Alþýðublaðið - 26.10.1934, Side 3

FÖSTUDAGINN 26. OKT. 1934.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
CTGEFANDI :
ALÞÝÐUFLOKKURINN-
RITSTJÖRI:
F. R. VALDEMARSSON
Ritstjöm og afgreiðsla:
Hverfisgötu 8—10.
SIMAR :
4900—4906.
4900: AfgreiSsla, auglýsinge r.
4901: Ritstjórn (innlendar fréttir).
4902: Ritstjóri.
4903: Vilhj. S. Vilhjálrriss. (heima).
4904: F. R. Valdemarsson (heima).
4905: Prentsmiðjan.
4906: Afgreiðsla.
lil
Barnaheimili.
REYKJAVIKURBÆR á ekk'ert
barnaheimili, en þörfin fyrir
slíka stofniun er ærin og ætti að
vera öllmn augljós.
- Eiina tiíraunin, sem gerið hefir
veriið tj.1 þess að bæta úr þessaiíjj
þörf, er starf Þuríðar Sigurðar-
dóttur, sem um nokkurra ára
skeið hefir staífrækt barnaheimt-
ilið „Vorblómið“. Þuríður hefir bar-
ijst fyrir þessu áhugamáii sínu
með þrotiausum dugnaði, en sú
viQurkenning, sem hún hefir hlot-
ið af bæjarins hálfu, hefir hi'ns
vegar verið mjög takmiörkuð.
Styrkur til starfseminnár heíir
verið sknijinn svo við nögi, að
rnjög hefir verjð erfitt fyrir Þuríði
alð standa straum af rekstri
heimilisdns.
Svo bar það hörmulega slys
áð höndum, að húsnæði það, sem
heimilið hafði til afnota, brann
til kaldra kola, og þar; með mæsf-
um alt innbú og fatnaður.
Bömin, 24 að töln, voru ílutt
inn á „Franska spítala“ og þar, er
„Vofbiómið" nú til húsa.
Húsnæðið er i stuttu máli
þannig: Gamall, gisinn timbun-
hjallur, þar sem vindurinn fier
beina leið inn um giugga og
veggi. Lélegir kolaofnar i stof-
unum, engin hitun á gangi. Bað
ekkiert og öll hrieinlætistæki Jé-
lieg. Og úti var aðstaða til iieiíka
mjög siæm.
í sem fæstum orðum sagt: ÖU
aðstaöa úti og inni óviðtunandi.
Til þiessa húsnæðis beíir verið
gripið út úr neyð, en það er
óhæft til vetrardvalar.
Það sem þarf að gera.
Af þiessu ætti að vera Ijóst, að
barnaheimilíð þarf að fá sæmilegt
húsnæði sem allra fyrst.
Þess er hins vegar engin von,
að forstöðukona þess geti án allr-
ar aðstoðar leyst úr þeim vanda,
Verk bennar er unnið í þarfir
bæjarfélagsins, og þiess vegna ber
ftorráðamönnum bæjarins skylda
tii þiess að útvega húsmæði, sem
við verður unað.
Þó bamahópurinn sé mokkuð
stór, er vel hægt að komast af
með venjulega 6—7 herbsrgja í-
búð, en hún þarf að vera vönduði
og búin öLlum nútíma þægindum.
Þó þessi lausn fengist, og
hún verður að fást, er ekki tjald-
að nema til einnar nætur. Sú eina
lausn, sem lausn her að kalla, er
sú, að bærinn byggi þegar á
þessium vetri á heppilegum stað
hús fyrir barnaheimili.
Fé er fyrir hendi.
Fliestir Reykvíkingar munu vita
það, að Thorvaldsensfélagið beíir
um langt skeið unnið að því að
safina fé í þeim tilgangi að reisa
barnaheimili í Reykjavík.
Félagið hefir fyrir mokkru feng-
ið bæjarstjóm þetta fé til umráða
með því skilyrði, að haíist yrði
handa um bygginguna á þessum
vetri.
Eftir því, sem AlþýðublaCið veit
bezt, iniemur þetta fé nú um 60
þúsundum króna, og auk þess
miun vera í vörslu félagsins um
50 þúsund. Þannig ættu því alls
að vera til ca. 110 þúsund krjónur,
sem ætlaðiar er|u til byggingar
bamahælis.
Af þessu má öllum vera ijóist,
að fyrir bendi er bæði þörf fyrir
bamahælið og fé til að reisa það.
Hvað getur þá dvalið framC-
kvæmdir?
Voinandi eltkert, allir flokkar
ættu að sameinast um fran>
kvæmdir.
Þetta tvent ber bænum að gerla:
A'ð útvega „Vorblómi'nu" gott
húBMæði í vetur og að befja nú
þegar að reisa fullkomið bama-
heimili.
Barnafatnaður:
Bolir, buxur, kot, sokkar, kjólar, peysur, kápur, drengjaföt
frakkar, húíur og treflar.
Handa ungbðrnum:
Bolir, bleyjur, buxur, svif, samfestingar, sokkar, hosur,
trey.jur, húfur, kjólar, kápur, kjusur, útiföt, vagnteppi, gúmmí-
buxur og gamachebuxur.
Snót, Vesturgötu 17.
I
Kærkomn-
asta
lermigar-
er
og verður
CON-
KLIN
lindar-
peani
eða
blýantur
frá
Ritfanga-
deild
Beztu
rakblöðni,
þunn, flugbíta.
Raka hina
skeggsáru til-
finningarlaust.
Kosta að eins
25 aura. Fást
i nær öllum
verzlunum
bæjarins
Lagersimi 2628. Pósthólf 373
Nytsöm
iersningarglöf
eru
telknigerðér.
Ritfangadeild
%rzfuwn fBjcm iýOr/sfjáMSsm
Veggfóður,
nýjar gerðir.
Málning & Járnvörur.
Sími 2876.
Laugavegi 25.
Sími 2876.

Úrval af alls konar vörum til
tæKifærisgjafa.
Haraldur Hagan,
Sími 3890. Austurstræti 3.
I
Arshátfð
Sjómannafélags Reyhjavíkur
verður haldin í alþýðuhúsinu Iðnó laugardaginn 27. október kl. 9 e. h.
_M . _ ■ ; i' 1.! i iJ i1 1 iLU
Tti skemtonar ve-ðars
1. skemtunin sett: Sigurjón Á. Ólafs- 4. Gamanvísur: Reinholt Richter.
son. 5. Óákveðið.
2. Upplestur: Reinholt Richter. 6. Einsöngur: Kristján Kristjáns-
3. Danzsýning: Helene Johnson og son.
, Egild Carlsen. 7. Danz. Aage Lorange.
Aðgöngumiðar verða seldir í skrifstofu félagsins í Mjólkurfélagshúsinu
föstudag og laugardag kl. 4—7 e. h. og í Iðnó á laugardag kl. 4—8 e. h.
I
Húsið opnað kl. 8,30.
Skemtinefndin.
Vestfirskar pjóðsagnir.
Eftir Guðmund Gíslason Hagalín.
— (Frh.)
Lendlð er lítið, víðast stuttir og
Altlr kannast við hina gömlu
lýsiingu á fólkinu i fjórðiungum
landsims. Samkvæmt lienni eru
mangarar og kaupmienn fyrir
siunnan, bændur fyrir austan, bof-
rnenin fyrir jiorðan og vísinda-
menn fyrir vestan. Þó að ekki sé
hægt að taka þetta sem meina
fuUgilda lýsingu, þá be:r það, sem
sagt er um Vestfirðinga, að sama
brunni eins og umsagnjr Eggerts:
Vestfirðingar hafa yfirleitt verið
gefnir fyrjr að líta alvöruaugum
á tilveriuna, skygnast inn í fylgsini
beninar og öðlast þekkingu á lög-
máltum bennar og dulardómum.
Sumum gæti nú virzt, að trú Vesl-
firðiniga á yfirnáttúrl'ega hlruti
mælti á rnóti þiessu. En það virð-
ist mér ekki. Galdraiðkanár þeirra
voiu alþýðileg leið til svöLunar
tijkri tilhneigimgu tíl að ná valdi
á öflum tLlverunnar, og trú og
hjátrú á háu stigi hjá mönnum
lýtt upplýstum um raunhæf efni
virðist mér yfirliedtt bera vott _um
iílka lönguin tiL að skilja og sikýra
þau áhrif, sem þeir verða fyrír
frá lumhverfinu, og þau öfl, sem
þeir geta ekki þreifað á, en eriu
örlagavaldar lífs þeirra að meira
eðia minna leyti.
Yfirleitt er vestfirzk náttúra
hrikalieg og víða feiknleg. Undiir-
þröngir dalir, umgirtiir háurn,
bröttum og svo að segja gróðuri
lausum fjöllum. Milli dalanna eru
svo grýttar hlíðar. Efst ©r oftast
hengiflug, sí'ða'n brattir aurar nneð
bleikum grasgeirum hér og þar.
Þá taka við sjávarhamriar, sem
víða ganga í sjó fram. En oftast
er neðan við þá mjó og stórgrýtt.
fjara, og eftir henni liggur lieiðin.
Eiins og eðliiegt er, er þarina
strjálbýlt, og rneðan enigin sjávar-
þorp mynduðust, var langt á milli
fjölsikyldnanna. Lífið var barátta
við grýtta jörð og mislyndan og
harðleikinn sjó í fásinni — og
hjá fiestum fátækt. Þetta mun
hafa sveigt hugi manna að leynd-
ardómum náttúrunnar umhverfis
og að fylgsnum mannlegrar sálar.
Þá hygg ég, að vestfirzk þjóð-
trú hafi yfirleitt hneigst nieiia að
þvi trölilslega en þjóðtrúin víðast
annaris staðar á landimr. Það muu
t. d. hafa gætt lítið á Vastfjörð-
'um hinna blæþýðu æfintýra um
karl og kerLingu í koti og kóng
og drottniingu í ríki. Eins mun
huidufólikstrúin hafa verið áhrjfa-
(prilnlni í vest.'irzkri þjóðtrú en trú-
in á galdra, drauga og sjó-
skrýmisli. Er mjög Líklegt, að þétta
standi í sambandi við tröllskap
og hrikaleik náttúriuinnar. Ég gat
þess hér á undan, að skrýmsla-
!trú hafi verið algeng í Amaríitðii
á bernskuárum mínum. Ég ólst
þar upp við venjuleg störf ung-
liinga, og var ég oft einn Langt
frá öðnum mönnum. ALdrei varð
ég var við ófneskjur, en hins.
vegar fann ég svo glögglega oft
og tíðum hin magnþrungnu og
stundum feiknlegu áhrif vest-
firzkrar náttúru, að ég get vel
gert mér í hugarlund, hvernig
þau hafa skapað trúna á sjó-
skrýmsli.
Dnenghnokki er á ferð um hlíð
að kvöldí dags í skammdeginu.
Han,n gengur fjöruna. Það er
fnost, og fjarian er klöfcuð. Brim!-
ið drynur á skerjum og töng-
ium, og sums staðar skúta sjáv-
arhamrannir fram yfir sig og
varpa dimmum skuggum á fjör-
una. Aninars varpar tunglið föLv-
urn og dularfullum bjarma á bl,á-
græna klakaströnglana, sem
hanga ofan úr hömnunum, glitar
hélaðia fjönuna, þangið á skenjun-
um, votar skeljarnar í fLæðarí-
málinu og bárufaldana, sem veifa
rauðbrúnum þangflyksum, er þeir
velta gnýþungir að landi.
Drengurinn fininur það óvenju
gneiinilega í þessu umhveríi, hve
hann er smár og máttarlftlil.l. Og
hahn skelfur, ef læ,tur óvenju hátt
óeðlilegri varkárni — og upp fyr-
ir honuni rifjast ýmsar kynjasög-
ur, sem hann hefir heyrit. Alt í
einu nekur hann tærnar í stein
og dettur, áfram. Hugarjafnvægið
raskast. Drengurinn stendur
skjálfandi á fætur, skimar og
hlustar, heitur og kaldur til s,ki|ft-
is. Har.n hreyfir annam fótinn.
Stéinn veltur til, og drenguifcin
hrekkur við. Bára hnígur að landi,
bnotnar á löngum, ávölum steini,
siem sýnist eins og dökk, maur-
ilduð ófreskja með Ijósan og gljá-
andi sikeljaldasa beggja megin
hryggjar. öfresikjan öslar þarna
lupp í fjöruna, og drengurinn tek-
iut á nás, afmyndaður í framan.
Frosinir steinarnir glamra undix
fótunum á honum, og brimið
fnæsiir og drynur. Hann beyrir
líka sjísikrýmsiljð þjóta á eftir
sér, heyrir það mása og hvæsa.
Nú H,ggur Leið hans nærji þröngri
slkvompu, sem brimið fiellur upp
í, og þegar hann hefir hana að
baki, þeytist upp í hana ólag.
Og saltur, iskaidur sjórinn drifur
um hnakka og herðar drengnum.
Nú er skrýmslið að spúa á hann
ólyfjan. En hann hefir þó heyrt,
að það sé mestmiegnis sjór í
fyrstu gusunni, sem úr þeim.
komi. Það sé eins um' þau og
smiokkfisikinin. En dre.ngu;inin
berðÍB enn á hlaupunum, og til
aU.ar hamingju er hann nú komí-
inin þangað, sem leiðih liggur upp
heim. Skrýmslið hættir að elta
hann, ien hanin heldur sprettinum
alla leið heim á hlað, kemur af
sér genginn af hræðslu, þneytu
og mæði. Hann kastar upp, eins
og menin gera hér um bil æfin-
lega, þegar þeir hafa séð ókind-
ur, og móðir hans háttar hann
og ieggur harni upp í rúm. Hann
getúr ekiki sagt frá neinu, en all-
ir sjá, að eitthvað heiir kom,ið
fyrir hanin,. Hann sofinar og
dneymir ókindina, og þegar hann
vaknar um morguninn, sér haimn
hana greinilega fyiir sér. Hann
lýsir henini fyrir fólkinu, og í-
myndunaraflið bætir fúslega við
stærð og tröilskap skepnuininar,
því nú er drenguriinin miðdepill
allrar athygli á heimi'linu.
. . . Að lokum vil ég geta þess,
Ðð í sögu minni, Þáttur af Nes-
hólabræðrum, hefi ég lýst noltk-
uð áhrifum vestfirzkrar útnesjá-
náttúru á lítt upplýst, en þó þriek-
mikið og sæmil ega greint fólk,
og sýnt fram á sambandið milli
hamfara lröfuðslíiepnanna, ein-
manaliBikans og myrkursins amn-
ars vegar og þjóðtrúarinnar hins
vegar.
III.
Þrátt fyrir þjóðsagnáauðinn á
Vestfjörðum var það Ierigi vel
svo, að enginn tók sér fyrir liend-
’ur að safna þjóðsögum um allar
sve'.tir þar vestra. 1 ýmsum þjóð-
sagmasöfnum e:ru vestfirzkar sög-
uir a strjáiingi, og þjóðskáldiíð
Þorsteinn Erlingsson fann fljót-
lega, þegar hann dvaldi v-estra,
hve miklum auð var af að taka
og safnaði þá og síðar því, sem
hann náði til. Þá réðust þeir í
þjöðsagnhsöfnun Oddur Gislason
bókbiindari á ísa irði, nú í Reykja-
vík, og Amgrímur Bjarnason
prentari, nú ritstjóri Vesturlands.
Gáfu þei:r út eitt þjóðsagnahefíií,
en svo varð ekki meira úr út-
gáfiu. Annars mun Arngrímur hala
undir höndum þö mokkurí vest-
firzkt safin.
Svo kemur þá Helg'. Guðmunds-
son til sögunnar. Hann hefir tek-
ið sér fyrir hendur að safna sög-
urn um alla Vestfirði, og af sög-
um hans eru komin út tvö 6 arka
hefiti. Það þriðja mun koma út í
hausit. Þar sem marga mun fýsa
i að vita noklcur skil á Helga, mun
: ég nú skýra frá helztu atriðum
i æfi hans, áður en ég vík að þjóðk
sögum þeim, sem hann hefir safn-
að og út hafa verið gefnar,
(Meira.)
Guidm. Gíslason Hagaiín.
Tilkynning
frá ráðuneyti forsætisráðlnerra:
Samskotaíé vegna landskjálltanna
1934: ÉJr Skaítártunguhreppi kr.
46,45. — Úr Dyrhólahreppi (við-
bót) kr. 5,00. — Safnað frá Ung-
mienniafél. í Fljótshverfi kr„ 70,00,
— Aíbent Rík:sútvar|rinu, frá
Kvenfélagi Villíngalioit.h epps í
Árnessýslu kr. 100,00. (FB.)
í báru, sém brotnar, eða ef klaka-
ströngull dettur úr klettunum.
Hann skimar í krjnguim sig með
úr fjöriunni. Svo er þá skamt