Morgunblaðið - 15.08.2000, Blaðsíða 53

MORGUNBLAÐIÐ

UMRÆÐAN
Gamli glóðar-
hausinn
FULLORÐIÐ fólk
og þá ekki síður full-
orðnir þingmenn muna
þá tíma þegar einstakl-
ingar höfðu miklu meiri
áhrif á gerð fjárlaga en
nú. Ef fólk heldur
kannski að kvótakerfið
hafi verið fundið upp
vegna þorsksins og
frændgarðs hans í und-
irdjúpunum þá er það
misskilningur. Svo
magnaður og spenn-
uþrunginn var leikur-
inn við fjárlagagerðina
að jafnvel smáfuglar
vöktu aðfaranótt
þingslitadagsins og
hi-ingdu í mogunskímunni í svefn-
lausa en kurteisa starfsmenn þings-
ins og báðu þá að leita í hrúgunni til
að fá svar við sgumingunni: „Komst
þetta í gegn?“ Á þessum tímum var
visst þegjandi samkomulag milli
flokka um bókhald ríkisins. „kredit
gluggamegin"! og þó frákastið væri
mikið í atkvæðaveiðunum og skuldir
ríkisins ykjust var visst jafnvægi á
hverju sem gekk og stundum var
kompásinn leiðréttur með betli aust-
ur og vestur. Og allt fram á þennan
dag koma rfldsstjórnir og fara og
stundum féllu þær með leikrænum
tilburðum t.d. í ræðustól ASÍ og í
beinni útsendingu og „hægri“ stjórn-
imar lifðu oftast lengur en þær
„vinstri" sem aldrei hafa lifað heilt
kjörtímabil en tómur kassi hefur ver-
ið sjálfvirkur sleppibúnaður vinstri
stjórna.
Það er bara tilviljun ein að þessari
hefð í íslenskum stjórnmálum er að
Ijúka nú um aldamótin og nýtt kerfi
að taka við. Með svolítilli alhæfingu
mætti skýra þessa þróun á tvennan
hátt. Annarsvegar er aðeins eftir að
kasta rekunum á gröf verkalýðs-
hreyfingarinnar. Hinsvegar er kom-
in á kreik ný tegund af „heimdelling-
um“ sem taka munu völdin á annan
hátt og stjórna öðravísi en „pabba-
drengirnir" áður. Þetta er allt önnur
tegund af fólki en þeir ungliðar Sjálf-
stæðisflokksins sem standa stundum
á gatnamótum og segja: Nú skulum
við bara leggja helvitis ríkið niður í
eitt ár og borga allar skuldirnar og
koma svo með bjórkassa til að selja
hver öðram og era varla farnir að
kippa þegar lögreglan er búin að taka
kassann í sína vörslu en foringjar
flokksins láta taka af sér mynd með
ungliðunum og gamlar og góðar end-
urmininngar skína úr ljómandi and-
litum þeirra þegar þeir
minnast æskunnar þeg-
ar allt var svo einfalt.
Þessir tímar eru liðnir!
Það er ekki þessi teg-
und af „heimdellingum"
sem komin er á kreik og
þeir era öragglega ekki
í þeim félagsskap. Þetta
er ungt gáfað fólk sem
lætur ekki mikið á sér
bera en áhrif þeirra í
efnahagslífi landsins
fara hraðvaxandi eins
og speglaðist mjög
skýrt þegar einn Seðla-
bankastjórinn skýrði á
sínum tíma skjálfandi
röddu frá því í sjónvar-
pinu að í fyrsta sinn hefði verið gerð
„aðför“ að íslensku krónunni „innan-
Þjóðfélagsmál
Kjörorð þessa nýja pen-
ingaafls er hógvært á
yfirborðinu, segir Hrafn
Sæmundsson: „Það er
ekkert ljótt að græða.“
frá“. Hann hefði alveg eins getað
sagt að hálfrar aldar þegjandi sam-
komulag ríkisvaldsins og verkalýðs-
hreyfingarinnar væri að að rofna en í
þess stað komin ný kynslóð sem
svífst einskis og fer kannski að
stjóma landinu á næstu áratugum.
Kjörorð þessa nýja peningaafls er
hógvært á yfirborðinu: „Það er ekk-
ert ljótt að græða.“
Þessi unga peningastétt er ekki út-
skrifuð úr hagfræðideildum háskól-
anna á Norðurlöndum eða Evrópu,
vel klædd með fallega doktorsgráðu
um ekki neitt í vasanum, heldur er
þettá fólk útskrifað úr ísköldum
veraleika þess hagkerfis markaðar-
ins þar sem einskis er svifist og þar
sem barist er þangað til annar verður
undh'. Þetta fólk veit allt um bók-
haldið og kenningarnar og það veit
líka hvar mörk hins mögulega liggja.
Og það er full ástæða fyrir núverandi
ráðamenn tfl að vera óttaslegnir.
Sjálfvirka kerfinu í efnahagslífí ís-
lendinga, sem gengið hefur með
nokkuð þegjandi samkomulagi stór-
nvalda og nokkuð sterkrar verka-
lýðshreyfingar frá stofnun lýðveldis-
ins, er að ljúka. Síðustu áratugina
hafa stjórnvöld ekkert brýnt klærn-
ar. Eina skiptið sem stjómmálamað-
ur hefur hækkað svolítið róminn var í
allshenarverkfallinu 1952 en þá
sagði Olafur Thórs þegar pressa átti
með því að stoppa vélarnar í frysti-
húsunum.: „Þá getið þið samið við
þann úldna þorsk." Og vélarnar
gengu og verkfallið leystist. Bráða-
birgðalög hafa yfirleitt ekki komið
fyrr en flestir vora orðnir sammála
um að nú þyrfti að höggva á hnútinn.
Og allir hafa haldið andlitinu. Og
ráðningarskrifstofa stj órnmálaflokk-
anna þar sem menn byija í pólitík af
stéttarlegum ástæðum eða vegna
ættartengsla og lifa vel og lengi og
enda í bönkunum og sendiráðunum -
það er búið mál líka.
Harmleikur verkalýðshreyfingar-
innar er ótrúlegur. Hvemig er hægt
að verða svo viðskila við þjóðfélalag-
ið? Helst mætti líkja ástandinu á
vinnumarkaðinum við ganginn í
gamla júnemúntel glóðarhausnum -
hitaður upp á morgnana og lullaði svo
allan daginn á ódýrri olíu og svo hins-
vegar umhverfi atvinnurekenda eins
og í stýrishúsi á skuttogara þar sem
stjórnandinn situr á þægilegum stól
og er með öll miðin á diski í brjóst-
vasanum. Þarna er ekki um að kenna
skorti á ungu vel menntuðu fólki í
verkalýðsheyfingunni. En þetta fólk
var ekki sett í neina sköpunarvinnu
sem leiddi tll bættra lífskjara. Þeir
sem sátu við glóðarhausinn og töluðu
jafnan um „hagfræðingastóðið*1 og
svo að „þingmennimir hækka alltaf
hjá sér“ - þeir einfaldlega skildu eftir
þessa skelfilegu arfleifð - „baráttu-
tæki“ sem verkar ekki lengur og hef-
ur nánast engin áhrif á lífskjör meg-
inþorra launafólks. En
verkalýðshreyfingin hefur innra
skipulag sem gerir það nánast úti-
lokað að „völdin“ fari yfir til þeirra
sem skilja að grandvallarbreytingar
á ýmsum þáttum þjóðfélagsins era
það eina sem bætt getur kjörin. Og
að þessar breytingar kosta sársauka-
fullar aðgerðir, m.a. minnkandi
„einkaneyslu" og breytt gildismat og
raunveralega nýja forgangsröðun.
Össur mun gera eina slíka tilraun en
hún mun mistakast. Slíkar tilraunir
heppnast ekki ef í upphafi er byrjað
að „semja“ og fyrsta útspil Össurar á
flokksþinginu að henda slaufunni og
taka upp bindið vora skilaboð til
vissra aðila um að kveikja á gaslamp-
anum og hita upp glóðarhausinn einu
sinni enn!. Það gengui' sko ekki!
Höfundur er fyrrverandi
atviimumálafulltrúi.
Úrval spænskra
húsgagna
INNRÉTTINGAR
HÚSGÖGN
ÞRIÐJUDAGUR 15. ÁGÚST 2000 5
íyrir alls konar fólk
Allsr í klsinu
...hringina- nýbaka&a, beint úr bakaríinu okkar!
<0)
Olíufélagið hf
NESTI Gagnvegi, Stórahjalla og Artúnshöfða
Acidophilus
Bjóðum upp á 3 tegundir:
2 billj., 4 billj. og 8 billj.
APÓTEKIN
FRÍHÖFNIN
Uppl. í síma 567 3534
■hhmhmmhhmmmnhmmmhhhhmmmmi
www.mbl.is
Maestro
ÞITT FE
HVAR SEM
ÞÚ ERT
iSTðRfrr&M.
Gardinuefni frá 100 kV* metrinn
Tilbúnir kappar frá 400 kr. metrinn
3ja m breitt voal 520 kf. metrinn
Handklæði frá 100 kf. stykkið
Falleg ný tvíofin efni - 20% afsláttur
og margt fleira.
GARDIMJBUÐIIS
Skipholti 35 - sími 553 5677
Opið kl. 10-18
Opið laugardaga
kl. 10-14
%