Morgunblaðið - 07.10.2000, Blaðsíða 41

MORGUNBLAÐIÐ
VIKU
LM
LAUGARDAGUR 7. OKTÓBER 2000 41
l'ió'
flUJ
inni B er landlæg og mun hærra
hlutfall fólks sem ber veiruna fær
lifrarkrabbamein miðað við heil-
brigða en flestir sem hafa lifrar-
bólgu fá þó ekki krabbamein. Þarna
erum við komin að samspili erfða og
umhverfis og það er nokkuð ljóst að
hvort tveggja kemur tíl. Til dæmis
gæti verið um að ræða örlítið af-
brigði í einhverju geni sem í raun er
alveg starfhæft og innan eðlilegra
mai'ka en veldur því að viðkomandi
einstaklingur svarar utanaðkom-
andi áreiti, svo sem sýkingu, á þann
hátt að smám saman er rudd braut-
in fyrir illkynja umbreytingu.
Helga Ögmundsdóttir, dósent ílæknis-
fræði við HÍ.
Hvernig í ósköpunum hefur
Mongólía getað haldið
landamærum i öll þessi ár
á móti Rússlandi í norðri
og Kína í suðri?
Svar: Hér er átt við það land-
svæði sem myndar nú ríkið Mongól-
íu. En Mongólíu er - og einkum var
- að finna á miklu stærra svæði. Nú-
verandi Mongólía hét í upphafi
„Ytri-Mongólía“. Hún kom undir
vernd Rússakeisara seint á 19. öld.
Fyrir sunnan og austan Ytri-
Mongólíu er „Innri-Mongólía“ sem
hélt áfram að njóta verndar keis-
arans í Kína og varð með tímanum
kínverskt hérað.
Ibúarnir voru enn þá á 19. öld
Mongólar að meirihluta en þá hófst
mikill innflutningur Kínverja þang-
að þannig að nú eru Mongólar að-
eins um 10% íbúa kínverska héraðs-
ins Innri-Mongólía.
Raunar er einnig að finna mong-
ólskar þjóðir í Rússlandi norðan við
núverandi Mongólíu. Þekktastir
þeirra eru sennilega Búrjat-
Mongólar við Bækalvatn sem eiga
þar eigið sjálfstjórnarsvæði.
I kjölfar rússnesku byltingarinn-
ar 1917 var núverandi Mongólía um
tíma aðsetur rússneskra hersveita
sem börðust gegn bolsévikum. En
um 1920 náðu rússneskir bolsévikar
þar yfirhöndinni. Þeir skipulögðu og
komu til valda flokki sem var nánast
fullkomin hliðstæða sovéska komm-
únistaflokksins.
Þessi flokkur, Byltingarflokkur
Mongólíu, var síðan einráður í land-
inu frá 1923 þangað til kommúnis-
minn hrundi í Sovétríkjunum 1989-
1991. Byltingarflokkurinn var so-
véska herraflokknum hlýðinn í öllu
og fylgdi stefnu hans í öllum málum.
Á móti tryggðu Sovétríkin formlegt
sjálfstæði Mongólíu sem einkum var
mikilvægt gagnvart Kínverjum og
tryggði íbúana gegn innflutningi
þeirra í landið. Ef Rússar höfðu eða
hafa hins vegar nóg af einhverju þá
er það land og þeir ágirntust ekki
eyðilegar gresjur og eyðimerkur
Mongólíu sem studdi Sovétríkin í
þeim efnum sem skiptu yfirvöld þar
máli: Gagnvart Kína og í hernaðar-
málum öllum.
Gísli Gunnarsson, prófessor
í sagnfræði við HI.
síðan einhver önnur persóna sem seg-
mér hvert ég á að fara en nú er ég
að leita að leiðinni í bátinn."
Ráðning
Austurríski sálkönnuðurinn C.G.
Jung benti á þá staðreynd að pers-
ónurnar í draumum okkar léku ólíkai'
rullur, að karlmaður í draumi konu
væri tákn fýrir ákveðna eiginleika og
sýndi þá með hegðan sinni í draumin-
um. Jung nefndi þessa týpu Animus
sem merkir sál en í draumum karla
væri það kvenímynd eða Anima. Þeg-
ar draumarnii- snúast svo um verur af
sama kyni og dreymandinn, má ætla
að um sé að ræða sjálfhverfar upp-
lifanir, nokkuð sem snertir di'eyma-
ndann einan og sér. Jafnvel sé um að
ræða upplifanir sem séu mjög pers-
ónulegar og kirfilega faldar í innstu
hugskotum. Draumur þinn og reyndar
hinir tveir virðast af þessum toga og
snúast um leyndarmál þín sem þú hef-
ur lengi geymt en nú er allt einhvem
veginn að gliðna og þú missir tökin á
leyndinni. Það virðist vera tíminn sem
hristir upp í þér og gerir þig órólega
Bakverkinn burt
Betri hönnun, betra bak ?
Á nútíma-
skrifstofu
eru starfs-
menn meira
á ferð og
flugi en áð-
ur og frelsið
til að vinna
hefðbundin
skrifstofu-
störf
óhefð-
bundnum
stöðum
eykst. Snúran í símanum er orðin
úrelt og smátt og smátt þvingar
snúrufestingin í tölvunni og stærð
hennai' okkur svo mikið að við vilj-
um slíta okkur laus. Taka tölvuna
undir hendina og vinna vinnuna
hvar sem við erum stödd. Þessi
þróun er skemmtileg, tímasparandi
og gefur aukna fjölbreytni.
Við þessar kringumstæður þarf
að hanna rými og húsgögn sem
bæta andlega, h'kamlega og sam-
skiptalega líðan fólks, og þar með
gæði þess tíma sem eytt er á vinnu-
stað. Vinnuveitendum er hagur í
því að skapa vinnuaðstæður sem
stuðla að vellíðan og ánægju hjá
starfsfólki sínu enda ætti þá að nást
betri árangur í starfi. Meira en
helmingur af bakvandamálum eru
álagseinkenni vegna vinnu og þar
af stór hluti hjá fólki sem situr við
vinnu sína.
Margir samverkandi þættir valda
álagseinkennum. Sumir eru þess
eðlis að hægt er að fyrirbyggja þá
strax á hönnunarstigi . Hlutverk
innanhússarkitekts er meðal annars
að skipuleggja vinnustaði og þá
einkum skrifstofur með vinnuvist-
fræði að leiðarljósi. Við upphaf
verks er farið yfir þarfir og óskir
fyrirtækisins um heildarskipulag.
Hvemig ná megi fram heildarútliti
og þeirri ímynd sem fyrirtækið vill
hafa og hönnunin á að endurspegla.
Þegar allir eru orðnir á eitt sáttir
um heildarlausnina hefst hönnun
vinnusvæða og vinnustöðva innan
þeirra, með þarfir einstakra starf-
manna í huga . Þá er mikilvægt að
hafa þann sem aðstöðuna á að nota
með í ráðum til að tryggja vel út-
færða vinnustöð.
Vel hannaður vinnustaður með
heilbrigðu starfsfólki er líklegri til
að ná árangri. Það gerist með því
að skapa vistlegt og „ergonómískt"
vinnuumhverfi sem virkar hvetjandi
á starfsmanninn. Heildarskipulag
þarf að vera þannig, að öll sam-
skipti innan fyiirtækisins gangi
auðveldlega fyrir sig og að vinnu-
stöðvar séu sniðnar að þörfum
hvers og eins.
Hefðbundna og formfasta skrif-
stofan eru á undanhaldi. Nú er
og óörugga gagnvart heiminum því
pakkinn utan um leyndarmálið er allt í
einu opinn og þér finnst að allir geti
séð hvað í honum er og það gerir þig
óörugga. Fjarlægðin sem þú hafðir
komið þér upp gagnvait umhverfinu
er allt í einu fokin út í veður og vind og
þú stendur þarna berskjölduð. Hvað
gerir maður þegar allt þetta vel búna
plott reynist tálsýn ein? Jú, maður
tekur á sig rögg, skoðar táknin vel
(ferðamátann, útlendingana, fbtin og
litina, hvað fólkið segir) og mætir því
sem koma skal, þá verður ferðin ekki
flausturslegt fum milli óskiljanlegra
staða heldur meðvituð ferð um þitt
eigið völundarhús að takmarkinu sem
er líklega falið í rauðklæddu konunni
sem strunsaði burt.
• Þeir lesendur sem vilja fá drauma sína birta
og ráðna sendi þá með fullu nafni, fæðingar-
degi og ári ásamt heimilisfangi og dulnefni til
birtingar til:
Draumstafir
Morgunblaðið
Kringlunni 1
103 Reykjavík
eða á heimasíðu Draumalandsins
http://www.dreamland.is
sveigjanleiki og fjölbreytni í fyrir-
rúmi til að mæta síbreytilegum
þörfum fyrirtækja og starfsmanna.
Þetta er góð þróun frá vinnuvist-
fræðilegu sjónarhorni, þar sem fólk
situr ekki lengur í einhæfri stell-
ingu lengi dags. Litlar færanlegar
húsgagnaeiningar af ýmsum toga
eru notaðar til að auðvelda starfs-
fólki að skipta um vinnusvæði og
jafnvel að flytja vinnuaðstöðu sína
með sér. Húsgögn eru með auð-
stillanlegri hæð og
eiga að mæta þörfum
mismunandi starfs-
fólks með ólíkar þarf-
ir.
Ástæðan fyrir því
að sum húsgögn eru
dýrari en önnur er
gjarnan sú að vandað
hefur verið til verks
jafnt í hönnun sem í
framleiðslu og þau
hugsuð út frá „erg-
ónómískum“ grunni.
Hins vegar fyrir-
byggja þau gjarnan
kvilla og spara því í
mörgum tilvikum
mikla fjármuni. Ymsir
aðrir umhverfisþættir
eins og lýsing, loft-
ræsting og hljóðein-
angi’un skipta einnig
miklu máli til að forð-
ast streitu og álags-
einkenni við virinu.
Alþekkt er að kostn-
aður við tæknibúnað
á hverja vinnustöð er
mjög hár. Nýting
þessarar tækni og
dýrs vinnuafls er auð-
vitað háð því að skap-
aðar séu góðar vinnu-
aðstæður með
vönduðum húsgögn-
um. Því er mikilvægt
að hönnun fái jafn mikla athygli
stjórnenda og kaup tækjabúnaðar.
Dóra Hansen og Heiða Elín Jólmnns-
dóttir, innanhússarkitektar FHI.
Starfrækja teiknistofu liman-
hússarkitekta Eitt-A.
■ÍiMLiiliIil