Morgunblaðið - 15.08.2000, Síða 44

MORGUNBLAÐIÐ
44 ÞRIÐJUDAGUR 15. ÁGÚST 2000
MINNINGAR
JÓN
- BRYNGEIRSSON
+ Jón Bi-yngeirsson
var fæddur á
Búastöðum í Vest-
mannaeyjum 9. júní
1930. Hann lúst á
Landspítalanum í
Reykjavík 7. ágúst
síðastliðinn. Foreldr-
ar hans voru: Bryn-
geir Torfason, skip-
stjóri frá Söndu á
Stokkseyri, Nikulás-
sonar formanns, f.
26. september 1895,
d. á Vífilsstöðum 9.
maí 1939 og Lovísa
Gísladóttir, Eyjólfs-
sonar formanns, f. á Búastöðum
18. júní 1985, d. í Vestmannaeyj-
um 30. marz 1979.
Systkini hans voru: Jóhann, f.
6.9.1924, d. 8.4. 1932; Ingibjörg, f.
6.10. 1925; Torfi, f. 11.11. 1926, d.
16. júlí 1995; Gísli, f. 13.5. 1928;
Bryngerður, f. 3.6.1929; óskírður,
f. 11.4.1934, d. 17. maí 1934.
Eiginkona Jóns er Hrafnhildur
Helgadóttir, f. 16. ágúst 1943 í
Reykjavík. Þau bjuggu á Búastöð-
um fram að gosi, er húsið fór und-
, ir hraun. Þau settust að í Hafnar-
firði og eignuðust þar Heiðvang
30, þar sem þau áttu heimili utan
stuttra tíma, er þau dvöldu í Bol-
ungarvík og í Þorlákshöfn. Börn
þeirra eru: a) Skarphéðinn, f.
18.2. 1964, kvæntur Guðrúnu E.
Guðmundsdóttur. Börn þeirra;
Jón Bryngeir, f. 9.5. 1984, Krist-
ján Ágúst, f. 20.6. 1986 og Helga
Björg f. 29.9.1989. b) Heiðar Dag-
ur, f. 10.4. 1968 í Vestmannaeyj-
um, bókagerðarmaður, kvæntur
Jóhönnu Berentsdóttur. Bam
þeirra er Guðný
Hildur, f. 13.1. 1996.
c) Lovísa Agnes, f.
28.9. 1970, í Vest-
mannaeyjum, hjúkr-
unarfræðingur.
Sambýlismaður
hennar er Þorleifur
Kr. Alfonsson. d)
Eyjólfur Gísli, f.
28.12. 1979, nemi,
unnusta Karen B.
Guðjónsdóttir.
Jón ólst upp á
Búastöðum og átti
þar heimili allt fram
að Vestmannaeyja-
gosinu 1973. Hann hóf sjó-
mennsku aðeins 14 ára gamall, er
hann var hálfdrættingur á síld-
veiðum á m/b Kára VE 27. Jón tók
vélstjórapróf 1946 og skipstjóra-
próf 1960 í Vestmannaeyjum. Jón
stundaði sjómennsku, sem háseti,
vélstjóri, stýrimaður og skipstjóri
til ársins 1963, lengst á m/b Mugg,
vélstjóri 1949-1951 og skipstjóri
1952 og 53. Árin 1956-58 gerðu
þeir bræður, Jón og Torfi, út m/b
Bryngeir, sem þeir létu smíða í
Hafnarfirði 1955 og var Jón for-
maðurinn. Árið 1963 fór Jón að
vinna í fiskimjölsverksmiðjum,
fyrst í FES og svo í Fiskimjöls-
verksmiðjunni í Vestmannaeyj-
um, til 1974. Varð siðan verksm-
iðjustjóri í Keflavík, Hafnarfirði,
Bolungarvík, Grindavík, var 1996
við að setja upp verksmiðju á
Kyrrahafsströnd Mexíkó og síðast
f Þorlákshöfn, til 1999.
Útför Jóns fer fram frá Víði-
staðakirkju í dag og hefst athöfn-
in klukkan 13.30.
Hinn slyngi sláttumaður minnir
á sig dag hvern, en þó að Jón
frændi minn hafi ekki gengið heill
til skógar sl. ár, kom kallið óvænt
og skyndilega.
Við vorum systkinasynir og var
ávallt mjög kært með okkur. Við
höfðum reglulega samband og
fylgdumst hvor með öðrum.
Samband þeirra systkinanna,
Lovísu, móður Jóns, og föður míns
Eyjólfs, var öllum til fyrirmyndar,
náið og innilegt. Foreldrar þeirra,
afi okkar og amma á Búastöðum,
voru Guðrún Magnúsdóttir Jóns-
sonar frá Berjanesi í Vestur-Land-
eyjum og Gísli Eyjólfsson Eiríks-
"sonar frá Kirkjubæ í
Vestmannaeyjum. Meðal fimm
systra Guðrúnar var Kristín í
Litlabæ í Vestmannaeyjum, kona
Ástgeirs Guðmundssonar skipa-
smiðs. Öll systkini Gísla Eyjólfs-
sonar á Búastöðum settust að í
Vestmannaeyjum. Bræður hans
voru Guðjón á Kirkjubæ og Jóel á
Sælundi sem kvæntust dætrum
Guðmundar Þórarinssonar á Vest-
urhúsum, systrum Magnúsar, sem
þar bjó, þeim Höllu og Þórdísi.
Systur Gísla voru Margrét, gift
Guðlaugi Jónssyni í Gerði, og
Rósa, gift Jóni Péturssyni í Þor-
laugargerði. Fjölmargir afkomend-
ur þessa fólks og þekktir Vest-
■'“mannaeyingar eru búsettir í
Vestmannaeyjum. Jón Bryngeirs-
son var frændrækinn og þótti hon-
um mjög vænt um þetta fólk og
tengsl þess við sögu Vestmanna-
eyja á mestu umbrota- og fram-
faratímum í sögu Eyjanna.
Afi okkar, Gísli Eyjólfsson, and-
aðist 1914 og bjuggu þau systkinin,
Lovísa og Eyjólfur, með ömmu
okkar Guðrúnu að Búastöðum, þar
til þau stofnuðu sjálf heimili; Eyj-
ólfur með síðari konu sinni, Guð-
rúnu Brandsdóttur, árið 1928. Lov-
.. ísa frænka og Bryngeir fluttu um
svipað leyti að Búastöðum og
bjuggu þar með Guðrúnu ömmu,
þar til hún andaðist 1936. Bryngeir
missti heilsuna á besta aldri og var
í mörg ár sjúklingur á Vífílsstöð-
um, þar sem hann andaðist 1939,
Ingibjörg, sem var elst systkin-
anna, fermdist það sama vor, en
vJón var yngstur, níu ára gamall.
Þau systkinin, Eyjólfur og
Lovísa, nytjuðu áfram jörðina. Á
Búastöðum voru í æsku okkar
tvær kýr í fjósi og heyjuðu fjöl-
skyldurnar, móðir mín og Lovísa
frænka, tún jarðarinnar með okkur
krökkunum á sumrin. Faðir minn,
Eyjólfur frændi, eins og Jón og
þau Búastaðasystkinin nefndu
hann ávallt, var við sjóróðra öll
sumur.
Lovísa frænka hirti og sá um
kýrnar og áttum við hálfa kú á
móti henni; var mjólkin sótt þang-
að hvern dag. Auk þess ræktuðu
þau systkinin, Eyjólfur og Lovísa,
sameiginlega kálgarða vestur í
Hrauni og niður við Skildingafjöru,
gamla Gunnarsslippinn, sem afi
þeirra og amma á Kirkjubæ höfðu
átt. Ferðir í kálgarðana, vor og
haust, voru okkur krökkunum mik-
ið tilhlökkunarefni. Búastaðir voru
ein 16 Ellireyjajarða og átti jörðin
þar nytjar og í Hellisey, auk sam-
eiginlegra nytja allra Vestmanna-
eyjajarða í Súlnaskeri og Geirf-
uglaskeri. Allt þetta vafstur í
kringum búskapinn, úteyjarnar,
fuglaveiðar, eggjatöku og verkun
fuglsins og nytjar, varð til þess að
systkinin á Búastöðum, börn Lov-
ísu og Bryngeirs, voru sem systk-
ini okkar bræðranna á Bessastöð-
um, sem stóðu steinsnar sunnan
Búastaða, en allt þetta umhverfi
fór undir hraun og eimyrju í jarð-
eldunum 1973. Ekki leið sá dagur
að við bræðurnir, kæmum ekki að
Búastöðum. Ég var sérstaklega
hændur að Lovísu frænku og sýndi
hún mér og okkur
Gísla sama atlæti og sínum
börnum.
Allt það sem hér er ritað, kemur
fram í hugann við andlát og
kveðjustund Jóns frænda á Búa-
stöðum. Hann var tæplega fimm
árum eldri en ég og við áttum
ótrúlega margar og góðar minn-
ingar saman frá viðburðaríkum
æsku- og unglingsárum; sérstak-
lega frá heyskap á túnum Búast-
aða og úteyjaferðum með Jóni og
þeim bræðrum á trillunni Soffíu,
en þeir bræður, Jón og Gísli, voru
ágætir lundaveiðimenn og stund-
uðu veiðar í fjöldamörg ár í Brand-
inum, þar sem þeir höfðu ásamt
fleirum byggt veiðiból. Þegar ég
man fyrst eftir mér, um og eftir
1940, var Vestmannaeyjahöfn til-
tölulega hrein. Á góðviðrisdögum
var þá iðulega farið undir Löngu,
sunnan undir Heimakletti, til að
busla í sjónum og baða sig í sól og
sandi. Við Jón fórum þangað
stundum, þegar sólin skein glaðast
og tók hann mig strax sem félaga
og vin og var svo alla tíð, mein-
bægni var ekki til. Þetta meta
börn mikils á þessum árum og
gleyma aldrei.
Jón Bryngeirsson var eins og
þau öll systkinin bráðgjör og fylg-
inn sér, sterkur og liðugur. Á ungl-
ingsárum fetaði Jón í fótspor Torfa
bróður síns, sem varð landsfrægur
og um tíma heimsþekktur íþrótta-
maður. Jón keppti fyrir íþróttafé-
lagið Þór. Hann varð 15 ára gamall
unglingameistari Vestmannaeyja í
langstökki og þrístökki og í Kapp-
glímu Vestmannaeyja árið 1946
sigraði hann í öðrum flokki og
vann silfurbikar Týs.
En lífsbaráttan kallaði þau
systkinin ung til starfa, þó að þau
nytu góðrar og dugmikillar móður
og Eyjólfs frænda síns, sem Jón
mat ávallt mikils, skírði yngsta son
sinn í höfuð honum og ritaði ein-
staklega hlýja og góða minningar-
grein um Eyjólf er hann andaðist
98 ára gamall árið 1995.
Aðeins 14 ára gamall, lýðveldis-
árið 1944, fór Jón hálfdrættingur
til síldveiða fyrir Norðurlandi á
Kára VE 47 með Sigurði Bjarna-
syni í Svanhól. Jón var ágætlega
ritfær, var minnugur og sagði vel
frá, ritaði hann stórfróðlega og
skemmtilega grein um þetta út-
hald, lífið um borð, vinnubrögð og
aðbúnað allan, í Sjómannadagsblað
Vestmannaeyja árið 1994. Jón var
síðan á Kára á vetrarvertíð. Hann
lauk vélstjóranámskeiði í Eyjjum
haustið 1946 og varð nokkru síðar
vélstjóri á Mugg VE 322 með Ein-
ari Sv. Jóhannssyni, áður hafði
hann 16 ára gamall verið með
Binna í Gröf á togaranum Sævari
(áður v.s Þór) og Vestmannaeyja-
togaranum Helgafelli VE 32. Jón
tók við skipstjórn á Mugg vertíð-
ina 1953 og var með hann í tvær
vertíðir. Arið 1955 keyptu þeir
bræður, Jón og Torfi, 10 til 12
tonna bát, súðbyrtan, með svo-
nefndu Breiðfirðingslagi, sem þeir
nefndu Bryngeir VE 232. Jón var
skipstjóri og aflaði prýðilega. Róið
var með handfæri og línu og höfðu
þeir með sér þriðja mann. Þeir
bræður gerðu bátinn út í þrjú ár.
Eftir þetta fór Jón á togarann
Narfa, einnig var hann á Sindra
með Grétari Gilsa og á ísleifi með
Eyjólfí frænda sínum. Jón lauk
hinu minna fiskimannaprófi á skip-
stjórnarnámskeiði í Vestmannaeyj-
um, sem haldið var frá haustdög-
um og fram í lok janúar, 1959 og
1960.
Jón Bryngeirsson hafði því orðið
langa og víðtæka sjómannsreynslu,
þegar hann rúmlega þrítugur að
aldri sneri sér að þeim störfum,
sem hann átti eftir að gegna í
nærri fjörutíu ár. Hann hóf störf í
Fiskimjölsverksmiðju Einars Sig-
urðssonar FES- árið 1962 og fékk
strax mikinn áhuga á þeim störf-
um. Aflaði hann sér víðtækrar
þekkingar og reynslu á þessu sviði,
bæði hér innanlands og erlendis.
Þetta vakti athygli og skömmu eft-
ir að fjölskyldan flutti frá Vest-
mannaeyjum í kjölfar eldgossins
árið 1973 varð hann verksmiðju-
stjóri við fyrirtæki Einars Guð-
finnssonar í Bolungarvík, þar sem
hann bjó með fjölskyldu sinni í
fimm ár. Síðar varð Jón verk-
smiðjustjóri í Fiskimjöli og lýsi í
Grindavík og fór hann í tengslum
við það fyrirtæki til Mexikó, þar
sem þau Hrafnhildur dvöldu í
nærri eitt ár. Eftir að þau hjón
komu aftur heim til Islands vann
Jón síðustu árin í Þorlákshöfn og
stjórnaði þar verksmiðju Afla-
mjöls.
Jón var mikill fjölskyldumaður.
Þau hjónin, Hrafnhildur og Jón,
voru samhent og bjuggu fyrstu bú-
skaparárin og fram að eldgosinu í
Heimaey árið 1973 að Búastöðum.
Eftir eldgosið settist fjölskyldan
að í Hafnarfirði, þar sem þau
keyptu eitt af húsum Viðlagasjóðs,
sem voru reist í norðurbænum í
Hafnarfirði og bjuggu að Heið-
vangi 30 í nágrenni við fleiri Vest-
mannaeyinga. Þarna bjuggu þau
hjónin vel um sig. Jón var snyrti-
menni og bráðlagtækur, lék öll
smíðavinna í höndum hans. Lovísa
frænka bjó hjá þeim Hrafnhildi og
Jóni fyrstu árin eftir eldgosið og
þar til hún flutti á Dvalarheimilið
Hraunbúðum í Eyjum og síðar
Sjúkrahús Vestmannaeyja, þar
sem hún andaðist árið 1986.
Að lokum þökkum við Anika
Jóni frænda allt gott frá fyrstu tíð.
Ég mun lengi sakna hans en við
áttum þar síðast tal saman að
skemmtilegt yrði að rifja upp bet-
ur liðna æskudaga frá Éyjum.
Við Anika og fjölskylda okkar
vottum Hrafnhildi, börnum þeirra
og fjölskyldum, svo og eftirlifandi
systkinum Jóns og þeirra fjöl-
skyldum innilega samúð vegna
hins skyndilega fráfalls hans.
Blessuð sé minning Jóns Bryn-
geirssonar frá Búastöðum.
Guðjón Ármann Eyjólfsson.
Ekki datt mér í hug, að það yrði
í síðasta sinn sem ég sæi og rabb-
aði við Jón frænda minn, er frænd-
ur og vinir komu saman á heimili
hans og Hrafnhildar, í tilefni 70
ára afmælis hans í júní sl. Að vísu
vissi ég að hann gekk ekki heill til
skógar og þrekið var ekki það
sama og áður var, en hann gekk
um meðal gesta sinna glaður og
reifur, að vanda. En, allt á sinn
tíma, og þegar kemur að kveðju-
stund leita löngu liðnir atburðir á
hugann, leikir og störf. Lovísa
móðir hans og Eyjólfur faðir minn
voru þau einu fimm systkina, sem
náðu fullorðinsaldri og var stutt á
milli heimilanna og daglegur sam-
gangur. Lovísa bjó á föðurleifðinni
Eystri-Búastöðum, en maður
hennar, Bryngeir, var á Vífils-
staðahæli. Búastaðir voru ein af 48
gömlu jörðunum í Vestmannaeyj-
um og fýlgdu ítök í úteyjum hverri
jörð. Búastaðir voru ein af 16 jörð-
um, sem áttu beit og lundaveiði í
Elliðaey, eggja- og fuglatekju í
Hellisey og hlut úr súlu úr Súlna-
skeri. Éyjólfur faðir minn byggði
sér hús, sunnan við Búastaða-
garða, eins og sagt var, og kallaði
Bessastaði eftir grunninu Bessa;
sem er sunnan við Bjarnarey. I
fjósinu á Búastöðum voru tvær
kýr, átti Frænka, eins og við bræð-
ur kölluðum Lovísu, aðra kúna, en
hin var sameign systkinanna.
Frænka sá um að mjólka og hirða
kýrnar, en hjálpast var að við hey-
skap og áburð á túnin, og skipst á
við þrjá aðra bæi, að reka og
sækja kýrnar á sumrin í hagann,
sem var suður á Haugum, austan
við Helgafell.
Ein fyrsta minning mín, er stór
hrúga af súlu, sem sturtað hafði
verið af bíl sunnan við Traðir,
(mjór vegur að Búastöðum), því
faðir minn hafði farið til súlna í
„leigumálann". Búastaðabræður,
Torfi, Gísli og Jón, og ég fengum
eina súlu hver í hjólbörur okkar, til
að færa gamalli konu sem ekki
hafði jarðarítök. Leikir barna mót-
uðust mjög af starfi fullorðna
fólksins og leikföng ekki mikil eða
fjölbreytt á þessum árum. Auð-
vitað heyrðum við og vissum um
fjallaferðir og fuglaveiðar. Við Jón
vorum ekki háir í loftinu, er við
vorum að safna lundalöppum, þeg-
ar Frænka var að verka fuglinn í
salt. Við dreifðum þeim í Traðar-
garðinn, sem okkur fannst all hár,
kannski lVz~2 m þar sem hæst var,
og síga svo eftir „fuglinum", eða
fórum lausir. Þannig snérust leikir
okkar barnanna „uppi“ á bæjum
oft um það sem seinna varð að al-
vöru. Jón stundaði ungur fjalla-
ferðir, aðallega lundaveiðar og var
einn okkar fjögurra félaga, sem
byggðum veiðikofa í Brandi 1952,
og „lá“ þar við mörg sumur, síðast
1999.
Sem drengur stundaði Jón
íþróttir og keppti fyrir íþróttafé-
lágið Þór, í knattspyrnu, frjálsum
íþróttum og glímu. Hann varð
Glímukóngur drengja á síðasta
móti sem keppt var um þann titil í
Vestmannaeyjum, enda snemma
vel að manni og fylginn sér.
Framan af ævi stundaði Jón sjó-
mennsku og var aðeins 14 ára þeg-
ar hann fór hálfdrættingur á síld
fyrir Norðurlandi, á m/b Kára V.E
27, með Sigurði í Svanhól, þekkt-
um aflamanni, á móti Jóhanni
(Hanna) syni hans. M/b Kári þótti
all stór bátur á þeirri tíð, 36 tonn
og 17 menn um borð. Jón tók vél-
stjórapróf haustið 1946, og var 2.
vélstjóri á m/b Skógafossi, en
lengst var Jón á m/b Mugg, 1. vél-
stjóri frá 1949 til 1951 og formaður
vertíðirnar 1952 og 1953. Haustið
1955 keyptu þeir bræður, Jón og
Torfi, nýbyggðan 10 tonna bát í
Hafnarfirði, sem þeir skírðu
Bryngeir V.E.232 og var Jón for-
maðurinn. Þeir seldu bátinn eftir
vertíðina 1958. Jón stundaði sjó-
mennsku til 1963, ýmist sem vél-
stjóri eða stýrimaður, en þeirra
réttinda aflaði hann sér 1960, í
Eyjum.
Nokkur sumur, milli vertíða,
vann Jón við húsa- og bátamálun
hjá Tryggva Ólafssyni málara-
meistara og varð góður málari,
enda mjög laghentur.
Eftir að Jón hætti sjómennsku
vann hann í fiskimjölsverksmiðj-
um, fyrst hjá Einari Sigurðssyni
og síðar í Fiskimjölsverksmiðjunni
í Vestmannaeyjum, til 1974. Eftir
að fjölskyldan settist að í Hafnar-
firði var hann verksmiðjustjóri í
nokkrum verksmiðjum og var eft-
irsóttur sem slíkur, og skilaði verð-
launaafurðum.
Fram að eldgosinu í Vestmanna-
eyjum, 23.janúar 1973, átti Jón
heimili á Búastöðum. Hann bjó þar
með Lovísu móður sinni og Bryn-
geiri, systursyni sínum, sem ólst
upp hjá þeim, og þar byrjuðu þau
Hrafnhildur búskap 1967. Þessi
unga Reykjavíkurstúlka samdi sig
strax að því mannlífi, sem fyrir var
„uppi“ á bæjum og drengnum
hennar gekk Jón í föðurstað og leit
ávallt á sem sinn eigin son. Þegar
gosið hófst fór Hrafnhildur með
börnin, Skarphéðin, Heiðar Dag og
Lovísu, til lands eins og all flestir
Eyjabúar, en Lovísa frænka vildi
ekki fara, þó gosið væri ekki langt
undan, og voru því Jón og Bryn-
geir eftir hjá henni. Um morgun-
inn hitaði Frænka kaffi og eldaði
ilmandi kjötsúpu í hádeginu, segir
Árni Johnsen í bók sinni Eldar í
Heimaey. Þegar hún seinna um
daginn fór út með rusl, og ösku og
eimyrju rigndi í kringum hana,
fannst Frænku tími kominn til að
yfirgefa húsið, og þau feðginin fóru
til lands, hún einna síðust kvenna.
Jón stoppaði stutt í landi og komst
út í Eyjar aftur næsta dag, þrátt
fyrir boð og bönn, því Vestmanna-
eyingum var meinað að fara til
Eyja og aðrir en við, sem þarna
vorum fæddir og uppaldir, virtust
taldir óhultari. Jón var einn í fá-
mennum hópi manna sem lögðu
nótt við dag við að bjarga úr hús-
um, sem ýmist brunnu, fóru á kaf í
vikur eða undir hraun, en eigendur
flestir í farbanni uppi á landi.
Þegar loðna fór að veiðast var
Fiskimjölsverksmiðjan sett í gang,
þrátt fyrir að gosið héldi áfram, og
var Jón þar við sín fyrri störf.
Fjölskyldan var í Hafnarfirði og
settist þar að, því Búastaðir voru
horfnir undir þykkt hraun, eins og
allur eystri hluti Vestmannaeyja-
bæjar. Þau eignuðust húsið Heið-
vang 30 og áttu þar heimili síðan.
Lovísa fylgdi Jóni og Hrafnhildi og
átti þar skjól, meðan heilsa leyfði.
Jón var mikill fjölskyldumaður og
lét sér mjög annt um konu sína og
börn og gladdist yfir velgengni
þeirra. Ég man hve glaður hann
var, er hann hringdi á gamlárs-
kvöld, frá Bolungarvík, þar sem
þau dvöldu um skeið, og sagði frá
fæðingu Eyjólfs Gísla.
Nú, þegar leiðir skiljast um
skeið, leita minningarnar frá leik
og starfi á hugann, minningar sem
ég þakka og geymi og kveð gamlan
leikbróður og frænda með söknuði.
Hrafnhildi, börnum, tengdabörn-
um og barnabörnum sendum við,
ég og fjölskylda mín, innilegustu
samúðarkveðjur og biðjum þeim
Guðs blessunar á ókomnum tímum.
Gísli Eyjólfsson
frá Bessastöðum.