Morgunblaðið - 05.10.2000, Blaðsíða 26

26 FIMMTUDAGUR 5. OKTÓBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Átök palestínskra motmælenda og ísraelskra hermanna undanfarna viku
Landsþing breska
Ihaldsflokksins
Israelar beita ofurefli en
Palestínumenn brögðum
Börn og ungl-
ingar oft í fram-
línu mótmælenda
Jerúsalem, Netzarem, Ramallah. AFP, AP.
ÁTÖKIN í Mið-Áusturlöndum und-
anfarna viku eru þau hörðustu í mörg
ár, og ýmsir vilja jafnvel meina að
harkan sé meiri en í uppreisn Palest-
ínumanna, intifada, á árunum 1987-
1993. Israelar hafa legið undir ámæli
fyrir að neyta aflsmunar gegn óvopn-
uðum mótmælendum, en þeir saka
Palestínumenn á hinn bóginn um að
beita úthugsuðum brögðum.
Átökin hóíúst á fimmtudag í síð-
ustu viku, þegar Palestínumenn mót-
mæltu þeiiTÍ ögrun sem þeir töldu
felast í heimsókn ísraelska harðlínu-
mannsins Ariels Sharons á Musteris-
hæðina í Jerúsalem, þar sem er að
finna helga staði bæði múslima, gyð-
inga og kristinna manna. ísraelar
reyndu að kveða mótmælin niður,
nokkrir Palestínumenn biðu þá bana
og varð það til þess að árásir voru
gerðar á ísraelska hermenn víða á
sjálfstjórnarsvæðunum á Vestur-
bakkanum og Gaza-svæðinu. ísraelar
vörðust og svöruðu sums staðar
árásunum með skothríð, fleiin Palest-
ínumenn féllu og mótmælin jukust
enn frekar. Átökin stigmögnuðust
þannig um helgina, og hafa þau nú
kostað á sjöunda tug manna lífið.
Mótmæli gegn ofurefli
eða úthugsuð gildra?
Palestínumenn saka ísraelska her-
inn um að hafa skotið að óvopnuðum
mótmælendum á unglingsaldri, sem
hafi aðeins kastað grjóti að hermönn-
um. „Þetta er ekki stríð. Við skjótum
> ekki á þá, en þeir skjóta á okkar fólk
og það lætur lífið,“ sagði Saeb Erek-
i at, aðalsamningamaður Palestínu-
* manna, við fréttamenn.
Israelar fullyrða á hinn bóginn að
'í Palestínumenn hafi att unglingum í
; framlínuna, en haft vopnaða menn
: inn á milli sem hafi skotið að ísraelska
.. herliðinu. Þá hafi hermennirnir ekki
- átt annars úrkosti en að svara með
skothríð. Þannig ha!í Palestínumenn
' getað ráðist með fólskulegum hætti á
Israela, en samt unnið sigur í áróð-
ursstríðinu.
ísraelsher hefur skýr fyrirmæli;
’ þegar lífi hermanna er ógnað hafa
þeir fullan rétt til að beita öllum ráð-
um til að verja sig. En undanfama
daga hafa miklar umræður spunnist
um hvar mörkin liggi. Að sögn eins af
æðstu yílrmönnum ísraelska hersins,
Giora Eiland, grípur herinn ekki til
þungrar skothríðar nema þegai- mikil
ógn steðjar að, en slík atvik hafi til
dæmis komið upp við afskekktar her-
í stöðvar sem gæta vega að landnema-
byggðum gyðinga á svæðum Pal-
estínumanna. „Við reynum að beita
ekki skotvopnum nema í neyð, en fólk
\ verður að skilja að þegar hundruð
manna ráðast á litlar og fámennar
Reuters
fsraelskir hermenn miða byssum á palcstmska mótmælendur í borginni Hebron á Vesturbakkanum.
Reuters
Ungur palestínskur drengur miðar
steinslöngvu að ísraelskum hermönnum í
Betlehem á Vesturbakkanum í gær.
herstöðvar, hafa hermennirnir engin
önnur ráð tii að verja sig en að skjóta
af byssum, og þegar það gerist deyja
einhverjir,“ sagði Eiland.
Lítið þarf til að allt
fari í bál og brand
Herstöðin við Netzarim á Gaza-
svæðinu er dæmigerð fyrir það sem
Eiland lýsir, en þar urðu einhver
hörðustu átök vikunnar. Palestínskir
íbúar á svæðinu hafa hom í síðu
landnemabyggðarinnar og herstöðv-
arinnar í Netzarim og líta á þær sem
tákn um hernám og kúgun Israela.
Þar hefur oft komið til mótmæla og
óeirða og ísraelsku hermennirnii-,
sem margir hverjir eru vart af tán-
ingsaldri, eru sem strengdir upp á
þráð. Það þarf því ekki mikið til að
allt fari í bál og brand. Átökin hefjast
gjaman með ögranum af hálfu Pal-
estínumanna, sem hermennirnir
svara með gúmmíkúlum og táragasi,
en á skömmum tíma getur það þróast
í hörð átök með skothríð á báða bóga.
Slíkt ástand skapaðist á
þriðjudag, eftir að mótmæl-
andi á þaki vöruhúss nálægt
herstöðinni varð fyrir loft-
skeyti sem skotið var frá
stöðinni. Vitni sögðu að mað-
urinn hefði einungis verið að
kasta steinum, en hermenn-
imir fullyrtu að hann hefði
beitt skotvopnum. Ofsareiði
greip um sig meðal mótmæl-
enda, sem brutust í gegnum
varnarlínur palestínsku lög-
reglunnar og hertu árásir á
herstöðina enn frekar. ísra-
elskar herþyrlur vora sendar
á vettvang og sveimuðu ógn-
andi yfir höfði mótmælenda
og herinn viðurkenndi að loftskeyt-
um hefði verið skotið úr þyrlunum.
„Við höfum steina og þeir hafa þetta,“
sagði ungur Palestínumaður og vís-
aði til herþyrlnanna. „Þeir beita okk-
ur ofurefli, en þetta er okkar land, og
ef ég dey verður það með sæmd.“
Palestínska lögregluliðið
vanmáttugt
Að minnsta kosti þrír Palestínu-
menn biðu bana í Netzarim þennan
dag og yfir 40 særðust. Palestínska
lögregluliðið reyndist þama, eins og
víðar, ófært um að kveða mótmæla-
aðgerðir landa sinna niður, en á það
hefur verið bent að palestínskir lög-
reglumenn séu tregir til að beita mót-
mælendur valdi, þar sem þeir óttist
að landar þeirra muni álíta þá sam-
verkamenn fsraela.
Dauði tólf ára palestínsks drengs,
sem var skotinn í örmum föður síns í
Netzarim á laugardag, heíúr vakið
reiði og hneykslun um allan heim.
Feðgarnir lentu af tOviljun í skotlín-
unni milli ísraelskra hermanna og
Palestínumanna við herstöðina. ísra-
elski herinn hefur harmað atvikið, og
segir að um óviljaverk hafi verið að
ræða, en sjónsvið hermannanna hafi
verið þröngt, þar sem þeir miðuðu út
um litlar rifur á vegg herstöðvarinn-
ar, og því hafi skot óvart hæft feðg-
ana.
Annar tólf ára drengur var skotinn
til bana í Netzarim í gær.
Ung börn taka þátt í óeirðum
Fréttamenn alþjóðlegra frétta-
stofa, sem fylgst hafa með átökunum,
segja að palestínskir unglingar og
jafnvel börn séu oft í framlínu mót-
mælendanna, og það þyki mikið
manndómsmerki að ögra ísraelskum
hermönnum. Ungmennin reyni oft að
ganga lengra en félagamir til að öðl-
ast virðingu þeirra, og litið sé á þá
sem særast í átökum við Israela sem
hetjur.
Mahsouz Hamoud, móðir sex ára
drengs i borginni Nablus á Vestur-
bakkanum, segir að sonur hennar
hafi beðið föður sinn að fara með sig á
átakasvæði í borginni. „Hann var
mjög stoltur og ánægður með að geta
sagt vinum sínum frá mótmælunum,“
sagði Mahouz, og bætti við að sonur-
inn hefði meira að segja sjálfur valið
mynd af sér til að setja á veggspjald
ef hann léti lífið.
Fréttamenn segja að svo virðist
sem foreldrar hvetji börn sín ein-
dregið til að taka þátt í mótmælum og
óeirðum. „Þó ég ætti tuttugu börn
myndi ég senda þau öll út [að berj-
ast], “ hafði AP-fréttastofan eftir
fimmtugri konu í Nablus. „Ég myndi
ekki sjá á eftir þeim. Við eram ekld
hrædd við dauðann."
Lofa að
hindra
frekari
fullveldis-
skerðingu
Bournemoulh. Reuters.
ANDSTÆÐINGAR aukins sam-
runa ríkja Evrópusambandsins
(ESB) í breska Ihaldsflokknum
hétu því í gær að hindra að full-
veldi þjóðríkjanna yrði skert
frekar og sögðu að þau ættu að fá
að velja hvaða lögum ESB þau
kæmu í framkvæmd.
Francis Maude, talsmaður
flokksins í utanríkismálum,
kynnti hugmyndir sínar um laus-
tengt samband þjóðríkja og
sveigjanlegan samruna innan
ESB í ræðu sem hann flutti á
landsfundi breskra íhaldsmanna í
Bournemouth í gær. Hann lofaði
því að fullveldi Bretlands yrði
ekki skert frekar ef íhaldsmenn
bæru sigurorð af Verkamanna-
flokknum í næstu þingkosningum
sem halda á innan 18 mánaða.
„Við ætlum að setja lög um að
frekara valdaafsal geti aðeins átt
sér stað eftir þjóðaratkvæða-
greiðslu,“ sagði Maude.
Hann lofaði einnig að standa
vörð um þau völd, sem Bretar
myndu áskilja sér, og tryggja að
lög ESB yrðu ekki þyngri á met-
unum en vilji breska þingsins.
Þjóðríkin fái að hafna
ESB-Iögum
Maude bætti við að íhaldsflokk-
urinn myndi krefjast þess að Evr-
ópusambandið heimilaði sveigj-
anlegan samruna. „Fyrir utan
sameiginlega markaðinn og
kjarnasviðin eiga ríkin að hafa rétt
til að samþykkja aðeins þau nýju
ESB-lög sem fullnægja þörfum
þeirra.“
William Hague, leiðtogi íhalds-
flokksins, hefur hert andstöðuna
við aukinn samruna og aðild að
evrópska myntbandalaginu en ekki
er einhugur um þá stefnú innan
flokksins. Daginn áður hafði Kenn-
eth Clarke, fyrrverandi fjármála-
ráðherra, varað Hague við því að
hörð afstaða hans gegn Evrópu-
samrunanum gæti kostað flokkinn
fjölda atkvæða og lýsti henni sem
„gáleysislegu bulli“.
Talsmenn íhaldsflokksins full-
yrtu þó í gær að ræða Maudes
væri til þess fallin að sameina
íhaldsmenn í Evrópumálum og all-
ar fylkingar flokksins gætu fallist á
hugmyndir hans.
Skoðanakannanir benda til þess
að afstaða Hagues njóti meiri
stuðnings meðal breskra kjós-
enda en stefna Tonys Blairs for-
sætisráðherra, sem er hlynntur
því að Bretland taki upp evruna á
næsta kjörtímabili ef það reynist
þjóna efnahagslegum hagsmunum
landsins.
Breskur vísindamaður segir hættu á gífurlegu jarðs^riði á Kanaríeyjum í framtíðinni
40-50 m há flóðbylgja gæti
París. AFP.
náð ströndum Bandaríkjanna
HÆTTA þykir á, að hluti af La
Palma, helstu eldfjallaeyjunni á
Kanaríeyjum, hrynji í sjó fram með
þeim afleiðingum, að gífurleg flóð-
bylgja gangi á landi á eyjunum í
Karíbahafi og á Flórída. Kemur
það fram í grein eftir breskan vís-
indamann í vikuritinu New Seient-
ist, sem kemur út á laugardag.
I greininni segir Simon Day, sem
starfar við rannsóknastöð í nátt-
úruhamförum við University Coll-
ege í London, að stór hluti af La
Palma sé mjög óstöðugur. Komi til
þess, að hann skríði fram í sjó,
inuni það valda stórkostlegri flóð-
bylgju en áður eru dæmi um.
„Flóðbylgjan myndi fara á þotu-
hraða og ganga á land við allt norð-
anvert Atlantshaf," segir Day.
Forsöguleg skriða
á Hawaii-eyjum
Sú kenning, að jarðskrið af þessu
tagi, geti valdið mikilli flóðbylgju,
hefur verið kunn í meira en 30 ár
en hún á rætur í ummerkjum um
slíkar hamfarir í ýmsum löndum í
og við Kyrrahafið. Eru þau aftur
rakin til gífurlegrar skriðu á Haw-
aii-eyjum.
Day, sem vann að rannsókninni í
boði eldfjallamiðstöðvarinnar á
Kanaríeyjum, var við mælingar á
Cumbre Vieja, virku eldfjalli á suð-
urhluta La Palma, í tvö ár. Er það
niðurstaða hans, að vesturhlutinn,
um 500 milljarðar tonna af bergi,
sé smám sainan að losna frá eða
eftir því sem eldvirknin færir meiri
kviku upp á yfirborðið. Segir hann,
að mikið gos í fjallinu gæti orðið til
að koma skriðunni af stað.
20 km inn yfir landið
Hjá svissnesku tæknistofnuninni
hefur verið reiknað út, að skriðan
gæti komið af stað flóðbylgju, sem
væri 650 metra há í fyrstu en 40-50
metrar þegar hún kæmi upp að
ströndum Karíbahafseyjanna, Flór-
ída og annarra ríkja á austurströnd
Bandaríkjanna. Gæti hún gengið
allt að 20 km inn yfir landið.
I New Scientist segir, að menn
greini á um hvenær líklegt sé, að
þessar hugsanlegu hamfarir geti
orðið en eldfjallið hefur aðeins gos-
ið sjö sinnum á sögulegum tíma.
Gaus það síðast 1971 og þá alveg
syðst á eyjunni, allfjarri hinum
óstöðuga vesturhluta fjallsins.
Bendir það til, að oft megi gjósa áð-
ur en fjallið fer af stað.