Morgunblaðið - 09.08.2000, Blaðsíða 60

30 MIÐVIKUDAGUR 9. ÁGÚST 2000
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
ÍDAG
Skógararfi - sönn stjarna í garðinum.
' SKÓGARARFI
OG ANNAR ARFI
VELVAKANDI
Svarað í síma 569 1100 frá 10-12 og 13-15
frá mánudegi til föstudags
Furðuleg'
framkoma
AÐFARANÓTT sunnu-
dagsins 30. júlí kl. 3.45 kom
ég ásamt dóttur minni í
Leifsstöð til að taka á móti
farþegum.
Þegar við komum inn
voru þar fyrir 3 manneskj-
ur, utan 5 ítalskra hjól-
reiðamanna, sem greini-
lega voru nýkomnir til
Jandsins og höfðu sennilega
valið þennan stað vegna
birtu (fyrir framan glerið)
til að setja saman hjólin og
síðan koma farangrinum
fyrir. Útifyrir var ekki orð-
ið bjart.
Fljótlega fór þó fólk að
tínast inn þar sem vélin
sem beðið var eftir átti að
lenda eftir stutta stund.
Skyndilega komu 2 flug-
vallarstarfsmenn (það sást
á merki sem var á fótunum
þeirra). Þeir stönsuðu and-
artak, síðan gengur annar
þeirra til eins Italans og
segir skipandi röddu (á
ensku) út, út, hingað er fólk
að koma. Greinilega talaði
Islendingurinn ekki mikla
ensku. Hann segir síðar við
félaga sinn „sæktu körfur“
og gerir hinn það. Þegar
körfm-nar eru komnar er
Itölunum gert skiljanlegt
að láta það af farangrinum
sem ekld var kominn á hjól-
in í körfurnar. Síðan segir
sá fyrri drasl, drasl (á
ensku) og átti hann greini-
lega við umbúðir af 2 reið-
hjólum, hinum var búið að
ganga frá. Allt í einu tek ég
eftir konu sem gefur sig á
tal við hinn Islendinginn
(sem hafði sig ekkert í
frammi) og segir eitthvað á
þessa leið: „Fyrirgefðu, er
það svona sem ykkur er
kennt að koma fram við
fólk?“ Ekki varð ég vör við
að maðurinn svaraði þessu.
Þá fóru þessir 2 menn á
ganginn þar sem hægt er
að ganga yfir á hinn enda
stöðvarinnar. Þama höfðu
um 5 manns lagt sig til
svefns í stólana. Allt i einu
slær sá sem hafði talað við
Italina saman höndum og
kallar (á ensku) vaknið,
vaknið, og rauk þá fólkið
upp. Eg hef aldrei séð aðra
eins framkomu.
Eg er alls ekki að mæla
því bót að fólk leggist þarna
til svefns né heldur að hjól-
reiðamenn setji saman
hjólin sín inni, en fram-
koma annars mannsins við
fólkið var þvflík að maður
skammaðist sín.
Helst minnti þessi fram-
koma á fangavörð sem rek-
ur fangana áfram.
Þessi starfsmaður á
greinilega mikið eftir að
læra í kurteisi og almennri
framkomu. Hann er svo
langt frá því að vera starfi
sínu vaxinn.
Garðbæingur.
Tapaö/fundiö
Sláttuorf
týndist
SL. fimmtudagskvöld kl.
22-22.30 var slátturorf tek-
ið úr kerru meðan verið var
að losa hana á urðunarstað
fyrir jarðvegsúrgang við
veginn að Gufunesverk-
smiðjunni en gleymdist síð-
an að taka það aftur. Þegar
eigandinn kom aftur 15-20
mínútum seinna var það
horfið. Orfið er miðstærð af
Homelett-gerð. Sá sem tók
orfið til að bjarga því undan
ýtutönninni er beðinn að
hringja í einhvern af eftir-
töldum sínum: 567-3267,
698-3267 eða 567-1166.
Björgunarlaunum heitið.
Frakki
týndist
DÖKKUR ullarfrakki
týndist aðfaranótt 7. ágúst
á Nellýs í Bankastræti. í
frakkanum var GSM-sími,
ökuskirteini og lyklar. Skil-
vís finnandi hafi samband í
síma 694-2957.
GSM-sími
í óskilum
Simens GSM-sími fannst sl.
laugardag við Stigahlíð.
Hægt er að nálgast símann
hjá óskilamunadeild lög-
reglunnar.
Grár poki týndist
GRÁR poki með bleikum
bol í týndist í Kringlunni
eða úr Kringlunni inn í
Heima sl. fimmtudag. Skil-
vís finnandi hafi samband í
síma 553-7438.
Dýrahald
Páfagaukur í óskilum
PÁFAGAUKUR fannst á
Nýlendugötu fyrir sl. helgi.
Hann er blár, hvítur og
svartur. Upplýsingar í síma
561-4522.
Fríða er týnd
DÍSARPÁFARGAUKUR,
stór, týndist sl. fimmtudag
á Seltjarnarnesi. Hún er
sköllótt á kollinum, grá
með gult í vængjum. Fríða
svarar nafni. Þeir sem hafa
orðið hennar varir hafi
samband við Tönju í síma
561-0799 og 696-1375.
Tinna er týnd
GÖMUL, svört læða með
örlítinn hvítan blett undir
hökunni og rauða hálsól
hvarf að heiman úr Garða-
hrauni við Álftanesveg sl.
fóstudagskvöld 4. ágúst.
Allar upplýsingar um afdrif
hennar þakksamlega þegn-
ar í síma 555-0729. Fundar-
laun.
SKAK
Umsjón Helgi Áss
Grétarsson
Hvítur á leik.
STAÐAN kom upp í A-
flokki skákhátíðarinnar í
Pardubice, Tékklandi.
Belginn Jeroen Claesen
(2.253) hafði hvítt gegn
rússneska alþjóðlega
meistaranum Vladimir
Potkin (2.420). 22. Rf6+!
gxf6 23. gxf6 Kh8 24.
Kg2! Dd8 25. Df3! Hg8 26.
Hhl! Hg6 Nauðsynlegt þar
sem hvítur hótaði 27.
Hxh7 + Kxh7 28. Dh5 mát.
27. Hxh7+? Eftir að hafa
teflt frábærlega fipast
Belganum flugið. 27.
Hadl! hefði gert út um
skákina þar sem eftir t.d.
27. ...Rd4 28. Hxh7+!
Kxh7 29. Dh5+ Kg8 30.
Bxg6 Dd5+ 31. Kh3 hefur
hvítur óstöðvandi mátsókn.
27. ...Kxh7 28. Dh5+ Kg8
29. Hhl Rce3+?! 29. ...
Rfe3+ hefði verið ná-
kvæmara þó úrslitin séu
þá engan veginn ráðinn.
30. Bxe3??
Tapleikurinn. Ekki er
hægt að sjá betur en að
hvítur hafí unnið tafl eftir
30. Kf3 þar sem eftir t.d.
30. ...Kf8 31. Dh8+ Hg8
32. Bh6+ Rxh6 33. Dxh6+
Ke8 34. Bc6+ Dd7 35.
Bxd7+ Kxd7 36. Kxe3 hef-
ur hvítur gjörunnið. 30.
...Rxe3+ 31. Kf3 31. fxe3
hefði einnig leitt til ósigurs
eftir 31. ...Dd2+ 32. Kh3
Be2! 31. ...Hxf6+! 32. exf6
Dxf6+ 33. Kxe3 Dc3+ 34.
Kf4 Dd2+ 35. Ke5 Dd4+
36. Kf4 Dxf2+ 37. Bf3
Dd4+ 38. Be4 og hvítur
gafst upp um leið.
Fyrir þá sem vilja læra
hvernig tefla á kóngind-
versku árásina með hvítu
er skákin tilvalin til að
skoða: 1. e4 e6 2. d3 d5 3.
Rd2 Rf6 4. Rgf3 c5 5. g3
Rc6 6. Bg2 Be7 7. 0-0 0-0
8. Hel b5 9. e5 Rd7 10. h4
a5 11. Rfl b4 12. Bf4 a4
13. a3 bxa3 14. bxa3 Ba6
15. Re3 Rb6 16. Rg5 De8
17. c4 dxc4 18. dxc4 Bxg5
19. hxg5 Rd4 20. Be4 Rxc4
21. Rg4 Rf5 og nú er stað-
an á stöðumyndinni komin
upp.
111
11' nor
Og konan mín ætlar
að fá það sama og ég.
Víkverji skrifar...
ÞAÐ vex arfi í garðinum mínum.
Ég veit að þetta á ég ekki að játa
opinberlega og það alls ekki í Morg-
unblaðinu. Mér varð það ljóst í vor
að arfi er eitt það hræðilegasta orð
sem unnt er að taka sér í munn og
ég sór og sárt við lagði
að það hefði varla sést
arfi í mínum garði í 20
ár. Það er versta teg-
und af sjálfseyðingar-
■y.. kvöt að játa svona
glæp á sig og hafi ég
nokkurn tímann haft
vonir um að verða
gjaldgeng í hóp Garð-
eiganda með stórum
staf, eru þær vonir hér
með brostnar.
Annars dettur mér
stundum í hug sagan
um tvær mektarkonur
á Þingeyri í gamla
daga, prestsfrúna og
kaupmannsfrúna, sem
_ báðar vildu vera for-
ystukona staðarins. Eitt sinn sem
oftar kom kaupmannsfrúin í heim-
sókn til prestfrúarinnar, sem áleit
sig mikla ræktunarkonu. Kaup-
mannsfrúnni var boðið út í garð og
sýnt nýjasta stolt húsmóðurinnar.
En kaupmannsfrúin gat ekki unnt
stöllu sinni þeirrar ánægju að eiga
blóm sem hún átti ekki. Hún neytti
sinna yfirburða þar sem hún var
sigld og hnussaði við: „Þetta er
bara danskur arfi.“
Þetta vekur upp spurninguna um
hvað er eiginlega arfi. Mörgum
finnst svarið einfalt, það er þessi
fjári, sem vex í kálgarðinum og
trjábeðunum og maður var að reyta
allt sumarið í skólagörðunum og
unglingavinnunni. Aðrir vilja vera
heldur faglegri í sínu svari og nefna
hjartaarfa, haugarfa, blóðarfa og
marga fleiri. Þeir sem eitthvað hafa
gluggað í grasafræði eru líka vissir
í sinni sök, arfi er planta af arfa-
ættkvíslinni, Stellaria. Svo eru
diplómatarnir sem segja hátíðlega:
,Árfi er planta, sem vex á öðrum
stað en landeigandinn vill.“ Og
sama má eiginlega segja um orðið
illgresi. Það er erfitt að segja að
nokkur planta sé illgresi af sjálfu
sér, hún er aðeins planta á villigöt-
um. Þannig eru huldulykill, ein af
mínum uppáhalds prímúlum, lítil
reyniplanta eða haugarfi í salatbeð-
inu allt jafnmikill arfi eða illgresi,
ef út í það er farið.
Hörður Kristinsson nefnir í
Plöntuhandbókinni 18 arfanöfn á ís-
lenskum plöntum, en vissulega eru
fleiri en eitt arfaheiti á sumum teg-
undum. Þar á meðal eru þær jurtir,
sem flestir kannast við, hjartaarfi,
haugarfi, fjöruarfi, blóðarfi og veg-
arfi. Og viti menn, aðeins ein þess-
ara jurta er af arfaættkvíslinni,
nefnilega haugarfinn.
Haugarfinn er reyndar merkileg-
asta planta. Mín fyrstu kynni af
honum voru úr kartöflugarðinum,
þegar ég var stelpa, og þarna skap-
aðist ekki gagnkvæm vinátta. Svo
leið og beið og ég fór á námskeið í
jurtalitun. Þar töfraði leiðbeinand-
inn fram ýmsa liti og m.a. fallega
brúnan lit með því einu að bæta
haugarfa út í jurtaseyði, sem áður
gaf gulgrænan lit.
í Grasnytjum Björns Halldórs-
t sonar er rætt um gagnsemi ýmiss
jarðargróðurs. Þar segir um haug-
arfa að sé hann tekinn áður en hann
kemur í blómstur og tilbúinn rétt
eins og súpukál, sé hann hið holl-
asta og mjúkasta fæði fyrir sóttlera
menn, þá sem hafa veikan maga eða
rýrnunarsótt. Arfa
megi nota í bakstur
við alls kyns bólgu og
hann stilli alslags
blóðgang. Arfafræ sé
gott hænsnafóður á
vetrum og það megi
líka mala og nota í
brauð til mjöldrýg-
inda.
Arfi er hreint ekki
sem verstur.
Ég á mér hins vegar
óvin í garðinum, það
skal ég játa. Hann er
ósköp sakleysislegur
og ber það ljúfa nafn
lambaklukka. Lamba-
klukkan er íslending-
ur, náskyld hrafna-
klukkunni, sem vex um allt land, en
lambaklukka heldur sig á Suður- og
Suðvesturlandi. Hrafnaklukkan er
fjölær en lambaklukkan einær en
hún bætir það upp með frjóseminni.
Blöðin er lík og á hrafnaklukkunni
en blómin hvít á lit. Hún byrjar að
blómstra meðan plantan er enn ör-
smá og blómstönglarnir þjóta upp
og þroskast með undraverðum
hraða. Fræbelgirnir þroskast áður
en varir og spýta fræjunum í allar
áttir. Sum fræ þurfa landan dvalar-
tíma, jafnvel áratugi, en ég er viss
um að lambaklukkufræið byrjar að
spíra samdægurs og maður fær ör-
ugglega margar kynslóðir af
lambaklukku sama sumarið ef ólán-
ið eltir mann.
En það var arfinn í garðinum
mínum. Hann ber fallegt latneskt
heiti, Stellaria nemora (Stellaria er
dregið af stella og merkir stjarna)
og kallast skógararfi. Ég fletti upp í
fjölmörgum jurtabókum, en hvergi
fann ég neitt um skógararfa. Brún-
in lækkaði því stöðugt á mér. Loks
fann ég hann í Flóru íslands og N-
Evrópu. Þar segir að vaxtarstaðir
skógararfa séu einkum lækjar-
bakkar í rökum laufskógum og
hann vaxi í allt að 2.400 m hæð.
Skógararfi sé algengur nema nyrst,
á Irlandi, Færeyjum og íslandi.
Þeir hafa sem sé ekki vitað hvað
hann vex vel í garðinum mínum.
Laufblöðin eru ljósgræn, sporbaug-
ótt og ydd. Blómskipunin er kvísl-
skúfur og upp eftir blómstönglinum
sitja gagnstæð, legglaus blaðpör,
hornrétt á næsta blaðpar fyrir neð-
an. Blómin eru fallega hvít á lit,
krónublöðin eru 5 talsins, en þau
eru svo mikið skert að þau virðast
tvöfalt fleiri. Blómið opnar sig svo
vel að það sindrar sem hvít stjarna.
Fræflarnir eru gulleitir, lítið áber-
andi. Skógararfinn er fjölær,
stönglarnir eru ekki mjög stinnir
en hann lyftir sér þó 40 sm og fengi
hann góðan stuðning nær hann
sjálfsagt hálfum metra. Blómgun-
artíninn er allur júlímánuður og
hann hefur þann góða kost að hann
sáir sér óverulega. Fræ af skógar-
arfa er stundum á frælista Garð-
yrkjufélagsins.
Það vex arfi í garðinum mínum
og ég er stolt af honum.
S.Hj.
SUMARIÐ er tími lagfæringa og
endurnýjunar á öllum sviðum
verklegra framkvæmda og ekki síst í
gatnagerðinni. Verður gatnagerðin
gerð að umtalsefni hér á eftir.
Afar ánægjulegt er og þægilegt að
aka um götur og stræti sem eru slétt
og felld, lögð góðu slitlagi, laus við
holur og með góðum yfirborðsmerk-
ingum. Auk þægindanna þarf enginn
að fara í grafgötur með hvemig ak-
reinaskiptingin er og svo framvegis.
Eitt atriði hefur hins vegar oft
komið Víkverja á óvart þegar malbik
er lagfært. Það er hversu ósléttar
bætumar em. Er engu líkara en
ógjörningur sé að laga viðgerðina
þannig að malbikinu sem fyrir er að
hennar verði ekki vart. Þegar ekið er
um götur sem fengið hafa margar
bætur er eins og menn séu bara á
malarvegi. Því er Víkverja spum, og
raunar fleimm sem hann hefur rætt
þetta við, hvort útilokað sé að ná
þessum endurbótum sléttum. Og
hvar er brotalömin? Er það verk-
eða tæknifræðingurinn sem mælir út
endurbætur og mælir fyrir um til-
högun? Er það malbiksvélin eða er
það sá sem er á hrífunni og sléttir út
malbikið þar sem skellurnar era litl-
ar? Eða er það valtarinn sem fer ekki
nógu oft yfir blettinn til að hann
þjappist vel niður?
Nógu fróðlegt væri nú að fá við-
brögð við þessu frá réttum aðilum í
borgarkerfinu. Kannski er þetta
bara ekki hægt?
xxx
*
UR því verið er að ræða gatna-
kerfið mætti líka spyrja um
merkingar eða leiðbeiningar fyrir
ökumenn. Víða er mönnum bent á
hvernig aka má úr einu hverfinu í
annað, til dæmis af Kringlumýrar-
braut í vesturbæinn, af Miklubraut í
Fossvog og þar fram eftir götunum.
Þessar leiðbeiningar birtast öku-
mönnum hins vegar alltof seint. Þeg-
ar menn era komnir að skiltunum og
þeir þurfa að beygja til hægri eða
vinstri geta þeir kannski ekki skipt
um akrein á þeim kafla sem eftir er
að gatnamótunum. Þetta er einfalt
að laga með því að hafa leiðbeining-
amar 50 til 100 m. lengra frá viðkom-
andi gatnamótum. Og yfirleitt er
pláss til þess, þannig að hér hlýtur að
vera hugsunarleysi á ferðinni.
UM hverja verslunarmannahelgi
fer mikill hluti landsmanna á
flakk eins og margar aðrar góð-
viðrishelgar sumarsins. Um þessa
tilteknu helgi er að vísu meira í boði
og reynt að freista manna út og suð-
ur á hátíðir og skrall eða bara í róleg-
heit sveitasælunnar í einhverjum
landsfjórðungnum. Þessi háttur
breytist sjálfsagt seint og menn hafa
vanið komur sínar á ákveðna staði og
halda því áreiðanlega áfram lengi
enn.
Víkverji hefur hins vegar oftar en
ekki, í seinni tíð að minnsta kosti,
haldið sig heima við þessa miklu
ferðahelgi og haft það náðugt. í
mesta lagi farið út í garð og reynt að
sýnast duglegur en þó alveg eins
bara til að leggjast í sól með lesefni
við höndina eða í félagi við aðra til að
skrafa saman. Stundum hefur hann
þó hætt sér í stutta ferð en ætíð
reynt að haga ferðinni þannig að
hann lendi hvorki í ös á leið út úr
bænum né á leið heim. Hefur þetta
tekist blessunarlega vel og mun
hann áfram reyna að halda þessum
sið.
BLOM
VIKUMAR
439. þáttur
llmsjón Sigríður
Hjartar