Morgunblaðið - 09.08.2000, Blaðsíða 64

64 MIÐVIKUDAGUR 9. ÁGÚST 2000
MORGUNBLAÐIÐ
FÓLK í FRÉTTUM
Forvitnilegar bækur
ALLIR MEÐ SITT AÐ AFTAN
Hvað er
svona merki-
legt við það
að vera karl-
maður?
Suits Me, the double life of Billy
Tipton, eftir Diane Wood Middle-
brook. Gefín út af Virago Press
1999.326 síðna kilja. Kostar 1975
krónur hjá Pennanum
Eymundsson.
DIANE Wood Middlebrook er
enskukennari við háskólann í Stan-
ford og hefur einnig stundað rann-
sóknir í kvennafræðum. Hún hefur
sent frá sér nokkrar bækur og má þar
Jnefna eigin ljóðabók, safnrit með ljóð-
um bandarískra kvenna á 20. öldinni
og ævisögu ljóðskáldsins Anne Sext-
on.
Áhugi Middlebrook á kvennafræð-
um varð eflaust til þess að hún sam-
þykkti að skrifa ævisögu píanóleik-
arans og skemmtikraftsins Billy
Tipton, enda er saga hennar
afar forvitnileg. Höfundur
hefur aflað sér heimilda víða,
hjá fjölskyldu og samstarfs-
mönnum Billy og fólki sem
þekkir til í jazz-heiminum.
Dorothy Lucille Tipton
fæddist árið 1914, en þeg-
ar hún var 19 ára pakk-
aði hún niður kjóiunum
*g öllu því sem dömum
fylgir. Hún tók sér
nafnið Billy og klædd-
ist karlmannsfötum
upp frá því og gerðist
jazz-leikari. Hlut-
verk karlmannsins
hentaði henni bet-
ur og leikur henn-
ar var svo snillda-
rlegur að
samstarfsmenn
hennar og meira
að segjá sumar af
eiginkonum
hennar létu
blekkjast.
Bókin um
íjilly Tipton er
vel skrifuð og
hispurs-
laus. Hún
veitir
góða inn-
sýn í
skemmt-
ana- og tónlist-
arlíf í Ameríku
á árunum í
kringum
seinni heimstyrjöld-
ina og höfundurinn
kemur því væmnis-
iáúst til skila hvemig
ákvörðun Dorothy, að
verða „karlmaður",
veitti henni eftirsóknar-
vert írelsi til að lifa því
lífi sem hún þráði en
hneppti hana um leið í
ánauð leyndarmálsins.
Tngveldur Róbertsdóttir
Hárgreiðsla guðanna
Egyptar til forna, Nik Kershaw og fót-
boltamenn - alltsaman hetjur með guð-
lega hárffreiðslu. Silja Björk Baldurs-
dóttir flæktist um og fann sitthvað um
stórkostlegustu hárgreiðslu í heimi.
EF VEL er að gáð leynist alltaf ein-
hver með sítt að aftan í nágrenni
þínu. Þú þarft bara að hafa augun
hjá þér. Það getur verið nánast hver
sem er: bréfberinn, bensínstöðvar-
náunginn eða einhver fjarskyldur
ættingi þinn. Á þessum nótum byij-
ar bók þeirra Bamey Hoskyns og
Mark Larsons, The Mullet - Hair-
style of the Gods. Þeir vilja meina að
fólk með hina klassísku hárgreiðslu,
stutt að framan - sítt að aftan, sé al-
staðar að finna. En þó sjaldnast í
töffaralegum borgum eins og Lond-
on eða New York. Þeir ættu nú að
koma til Reykjavíkur...
í bók sinni Jfjalla þeir um allt á
milli himins og jarðar sem tengist
eftirlætis hárgreiðslu þeirra. Bókin
er sannur óður til greiðslunnar.
Þeir fjalla um hið augljósa: Hver
einasta hljómsveit m'unda ára-
tugarins skartaði a.m.k. einum
hljóðfæraleikara með sítt að aftan;
en dýpka svo umfjöllunina. Þeir
hafa útbúið lista yfir fræga fólkið
með flotta hárið en gleyma ekki að
hárgreiðsla almúgafólksins er oft
ekki síðri.
Þeir taka sig svo til og renna sér í
gegnum mannkynssöguna með til-
liti til lokkaprýði einstakra manna.
Þeim er ekkert óviðkomandi og
fjalla um allt
sem að hár-
greiðslunni
snýr - hvort
sem það er
umhirða
greiðsl-
unnar eða
Nik Kershaw nýkominn úr
klippingu.
upprum
hennar.
Egypti
með ull-
arhár-
kollu.
Ekki spillir brosið fyrir.
Lítil vera - mikið hár. Hver sem
er getur verið með sítt að aftan.
Eiginleikar þessarar einstöku
hárgreiðslu eru sérstakir, segir
í bókinni. Ólíkt öðrum hár-
greiðslum, tengir þessi
greiðsla alla þá sem henni skarta
bræðraböndum. Hún sameinar þjóð-
imar, segja þeir fóstbræður. Og
samtfmis veitir hún fólki kraft.
Persónuleiki þess styrkist og dafn-
Hefði hann skorað mörkin án hár-
greiðslunnar? Hefði hann slegið f
gegn með stutt hár? Allt unaðslegar
vangaveltur sem kristallast í mottó-
inu: „Ekki bara hárgreiðsla - heldur
lífsstfll." Og hversvegna sítt að aft-
an? Eftir lestur bókarinnar veistu
hvemig þú átt að láta klippa þig
næst. Hárgreiðslan sameinar kosti
þess að vera með sítt hár og stutt
hár. Stuttklipptur og snyrtilegur að
framan, ólgandi frjálst villidýr að
aftan. Og í kaflanum „Hársrótin"
setja þeir fram kenningar sínar og
hugmyndir um uppmna hárgreiðsl-
unnar. Þar leiða þeir rök að því að
mannfólkið hafi skorið hár sitt á
þennan veg allt frá upphafi vega.
Að greiðslan eigi hagnýt upptök.
Hárið hafi yljað þér á hálsi á köldum
nóttum en flæktist ekki fyrir augun-
um þegar mikið lá við.
Þeir benda á að Egyptar gengu
með sítt að aftan, hárkollur úr ull,
hör eða filti, en Rómverjar hunsuðu
þessa tísku. Napóleon sagði seinna
liárkollum konunga stríð á hendur
og skartaði sínu eigin hári, síðu að
aftan, enda alvöru maður. Og ýmis
mismerkilegur fróðleikur fær að
fylgja með - árið 1465 voru eggja-
hvítur aðallega notaðar til að festa
hárgreiðsluna.
Furðufuglabók
Það er spuming hvað höfundar
hafa fyrir sér í þessum efnum. Eng-
in heimildaskrá fylgir enda bókin
öll á léttu nótunum. Þeir vitna samt
sem áður í hina og þessa vísinda-
menn, mannfræðinga og svipuð dýr,
en áreiðanleiki heimildanna er oft á
„ég sel það ekki dýrara en ég keypti
það“ stiginu. Þeir leyfa sér líka að
hafa sínar skoðanir þótt doktors-
gráðuna vanti og er það vel.
Höfundamir hika ekki við að
gagnrýna hin og þessi hálffræðilegu
rit sem skrifuð hafa verið um hár-
greiðslur okkar mannanna og
kvarta yfir of lítilli umfjöllun um sitt
áhugasvið. Þeir era almennt ósáttir
við þá litlu athygli sem áhugamáli
þeirra er sýnd. En þótt lærðari
menn virðist áhugalausir um fyrir-
brigðið deyja höfundar ekki ráða-
lausir. Þeir benda okkur á vefsíður
til að skoða og glæsilegt Grand-
Royal tímaritþeirra Beastie Boys,
sem þeir vitna einnig óspart í.
Það er best að taka bókina ekki
alvarlega - höfundamir taka sjálfa
sig heldur ekki of alvarlega, þeir
era bullukollar og líkar það vel.
Þeir hafa sett saman leiðarvísi um
hvemig best er að greina fólk með
umrædda hárgreiðslu. Virkar eins
og besta fuglabók, með skýringa-
myndum og útskýringum hvar er
best að finna hina og þessa útfærslu
hárgreiðslunnar.
Þá má sjá í hvaða löndum best er
að fara á veiðar og hvaða fatnaður
og fylgihlutir einkenna það afbriðgi
greiðslunnar sem skoðað er. Allar
tegundir hennar hafa þeir flokkað
niður listilega. Og þeir kalla það
íþrótt að fylgjast með öðra fólki.
Aðalsportið er að sjá sjaldgæfa út-
færslu hárgreiðslunnar - líkt og að
skyggnast um eftir hvítum hröfn-
um.
Homo Mulleticus
Ekki nóg með það að þeir rugli út
í eitt - þeir missa stundum þráðinn
og fara að bulla um eitthvað allt
annað sem kemur málinu ekkert
við. Eins og hvernig best er að inn-
rétta herbergið sitt. Og þeir passa
sig vel á því að halda athygli lesa-
ndans og skipta nógu oft um um-
ræðuefni. Ef athyglin minnkar og
textinn er orðinn þreytandi og þá
fjarar hann bókstaflega út. Bókstaf-
imir hætta að birtast og þú flettir
og þá ertu komimi í alveg nýtt um-
ræðuefni. Rétt eins og að skipta um
stöð á sjónvarpi. Þú þarft aldrei að
staldra of lengi við neitt. Hentar les-
endahópnum eflaust vel. Og höfund-
amir era við það að missa vitið inn-
an um hárskúlptúrana og allt fær að
flakka - mataruppskriftir fyrir síða
að aftan, ráð fyrir elskendur, listi
yfir tíu bestu klippara í alheiminum,
vandamáladálkur, stuðningshópar,
spcnnandi myndasaga um Mullet-
man og leiðbeiningar hvernig best
er að hugsa um hausinn á sér. Þvo
oftar styttra hárið, ofan og framan
á kollinum, en síða hárið sjaldnar -
alls ekki oftar en tvisvar í viku. Síða
hlutann má svo kralla, kemba og
næra með réttum efnum eins og
Mulletonin.
Höfundamir tveir tapa sér alveg í
vitleysunni - en það er eiginleiki
sem flestir glata þegar unglingsár-
um lýkur. Þeir mæla svo að lokum
með téðri greiðslu sem hárgreiðslu
hins nýja árþúsunds, þar sem allar
reglur tískunnar hafa hvort eð er
verið þverbrotnar. Svo er bara að
sjá hvað framtíðin ber í skauti sér.
J O E K L E I N
Anonymous
kastar
grímunni
The Running Mate eftir Joe Klein.
New York, 2000.403 bls. Kostar
2.995 í Eymundsson, Kringlunni.
FÁAR bækur hafa valdið jafn-
miklu fjaðrafoki vestanhafs á síðustu
árum og bókin „Primary Colors".
Ástæðan er einfóld, hér var á ferðinni
snilldarlega skrifuð lýsing á pólitískri
vegferð skáldaðrar söguhetju - sem
þó minnti meira en lítið á Bill Clinton
Bandaríkjaforseta - alla leið á topp-
inn, með þeim ósnyrtilegu uppákom-
um sem því ferðalagi iylgdu. Ekki
dró úr athyglinni að höfundur vildi
ekki láta nafns síns getið. Upphófst
mikil leit að manninum, sem kallaði
sig ,AnonjTnous“ og um síðir kom
upp úr dúrnum að sá var blaðamað-
urinn Joe Klein hjá Newsweek.
Klein hefur nú skrifað aðra bók og
að þessu sinni undir eigin nafni. The
Running Mate á margt sameiginlegt
með Pi'imary Colors, fjallar um
demókratann Charlie Martin sem
þai-f að berjast fyrir endurkjöri sem
öldungadeildarþingmaður í kosning-
unum 1994 og lendir í erfiðleikum
eins og svo margir demókratar gerðu
í Newt Gingrich-byltingu repúblik-
ana sem átti sér stað það árið. Kemur
fram í eftirmála bókarinnar að Klein
byggir söguhetju sína nokkuð á sex
núverandi eða fyrrverandi öldunga-
deildarþingmönnum, m.a. þeim John
Kerry, Boþ Kerrey og John McCain.
Klein fylgir æviferli íyrirmyndanna,
þó aldrei eins nákvæmlega og Prim-
ary Colors, a.m.k. ef eitthvað er að
marka bókmenntagagnrýnendur
The New York Times.
Það kryddar söguna óneitanlega
að Klein bregður á það ráð að gera
Jack Stanton að aukapersónu í þess-
ari bók, en Martin hafði tapað ilhlega
fyrir Stanton í forvali demókrata-
flokksins 1992. Ljóst er frá upphafi
að Martin er mun geðslegri maður en
Stanton, geymir færri beinagrindur í
skápnum og telst raunai' skilyrðis-
laust til hinna heiðvirðari úr röðum
stjómmálamannanna. Kannski er
það þess vegna sem hann lendir í
vandræðum í kosningunum. I öllu
falli er ljóst að Klein er að reyna að
koma þeim skilaboðum á framfæri að
siðprúðir stjómmálamenn hafi átt
erfitt uppdráttar í Bandaríkjum Bills
Clintons - á köflum óþarfa mikill
predikun hjá Klein en kannski ein-
faldlega mál til komið að hvetja til
siðprýði.
Meginþema bókarinnar er þannig
þau innri átök sem Martin þarf að
eiga við sjálfan sig um það hvort hann
metur meira, persónulega hamingju
eða pólitíska metnaðargirni. Er hann
tilbúinn til að beita þeim brögðum
sem þarf til að vinna og eiga þannig á
hættu að fóma tækifærinu til ham-
ingju með nýrri ástkonu, sem í sög-
unni er „hlaupafélaginn"? Þetta er
áhugaverð sýn í innviði bandarískra
stjómmála sem stendur Primary
Colors nokkuð að baki en má þó telj-
ast skyldulesning fyrir áhugamenn.
Davíð Logi Sigurðsson