Alþýðublaðið - 22.10.1934, Blaðsíða 1

100 króna
verðlaun
veitir ALPÝÐUBLAÐIÐ fyiir
beztu frumsamda smásögu, siem
pví berst fyrir 15. nóvember
n. k.
AuBbent handrit með nafni
höfundar í lokuðu umslaiffi
eendist iitstj. ALPÝÐUBLAÐS-
INS.
AIÞYBUBLASID
RITSTJÓRI: F. R. VALDEMARSSON ÚTGEFANDI: ALÞÝÐUFLOKKURINN
XV. ARGANGUR. MANUDAGINN 22. OKT. 1934. 304. TÖLUBLAÐ
50 króna
verð^aun
veitir ALPÝÐUBLAÐIÐ fyiir
beztu frumsamda ritgierð, sem
þvi berst fyrir 15. nóv. n. k.
Auðkent handrit með nafni
höfundar í fokuðu umslagi,
fiendist ritstjóm ALÞÝÐU-
BLAÐSINS.
> , ■ . • ; | i
Sviknar og falsaðar matvörutegundir
ern framleiddar og seldar hér á landi.
Rannsóknlr, sem landlæknir hefir látið efnafræð*
ing framkvæma, sýna að 43°|0 peirra tegunda,
sem rannsakaðar voru, eru falsaðar og sviknar.
Landlæknir hefir sent alpingi
skýrslu nm rannsóknirnar.
LANDLÆKNIR hefir undanfarið haft með höndum undirbúning
löggjafar um eftirlit með matvælum, og hefir látið efna-
fræðing framkvæina"'rannsóknir á ýmsum vörutegundum, sem
seldar eru í verzlunum hér í bænum.
Rannsóknir þessar hafa leitt í ljós, að fjöldi
vörutegunda, sem seldar eru hér, eða 43 % af þeim
vörum, sem rannsakaðar voru, eru falsaðar og
sviknar.
En það, sem ískyggilegast er, er þó það, að
allar þessar sviknu vörutegundir eru tilbúnar hér
á landi.
Út af umræðumfá alpingi um starfsemi svokallaðra efnagerða’
hafir] landlæknirisent alpingi utdrátt úr skýrslu efnafræðingsins
sem sannar, að mest kveður að vörufölsunum og
svikum á vörum, sem „efnagerðir“ hér framleiða.
RANNSÓKNIRNAR, sem gerðar
voitu að tilhlutun landlæknis
og í samráði við Magnús Guðh
mundsson fyrverandi heilbiigð-
ismálaráðherra, framkvæimdi dr.
Jón E. Vestdal efnafræöingur, og
hefir hann nýlega lokið við
skýrslu um niðurstöðu fyrstu
rannsókna sinina.
Skýrsla dr. Jóns Vestdals mun
ibirtast í beilu lagi i „Heiibriigð-
isskýnsluinum" fyrir síðast liðið
ár, sem koma út innan skaimms.
Rannisóknirniar em enm að eins
i byrjuin og verður að sjálfsögðíu
haldið áfram. Þarf að rannsaka
miklu fleiii matvömtegundir, en
hiinar iskyggiiegu iniðurstöður
þiessara fyrstu rannsökna sýna,
að hér er, mikil pörf löggjafar
um strangt eftblit með fram-
leiðslu og verzlun með matvön-
ur, og refsingum verður að beita
gegn fölsumum og svikum, á peito.
í skýrslu efnafriæðingsins, dr.
Jóns E. Vestdals, til landlækn-
is segir svo m. a.;
„Alls hafa verið rannsakaðar 28
mismunandi tegundir matvæla. Á
meðfylgjandi -skýrslum sést, að
12 teguindir, eða 43»/o, eru svikn-
ar eða hættulegar til neyzlu, og
pað er athyglisvert, að allar
pessar 12 tegundir, eru tilbúnar
hér á landi.
Þær vörutegundir, sem rann-
sakaðar hafa verið, vom allar
keyptar af handahófi í verzlun-
jum héjr í bænum, og pegar hægt
er að sanna fölsun á 43% af
perm, má telja, að svikin séu
orðiin all-ískygigileg og pörf á
pví, að reynt sé að losna við
piessar sviknu vömr af markað-
iinum.
Meðan leyft er að selja pær,
er ómögulegt að heiðarlegur
verzlunarmáti með pessar
vörutegundir geti prifist."
„Vínberjaedik“ úr jil-
búnu ediki og Gvendar-
brunnavatni.
Efnafræðingurinn sýrnir fram á
pað, með rannsóknum, að t. d.
edisk, sem selt er hér undir nafnr
inu „víinberjaedik“ er búið til á
panin hátt, að tilbúið edik er pynt
með vatni og látinn í pað litur.
Um petta segir hann svo í
skýrslunni:
„Til eru tvær tegundir ediks,
gerjunariedik og destillationsiedik,
og em nöfnin til orðin eftir vpeim
aðferðum, siem notaðar em til að
framieiða pað: gerjunanedik er
unnið við gerjun vínanda, og diest-
illationsedik við purra destillat-
ion viðar.
Vínberjaedik ætti að vera fram-
leitt við gerjun víns, sem aftur
á móti er unnið úr vínberjum.,
ef nokkurt mar.k væri takandi á
nafni ediksins. Það ætti pví að
innihalda auk edikssýruninar
(CH3 COOH), pau extraktefni og
sölt, sem eru í náttúmvínum.
Þess er líka krafist í öllium peim
rikjum, sem hafa lög um pað,
að vömr, sérstaklega matvæli,
megi ekki sieljast undir röngu
nafni, og pannig villa kaupaind-
anum af ásettu ráði sýn.
Déstillationsiedik aftur á móti
inniheldur auk edikssýmnnar eiin-
ungis vatn.
Til rannsóknar var 1 flaska af
vlnberjaediki, merkt nr. 2. Edikið
injnihélt petta:
Litur brúnleitur.
Extrakt í 1000 ccm. 0,30 g.
Míneraliefmi (aska) í 1000
ccm. 0,06 g.
Fosfórsýra engin.
Vínsýra (HOOC • (CHOH)2 COOH)
engin.
Edikssýra (CH3 • COOH) 3,6%.
Vinherjaedik petta innihieidur
alt of lítið af extraktiefnum og
míneraiiefnum, tii pess að pað
hafi getað verið búlð til úr vín-
berjum, eins og nafnið ætti að
benda til. Auk pess fanst hvorki
vínsýra, né fosfónsýra, sem pó
eru venjulega í vínbierjaediki.
Styrklieiki ediksins er örlítið fyrir
ofan pað lágmark (3%), sem ann-
ars staðar er krafist fyrir pynt
edik.
Þess skal getið, að askan er
nákvæmlega sú sama, sem er í
vatni frá vatnsveitumni í Rieykjar
VÍk (Gvendarbrunnavatn).
í öðrnm iöndum er pess krafist,
að ópynt vínedik innihaldi að
minsta kosti 12 g. af extraktefni
um í 1000 ccm. og 1,3 g. af
míneralefnum í 1000 com., en pynt
vínedik minst 4,5 g. af extrakt-
eínum og 0,4 g. af míneralefnv
um einnig miðað við 1000 ccm.
Vínberjaedik pað, sem rann-
sakað var, er tvimælalaust
búið til á pann hátt, að des-
tillationsedik hefir verið pynt
út með vatni og látinn í pað
litur, sennilega sykurlitur, og
vegnahans einungis fanst ofur
litið af extraktefnum. Það
verður pví að teljast gróflega
falsað, og er fölsunin sérstak-
legai pví fólgin, að notuð hef-
,\ r verið ódýr vara, sem seld
er undir nafni annarar, sem er
miklum mun dýrari.
Edik nr. 2, blandað ó-
hreinu vatni
Auk pessa vínberjaediks var
rannsökuð 1 flaska. af venjuiegu
ediki.
Nafn pessa ediks bendir tll pess,
að pað sé búið til úr destilla-
tionsiedikssýru, pyntri með vatini.
Hún er ekki svo mikið pynt, að
innihald ediksins af edikssýru sé
minna en krefjast verður, beldur
aftur á móti mun hærra en ann-
ars staðar er krafist af pyntri.
edikssýru. Hér er pvi ekki um
svikna vöru að hæða.
Hins ber að geta, að i edik-
inu voru töluverð óhreinindi,
og er pað algerlega ósæmilegt
að selja slíka vöru.
Þ/j voru rannsakaðar tværflösk-
ur af edikssýru, nr. 6 og 7. í
benni voru 38,0% af edikssýru
(CHS • COOH). Míneralsýrur fund-
ust ekki, né heldur aðriar sýrur
en edikssýra.
Hér á landi mun ekki vera iiraf-
ist nokkiurs lágmarks á styrkleika
peirrar edikssýru, sem sield er.
Það getur pví ^kki talist föls-
un, pótt í pví sýnishorni, sem
rannsakað var, væru ekki nema
38,0% af edikssýru.
Edikssýra blönduð til
helminga með vatni og
seld sem edikssýra.
Hitt er aftur á móti
fulivíst, að sú edikssýra,
sem til landsins fiyzt, inniheid-
ur að minsta kosti 60—80% af
edikssýru, enda er pess krafist
I öðrum löndum,ogerpviblönd-
uð alt að pvitil helminga með
vatni, til að fá pá ediksýru,
sem hér er um að ræða.
„Kirsiberjasaft“ án
kirsiberja.
Ávaxtasaft er safi sá, sem unn-
inn er úr ávöxtum með pressun.
Söftin bera nöfn. ávaxtan|na, sem
pau eru unnin úr. Safinin er unm
inn úr ávöxtunum án pess nokk-
|uð sé í hann látið og er ópyntur.
Þesisi ávaxtasafi eða óvaxtasaft
er venjulega ónothæft til neyzlu.
Þv| er látinn í pað reyrsykur,
anmaðhvort kait eða pað er hitáð
upp um leið. Rétt nafn á sykr-
uðum ávaxtasafanum væri á-
vaxtasírúp, en ávaxtasaft er orð-
íð svo algengt í málinu, að varla
er ástæða til að amast við pví.
Til rannsóknar voru tvær teg-
undir ávaxtasafts, nr. 3 og nri
4—ð. Á allar flöskurnar var
límdur miði, sem á stóð „kirsi-
berjasaft". Eftir pví að dæma
verður að búast við, að hér sé
um að ræða saft umna úr kirsi-
berjum á pann hátt, sem áður
segir. i pessu safti ættu pví að
vera öll pau eími, sem eru í
náttúrlegum safa ávaxtanna.
I báðum söftunum fanst tjöru-
litur. Saccharin var ekki hægt að
finna né heldur sterkju.
i náttúrlegum safa kirsiberja
er fosfórsýra og einnig eggjai-
hvítuefmi. í peim sýnishornum,
sem rannsökuð voru, fanst hvor-
ugt.
Það hefir pví ekki verið not-
að hið minsta af safa úr
kirsiberjum við tilbúning pessa
„kirsiberjasafts", heidur er um
að ræða vatnsupplausn af sykri,
sem látið er i nokkuð af „ess-
ensum“ og tjörulit, til að ná
náttúilegum lit safa kirsiberj-
anna. Sýran, sem i saftinu
fanst, er mjög lítil og stafar
af essensum, sem notaðir hafa
verið í pað.
Bæði sýnishorn kirsiberja-
saftsins eru pvi gróflega föls-
uð, og mun erfitt að finna
dæmi siikrar fölsunar annars-
staðar.
„Ávaxtamauk“.
Tii rannsóknar voru prjár teg-
undir ávaxtamauks, nr. 8, blömduð
ávaxtasulta, nr. 9, blandað aldin-
mauk, og nr. 50, jarðarberjasulta.
Við framleiðslu ávaxtamauks
verður að halda notkun reyrsyk-
ursins innan vissra takmanka, pví
annars verða sætindi mauksins
ópægilog við meyzlu. Framlelð-
andinn er pví nauðbeygður til að
nota meira af dýr,um ávöxtum og
minina af sykii, og til að ná
æskilegri pykt á maukið verður
hann að sjóða burtu meira af
vatni ávaxtanna, en pað hefir
auðvitað kostnað í för með sér.
Ef hann aftur á móti motar
sterkjusírúp, sem er mieira en
helmingi ósætara en reyrsykur,
getur Tiann motað tvöfalt meira
af pví en hægt er að nota af
sykriinum, og pess vegna hlut-
fallslega miklu minna af ávöxt-
um. Þar að auki getur hann
blandað pessu köldu saman og
parf ekki að mota nema lítið af
hinmn dýra reyrsykri til að gera
maukið nægjanlega sætt. í einni
krukku af sírúpsblönduðu ávaxta-
mauki er pví miklu minna af á-
vöxtum — en eftir peim er ein-
mitt sózt — en í sterkjulausu
mauki.
Blöndun ávaxtamauksins með
sterkjusírúpi er pví gerð til að
drýgja, spara ávextina, og verð-
ur pví að teljast til fölsunar.
Með litun mauksins er kaup-
andanum vilt sýn. Maukið mundi
annars hafa daufan lit vegna
sterkjunnar, og kaupandinin pví
verða var við hana.
Með lituninni er varan látin iita
betur út en hún raunverulega ætti
1 '
Klofningur evangelisku
kirkjunnar J Þýzkalandi
LtUherstrúarmenn neita að greiða birhjaskatt.
LONDON í ^ærkveldi. (FÚ.)
LOFNINGURINN í evangel-
isku kirkjuuni í Þýzkafandi
er nú algjör.
í dag var stofnuð Alpjóðarsý-
nóda pýzku evangelisku kirkjunn-
ar, umdir fomstu Kochs biskups,
og gefin út yfirlýsing að lokn-
um stofnfundi. Þar segir meðal
aninars:
„Með pví að kenning dr. Mill-
lers: „Ein kirkja, eitt riki, ein
pjóð“ hefir veríð sett í öndvegi
fyrir kenningargrundvelli evang-
eliskrar kirkju, og kirkjan hefir
pannig verið fengín stjómarvöld-
um pessa heimís í hendur, stofn-
um vér á alpjóðarsýnódu pýzkiv
ar evangeliskrar kirkju nýjan fé-
lagsskap kristinna safnaða.“
Þá er sagt, að stjórn hins nýja
félagsskapar knefjist pess af öll-
um pnestum evangeliskrar kirkju,
söfnuðum hennar og safnaðaTráðr
að gera eftir gæðum. Hún verður
þvi einnig að teljast til fölsunar.
I öllum sýnishomunum var
mjöig lítið af köfnunarefnissam-
böndum og óuppleysanlegum efn-
um. Það stafar sérstaklega af
sterkjumagninu.
Auk pessa var ekki hægt að
firnna fosfórsýriu í neinju af sýnfs-
hornunum.
Það bendir til þess, að ekki hafi
verið notaðir nýir ávextir, heldur
einvörðungu eða að mestu leyti
pressaðir. Einnig það telst til
fölsunar.
Það má því með sanni
segja um tilbúning þess-
ara vörutegunda, að þar
býður ein fölsunin ann-
ari heim.“
I i : l í I ■ 1
1 . • 1 i *
Eitraðir bökunardropar!
Um rannsóknir sinar á bökuin-
ardnopium segir efnafræðingur-
inn:
„Til rannsóknar vom 5 mis-
munandi tegundir bökunardnopa,
2 tegundir af vanillindropum, 1
tegund af ananasdropum, 2 teg-
undir af romdropum, 2 tegundir
af sítróndropum og 2 tegumdir
af möndludropum.
> . i
- Vanillmdnopar.
Til rannsóknar vom 2 tegundir
af vanillindropum, nr. 21—23 og
nr. 46—48.
I dnopmnum, sem ránnsakaðir
vom, var vanillinið uppieyst í
glyoerini pyntu með vatni og lit-
uðu með sykuriit. Viegna pess
hve sýnishomin vom lítil, var
ekki hægt að ákveða magn glyr
cerinsins áneiðanlega.
Sé glycerins meytt aðeins i litl-
um skamti, eins og á sér stað
pegar bökunardroparnir eru not-
aðir í kökur, pá mun ekki vera
hægt að teija pað hættulegt. En
við 290° C og jafnvel neðar mynd-
ast úr glycerininu acnolein, og
par sem acroleinið veldur eymsl-
rum og bólgu í húðinni og slímv-
húðinni og mtistt votRar pess en
eiímlkir, uerd,ur að teljast mjög
ÖHEPPILEGT OG HÆTTULEGT
AÐ NOTA 1 BÖKUNARDROPA
1 GLYCERIN, ÞVÍ SJALDAN MUN
VERA BAKAÐ FYRIR NEÐAN
290° C.
Ef nánari rannsókin leiddí ÍJjós.,
um, að peir neiti að hlýða skip-
unum Ríkiskirkjunnar. Enin frem-
ur var sampykt, að nelta að greiðn
kirkjuskatta frá 1. nóv. að telja,
par til rikisvöldin viðurkendu
hinn nýja kirkjulega féfagsskap.
Hitlier, Hess og dómsmálaráð-
herrann áttu í dag fund með sér
til pess að ræða um petta mál,
©n engin yfirlýsing var gefin út
að peim fundi loknum.
Það átti að staðfesta dr. Mill-
ier 1 embætti sínu sem ríkisbisk-
up næstkomandi priðjudag, en ó-
víist pykir nú hvort pað muni
verða gert.
Bifreið drepur
tvær kýr í gærkveldi.
Um kl. 7Va í gærkveldi vom
menn úr Hafnarfirði að koma
með kýr og reka pær til bæjan
ins.
Rétt við Hraunshólsbrúna kom
vöruflutningabifreið á móti mönn-
unum, og höfðu peir pá hlaupið
fram fyrir kýrnar.
Þegar bifreiðarstjórinn, Arthur
Tómasson, sá mennina, gaf hann
merki og peir viku til hliðar, en
í pví ók hann á kýrnar, og sagðr-
ist'hann ekki hafa séð pær. Hamn
ók á tvær kýr. Drapst önnur
peirra samstundis, en hin var með
lífsmarki og var skotin pegar pvi
varð við komið.
Skýrslum mannanna og bifreið-
arstjórans til sýslumannsinis í
Hafnarfirði ber saman, og er mál-
ið í lögreglurannsókn.
I !Tl '>TTmW lEfíini
Ægir tekur tog-
ara að veiðum á
Þistilfirði.
Varðskipið Ægír kom á 1 augar-
dagskvöidið til Norðfjarðar meö
enskan togara, sem hanin hafði
telrið að landhelgisveiðum á
Þistilíirðd.
Togarinn heitir „Oldno" og er
frá Grimsby. Skipstjórinn beitir
Adelson.
< í s
að pessi glycerinupplausin væri
eng;in tílviljun, heldur alt af mot-
uð, MUNDI VERA ÞÖRF AÐ
BANNA ÞVÍLIKA FRAM-
LEIÐSLU.“