Morgunblaðið - 03.10.2000, Síða 54

54 ÞRIÐJUDAGUR 3. OKTÓBER 2000
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ
Tölur og (rang)túlkun
Afnotagjöld
Um valnsföll á
Héraði
Ólafur F. Magnús-
son, læknir og borgar-
fulltrúi er efasemdar-
maður um virkjanir,
Þannig skrifaði hann
andófsgrein hinn 2.
sept. s.l. hér í Morg-
unblaðið gegn áform-
um um álver á Reyð-
arflrði og virkjun
•Jökulsár á Brú við
Kárahnjúka og ber
fyrir sig margar tölur.
Hann segir m.a. eftir-
farandi:
„... [Þess ber að geta] að Jökulsá
á Brú eða Jökla er aurugasta jökul-
fljót íslands og 4,5 sinnum vatns-
meiri en Jökulsá í Fljótsdal. Meðal-
vatnsrennsli Jöklu er 120
rúmmetrar á sekúndu en Jökulsár í
Fljótsdal 27 rúmmetrar á sekúndu.
Meðalrennsli til Blönduvirkjunar er
hins vegar 39 rúmmetrar á sek-
úndu. Þegar litið er á þessar stærð-
ir liggui- í augum uppi hvílík breyt-
ing verður á Lagarfljóti og
Fljótsdalshéraði við að bæta rennsli
Jöklu út í Lagarfljót."
Landafræði
Einar Magnússon, rektor, taldi
andafræðikunnáttu undirstöðu
dlrar almennrar menntunar og
jafnvel góðra dyggða, enda kenndi
hann aðallega landafræði, jafnvel
þótt á stundaskránni stæði saga,
danska eða eitthvað annað. Á hinn
ióginn færi þekking á landafræði
og staðháttum þverrandi með þjóð-
inni - og það væri upphaf ógæfu
hennar. 1 ljósi þessa væri ég ekki
hissa þótt allur þorri lesanda skildi
ofangreindar upplýsingar læknisins
nokkurn veginn þannig: „Sakleysis-
legt jökulfljót, Jökulsá í Fljótsdal,
rennur til sjávar um Fljótsdalshér-
að eftir að hafa skipt um nafn og
orðið að Lagarfljóti. Nú ætla vondir
virkjanamenn að veita hinni forugu
Jöklu í þetta Lagarfljót og þar með
5,5-falda rennsli þess og láta allan
aunnn fljóta með.“
Ólafur segir í blaðagrein 16. sept.
að sín landafræðiþekking sé slík að
hann sé ekki haldinn þessai'i fírru.
Hann segir að sér sé „fullkunnugt
um“ að „Jökulsá í Fljótsdal sé ein
margra áa sem renna í Lagarfljót
og rennsli hennar því aðeins hluti
þess mikla vatns sem nú rennur í
Lagarfljót“, enda hafi hann „aldrei
haldið öðru fram“. I ljósi þessarar
þekkingar borgarfulltrúans virðist
undarlega til orða tekið
í fyrri blaðagreininni.
Vatnamælingar
V atnamælingar
Orkustofnunar eiga sér
rúmlega hálfrar aldar
sögu. Hlutverk þeirra
er að áfla sem
gleggstra upplýsinga
um vatnafar á landinu,
rennsli og aurburð áa
og fljóta, þannig að áf-
orm um hugsanlegar
virkjanir séu byggð á
sem bestum grunni,
bæði hvað varðar
tæknileg, fjárhagsleg
og umhverfisleg atriði. Þannig eru
allar ráðagerðir um virkjanir norð-
an Vatnajökuls grundvaliaðar á
upplýsingum Vatnamælinga.
Vatnamælingarnar hafa á að skipa
reyndu og góðu starfsfólki. Hlut-
verk þess er að afla téðra upplýs-
inga og draga þær saman. Áðrir
taka síðan ákvarðanir á gi-undvelli
þeirra.
Starfsmönnum Vatnamælinga er
eðlilega mjög í mun að gögn sem
þeir afla séu ekki misskilin eða út úr
Vatnsföll
Því fer víðs fjarri að
umrædd virkjun leiði til
margföldunar á meðal-
rennsli Lagarfljóts,
segir Þorkell
Helgason, og því síður
hámarksrennsli þess.
þeim snúið. Einn þeirra, Snorri
Zóphóníasson, taldi sér því skylt að
koma á framfæri upplýsingum um
vatnsföll og rennsli til að leiðrétta
þá mynd sem fyrrgreind blaðagrein
Ólafs F. Magnússonar dró upp.
Þessi grein birtist 7. sept. og er full
af fróðleik um málið en auk þess er
bent á vefsíðu Orkustofnunar og
undirsíður um Vatnamælingar
hennar. Þar er og að fínna um-
rædda blaðagrein Snorra.
Helstu atriðin sem Snorri bendir
á í gi-ein sinni eru þessi:
- Ársmeðaltöl segja lítið þegar
meta skal áhrif rennslis á árfarvegi.
Rennslissveiflur segja meira.
- Meðalrennsli júnímánaðar í
Lagarfljóti við Lagarfoss er 300
Þorkell Helgason
Fimm frábær fyrirtæki
Fullkomnasti skyndibitastaður landsins og sá nýjasti. Einstaklega
glæsilegur og vel hannaður með öllum nýjustu tækjum sem völ er
á. Fullkomin myndbandaleiga. Sælgætissala. í kallfæri við vinnu-
stað sem hefur 400 banhungraðar hamborgaraætur. Bílalúgur.
Eftirlits- og öryggiskerfi. Mikil viðskipti og mjög vaxandi. Ótrúlegur
staður.
2. Lítil efnalaug í miðborginn með föst viðskiðti, góðar vélar og vel
staðsett. Viðskipti hafa stóraukist á þessu ári. Þægileg fjölskyldu-
vinna
3. Veitingastaður í eigin húsnæði til sölu. Glæsilegur, nýendurnýjað-
ur staður sem tekur 250 manns í sætiog selur mikið af matarbökk-
um á dag, veisluþjónusta, árshátíðir og erfidrykkjur. Matarsala í
hádeginu. Öll tæki sem þarf. Fastir og traustir viðskiptavinir f
gegnum árin. Sami eigandi frá upphafi. Óvenjulegt tækifæri.
4. Matvöruverslun í öflugu sjávarplássi í nágrenni Suðurlands. Eina
matvöruverslunin í plássinu. Mikil ársvelta. Góð aðstaða. Rekstur
og húsnæði til sölu. Tilvalið fyrir verslunarkeðju að kaupa þessa
aðstöðu.
5. Skyndibitastaður, sem selur mest kjúklinga og hamborgara. Ný-
legur staður með nýjum tækjum og innréttingum, allt mjög snyrti-
legt og fúllkomið. Staðsett í einu þéttbýlasta hverfi borgarinnar
innan um stórar íbúðablokkir. Einstök snyrtimennska.
Stöðugt ný fyrirtæki á skrá.
Upplýsingar aðeins á skrifstofunni.
F.YRIRTÆKIASALAN
SUÐURVE R I
SIMAR581 2040 OG 581 4755. REVNIR ÞORGRÍMSSON.
rúmmetrar á sekúndu og fer í vor-
flóðum í a.m.k. 600 rúmmetra á sek-
úndu.
- Það rennsli sem ætlað er að
komi úr Jöklu yfir í Lagarfljót er
miðlað og helst því næsta stöðugt.
- Að auki eru nú hugmyndir um
að miðla Jökulsá í Fljótsdal með
sama lóni og Jöklu, Hálslóni, sem
dregur úr hlut þeirrar fyrrgreindu í
vorflóðunum.
- Aurinn úr „aurugasta jökulfljóti
Islands", Jöklu, fer að minnstu leyti
í Lagarfljót. Hann mun setjast til í
Hálslóni.
- Síðsumars er aur mestur í Jöklu
en einmitt þá er ráðgert að veita
vatni úr Jökulsá í Fljótsdal til virkj-
unarinnar og þar með í Lagarfljót,
en vatn Jöklu safnist samtímis í
Hálslón.
Eftirtöldum talnafróðleik má
bæta við þessar upplýsingar
Snorra:
- Meðalrennsli í Lagarfljóti við
Lagarfoss er nú um 125 rúmmetrar
á sekúndu. En eins og segir í grein
Snorra eru sveiflur verulegar og al-
gengt sumarrennsli margfait meira.
- Að meðaltali munu um 86 rúm-
metrar á sekúndu renna úr Jöklu
yfir í Lagarfljót ef af virkjun verð-
ur, en ekki 120 rúmmetrar á sek-
úndu eins og Ólafur telur, en sú tala
vísar til rennslis í Jöklu niður við
Brá. En hér er þó ekki við Ólaf að
sakast: Þessi lægri tala kemur fram
í forhönnun Kárahnjúkavirkjunar
og hefur ekki verið á allra vitorði.
- Við ofangreint rennsli í gegnum
virkjunina bætast að jafnaði 30
rúmmetrar á sekúndu frá Jökulsá í
Fljótsdal (og nokkrum veitum að
auki). Þannig verður hið miðlaða
rennsli til Lagarfljóts að jafnaði um
115 rúmmetrar á sekúndu en getur
hæst farið í 145 rúmmetra á sek-
úndu skv. fyrirliggjandi hönnunar-
forsendum.
Meginniðurstaðan er því sú að því
fer víðs fjarri að umrædd virkjun
leiði til margföldunar á meðal-
rennsli Lagarfljóts, og því síður al-
gengu sumarrennsli þess, eins og
lesa mátti út úr grein Ólafs frá 2.
sept. s.l. Engu að síður er þetta
breytta rennsli, þar með talið stór-
aukið vetrarrennsli, einn þeirra um-
hverfisþátta sem hafa fengið hvað
mesta skoðun við undirbúning
Kárahnjúkavirkjunar og verða því
gerð ítarleg skil í skýrslu um mat á
umhverfisáhrifum virkjunarinnar.
Hver fer með skáldskap?
Ólafur F. Magnússon svarar
grein Snorra Zóphóníassonar í
Morgunblaðinu 7. sept. s.l. undir
fyrirsögninni „Skáldskapur vatna-
mælingamanns." Sú grein talar sínu
máli. Eg hvet því allan fróðleiksfús-
an almenning til að lesa greinarnar
þrjár, þær tvær eftir Ólaf og grein
Snorra. Síðan getur hver og einn
dæmt um það sjálfur hver fer með
skáldskap og hver ekki.
Höfundur er orkumálastjóri og
framkvæmdastjóri Orkustofnunar.
Karatedeild Fylkis
Byrjendanámskeiðin eru hafin
Stundaskra:
Böm byrrjendur:
Mán. ogFöstud. kl. 18:15
Fullorðnir byrjendur:
Mán., mið. og Föstud. kl. 19:15
Upplýsingar í síma:
896 3010 eða 567 6467
RUV - Lög-
þvinguð nýting
á einkaeign
FORRÁÐAMENN
Ríkisútvarpsins hafa
nýlega rætt um að nú
sé orðið aðkallandi að
hækka afnotagjöldin.
Eg hef hins vegar
hvergi séð minnst á að
þeir hyggist hvetja til
breytinga á tilhögun við
innheimtu gjaldanna og
því finnst mér rétt að
leggja orð í belg og
greina frá nýlegum
samskiptum mínum við
RÚV vegna afnota-
gjaldsins.
I 24. grein laga nr.
68/1985 stendur: „Eig-
andi viðtækis, sem nýta má til mót-
töku á útsendingum Ríkisútvai'psins,
skal greiða afnotagjald, útvarps-
gjald, af hverju tæki.“ Hér fer ekkert
á milli mála og lagaákvæðið skýrt. Ef
einhver eignast tæki sem býr yfir
getu til að ná útvarps- eða sjónvar-
psútsendingum frá Ríkisútvarpinu
skal greiða afnotagjald af hverju
tæki. Afnotadeild RUV hefur nýlega
minnt mig á þetta og tók ekki til
greina skriflega yfirlýsingu frá mér
um að ég hygðist ekki framar greiða
afnotagjöld til RÚV þar sem ég nýtti
ekki lengur þjónustu þeirra. Eg lét
þess jafnframt getið, að mér fyndist
Afnotagjöld
s
Eg velti því fyrir mér,
segir Halldór
Halldórsson, hvort
íslenskir neytendur láti
bjóða sér þessa tilhögun
mála öllu lengur.
ekki réttlátt að vera þvingaður til að
greiða gjald einungis vegna þess að
heimilistæki í eigu minni býr yfir
möguleikum til að nýta vissa vöru og
þjónustu. Það væri líkt og að vera
þvingaður til að kaupa reglulega
ákveðið magn af bensíni frá ESSO,
þrátt fyrir að hafa ákveðið að versla
við SHELL, bara vegna þess að ég á
bíl. Þeir hjá afnotadeildinni svöruðu:
„Ef þú vilt ekki greiða afnotagjaldið
er eina leiðin að láta innsigla sjón-
varps- og útvarpstæki þín þannig að
ekki verði unnt að nýta þau til mót-
töku á útsendingum Ríkisútvarps-
ins.“
Ég sá að það var tilgangslaust en
ég freistaðist samt til að setja fram í
svarbréfi rök um að óréttmætt væri
að taka gjald íyrir þjónustu sem
menn nýttu sér ekki. En lög eru lög
og bókstafur þeirra stendur þótt
komið hafi fram dæmi við þennan
málarekstur um að bókstafurinn
standist ekki eins rnikiðgagnvart, öll-
um. Frá afnotadeild RUV kallaði ég
eftir upplýsingum um hver veitti
„innsiglunar" þjónustu en ég lét þess
að sjálfsögðu getið að slík aðgerð yrði
framkvæmd þannig að ég gæti áfram
nýtt tækin til að taka við útsending-
um annan'a miðla en RÚV. Ég fékk
svar um hæl: „Viljir þú láta innsigla
tæki þín get ég sent til þín mann sem
mun gera það og kostar það sam-
kvæmt reglugerð
menntamálaráðuneyt-
isins 2.100 krónur. Þá
er sett innsigli á raf-
magnsinnstungu tækj-
anna.“ Þeir hjá RÚV
svöruðu sem sagt ekki
beint athugasemdum
mínum um hvernig
„innsiglunin“ ætti að
fara fram en þetta með
„innsiglið á rafmagns-
innstungu tækjanna“
vakti þó vissar efa-
semdir.
Mér er það mjög á
móti skapi en féllst á að
greiða 2.100 krónur alls
fyrir að láta „innsigla" eitt sjónvarps-
tæki og þrjú útvarpstæki í minni eigu
og þann 19. september sl. fór ég
formlega fram á að slíkt yrði gert en
krafðist þess að það yrði gert á þann
hátt að það takmai'kaði ekki hæfni
tækjanna til að nema útsendingar
annarra ljósvakamiðla né hæfni
tækjanna til að spila myndbönd, seg-
ulbönd og geisladiska. RÚV svarar
20.september: „Ekki er hægt að
verða við ósk þinni um að innsigla
tæki þín þannig að þau nýtist áfram
til að nema útsendingar annarra ljós-
vakamiðla. Slík innsiglun er ekki
möguleg." Svo mörg voru þau orð!
Þeir ætla sem sagt að koma og „inn-
sigla“ tækin mín þannig að ég get
áfram nýtt þau til að spila myndbönd,
geisladiska og segulbönd en ekki
þannig að ég nái útvarps- og sjónvar-
gssendingum frá öðrum stöðvum.
Óðruvísi er ekki hægt að skilja svar-
ið.
Ég veit að það er oft erfitt að fylgj-
ast með örri þróun á tæknisviðinu og
því leyfi ég mér að benda þeim hjá
RÚV á, að t.d. hjá Stöð 2 hefur ígildi
„innsiglunar“ verið í gangi frá upp-
hafi; nefnilega „ruglun" útsendingar.
Þetta veit ég vel þar sem ég hef kosið
að eiga ekki heldur viðskipti við Stöð
2 og borga, réttilega, ekkert afnota-
gjald. I ljósi núverandi framboðs ljós-
vakamiðla get ég hins vegar sætt mig
við að fá að nýta tæki mín einungis til
að spila myndbönd, geisladiska og
segulbönd og sit ég því og bíð þess að
einhver komi og „innsigli" hjá mér
tækin í samræmi við bréf afnota-
deildar RÚV frá 20. september 2000.
En jafnframt velti ég því fyrir mér
hvort íslenskir neytendur láti bjóða
sér þessa tilhögun mála öllu lengur.
Getur verið að ég sé einn um að finn-
ast það hart að hafa ekkert val um
hvoi-t ég nýti og þ.a.l. greiði fyrir
vöru og þjónustu RÚV, fyrirtækis á
samkeppnismarkaði, nema með því
móti að útiloka alla neyslu á vöru og
þjónustu á þessum markaði? Og ég
velti því fyrir mér hvort þessi „inn-
siglunar" tilhögun RÚV sé ekki í
raun eyðilegging á hlutum í einka-
eign eða í besta falli eignaupptaka?
Og loks er ég orðinn ansi hissa á því
að keppinautar RÚV á þessum mark-
aði hafa ekki enn látið dómstóla fjalla
um hvort lögþvinguð gjaldtaka í sjóði
RÚV vegna viðskipta þeirra við
óskyldan aðila á samkeppnismarkaði
stenst jafnræðisreglu stjórnarskrár-
innar!
Höfundur er skrifstofumaður
í Hafnarfirði.
—
-JL.
Halldór Halldórsson
KOSTABOÐ
Allt oð
30%
nfclnttur
Fagleg rábgjöf
Fullkomin tölvuteiknun