Alþýðublaðið - 30.10.1934, Blaðsíða 3

ÞRIÐJUDAGINN 30. ökt 1934.
VfSt^
n
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
OTGEFANDÍ:
A L í> Ý Ð U F L O K K U R I N N
RiTSTJORI:
F.R. VALDEMARSSON
Ritstjórn og af greiðsla:
Hverfisgötu 8—10.
SIMAR:
4900—4906.
4900: Afgreiðsla, auglýsinger.
4901: Ritstjórn (innlendar fréttir),
4902: Ritstjóri.
4903: Vilhj. S. Vilhjálmss. (heima).
4904: F. R. Valdemarsson (heima).
4905: Prentsmiðjan.
4906: Afgreiðsla.
Skepnan í staá
skaparans.
ALLIR kannast við að Páll
postuli talaöi um heiðingja,
siein dýrkuðu skepníu í stað skap-
arams.
Mörgum mútímamanni hefir víst
dottið í hug, að trúiim á skaparf-
ann væri nú mjög að þverra hjá
möirmum, en hitt, að farið yrði að
setja manmskepnur í hans stað,
hefir víþt fáum hugkværnst.
Bn &taðneyndirnar taka fram
ölilu hugarfiugi. Einn af þektustju
guðfræðingum Norðlmanna, dr.
SchjeWieriup, ferðaðist um Þýzka-
lamd í sumar. Norsk og dönsk
blöð á,ttu tal við hann um Þýzkai-
land er hann kom heim, og íer
hér á eftir laus/teg þýðimg á köfH-
um úr peim viðtölum.
Altari með mynd Hitlers.
Það, sem miest vakti undrun
mina, eða öllu heidur skelfdi mig
mest, segir doktoriinn, er sá siess,
sem Hitier skipar innan" hámtnar
nýju trúarlegu hreyfingar. Á árs-
fkuidi þessarar hneyfimgar síðast
í júií var ég vottur að þeirri tiilr
beiðislu, siem tiíl Hitlers er1 beint.
Altari var reisst með mynd af Hitl-
ler og ikérti vonu tendruð til
beggja hliða við hana. Altari
þetta stóð á opnu svæði, og fólk
gekk framhjá í skrúðgöngu og
hneigði sig.
Sálmar endursamdir. — Hitler
i stað Guðs.
,Ef til viill íinst yður meira um
vieæt að heyra, hvernig gamiir
þýzkir sálmar eru endursamidir,
segir doktorimm. Allir þekkja
sólmiinn „Heims um ból". Hann
er nú sunginn þamnig:
Stille Nacht,
heiliige Nacht,
alles schlaft,
eiinsam wacht
nur DER KANZLER
zur tneuen Hut.
der Kanzler.
Því er lyst, að kanzlarinn (Hiti-
ier) vaki trúr og tryggur. Eiirml-
ig hefir sálmiuráinn „Lofið vom
drottinn, hinn líkinsama föður- á
hæðum," verið endursamirm. Eins
og sálmurimn hefir verið sungl-
inn hingað tii, er þéssi lofgerðl
talin verðskulduð af því, að drott-
inn veiti oss ,gnótt gæða, en í
Hitlerstextanum er hún talin verð-
skiulduð af því ,að guð gaf þýzku
þjóðinni Hitler.
Þetta ier þó ekki þýzka kirkjan?
segir blaðamaðurinn.
Illa sótt kirkja i Þýzkalandi.
— Nei, svarar dr. Schjetdenup,
en þetta er hreyfing, siem hefir
brieiðst geigvæniega mikið út á
síðasta ári, og nú er svo komið;,
að margir af þeim, siem taldir
voru meðal beztu manna kirkj'-
unnar, hafa gengið þessari hneyf-
ingu á hönd. Trúarlff á Þýzka!-
landi er annars mjög í mioium.
Katólska kirkjan virði'st vera all-
sterk, og er það fyrst og fremis.t|
að þakka ötulii baráttu Faulhaí-
bers kardíinála fyrir sjálfstæði
kirkjunnar. Hins vegar er kirkja
mótmælenda mjög aílvana, og
virðist vanta traust- all:ra aðila.
Mér virti&t mjög eftirtektarvert,
hversiu iila kirkjan var sótt. Barí-
áttan fyrir „hinni þýzku kiistni"
hefir valdið hiinum mesta glundí-
roða innan kirkujnnar, og þrátt
fyrir það, þó rikisbiskupinn hafi á
ýmsa liund beitt vaidi, hefir honV-
um alls ekki tekist að skapa
einingu innan kirkjunnar.
Doktorinn skýrir nú frá því,
hvernig fjölda presta hefir ver-
ið vikið frá embættum, og hvernn
ig hin nýja þýzka trúartoeyfing
brýtur sér braut yegna ötullar
baráttu nazista annars vegar og
hins vegar vegna þeirrar Uppt-
lausnar, S'em á sér stað innaii
mótmæliendakirkjunnar þýzku.
Hann tekur fram, að það sé á
misskilningi bygt, sem víða hef-
Bjarolfnur í hísnm
pmi að logskfpa þegar í stað*
Mönnum mun vera í ferísku
minni eldsvoðinn 17. þ. m., þegar
barnahehrllið „Vorbiómið" brann
að mestu leyti, og fáum mun
dyljast, sem þar voru nærstadd-
ir, að þar hafi mieira heppni erí
íorsjá valdið, að ekki hlauzt af
s.tórkostlegt siys, þar sem fjöldi
smábarna var í sivefni á efrd hæð
hússins; en eldurinn brauzt út í
stiga milli hæðanna. Það, sem að
þiessu sinni virðist hafa valdnið
miestu, var, að eldurinn kom upp
ir verið haldið fram, að hér sé
um endurvakningu asatrúarininar
að ræða. Hinir fornu Æsir eru
að eins notaðir sem tákn, en
merki hrieyfingarinnar er gullin
sól á bMum grunni, og meginat-
riði hennar er að skapa þýzka trú,
siem gengur í berhögg við krist-
indóminn.
Við trúum á Adolf Hitler, hinn
útvalda Guð.
Doktorinn heldur nú áfram.
Uppeldi Hitlersæskunnar fer fram
eftiT meginregium hinnar þýzku
trúarhrieyfingar. Eftir að flutt
hafði verið erindii í einum af hin-
um mörgu Hitlersæskulýðisfélögl-
um, sögðu 60 unglingar sig úf
kirkjunni.
Að lokum skal ég skýra frá
hvernig hin nýja trúarjátnimg
hljóðar. Hún er höfð um höpd
á sama hátt og trúarjátning okk-
ar, og söfnuðurinn hlýðir stand-
andi á.
Fyrsta grein er þannig í lausi-
legri þýðingu:
Vér trúum á hina heilögu þýzku
þjóð, innan og utan laindamæra
Þýzkalands.
ðnnur grein: Vér trúuní á Ad-
olf Hitler, hdnn útvalda guðs, sem
sendur var til þess að gefa þýzku
þjóðinni aftur trúna á sjálfa sig.
Og þriðja grein: Vér trúum á
Vilhekn Háues .ruertoga vorn. •
Ég gat naumast trúað mfnutm
leigdin eyrum, þegar ég heyrði
þetta í fyrsta sinn.
•Þamnig eru megindrættirnir úr
frásögn doktorsins. Hvernilg lízt
sanntrúuðUm ísiendingum á?
eftir fótafeiíðartínia, og fólk því
ofðið hans vart fyr en ella.
Þcigar ég, sem þessar líniur rita,
kom á brunasitaðinn, sá ég sjón,
sem vakti hjá mér umhugsiun uim
þi&tta mál. I brotnum glugga á
hæð hússinis sat fuMorðin kona,
yfir sig komin af ótta og sfcelf-
ingu, og sá hún 'engin ráð til að
komast niður önnur en þau að
láta sig falla niður, en hefði hún
takið þann kost, myndi hún hafa
slasast stórkostliega. Siem betur
fór tókst að fá hana til að bíða
eftir bnunaliðinu, sem þá var að
nálgast staðinn. Síðar fréttist, að
ein stúlka og eitt barn hefðu
neyðst til að láta sig falla út um)
gliugga og hlutu bæði meiðsli'.
Hvemig verður næsti brunij?
Hvaða möiguleikar verða manns-
lijfunum til bjargar? Þessar og
þvílíkar ' spurningar hljóta að
vakna hjá öMum hugsandi mönn-
um, þegar athugað er það skipu-
lagsleysi, sem ríjkir í þessum efn-
(um. Hér i Reykjavík má svo he'ta,
að allur fjöldinn af íbúðarhúsum
sé bygður að meira eða minna
lieyti úr eldfimum efnum, því þó
að steinhús hafi rutt sér mjög
til rúms hér í seinni tíð, þá er
þó fjöldinn þeim galla háður, að
innréttað er með timbil1 í loft og
gólf, og ekki vex öryggið, þegar
athugað' er, að stór meirihluti af
íbúðarhúsum hér eru gamaldags
timburhjallar upp á tvær til fjór-
ar hæðir, auk ports og riss, með
mjónm göngum <yg S'ti,gum, og oft
um að eins einn útgang að ræða,
og altítt er, að uppi á hanabjálka
í slíkum húsúm búi ein eða fleiri
fjölskyldur með hóp barna. Hvar
er öryggi þess,a fólks, ef eldur
brýzt út að nóttu til og hans yrði
ekki vart fyr en alt er að verða
um sieipan ? Það er oft að eins ein
leið, og það er glugginn. En tll
þiess að hún sé fær, þartf línu
^iil að sijga í 'niður, og hún þaff
að vera traust'. En með hyaða
m'óti verður bezt trygt að slíkt
björgunaráhald sé jafnan til
|taks í rrverri íbúð, sem komin er
yfir eina hæð? Hún er sú, að
hver einasti húsieigandi sé skyld-
aður til með lögum að viðlögðuím
stórsiektum, ef vanrækt er, að
hafa þar tll gerða björguna;r:lí|nu í
öllum svefnherbergjum hússins,
og ættu jafnan að vera í þar til
©erðíurn kassa undix glugga her-
bergisins. Þessar ltour þyrftu að
vera sérstaklega útbúnar með
þetta fyrir augum. I miðkjarna
líniunnar ætti að vera . riðfrír
mjúkur vír, utan um varinn með
hámpi' eða öðru mjúku efni. Á
öðrum endanum ætti að vera lás,
svo ha?igt sé á augnabliki að læsa
likkjunni um gluggapóst eða
þungan hlut í hei'berginiu. Þiessum
líramn á 'að fylgja þar til gerður
kaiS'Si til að geyma þær í, og á
lokimu ættu að vera prientaðar
leiðheirlngar um notkun Mnunnar.
Til þiess að fyrirbyggja alla eríiiðr
leika á því, að slíkar línur væru
jafnan fáanlegar í öllum iengdum,
væri æskilegast, að sala á slíkum
tækjum væri á einni hendi, til
dæmis brunamálastjóra, sem sæi
ttm að þær væru tvent í senn,
ódýrar en traustar. Spítalar,
bamahæii, gamalmennahæli og
gistihús ættiu, auk skyldunnar til
að hafa björgunarlínur í hverju
herberigi að auki til frekara ör-
yggis.
Ég vona, að allir hugsandi
menn séu mér sammiála í því, að
hér sé um svo alvarlegt mál að
ræða, að til framkvæmda þurfi
að taka þegar í stað, og vil ég í
því sambandi sérstaklega skora á
fulltrúa Alþýðuflokksins, sem á
öllum tímum eru brautryðjendur
mannúðar- og umbóta-mála, að
taka nú þetta mál til alvarlegrar
íhugunar og fylgja því fram til
sigurs.
F. I. F.
Tilkyaning
frá k£ðtverðlagsnefndinni.
Eftirfarandi ákvæði um viðskifti með reykt sauðfjárkjöt gilda fyrst
um sinn:
1. Verzlun með reykt kjöt er heimil án leyfis nefndaiinnar.
2. Nefndin verðleggur ekki að svo komnu reykt kjöt.
3. Verðjöfnunartillag, átta aura af kgr., ber að greiða til kjöt-
verðlagsnefndar eða lögreglustjóra, af reyktu sauðfjárkjöti, ef
það ekki hefir áður verið greitt af kjötinu nýju, samkv. augl.
nefndarinnar 31. ágúst siðastl.
4. Þeir, sem kaupa reykt sauðfjárkjöt, þurfa að fá vottorð um, að
verðjöfnunartillagið af því sé greitt, annars verður kaupandi
gerðut ábyrgur fyrir greiðslu þess.
Reykjavík, 29. okt. 1934.
* Kjötverðlagsnefndin.
Hin nýja bók eftir
Halldór Kiljan Laxness:
Sjálfstætt fólk
kemur í bókaverzlanir á
þriðjudaginn.
ti-HtltlEM
Kólc<iv«:rsliin - Sími 27211
Erlendir ritdómar um
Haltdór Kiljan Laxness.
Einn af pektustu ritdómurum Dana lýkur miklu
lofsorði á bókina „Salka Valka".
OÆKUR Halldórs Kiljans
jD Laxness „Þú vínviður
hreini" og „Fuglinn í f jörunni
eru nýkomnar út^á dönsku i
einni bók undir nafninu „Salka
Valka". Þýðinguna hefir Gunn-
ar Gunnarsson gert.
Allmikið hefir verið ritað
um bækurnar á dönsku, og fer
hér á eftir einn ritdómurinn,
eftir Julius Bomholt rildsþing-
mann, sem er éinn af þektustu
ritdómurum Dana.
„Því miður eru ritdómarar van-
ir að fara fljótt yfir söigu, þegt-
ar þeir lesa bækur, en stöku sinn>-
um verður r tdcmarinn þó að h"afa
leyfi til þess að lesa sjálfum sér
til ánægju, „Salka Valka" er á-
gætiega tíl þess fallin að liesa
hana hægt — svona 50 blaðsíður
á dag, þannig, að maður lifi sig
inn i söiguhct-urnai og íylglst með
örliögum þeirira ,svo að segja dag
f>á degi, og þá verður lesandinn
þess var, sér til mikiHar glieði,
að þiessi bók er í ætt við Dick-
ens og Knut Hamsun, að hún er
skáldsaga, sem ekki verður mæld
öðru, vísi en á Evrópu-mæli-
kvarða.
Sagan er látin gerast í litlu
sjávarþorpi við Axlarfjörð", eyði-
legum og uppblásnum stað, þar
sem er ofurlitil þyrping af kof-
um úr tré og torfi og eitt kaup<-
mannshús, sem sitendur á múrl-
uðum grunni. Það er ekkert
merkilegt að' sjá þarna við strönd-
ina og gráu klettana, þar sem
lífið gengur sinn vania;gang ár
frá ári.
Tilviljun veldur þvi:, að fátæka
alþýðukonan Siguriína og dóttir
hennar, Saika Valka, setjast að
í þorpinu. I líkingu við Lars og
Pelle litla [hér er átt við sögui-
hetjurnar í hinni frægu b6k eftir
Martin Andersen Nexö: .jPelie
Erobrjenen"], verða þasr að reyna
að halda sér uppi í hinni eríiðu
líEsbaráttu í heimi, sem að því
er virðist,. hefir hvergi ætlað
þeim stað. Tvær ákaflega þýð~
iingarlitlar manneskjur f afsíðiis
homi við afskektan fjörð. Með
afburða sálfræðilíegri list se$x
Halldór Laxness fríá þiessum koni-
I um. Sigurlína er bannalieg,
hneinskilin og hjartagóð. Hún
lætur Hjálpræðisherinn veiða sig
og játar sínar leyndu syndir, án
þess þó að öðlast að fullu frið^
þvi að hún elskar hinn svaka-
fengna mann, Stemþór. Steinþór
gerir hana ólétta, yfirgefur hana,
og áður en hann flýr, reynir
hann að nauðga dótturinini. Hann,
sjómaðurinn, sem gæti verið
skaþaður af Hamsun, siglir aftur
út um viða veröld, meðan örlðr
ugleikarnir þrengja meir og meir
að þeim yfirgefnu. Sigurlína ör-
magnast undir byrðunum og
kastar sétr. í sjóinn, — en Salka
Valka harðnar og verður sjálf-
stæð manneskja.
Umhverfis þessar mannvenux,
s|em eru skapaðar nneð boldi og
blóði, eru svo hiriair íbúannir í
þorpinu: Riki kaupmaðUriihin, Jó-
hann Bogesen, próíasturirjn, lækn-
irinn og fátæklingarnir. Hvert
andlit er teiknað með t&frandi
glettni. Það er svo alhliða mann^
þekking í frásögninri, að lesainid-
anum leiðist aldrei. Bnoddborgur-
unum og þorpslífinu er lýst bæði
rnieð kaldhæðni og mni'leik. Jafn-
vel: þótt Hamsuns verði oft vart
undir rraðri, er Laxness sjálfstæði-
ur rithöfundur, sem þekkir sögu-
hetjur sílnar. af neynslu. Hann
hefír hæfiliei'ka hins sanna lista-
mannis t'.l þess að víkka sjóndieild-
arhninginn, þaininig, að í því smáa
er sagt frá hinu stóra, frá Hfinu
sjiáífu með þrá þess og baráttu,
vonum þiess og vonbrigðum.
Sfðari hluti bókaTÍnnar, sem
)gerist nokknum árum séiniia,
þegar „Salka Valka" er orðin ung
og þróttmikil stúlka, ier dálítið ó-
fiullikomnari ien fyrri hlutinn'. Þar
isem, í fyina hlutanum er sagt frá
lffimu í gamaldags þorpi, hefir
síðari hlutinn það 'hlutverk, sem
er miklu erfiðaiia, að gera gnein
fyrir kornu nýfa ttmans með vax-
andi þjóðféliagsandstæðum, með
stofnmn verkamannafélags og
verkföllium og komúnistisku lýð-
skrumi.
Þjóðfélagsandstæðurnar eru
mjög rniklar. Þegar kennarinn
spyr bannið: „hverjir eru helztu
menn Islands," fær hann það
svar, að það séu kaupmaðurinn
og fnelsaninn. Það' er kaupmaðurl-
inn, sem af eðlilieguim orsökum
er mefndur fynst, af því að hanni
er efnalega leiinvaldur í þorpinu.
Fátæklingamir lifa við ýtnustu
örbirgð. Þegar kona Magnúsar
Bóka, siem hefir fult hús af böm^
um, er koimin að dauða, reynir
p'nestuninn að hugga hana: —
Mundu eftir gnasgarðsgöngunni1.
— Já, svarar konan, — ég man
eftir henni. Ég þori að segja, að
annað eins hefir komið fyrir mtig
og merm Hvað er að hanga tutti-
Ugu og fjóra tíma á kriossi, fyrlir
mann, sem á ekkert bam, og vita
þar að auki, að maður deyr fyrir
gott málefni, já, jafnvöl fnelsar
allan heiminn, og. gengur síðain
(beint in/n. í fínasta sælliið í himnai-
ríki, hvað er það á móti því að
kveljast eins <og ég hefi gert með
fult hús af börnum misserum og
árum saman!"
Þegar verkamannahneyfing'in
byrjar, gerir mikill barnaskapur
vart við si;g í henni, og haráttan
ve ður stuidum nokkið aíkáraleg.
Höfundurinn hefir neynt að halda
sjálfum sér utan við baráttuna
með því, að beita ádeilunni bæðii
til.hægri ©g vinstri. Ádeiilan er
á sumum stöðum s,vo áberandi,
að hún er í þann veginin að gera
skáldsöiguna að hálifgerðum Hol-
bergs-gnfnleik. Hin pólitíska höf-
uðpensóna er ungur kommúnisti,
sem leikur örlagarikt hlutvierk í
líjfi Sölku Völku. Myndin af þess-
um unga'draumióramanni er gerð
af leiftrandi snild (lynende gsinil-
alit). Þar sem draumióramennirnir
fengust áður aðallega við, tnúniál,
koma þeir á vorum döigum fram
á hinu pólitíska kiksviði. Það er í
þessu sambandi alveg sama, hvort
maðtarinn er kommúnisti eða eittr
hvað annað. Aðalatriðið er, að
Laxmess hefir gefið hárrrétta lýs-
ingu á rótlausa draumóramannV'
inum, sem gerir alt vitilaust meft
eins konar átrúnaði á öneigalýð;-
inp. Hanln er allíar í hiutverki síinu
sem brautryðjandi nýstíma. Hann
viðhefir hispurslaufit orðbragð, og
motar með' fylstu leikni hið al-
menna rökfræðakerfi, og hvað er
hann svo, þiegar öilu er á botnin|n
hvolft? Laxness hefir tekist að
afhjúpa insta eðli vissrar mannj-
tegundar, sem á okkar timum
kenrur fram á nærri því ölluim
breiddargnáðum og lesaránn undr-
ast, að það skuli vera íslending-
lur, sem í rmeðfenð þessa efnis er
farinn fram úr samtímamönnum
sínum á Norðunlöndum.
Það er engin ástæða til að
minnast á einstök atiiði hinnar
viðburðaníku skáldsögu. I þetta
sinn verður að nægja að benda
á það, að Norðuriönd eru orðin
einu listaverkí ríkari."
J\mlJlus Bomholt
þjóðþingismaður og ritdómari
í „Soaaldemokiáten" 12. okt. 1934,
Reykjanessköli.
Nýlega hefir Páll Kristjánsson
húsagerðarme.istari á Isaiirði af-
hent hið nýja skólahús í Reykjai-
nesi, en það er beimavistarskólii
fyrir börn. Húsið er 20 metra
langt og í tveimur álmum,. Ibúð-
arálma úr steinsteypu í funkis-
stfl, éin hæð. í skólamum eru tvær
kenslustofur, fyrir 26 nemendur
hvor, nemendaherbergi, stór borði-
salur, skrifstoía kennara og skóla-
stjóra og hreinlætisberbergi. I í-
búð skólastjóra enu tvær stofur,
svefnherbengi, vinnukonuberbergi,
hneinlætisherbergi og geymsla.
Byggimgiin er hituð með hvera-
vatni. — Skólastjóri gat þess í
ræðu simni, er hann tók við hús'-
inu, að skólastofurnar og skólinn
yíir hö uð, væii vaidaða ta :k'Ja-
hús la.dsiins að lengu undansk Idu.