Morgunblaðið - 09.08.2000, Blaðsíða 52

52 MIÐVIKUDAGUR 9. ÁGÚST 2000
MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Upplýsingar sem sanngjarnt
er og eðlilegt að leynt fari
A UNDANFÖRNUM misserum
hefur borið mikið á umræðu um við-
kvæmar persónuupplýsingar og rétt
manna til friðhelgi einkalífsins.
Einkum hefur verið litið til heilsu-
farsupplýsinga í þeim efnum en önn-
ur einkamálefni falla einnig undir
viðkvæmar persónuupplýsingar.
Fyrir skömmu stóð
, Heimdallur, félag ungra
sjálfstæðismanna í
Reykjavík, íyrir mót-
mælum vegna fram-
lagningar álagningar-
skráa hjá skattstjór-
anum í Reykjavík.
Mótmælin voru fyrst og
fremst táknræn enda
ber skattstjóranum
lagaleg skylda til að
leggja skrána fram.
Astæðan fyrir mót-
mælum Heimdellinga
er sú, að hér er um að
ræða viðkvæmar per-
sónuupplýsingar um
fjárhagsmálefni ein-
staklinga sem ekki hafa
veitt leyfi sitt fyrir birtingu þeirra.
Málið snýst nefnilega ekki endilega
um að hægt sé að birta einhvem
„topp tíu lista“ í fjölmiðlum heldur
kannski frekar um að einstaklingur-
inn er þannig gerður berskjalda fyrir
hnýsni náunga síns. Samstarfsmenn,
nágrannar, kunningjar, vinir og síð-
ast en ekki síst óvinir fá þannig leyfí
löggjafans til að skoða viðkæmar
persónuupplýsingar hver annars.
Ekki er nóg með að ríkisvaldið
leggi á herðar þegnum sínum þá
skyldu að gjalda því stóran hluta af
tekjum sínum, heldur ber skattþegni
einnig skylda til að láta skattyfir-
völdum (ókeypis) í té upplýsingar um
tekjur sínar og eignir. Það er sagt
nauðsynlegt svo hægt sé að leggja á
viðkomandi viðeigandi gjöld og álög-
ur. Þegar ríkisvaldið hefur þannig í
krafti valdheimilda sinna heimt þess-
ar upplýsingar af einstaklingnum,
má hann enn eiga von á átroðningi
réttinda sinna. I stað þess að gæta
þessara upplýsinga, eins og flestra
annarra persónulegra upplýsinga
sem ríkisvaldið hefur í vörslu sinni,
eru þær lagðar fram til sýnis fyrir
Pétur og Pál í tvær vikur.
Sögulegt yfirlit og rök
fyrir framlagningu
Allt frá árinu 1937 hafa skattayfir-
völd afhent fjölmiðlum upplýsingar
um gjöld hæstu gjaldenda sam-
kvæmt álagningu
hvers árs. Fram til
1979 voru einungis
lagðar fram skattskrár
og ekki gerður munur í
lögum á álagningar-
skrám og skattskrám.
Árið 1982 var farið
leggja álagningar-
skrár fram og styðst
sú framlagning við
ákvæði 98. gr. laga nr.
75/1981 um tekju- og
eignarskatt. Með 8. gr.
laga nr. 7/1984 var
heimiluð opinber birt-
ing og útgáfa skatt-
Borgar Þór skráa.
Einarsson I tengslum við þá
lagabreytingu sagði í
nefndaráliti meirihluta efnahags- og
viðskiptaneftidar neðri deildar Al-
þingis, að ótvírætt sé að birting upp-
Alagningarskrár
Um er að ræða við-
kvæmar persónuupp-
lýsingar um fjárhags-
málefni einstaklinga,
segir Borgar Þór
Einarsson, sem ekki
hafa veitt leyfí sitt
fyrir birtingu þeirra.
lýsinga úr skattskrá og útgáfa henn-
ar í heild sé til þess fallin að skapa
bæði gjaldendum og skattyfirvöldum
virkt aðhald og gegni slík birting að
mörgu leyti sama tilgangi og fram-
lagning skattskráa. Framlagning
mbl.is og Síminn-GSM efna til spennandi getrauna-
leiks á Formúla-1 vef mbl.is. Með þátttöku átt þú
möguleika á aö vinna ferð fyrir tvo til Spa í Belgíu
á Formúla-1 kappakstur.
SkjóttuúrsVrtin
SÍMINN-GSM
FÍHOA SKMFS fOFA^ '•
REYKJAVIKl
fSf
álagningar- og skattskráa er þannig
hugsuð sem þáttur í virku skatteftir-
liti og ætlað að koma í veg fyrir und-
anskot frá skatti.
Réttarþróun og ný viðhorf
Gífurlegar umbætur hafa átt sér
stað varðandi réttarstöðu einstakl-
inga síðastliðinn áratug. Aðskilnað-
arlögin frá 1989, tölvulögin frá sama
ári, réttarfarslögin frá 1991,
stjórnsýslulögin frá 1993 og síðast en
ekki síst upplýsingalögin frá 1996
hafa fært mjög margt til betri vegar
og réttarstaða einstaklinga gagnvart
ríkisvaldinu er ólíkt betri nú en áður.
Þá hefur réttarþróunin einkennst af
aukinni áherslu á vemd mannrétt-
inda, þ.á m. lögfestingu Mannrétt-
indasáttmála Evrópu árið 1994 og
endurbóta á mannréttindaákvæðum
stjómarskrárinnar 1995 og 1997.
Samhliða þessu hefur réttarvitund
almennings breyst. Flestir gera sér
betur grein fyrir réttindum sínum og
þeim takmörkum sem ríkisvaldinu
em sett gagnvart þeim. Eins og getið
var um í upphafi þessarar greinar fór
fram mikil umræða vegna lagasetn-
ingar um miðlægan gagnagmnn á
heilbrigðissviði og flestir þátttakend-
ur í þeirri umræðu vom á einu máli
um mikilvægi þess að viðkvæmar
persónuupplýsingar nytu leyndar. í
því tilviki var um heilsufarsupplýs-
ingar að ræða og lögin vom sögð í
þágu vísinda og lækninga. í þessu til-
viki er um fjárhagsupplýsingar að
ræða og tilgangur lagaákvæðisins er
virkt skatteftirlit.
Þær upplýsingar sem nú liggja
frammi á skattstofum um land allt
gefa í mörgum tilvikum glögga mynd
af tekjum nafngreindra manna.
Þessar upplýsingar er hægt að færa
sér í nyt með margvíslegum hætti,
þ.á m. í ágóðaskyni. Þar að auki gref-
ur aðgangur almennings að þeim
undan trúnaðarsambandi vegna
frjálsra vinnusamninga. A flestum
vinnustöðum em launakjör starfs-
fólks trúnaðarmál en með framlagn-
ingu álagningar- og skattskráa gerir
ríkisvaldið þennan trúnað að engu.
Helgar tilgangurinn meðalið?
Fjárhagsmálefni em einkamál
hvers og eins og meðal viðkvæmustu
persónuupplýsinga í nútímasamfé-
lagi. Gildai- ástæður þurfa að liggja
til gmndvallar þeirri stefnu stjórn-
valda að heimta þessar upplýsingar í
krafti valdheimilda og leggja þær
svo á glámbekk. Órökstuddar hug-
myndir um virkt skatteftirlit með
þessum hætti geta vart talist gmnd-
völlur slíkrar valdbeitingar og
átroðningi ríkisvaldsins á réttindum
einstaklinga.
Samkvæmt 5. gr. upplýsingalaga
nr. 50/1996 er óheimilt að veita að-
gang að gögnum um einka- og fjár-
hagsupplýsingar einstaklinga sem
Baldur eftir Jón Leifs
ÞANN 18. ágúst verð-
ur ballettverkið Baldur
eftir Jón Leifs flutt í
Reykjavík í tengslum við
menningarborgahátíð
Evrópu árið 2000. Baldur
er eitt viðamesta verk ís-
lenskra tónbókmennta og
hefur aðeins verið flutt
einu sinni áður, árið 1991
af Sinfóníuhljómsveit
æskunnar á Islandi undir
stjóm Paul Zukofsky, 44
ámm eftir að samningu
þess lauk. Ballettinn
Baldur hefur hins vegar
aldrei verið settur á svið
fyrr en nú og er vel við
hæfi að slík heimsfmm-
sýning marki hápunkt menningar-
borgarársins.
Jón Leifs var brautryðjandi í ís-
lensku tónlistarlífi, hann var ötull
baráttumaður fyrir hagsmunum
listamanna og var m. a. einn af stofn-
endum Bandalags íslenskra lista-
manna, Tónskáldafélags íslands og
höfundaréttarsam-
takanna STEF.
Hann hafði mikii
áhrif á íslenskt listalíf
og var stórhuga í öllu
sínu starfi, hvort sem
um var að ræða í bar-
áttumálum lista-
manna eða í eigin
tónsmíðum. Ballett-
verkið Baldur er
vitnisburður um stór-
huga listamann sem
lét ekki sitt nánasta
umhverfi takmarka
eða hafa áhrif á viða-
mikil verkefni eins og
Baldur, tónverk fyrir
stóra hljómsveit,
dansara, kór og einsöngvara. Verkið
er samið á einum mesta umbrota-
tíma Evrópu á öldinni sem er að líða,
1943-1947 í Þýskalandi, Svíþjóð og á
Islandi, þar sem alls ekki var sjálf-
gefið að möguleikar væru fyrir hendi
á að flytja verkið.
Eins og margir forverar og sam-
Ballettverk
Uppsetningin á ballett-
verkinu Baldur, segir
Kjartan Olafsson, er
Kjartan
Ólafsson
án efa eitt af stærstu
og glæsilegustu verk-
efnunum á dagskrá
Reykjavíkur menn-
ingarborgar Evrópu
árið 2000.
mbl.is
a f s I á t t u r
af eldri lager
flugustangir,
kaststangir, fluguhjól,
spinnhjól, vöðlur,
vöðlujakkar,
töskur o.m.fl.
tímamenn Jóns leitaði hann gjarnan
í menningararf sinnar þjóðar í sinni
listsköpun. Baldur er í eðli sínu mjög
dramatískt verk, hin andstæðu öfl
takast á um áhrif og völd með af-
drifaríkum afleiðingum. Jón beitir
fyrir sig stórri hljómsveit til að
magna upp andstæður sögunnar og
duga ekki minna en 18 slagverksleik-
ara í hljómsveitina sem er með eins:
dæmum, auk kórs og einsöngvara. í
verkinu tekst Jóni að skapa það víð-
feðma litróf sem sagan býr yfir og er
óhætt að segja að í tónmáli hans
komi skýrt fram barátta þeirra and-
stæðu afla sem eru undistaðan í sög-
unni. Tónmál Jóns Leifs er í kjarna
sínum dramatískt, hann beitir and-
stæðum eiginleikum hljómsveitar-
innar til að undirstrika dramatík
sögunnar, allt frá kröftugum áslætti
18 samhentra slagverksleikara að
veikum ómblíðum hljómum í strengj-
um, nokkuð sem hæfir vel drama-
tískum efniviði íslenskra fomsagna.
Ari eftir að samningu Baldurs
lauk, 1948, var verkið lagt fram í list-
keppni Olympíuleikana sem var
haldin samhliða ólympísku leikunum
í London það árið. Það var Einar B.
Pálsson, stjórnarmaður í íslensku
GLÆSILEGAR GJAFAVÖRUR
MÖRKINNI 3 • SÍMI 588 0640