Morgunblaðið - 15.08.2000, Blaðsíða 38

38 ÞRIÐJUDAGUR 15. ÁGÚST 2000
MORGUNBLAÐIÐ
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Hallgrímur B. Geirsson.
Ritstjórar: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
UMSKIPTI
í REKSTRI RÍKISSJÓÐS
s
ISLENDINGAR hafa skipað sér á
bekk með ríkjum, sem beztum
hafa náð árangri í baráttunni við
að halda ríkissjóði í jákvæðum
rekstri. Þetta kemur berlega fram af
ummælum Geirs H. Haarde fjármála-
ráðherra í Morgunblaðinu í fyrradag.
Islendingar hafa sem sé greitt niður
skuldir ríkissjóðs í góðærinu undan-
farið, þannig að hlutfall þeirra af
þjóðarframleiðslu hefur lækkað tals-
vert og er nú svo komið að aðeins fjór-
ar þjóðir innan OECD skulda minna
en Islendingar, Ástralía, Svíþjóð,
Finnland og Noregur. Þrjár þær síð-
astnefndu skulda raunar ekkert,
heldur eiga sjóði, sem þær bíða með
að nota þar til harðnar á dalnum.
í brezka blaðinu The Economist,
sem út kom 5. ágúst síðastliðinn, er
birt línurit, sem lýsir skuldum ríkja
innan OECD og þar eru Belgar efstir
með skuldir, sem nema 116% af
vergri þjóðarframleiðslu. Því er þó
spáð að þeir nái að komast undir 100
prósentumarkið á næsta ári. ítalir
eru í öðru sæti en spár eru um að
skuldir ríkissjóðs ítala aukist og því
muni draga saman með þeim og Belg-
um. Island er í 13. sæti næst á eftir
Dönum. Er gert ráð fyrir, að opinber-
ar skuldir þessara tveggja ríkja haldi
áfram að minnka á næsta ári.
Það er ánægjulegt hvað staða ríkis-
sjóðs Islands er sterk að þessu leyti.
Að hluta til er þetta árangur mikils
góðæris en að öðru leyti er þetta
árangur af einkavæðingarstefnu nú-
verandi ríkisstjórnar. Auðvitað væri
æskilegast að borga alveg upp opin-
berar skuldir og hefja sjóðssöfnun
eins og t.d. Norðmenn hafa gert og
hlýtur sú leið að koma til umræðu
þegar og ef samkomulag næst um
greiðslu auðlindagjalds vegna nýt-
ingar á sameiginlegum auðlindum
þjóðarinnar og vegna ýmiss konar
takmarkaðra réttinda. Að óbreyttu
höfum við burði til að komast í sömu
stöðu og Norðmenn að þessu leyti.
I fyrrnefndu samtali við Morgun-
blaðið sagði fjármálaráðherra m.a.:
„Skuldir ríkissjóðs hafa minnkað með
stórfelldum hætti á undanförnum ár-
um. Slíkar ráðstafanir eru mjög fljót-
ar að skila sér í lægri vaxtakostnaði
og skipta þess vegna miklu máli gagn-
vart framtíðarafkomu ríkissjóðs.
Ekki síður skiptir það miklu máli
að við höfum nýtt hluta afgangsins til
að girða fyrir framtíðarvanda í mál-
efnum lífeyrissjóðs starfsmanna rík-
isins og ráðstafað nokkru fé inn á þær
skuldbindingar sem þar verða. Mikill
vandi er fyrirsjáanlegur í málefnum
lífeyrissjóðsins eftir tíu til tólf ár
verði ekkert að gert og því hyggilegt
að ráðstafa hluta af afganginum með
þessum hætti.“
Það er yfirlýst stefna ríkissjóðs að
áfram verði haldið á sömu braut og
skuldir ríkissjóðs verði upp greiddar
á meðan nokkur tekjuafgangur er af
rekstri ríkissjóðs. Á síðasta ári var
23,5 milljarða afgangur af rekstrinum
og því má vænta þess að enn muni
hagur ríkissjóðs fara batnandi og þau
miklu umskipti í rekstri hans, sem átt
hafa sér stað, fari að segja til sín í öllu
þjóðfélaginu.
PINOCHET SVIPTUR FRIÐHELGI
HÆSTIRÉTTUR Chile ákvað í
síðustu viku formlega að svipta
Augusto Pinochet, fyrrum leiðtoga
herforingastjórnarinnar, friðhelgi
þeirri er hann hefur notið frá því að
hann skipaði sjálfan sig öldunga-
deildarþingmann ævilangt fyrir ára-
tug. Þar með er engin lagaleg hindr-
un lengur í vegi þess að Pinochet
verði sóttur til saka fyrir glæpi þá er
framdir voru á tímum herforingja-
stjórnarinnar.
Árin sem Pinochet og herforingjar
hans fóru með völd í Chile eru svart-
ur kafli í sögu landsins. Voru framin
hrikaleg grimmdarverk á þessum
tíma er mynduðu sár er enn hafa
ekki gróið og munu aldrei gróa. Rétt-
arhöld í máli Pinochet kunna að ýfa
þau upp á nýjan leik en jafnframt
gefa þau vonandi chilensku þjóðinni
tækifæri til að gera upp við fortíð
sína þannig að hægt sé að ljúka þess-
um kafla í sögu hennar.
Slík réttarhöld yrðu jafnframt
áminning til harðstjóra um allan
heim um að þeir séu ábyrgir gjörða
sinna og eigi á hættu að verða látnir
svara til saka fyrir dómstólum, jafn-
vel áratugum síðar.
Hver þjóð verður þó að fá að gera
upp fortíð sína á þann hátt sem henni
hentar best. í Suður-Afríku var skip-
uð sérstök sannleiksnefnd er hafði
það fyrst og fremst að verkefni að
koma sannleikanum upp á yfirborð-
ið. I Þýskalandi hafa margir sem
báru ábyrgð á dauða þeirra er voru
skotnir er þeir reyndu að flýja yfir
Berlínarmúrinn verið ákærðir. Þá
hefur sérstakur stríðsglæpadómstóll
til meðferðar þá glæpi er framdir
voru á Balkanskaga í hildarleik síð-
asta áratugar. Á jafnvel forseti Serb-
íu yfir höfði sér handtöku fari hann
út fyrir landsteinana. Handtaka
Pinochets í Bretlandi á sínum tíma
er sönnun þess að slíkar handtöku-
tilskipanir hafa raunverulegt gildi.
Þótt heimsbyggðinni hafi staðið
ógn af grimmdarverkum Hitlers og
Stalíns hafa einræðisherrar síðustu
hálfrar aldar haldið uppteknum
hætti. Þessir menn hafa komizt upp
með þetta með einum eða öðrum
hætti.
Mál Pinchets í Chile og stofnun al-
þjóðlegs stríðsglæpadómstóls sýnir
að það er að verða grundvallarbreyt-
ing á viðhorfi þjóða heims til þessara
voðaverka. Það er ekki lengur sjálf-
sagt að horfa fram hjá slíkum verkn-
aði, þótt hann sé framinn af einstakl-
ingum eða í skjóli einstaklinga, sem
hafa náð formlegum völdum í ein-
stökum ríkjum. Forsetatitill eða aðr-
ir slíkir titlar eiga ekki að skapa
mönnum skjól um alla framtíð. Þess
vegna er niðurstaða Hæstaréttar
Chile söguleg og mikilvæg.
Danskur víkingur á Leifshátíð horfir yfir dalinn og tii fjalla frá
tjaldi sínu, en skandinavisku víkingarnir slógu upp tjaldbúðum í
dalnum.
Jón Gunnar Stefánsson, 10
ríkur rauði, veitist að Þorg
inn er af Lárusi Gunnólfsi
Leifshátíð var form-
lega sett síðastliðinii
laugardag er Halldór
s
Asgrímsson utanríkis-
ráðherra flutti hátíðar-
ræðu að viðstöddu fjöl-
menni. Gunnlaugur
Arnason var í Dölun-
um og fylgdist með því
sem fram fór.
ÞUSUND ár eru liðin síðan
Dalamaðurinn Leifur
heppni kom fyrstur
evrópskra manna til Am-
eríku. I tilefni afmælisins settu
Dalamenn á laggirnar hátíð til
þess að minnast landafundanna.
Talið er að norrænir menn hafi
ferðast eins langt suður og þangað
sem nú er New York-fylki og siglt
til nýja heimsins oftar en einu
sinni, en Leifsbúðir á L’anse Aux
Meadows voru reistar í einni slíkri
ferð.
Seiðmáttur Islands
Margt var um manninn á Leifs-
hátíð er blaðamann Morgunblaðs-
ins bar að garði, en talið er að um
3.000 manns hafi verið á hátíðinni,
sem haldin var frá 11.-13. ágúst,
síðastliðinn á Eiríksstöðum f
Haukadal. Á meðal gesta voru for-
seti íslands, Ólafur Ragnar Gríms-
son, og Halldór Ásgrímsson utan-
ríkisráðherra, sem formlega setti
hátíðina, ásamt fleira fyrirfólki,
innlendu sem erlendu. Einnig
voru viðstödd hátíðina Benedikte
Thorsteinsson, formaður landa-
fundanefndar á Græniandi,
Anfinn Kallsberg, lögmaður Fær-
eyja, og Berghild, kona hans.
Á meðan utanríkisráðherra
beið eftir því að stíga fram og
flytja ræðu sína börðust ungir og
ljóshærðir víkingar með trésverð-
um klæddir að fornra manna sið
og sólin gægðist öðru hveiju inn á
milli skýjanna og horfði á. Halldór
sagði Eiríksstaði í Haukadal vera
merkan stað í heimsferðum
Evrópumanna og fæðingarstað
fyrsta Evrópumannsins sem stýrði
skipi til meginlandsins í vestri og
sté þar á Iand með búsetu fyrir
augum. En hann minntist einnig á
seiðmátt íslands. „íslenska strönd-
in er heillandi. Seiðmáttur hennar
dregur okkur að sér. Hún dró hina
miklu landkönnuði til baka og enn
dregur hún þá til baka sem yfir-
gefa hana um stund. Er það ekki
ánægjulegt að flestir þeir sem
fara til útlanda til náms eða vinnu
vilja koma heim? Er það ekki ein-
stæður máttur sem býr í okkar
landi og er það ekki sami máttur-
inn sem togar í okkur í dag og
fékk forfeður okkar til þess að yf-
irgefa vesturheim?" sagði Halldór
og í lokin þakkaði hann heima-
mönnum fyrir ómetanlegt starf
við að leggja rækt við sögulega
arfleifð allra fslendinga.
Þrek, þol og dáð
Boðið var upp á íjölbreytta dag-
skrá á Leifshátíð og gátu allir,
ungir sem aldnir, fundið eitthvað
við sitt hæfi. Að lokinni ræðu utan-
ríkisráðherra söng samkór Dala-
manna og Breiðfirðinga nokkur
Um þijú þúsund manns komu saman á Leifshátíð, sem haldi
13. ágúst.
Víkinga
í Dölui
lög. Að söng loknum fór bama-
leikhópur með leikþátt um Eirík
rauða og afdrif hans og þegar
honum var lokið töluðu þau Einar
Már Guðmundsson rithöfundur og
Kolbrún Halldórsdóttir, al-
þingismaður og leikstjóri, um
minni karla og kvenna á land-
náms- og söguöld. Kolbrún sagði
það hafa útheimt þrek, þol og dáð
í þúsund ár að byggja Island, en
ekki síður þúsund skáld af drott-
ins náð. „Og þessa fléttu eiginleika
færðu landnemarnir í fymdinni
þeirri þjóð, sem nú byggir landið, í
vöggugjöf,“ sagði Kolbrún. „En
hveijir vom þessir landnáms-
menn?“ hélt hún áfram. „Voru
þeir allir af konungakyni og vom
þeir allir norrænir? Nei, ó nei. Og
þeir vom sannarlega ekki allir
frjálsir, þótt allir hafi eflaust verið
farmenn hins fijálsboraa anda.
Það kennum við á okkar körlum
enn í dag,“ sagði Kolrún í ræðu
sinni og bætti við að eiginleikar
þreks, þols og dáðar hefðu meitlað
hinn dæmigerða íslenska karl-
mann, fijálsan eða ófijálsan.
Þær hafa ekkert breyst þótt
þær hafi fengið ryksugn
„Þá var engin byggðastefna,
enda segir í sögubókum að tíunda
öldin hafi verið blómaskeið land-
búnaðar á íslandi, enginn kvóti og
óbeislaðar tilfinningar fiæddu um
landið," sagði Einar Már Guð-
mundsson rithöfundur i upphafi
ræðu sinnar um minni kvenna á
sögu- og landnámsöld. Hann sagði
„þessar stórbrotnu konur“ lítið
hafa breyst í gegum aldirnar og
vitnaði þá í vin sinn úr Dölunum
sem sagði: „Blessaður vertu, þær
Forseti Islands, Ólafur
Eiríkss
Smiðað úr járni á Le
komu á hátíði