Morgunblaðið - 03.10.2000, Qupperneq 28

28 ÞRIÐJUDAGUR 3. OKTÓBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Mannskæð átök Palestínumanna og fsraela þau hörðustu í mörg ár
Leiðtogar að missa tök
á atburðarásinni?
Reuters
Grímuklæddur Palestínumaður skýtur á fsraelska lögreglumenn í
Betlehem með slöngvivað. Manntjónið í átökunum siðustu daga er nú
komið yfir 50 auk þess sem fjöldi fólks hefur særst.
Geir Hallgrímsson og Pierre
Elliott Trudeau á íslandi 1977.
Pierre Elliott Trudeau
s
Kom til Is-
lands 1977
HINS þekkta og litríka sfjórnmála-
skörungs Kanadamanna, Pierres
Elliotts Trudeaus, var minnst í lið-
inni viku um allan heim. For-
sætisráðherrann fyrrverandi lést á
fimmtudag, áttræður að aldri.
Trudeau var af frönskum og
skoskum ættum og var for-
sætisráðherra Kanada 1968-1979
og síðan á ný 1980-1984. Trudeau
kom hingað til lands i stutta, opin-
bera heimsókn dagana 5.-6. maí
1977 en hann var þá á leið til leið-
togáfundar sjö helstu iðnrikja
heims í London. Hann var einn á
ferð, staldraði aðeins við í 16
klukkustundir en tjáði blaðamanni
Morgunblaðsins fyrir brottförina
að hann vonaðist til að koma hingað
aftur og þá með ciginkonu sinni og
börnum í sumarleyfi. Síðar á árinu
skildu Trudeau og eiginkona hans,
Margaret Trudeau.
Forsætisráðherrann hitti meðal
annars að máli þáverandi forseta
og forsætisráðherra, þá Kristján
Eldjám og Geir Hallgrimsson, sem
báðir eru látnir. Tmdeau fór að
sögn blaðamanns „í skotferð til
Þingvalla“ og sagði Geir ráðherr-
anum frá staðnum og sögulegu
mikilvægi hans. Að sögn Geirs
ræddi Trudeau meðal annars um
Vestur-íslendinga og sagði gestur-
inn að mjög margir þeirra væm í
ábyrgðarstöðum í Kanada, raunar
mun fleiri en ætla mætti þegar
stærð þjóðarbrotsins væri höfð í
huga.
ÁTÖKIN milli ísraela og Palestínu-
manna undanfarna daga eru þau
hörðustu í mörg ár. Þau geta stefnt í
voða friðarumleitunum deiluaðila
sem hafa verið í hnút frá því í vor
vegna ágreiningsins um stöðu
Jerúsalemborgar. Palestínumenn
vilja að höfuðborg væntanlegs sjálf-
stæðs ríkis þeirra verði í austurhlut-
anum og hefur Ehud Barak, forsæt-
isráðhema Israels, samþykkt þá
hugmynd. Á hinn bóginn mætast
stálin stinn þegar staða elsta hverfis-
ins, Gömlu borgarinnar, er til um-
ræðu en þar eru nokkrir af helgustu
stöðum gyðinga, kristinna manna og
múslima.
Yasser Arafat, leiðtogi Palestínu-
manna, er í erfiðri stöðu. Hann hafði
heitið því að lýsa formlega yfir stofn-
un sjálfstæðs ríkis 13. september,
hvað sem liði afstöðu Israela og við-
ræðunum um endanlegan friðarsátt-
mála. En þrátt fyrir margar heit-
strengingar frestaði hann þeirri
ákvörðun. Ferðalag Arafats til nokk-
urra mikilvægra ríkja, sem nota átti
til að fá stuðning þeirra við einhliða
sjálfstæðisyfirlýsingu, bar engan
árangur. Hann fékk alls staðar hlý
orð en jafnframt var hann hvattur til
að bíða með yfirlýsinguna.
Arafat á hins vegar við harða and-
stæðinga að etja meðal eigin þjóðar,
Hamas-samtökin, sem þrífast m.a. á
óþolinmæði vegna pattstöðunnar í
friðaiferlinu. Samtökin eru reiðu-
búin að notfæra sér allt hik til að
saka hann um undanlátssemi og hafa
traust fylgi, ekki síst vegna víðtækr-
ar og alkunnrar spillingar í Pal-
estínustjóm. Arafat hefur beitt
harkalegum aðferðum í baráttu sinni
gegn Hamas, brotið ákvæði mann-
réttinda á liðsmönnum samtakanna
og fangelsað suma leiðtogana. Leið-
togi stjómmáladeildar Hamas, Khal-
ed, sem hefur aðsetur í Iran hvatti í
gær í til þess að hafið yrði vopnað
stríð gegn ísrael. Deilan um Jerúsal-
em væri „herhvöt" sem allir múslim-
ar ættu að hlýða.
Margir Israelar eru á því að árás-
imar á ísraelska lögreglumenn sem
hafa svarað með því að skjóta á mót-
mælendur, séu gerðar að undirlagi
stjórnar Arafats. Hann vilji þrýsta á
Israelsstjórn um að slaka til og
grjótkast unglinga er áhrifarík að-
ferð við að efla samstöðuna, sýna
bai-áttuhug og jafnframt geta harka-
leg viðbrögð ísraela aflað Pal-
estínumönnum samúðar umheims-
ins.
Friðarferli beðið
alvarlegan hnekki
Vandinn er sá að sé hleypt af stað
aflinu sem býr í æstum múg og ör-
væntingarfullum unglingum getur
verið snúið að hemja liðsmennina.
Mannfallið er þegar orðið svo mikið
að friðarferlið hefur að mati sumra
stjómmálaskýrenda þegar beðið al-
varlegan hnekki.
„Báðir aðilar eru að missa stjóm á
atburðarásinni," segir Zéevs Schiff,
greinarhöfundur ísrealska blaðsins
Ha’aretz í gær. Hann segir að átökin
sem urðu á Musterishæðinni í Jerú-
salem ijm helgina hafi orðið vegna
ögrana af hálfu ísraela. Einkum hafi
ferð harðlínumannsins Ariels Shai--
ons og fleiri þingmanna Likud-
flokks hægrimanna, sem heimsóttu
Musterishæðina sl. fimmtudag, haft
slæm áhrif og virkað eins og oh'a á
eldinn.
í leiðara blaðsins var Sharon hart
gagnrýndur og hann spurður hvort
hann hafi ekki gert sér grein fyrir því
að heimsókn á Musterishæðina gæti
kynt undir átökum. En blaðið segir
ennfremur að atburðirnir hafi valdið
áhyggjum vegna stöðu ísraelskra ar-
aba. Þeir em um ein og hálf milljón
af sex milljónum íbúa ísraels og
njóta í orði kveðnu fullra réttinda,
eiga sína fulltrúa á þingi. ísraelsku
arabamir hafa af eðlilegum orsökum
flestir stutt Palestínumenn í baráttu
þeirra en ekki tekið þátt í átökunum.
Ha’aretz segir að arabískir þing-
menn sem staddir hafi verið á Must-
erishæðinni hafi ekki reynt að miðla
málum heldur frekar ýtt undir átök.
Ekki valdi það síður áhyggjum að
ókyrrðin hafi að þessu sinni breiðst
út til bæja sem einkum eru byggðir
ísraelskum aröbum.
Áðurnefndur Schiff segir að þótt
heimsókn Sharons hafi verið kveikj-
an í Jerúsalem hafi blossað upp átök
á um 20 stöðum að auki á Vestur-
bakkanum og Gaza og augijóst að
þeim árásum hafi verið stýrt af svo-
nefndum Tanzim-hópi Fatah-sam-
takanna sem Arafat hefur stjómað
undanfama áratugi. Palestínskir
lögreglumenn i borgaralegum klæð-
um hafi verið meðal hvatamanna
árásanna og sums staðar hafi verið
beitt skotvopnum gegn ísraelska lið-
inu.
Palestínumönnum
att fram gegn hernum
Schiff telur að stjórn Arafats hafi á
einhverjum tímapunkti misst stjóm
á ástandinu og þess vegna hafi átökin
orðið svo blóðug og mannfall Palest-
ínumanna jafnmikið og raun ber
vitni. Einnig hafi þau verið illa skipu-
lögð og liðsmönnum Palestínumanna
verið att fram gegn öflugum bæki-
stöðvum hersins. Einnig fullyrða
talsmenn Israelshers að Arafat hafi
enn ekki gefið skipun um að hætta
árásunum og stanslausar tilraunir til
að koma á vopnahléi hafi verið huns-
aðar eða samkomulag svikið.
Arafat og leiðtogar Arababanda-
lagsins hafa hvatt til þess að fulltrúar
frá Sameinuðu þjóðunum kanni hvað
hafi valdið átökunum. Segja tals-
menn palestínskra stjómvalda að
Israelar hafi beitt mikilli grimmd við
að kveða niður mótmælin og benda á
því til sönnunar, notkun gúmmíhúð-
aðra byssukúlna sem geta valdið
manntjóni. Sjónvarpsmyndir af pal-
estínskum föður sem leitaði skjóls
ásamt ungum syni sínum við stein-
vegg hafa verið sýndar um allan
heim. Feðgarnir lentu í skotlínu
Israela og drengurinn lést.
Arafat hefur verið harðorður um
stefnu ísraela. í viðtali við sádí-arab-
íska blaðið Ukaz í gær sagði hann að
þótt Palestínustjóm vildi frið væri
hún reiðubúin að grípa til hernaðar
gegn ísraelum ef allt annað þryti.
„Palestínska þjóðin getur valið milli
ýmissa leiða og hefur þurft að færa
margar fórnir í sögu sinni,“ sagði
Arafat.
Landsfundur breska fhaldsflokksins gæti haft mikla þýðingu fyrir gengi flokksins
Bournemeuth. Reuters.
LANDSFUNDUR breska íhalds-
flokksins hófst í Boumemouth í gær
með það að markmiði fyrst og fremst
að sannfæra almenning og flokks-
menn sjálfa um, að flokkurinn geti
sigrað í næstu kosningum. Virðist það
heldur ekki útilokað því að fyrir ári
var íhaldsflokkurinn 30 prósentustig-
um á eftir Verkamannaflokknum í
skoðanakönnunum en fyrir skömmu
fór hann í fyrsta sinn fram úr honum.
William Hague, leiðtogi Ihalds-
flokksins, sagði á fréttamannafundi í
gær, að flokkui-inn væri vel í stakk
búinn til að taka við stjómartaum-
unum í landinu enda væri hann reiðu-
búinn að stjóma með „hagsmuni allra
fyrir augum“. Er það augljóslega til-
raun til að kveða í kútinn þá ímynd
flokksins, að hann sé aðeins fulltrúi
mestu hægriaflanna í samfélaginu.
Hague sagði líka í viðtali við BBC,
breska ríkisútvarpið, í fyrradag, að
landsfundurinn gæti skipt sköpum
fyrir gengi flokksins á næstunni. „Við
verðum að geta sýnt fram á, að við
séum tilbúnir til að taka að okkur
landsstjómina,“ sagði Hague en
gengi hans sjálfs hefur hækkað nokk-
uð síðasta árið. Hefur hann gripið á
lofti ýmis mál, sem mikið hafa verið í
umræðunni, t.d. herta löggæslu,
meira aðhald í málefnum innflytjenda
og síðast en ekki síst óánægjuna með
hátt eldsneytisverð. Stjómmálaskýr-
endur segja, að til að sigra í næstu
Hague lofar ríkis-
stjórn í þágu allra
konsingum verði flokkurinn
þó að höfða til stærri
endahóps.
Liður í því verður
Archies Normans,
manns íhaldsflokksins i
hverfismálum, en hann ætl-
ar að boða endurreisn og
endurnýjun í borgum lands-
ins, í gömlu hverfunum þar
sem vandamálin eru mest.
Verður aðaláherslan á betri
skóla, betra húsnæði og
aukna löggæslu. Til þessa á
að nota jafnt opinbert sem
einkafjármagn. „Við verðum
að sýna kjósendum, að í
íhaldsflokknum snúist ekki
allt um Evrópumál og aukna
löggæslu, heldur líka um
landsmálin almennt,“ sagði Norman.
Helstu frammámenn í flokknum
munu ekki flytja sínar ræður íyrr en
Reuters
William Hague, leiðtogi breska Ihaldsflokksins,
með nýja bók sem hann hefur skrifað og kalla má
„Með sannfæringuna að vopni“.
seinna í vikunni en í gær var beðið
með nokkurri eftirvæntingu eftir
ræðu Johns Majors, fyrrverandi for-
en hann
hafði að vísu lofað að tala
ekki illa um Hague. Þá ætl-
aði Kenneth Clarke, íyrr-
verandi fjármálaráðheiTa,
að ávarpa fund Evrópusinn-
anna innan íhaldsflokksins
en hann hefur einangi’ast
mjög innan flokksins vegna
afstöðu hans til evrunnar og
Evrópumálanna almennt.
Evrópuandstöðunni
hampað
Michael Heseltine, fyrr-
verandi aðstoðarforsætis-
ráðherra, gagnrýndi Hague
harðlega um síðustu helgi
íyrir að velja sér aðeins
samstarfsmenn úr hópi
Evrópuandstæðinga en
búist er við, að Evrópu-
andstöðunni verði haldið
mjög á loft alla vikuna, ekki síst í ljósi
þess, að Danir felldu aðild að mynt-
bandalaginu.
Búist er við, að Hague muni lofa líf-
eyrisþegum auknum framlögum og
raunar hefur hann lýst yfir, að það sé
sama hvað Verkamannaflokkurinn
muni hækka lífeyrinn mikið, Ihalds-
flokkurinn ætli að gera betur. Hér er
líka eftir miklu að slægjast því að líf-
eyrisþegar í Bretlandi eru hvorki
meira né minna en fjórðungur kjós-
enda og margir þeirra reiddust
hækkuninni fyrr á árinu en hún var
ekki nema um 90 ísl. kr. á viku. Það
hefiir hins vegar vakið athygli, að
jafnframt því sem Hague lofar aukn-
um lífeyrisgreiðslum, lofar Michael
Portillo, talsmaður íhaldsflokksins í
fjármálum, því, að ungt fólk undir
þrítugu megi ákveða sjálft hvort það
greiðir í lífeyrissjóði eða ekki.
Vel fylgst með
loforðalistanum
Þótt íhaldsflokkurinn hafi komist
prósentustiginu fram úr Verka-
mannaflokknum þegar bensíndeilan
stóð sem hæst er Verkamannaflokk-
urinn aftur farinn að síga fram úr.
Ráðherrar Verkamannaflokksins
munu heldur ekki bíða með að krefja
Hague skýringa á því hvemig hann
hyggst fjármagna loforðin en sem
dæmi um þau má nefna, að hann hef-
ur lofað að lækka skatta á lands-
mönnum en veija þó ekki minna fé en
Verkamannaflokkurinn til heilbrigð-
ismála og annarra málaflokka