanzlara fyr en seint um kvöldið.
Engiiriin verkamaður hafði hreyft
sig neitt í sambandi við það.
Hvernig er ástandið nú í Vín-
arborg?
Óánægjan með stjómina er
mitól lundir iniðri. Sénstaklega
virðist bera mikið á þessari óá-
nægju meðal yngri menta-
manna. Jafinaðarmennirnir hata
hana. En þeir eru eins
og lokaðir. Þeir eru ekki op-
iinskáir. Þeir eru tortryggmir og
varfærnir. Ég vissi um verka-
menin, sem voru að heiman uní
nætur. Fór|u að heiman þegar
myrkt var orðið og komu ekki
heám fyr en umdir morgun. Hvar,
Kjör fólksflutningabifreiðastjóra
enu og hafa verið einhver þau
allra lélegustu, sem nokkur stétt
hefir haft við að búa. Kaup þeirra
mun nú vera alla leið niður í kr.
150,00 — eitthundrað og fimmtíU
— á mámuði og jafnvel minna,
ög hlýtur hver heilvita maður
að sjá, að slíkt kaup er hvergi
nærri nóg til þess að framfleyta
fjölskyldu hér í Reykjavík.
Venjan mun vera sú, að bif-
reiðastjórar þeir, sem út úr bæn-
um aka og kaupa þurfa mat og
gistingu, verði oftast að gneiða
það sjálfir af sínu ltla kaupi, svo
þó þetta yrði ekki nema 3 eða 4
sólarhringa, þá er þar stórt skarð
höggvið í launin.
Fyrir þes'si hraksmánarlega
smáu iaun verða bifreiðastjórar
að afkasta feiknamikilli vnnu, svo
mikilli, að stórfurða er, að mokk-
ur maður skuli endast til ,aö
stunda þéssa atvinnu lengur en
2 til 3 ár. i
Meðal-vimmutími fólksflutninga-
bifneiðastjóra annara en þeinnai,
sem hjá Strætisvagnafélagi
Reykjavíkur vinna, mun vera 17
til 18 klst á sólarhring hvenj-
um árið út, og sjá allir vitiborinir
menin að slíkt má ekki lenguri
líðast.
Hér lierföa sijómarvöld rjkis og
bœjar aþ, skenast í heikjnn.
Ég vil ieyfa mér að benda á, að
til er neglugerð, sem ákveður um
hvíldartíma bifneiðaristjóra.
Reglugerðin er útgefin 1930, og
voriu þeir? Voru þeir á lieynilieg-
um fundum? Ég heyrði fylgis-
menn stjórnarininar tala um að
hún hefði áreiðanlega 65°/o af
þjóðinni á móti sér.
í Vínarborg óttast rnenn upp-
rieisn í þessium mánuði. Blöðin
tala meira að segja um það. En
þau halda því auðvitað fram, að
stjónnin sé nógu. sterk til að
taka þvír sem 1 að hömdum ber.
Það er eins og eitthvað liggi í
loftimu.
Hvað segið þér um verka-
mannabústaðina í Vínarborg?
Þeir enu mildar og giæsilegar
halilir. Sumir þeirria voru iila út-
leikmir eftir boiigarastyrjöildina.
Og heilbrigðisástandið?
Á stríðsárunum hnignaði hedl-
biigðisástandiinu í Austuriríki
mjög. 1913 var t. d. dánartala af
völdum berkla aðleins 3 af þús-
umdi íbúa, en 1919 5,8 af þúsundi.
1921, eftir að jafnaðaímenn
höfðu. tekið við völdum í Vínar-
borg, var komið nýju skipulagi
á heilbrigðismálin undir forystu
Tandliens prófessors,*) þar sem
áberzla var lögð á barnavernd
og berklavarnir. Árangurinn er
þegar glæsilegur. Fjórum árum
seinna var dánartalan af vöildum
berkla komin niður í 1,9 af þús-
undi.
*) Tandler prófessor átti sæti
í borgaristjórn Vínarborgar. Þegar
borigarastyrjöldim geisáði, var
hann á fíerðalagi í Kína, en þaing-
að hafði hann verið fenginn.
Hann hraðaði sér heimleiðis til að
taka þátt í styrjöldinni, en kom
er henni var lokið. Hann var
taíarlaust tekinn fastur og situr
inú í fangelsi.
er 1. gr. hennar svo hljóðandi:.
B ijr\ei dnrst jórar fólksbifreiSft
skulu ad| jajnadj hafa 12 klst.
huíjd í sólarhring huerfum, auk
miucisynlegs matarthma, pó skal
leyfð 4 klsf. eftirumna pegm
mtudsyn knefur, enda komi pá að
mjnsta kosti 10 klsi. huíld á eftir,
Ég veit ekki til þess að gætur
hafi verið hafðar á því, að neglu-.
gerð þessari væri hlýtt.
Enginn vafi er á því, að neglu-
ger'ain hefir verið siett til þess
að auka öryggið.
Ef fyrir kemur, að bílstjóri er
undir áhrifum víris við akstur
og það sannast, þá er hann sekt-
aður og sviftur ökuleyfi, sem
mér þykir og Hka sjálfsagt,
Þó atvinnurekandi, Steindór
Einarsson eða einhver slíkur
geri sig sekan i pvi að ofþjaka
svo bilstjörum að þeir jafnvel
detti út af við stýrið aðfram-
komnir af þreytu og svefnleysi,
þá er ekkert gert af hálfu yfir-
valdanna til þess að hegna
þeim seka.
pietta er óréitlæti, sem ég detfi
harðlega á.
Lögreglan verdyr að gæta
þess, að ákvæðum neglugerðar-
innar sé hlýtt og atvinnurekend-
Uim haldist ekki uppi að þræla út
bifreiðastjórum og fara með þá
eiins og vél, sem ekki þarf annk
að en smyrja.
Bifreiðastjórar verða líka að
gæta réttar síns og kæra, ef á-
stæður eru til. Ég býst við, að
rekja megi orsök nokkuð margra
Mslysa eiinmitt til þess, að bíl-
stjórinn hafi verið ofþreyttur og
syfjaður. ; '
Það hlýtur því að vera krafa
alls aimennings, sem með bif-
reiðum ferðast, og þeirra, sem,
um vegina fara, að alls öryggis
sé gœtt, og pá fyrst og; fi\emst
med pvl, ax> leg ugerþn um huí.d-
aj tima sé haldin í alla stdðt. ,
Nú hafa fóiksfiutningabifreiða-
stjórar stofnað með sér félag til
þess að bæta kjör sí|n, bæði hvað
kaup og vinnutíma snertir, og
er miikill áhugi hjá þeim fyrir
þessum málum.
Félagið mun einnig gera alt,
þem) í þess valdi stendur, til þess
að koma skipulagningu á þessi
mál, bæði til hagsbóta fyrir með-
limi sína og hagræðis og þæg-
inda þeim, sem ferðast þurfa.
Meðal aninars mun félagið beita
sér fyrir því, að bifreiðastöðv-
um verði lokað á vissum tíimum,
nema þeim stöðvum, sem vakt
hafa á nóttunni, og er memingiri
að stöðvarnar skiftist á um það,
líkt og lyfjabúðir, að hafa opið
að nóttu tii, og væri mikil bót
ef sú negla yrði upp tekn. 1
Að endingu skom ég á allan ai-
menning að styðja bfreiðástjóra
í baráttu þeirra fyrir þiessum rétt-
mætu og sjálfsögðu hagsmuna-
kröfum þeirra, sem þeir munu
nú fram bera.
Eininig skora ég á ykkur, bíf-
reiðastjórar, sem enn standið ut-
an við samtökin, að fylkja ykkuri
í Hieyfil.
Gerio Hmgfil ao öflugu stétík
arfélagi. Heimtið i\éttlœti!
Standið fast saman um hags-
1 munakröfur ykkar, ef þið gerið
. það, þá mun ykkur sigur gefast.
Ján Sigurðsson.