Morgunblaðið - 07.10.2000, Blaðsíða 51

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 7. OKTÓBER 2000 51
MINNINGAR
voram alltaf hjartanlega velkomin til
þeirra, bæði í stuttar heimsóknir og
til lengri dvalar.
Fyrstu minningar mínar um Lullu
eru að ég er að koma til Blönduóss.
Lulla stendur hjá Hótelinu þar sem
áætlunarbíllinn stoppar. Há, glæsileg
og afar góðleg í kjól sem blakti í and-
varanum. Með henni voru bömin
hennar. Þetta var að sumarlagi. Að
fara til Blönduós á þessum tíma fyrir
um það bil Qörutíu árum var mikið
ferðalag. Við vorum þrjár á ferð, ég,
Ólafía systir mín og móðir mín. Lulla
tók okkur opnum örmmn, fór rakleitt
með okkur heim í litla húsið og fann til
fyrir okkur mjólk og kökur. Alltaf síð-
an sýndi hún okkur þetta elskulega og
rausnarlegaviðmót. Mammahafði allt-
af eitthvað meðferðis til að gleðja
heimilisfólkið. Alltaf vomm við með
brotakex frá kexverksmiðunni Esju
svo og svolítið „gottii’í" handa bömun-
um. Við vorum hjá Lullu og Nonna í
heimsókn í þetta sinn í nokkra daga í
yndislegu og góðu yfírlæti. Nánast á
hverju sumri í mörg ár eftir þetta kom
ég til Lullu og Nonna, ýmist við syst>
umar með mömmu, eða bara ég ein á
ferð. Alltaf sömu ærlegu móttökumar.
Ég fékk svona svolitla Blönduóssýki.
Vildi helst komast til Lullu og Nonna á
hverju sumri. Ég kynntist þeim vel.
Þau hjónin vom bændur, voru bæði
með kýr, kindur og hænsni. Ég fór
með Nonna og bömunum upp á tún og
reyndi að vera til hjálpar og aðstoðar.
Stínu og Kristni, yngri bömum þeirra
kynntist ég best og urðum við góðir fé-
lagar. Baldri og Vigni kynntist ég líka
vel, en þeir vom heldur eldri en ég.
Leit til þeirra sem stórra stráka. Sigm-
ari elsta syni þeirra hjóna kynntist ég
minnst, því hann var þá á þessum ár-
um orðinn vinnumaður frammi í
Steinnesi.
Lulla var ein af bestu konum þessa
lands. Hún er einhver eftinninnileg-
asta peraóna sem ég hef kynnst. Alltaf
jákvæð og geðgóð, alltf svo falleg, af-
burða snyrtileg og glæsileg, bein í baki
og tignarleg og svo var hún ótrúlega
góð kona.
Lulla varð oft að taka á honum stóra
sínum. Sem bráðung kona veiktist hún
af berklum. Á fyrstu hjúskaparámm
sínum bjó hún við þröngan kost eins og
víða var og þá kom það sér vel að vera
útsjónarsamur, bæði í mat og klæðn-
aði. Hún var snillingur í matargerð,
alltaf virtist til nóg af mat þótt lítið
væri um peninga. Hún saumaði nánast
allan fatnað á bömin sín. Lulla hafði
verið nemandi í Húsmæðraskóla
Blönduóss sem ung stúlka og bjó vel að
þeirri menntun. Arið 1986 varð Lulla
fyrir þeirri miklu sorg að missa bæði
Sigmar elsta son sinn, en hann hafði
verið veikur um mjög skamman tíma
og Nonna eiginmann sinn, hann varð
bráðkvaddur á heimiii sínu á Blöndu-
ósi. Aðeins mánuður var á milli þeirra
feðganna. Þetta var mikill missir, en
eftir þetta héldu þau heimili saman
Lulla og Vignir sonur hennar. Þá var
fjölskyldan flutt í ágætt hús, með góð-
um garði sem hægt var að rækta í
blóm. Var það þeim mikill gleðigjafi því
bæði höfðu mikið yndi af blómarækt.
Árið 1992 lést Vignir. Hann varð bráð-
kvaddur á leið til vinnu sinnar á
Blönduósi. Vai- Lulla mín þá orðin ein í
heimili. En með sínu ótrúlega jákvæði
og bjarsýni hélt hún áfram sínu lífi.
Hún fór allra sinna ferða, en Baldur
sonur hennai’ sem býr á Blönduósi var
móður sinni mikil hjálparhella. Fyrir
um það bil sjö árum flutti Lulla síðan
að Hnitbjörgum, dvalarheimiE aldr-
aðra á Blönduósi. Þai’ undi hún hag
sínum mjög vel, átti þar ágæt ár með
sveitungum sínum sem hún mat mikils
sem og frábæru starfsfólki. Síðla sum-
ars fór heilsan að bila og flutti Lulla þá
á sjúkradeild Héraðshælisins á
Blönduósi þar sem hún lést þriðjudag-
inn26.september.
Þegar Lulla kom til Reykjavíkur
sem hún gerði oft hin seinni ár hafði
hún mikið gaman af að fara í bæinn.
Ganga niður Laugaveginn, líta í búðir
og síðan að fá sér kaffisopa á kaffihúsi,
helst á Hótel Borg. Þannig ætla ég að
muna Lullu vinkonu mína, sitjandi á
Borginni, góðlega og glæsilega eins og
heimskonu.
Ég og íjölskylda mín vottum að-
standendum hennar öllum, okkar
dýpstu samúð við fráfall mikillar konu.
Blessuð sé minning Sigulaugar
Valdimarsdóttur.
Sólveig Björg Aðalsteinsdóttir.
+ Magnús Gests-
son, húsasmiður
og kennari, fæddist
á Ormsstöðum í
Dalasýslu 29. sept-
ember 1909. Hann
andaðist á sjúkra-
húsinu á Akranesi
29. september síð-
ast.liðinn. Foreldrar
hans voru Gestur
Magnússon, bóndi
Ormsstöðum, f. 16.
febrúar 1867 á Dæli
í Víðidal, d. 25. jan-
úar 1931, og kona
hans Guðrún Jóns-
dóttir, húsfreyja á Ormsstöðum, f.
23. febrúar 1871 á Indriðastöðum
í Skorradal, d. 26. mars 1953.
Systkini Magnúsar voru Sigrún
Gestsdóttir, verkakona, f. 17. júní
1911, d. 7. maí 1994; Baldur Gests-
son, bóndi á Ormsstöðum, f. 19.
nóvember 1912, kvæntur Selmu
Kjartansdóttur, f. 30. ágúst 1924 f
Hann situr við hlið borðsins, stór,
beinamikill og boginn í herðum.
Hann er í lopasokkum og inniskóm,
brúnum flauelsbuxum, í fráhnepptri
lopapeysu og köflóttri skyrtu undir.
Hárið er grátt og stendur sjálfstætt
út í loftið, andlitsfallið svipmikið og
augnkrókarnir djúpir. Hann setur
rauðan vasaklútinn í vasann þegar ég
kem inn. Um leið og ég sest setur
hann gleraugun upp á ennið. Nú er
hann búinn að taka upp plastneftób-
akspung og veltir honum milli handa
sér og slær í með löngutöng. Þetta
eru stórar og sterklegar hendur,
smiðshendur. Síðan snýr hann sér að
mér og spyr um leið og hann borðar
orðin „segðu mér“ og nú hefst sam-
ræðan. Ég segi frá og hann endur-
segir með sínum hætti og bætir ein-
hverju við. Síðan segi ég betur frá og
sama sagan endurtekur sig. Þetta er
í raun ekki samræða heldur kapp-
ræða. Mér finnst eins og ég sé í prófi,
enda maðurinn gamall kennari. Ég
verð að vanda bæði mál og innihald,
annars get ég fallið á prófinu.
Magnús Gestsson dvaldi oft hjá
foreldrum mínum þegar hann kom til
Reykjavíkur. Hann var maður fróður
og þótti gaman að segja frá. í sam-
ræðum valdi hann sjálfui’ umræðu-
efnið og stundum sátum við saman í
þögn.
Svo kemur mamma með vatnsketil
og te. Magnús tekur gleraugun af
enninu og setur þau á borðið, setur
vatn í bollann og tepoka ofan í. Lyftir
pokanum upp og niður drjúga stund
og vefur honum síðan utan um te-
skeið. Það er sagt að Kínverjar hafi
haft undirskál ofan á bollanum til að
halda teinu heitu en síðan hafi skálin
lent undir bollanum hjá Evrópubú-
um. Magnús hellti alltaf teinu á und-
irskálina og drakk síðan teið af skál-
inni og saug það í gegnum
sykurmola. Tedrykkja hans var eins
og allt sem hann gerði örugg, fum-
laus og með virðingu fyrir verkinu.
Meðan á tedrykkjunni stóð var ekki
talað.
Magnús var góður smiður. Hvort
sem það var eldhúsinnrétting eða
fjárhús á Ormsstöðum, byggðasafn á
Laugum, stigar og hillur eða dúkku-
vagn og rúm, allt var það vel og hag-
lega unnið. Það var gaman að fylgj-
ast með hvernig hann valdi timbur
og bita, bankaði í, lyktaði og skoðaði.
Magnús tók í nefið. Hann lagði
tóbaksgarð á handarbak vinstri
handar og saug svo upp í sitt stóra
nef. Ekki vildi allt tóbakið fara þar
upp, heldur lenti á borðinu eða bux-
unum hans. Þá strauk Magnús með
hægri hendi yfir borðið og dustaði tó-
bakið niður á gólf. Þar sem Magnús
var í heimsókn lá angan af neftób-
aksilm í loftinu.
Magnús Gestsson var merkilegur
maður. Hann skilur eftir sig drjúgt
æviverk í smíðuðum hlutum og rit-
uðu máli, byggðasafnið á Laugum í
Sælingsdal er að mestu hans verk.
Eggert Eggertsson.
Fremri-Langey.
Magnús kvæntist
12. júlí 1956 Valgerði
Sveinsdóttur, f. 12.
júlí 1929 á Ósabakka
á Skeiðum, dóttur
Sveins _ Gestssonar
bónda á Ósabakka og
konu hans Auðbjar-
gar Káradóttur.
Skildu. Synir þeirra
eru 1) Gestur Bragi
rafvélavirki, f. 30. maí
1957, kvæntur Guð-
finnu Elínu Jóhanns-
dóttur, f. 24. nóvem-
ber 1960, börn þeirra
eru Hjörtur Már, f. 23. janúar
1982, Magnús Þór, f. 15. ágúst
1985, og Sandra Björk, f. 7. maí
1989. 2) Björn Rúnar, bifvélavirki,
f. 9. febrúar 1960, kvæntur Brypju
Viðarsdóttur, f. 29. október 1964,
börn þeirra eru Andri, f. 15. nó-
vember 1985, og Erna Guðrún, f.
29. júní 1989. Börn Valgerðar og
Magnús Gestsson á Laugum var
einn þeirra áhugamanna, sem lögðu
þjóðminjavörzlunni ómetanlegt lið.
Hann mun fyrst hafa komizt í náin
kynni við safnaheiminn er hann var
kennari vestur í Rauðasandshreppi
og kynntist Agli á Hnjóti og safn-
störfum hans, og síðar gerði hann
frumdrætti að safnhúsi þar.
Það var á árinu 1965, þegar unnið
var að uppsetningu byggðasafnsins á
Reykjum og til stóð að setja þar upp í
safninu gömul innihús af sveitabæj-
um sem tekin höfðu verið ofan í þeim
tilgangi, að vantaði hagan mann til
þess verks. Svo vel vildi til, að Magn-
ús, sem var lærður trésmiður og
áhugamaður um gamla þjóðmenn-
ingu, var bamakennari þar á staðn-
um. Hann tókst þetta verk á hendur
og skilaði því með þeim ágætum sem
verkin sýna enn, stofan frá Svína-
vatni og baðstofan frá Syðsta-
Hvammi. Magnús var þá á miðjum
aldri. Að áliðnum degi er kennslunni
lauk fór hann niður í safn og tók til
við að fella saman gömlu húsaviðina,
lagaði skemmdir og smíðaði að nýju
það sem þurfti að endurnýja. Þessi
hús eru rómuð af þeim sem skoða og
gefa skemmtilega innsýn í húsakynni
landsmanna á 19. öld.
Magnús fann ánægju við þetta
verk og það mun hafa tendrað þann
áhuganeista sem með honum leynd-
ist til fýrri kynslóða í landinu og
verka þeirra. Hann hóf eftir þetta
söfnun gamalla muna í heimahéraði
sínu Dalasýslu, og einnig vann hann
að söfnun muna í Snæfellsnessýslu
til byggðasafns þar. Magnús var
fæddur og uppalinn Dalamaður þótt
fólk hans væri aðflutt. Hann nam
ungur búfræði og var bóndi á föður-
leifð sinni vestra um hríð, Ormsstöð-
um á Skarðsströnd. Síðar lærði hann
trésmíði og varð meistari í þeirri
grein og starfaði hér syðra.
Hann fékkst tvívegis um árabil við
barnakennslu á vetrum, oft í af-
skekktum byggðarlögum, kynntist
þá lífi hinna fyrri kynslóða víðs vegar
á landinu. Hann dró þá saman efni í
nokkur rit sín um mannlíf fyrrum.
En Dalirnir áttu huga Magnúsar,
þar stóðu ræturnar og á efri árum
leitaði hann aftur þangað vestur. Þá
varð það áhugamál hans að koma
upp byggðasafni héraðsins af þeim
munum sem hann hafi sjálfur safnað
til þess.
Á Laugum var þá rekinn myndar-
legur grunnskóli héraðsins. Þar í
kjallaranum voru ónýtt herbergi,
sem víst voru til einskis ætluð, og þau
fékk Magnús til umráða fyrir safnið,
þar setti hann það upp við mjög ófull-
komin skilyrði, en ekki var á öðru völ.
Þar tókst Magnúsi að sýna margt ág-
ætra gripa safnsins, má til dæmis
geta hve haganlega hann kom fyrir
baðstofunni frá Leikskálum í þröngu
plássi. Hér varð ríki hans og hann
undi sér hér vel. Hann sinnti safninu
einn, hafði smáherbergi fyrir sig þar
í kjallaranum hið næsta safninu, og
fyrir framan var svolítil smíðakytra,
þar sem hann vann að viðgerðum og
standsetningu gripa. Hér bjó hann í
fósturbörn Magnúsar eru Lilja
Esther Ragnarsdóttir, f. 27. mars
1954, gift Andrési Hermanni Ein-
arssyni, f. 19. mars 1951, og Jón
Birgir Ragnarsson, f. 28. septem-
ber 1955, kvæntur Helgu Dóru
Reinhaldsdóttur, f. 10. janúar
1955.
Magnús varð búfræðingur frá
Hvanneyri 1931, stundaði nám í
framhaldsdeild Héraðsskólans í
Reykholti 1936-37 og í Iðnskólan-
um í Reykjavík (trésmíði) 1953 og
hlaut meistararéttindi. Magnús
var kennari á ýmsum stöðum frá
1927-77, bóndi á Ormsstöðum frá
1931-36 og trésmiður í Reykjavík
frá 1941-61. Hann hóf undirbún-
ing að byggðasafni Dalamanna
1968, safnvörður þar frá opnun
safnsins 1977 til 1998. Oddviti
Klofningshrepps frá 1934-36.
Magnús ritaði bækurnar Látra-
bjarg, 1971, Mannlíf og mórar í
Dölum, 1972, og Úr vesturbyggð-
um Barðastrandarsýslu, 1973.
Magnús Gestsson var sæmdur
riddarakrossi Hinnar íslensku
fálkaorðu 1. janúar 1985.
Útför Magnúsar Gestssonar fer
fram frá Staðarfellskirkju í dag
og hefst athöfnin klukkan 14.
þrengslum innan um bækur sínar og
rit, en hann var fjöllesinn og las með-
al annars talsvert af ritum á ensku.
Hann hafði sjónvarp og síma, var
nægjusamm’, ánægður með að fá
uppihald á móti störfum sínum, lifði
annars af ellistyrk sínum og eftir-
launum og virtist una hlutskipti sínu.
Það var gott að heimsækja Magn-
ús, heyra frásagnir hans og skýring-
ar, finna hve vænt honum þótti um
þetta gamla dót og vitneskjuna um
fólkið, sem því hafði komið nærri.
Hann var jafnframt ánægður með
störf sín fyrir safnið, og ekki heyrðist
hann álasa neinum fyrir að ekki væri
betur að því búið. Veit ég þó að ráða-
menn þar vildu gera vel við Magnús,
og er ellin sótti að og sjálfsbjargar-
getan þvarr fengu þeir honum stað á
dvalarheimili þar sem vel fór um.
hann. Hann átti þó bágt með að yfir-
gefa Laugar, vildi helzt vera í sínum
heimi meðan kraftar leyfðu.
Magnús var um margt sérsinna og
ekki var til mikils að rökræða við
hann, væru menn á öðru máli eða
hefðu aðrar skoðanir á málum en
hann. Honum fannst oft löng
reynsluþekking sín haldbetri en
bókalærdómur yngri manna, þótt
góður væri, og tók með nokkurri var-
úð kenningum og skoðunum ef þær
fóru á svig við hans eigin álit eða
hugmyndir. Hann var oft ákveðinn í
skoðunum um menn og málefni og lét
þær í ljós. Hann vildi þó ekki særa
neinn, þar var bara eðli hans að segja
hug sinn.
Þótt Magnús hefði lifað tímana
tvenna, væri fæddur og alinn upp í
járnöldinni en endaði í tækniöld,
dróst hann ekki aftur úr þjóðlífinu.
Hann notfærði sér tækni nýrra tíma,
átti sinn eigin bíl og fór sinna ferða
meðan heilsa leyfði.
Síðustu árin dvaldist Magnús í
dvalarheimili í Búðardal, sætti sig
yið breytt hlutskipti, gerði sér enda
grein fyrir af skynsemi sinni að aðrir
yrðu að taka við verki. Hann fór þó
stundum að Laugum að vitja safns-
ins og þar hitti ég hann síðast íyrir
um tveimur árum. Eftir það töluð-
umst við nokkrum sinnum við í síma.
Magnús var stór maður vexti og
mér virtist hann myndi hafa verið
átakamaður á yngri árum. Hann var
hófsamur í líferni, þó neftóbaksmað-
ur góður, hélt einna síðastur safn-
manna uppi þeim þjóðlega sið.
Safnmenn kjöru Magnús heiðurs-
félaga sinn og veittu honum með því
nokkra viðurkenningu fyrir safnstörf
sín. Magnúsi fannst þó yfirleitt ekki
mikið til um heiðursútnefningar og
öll sýndarmennska var honum fjarri.
Magnúsi Gestssyni fylgja nú að
leiðarlokum beztu þakkir fyrir sam-
starf okkar og góða vináttu. Honum
á ég allt gott upp að inna. Þjóð-
minjavörzlunni var hann þarfur
þjónn og verk hans þar eru metin að
verðleikum. Hann gerði héraði sínu
og þjóð það gagn sem hann mátti,
vann það sem aðrir höfðu ekki tök á
að sinna.
Þór Magnússon.
í dag er til moldar borinn að Stað-
arfelli í Dölum, Magnús Gestsson
fyrrverandi safnvörður á Byggða-
safni Dalamanna að Laugum í Sæl-
ingsdal. w-
Magnús kom snemma að safna-
málum. Hann sagðist fyrst hafa
fengið áhugann, eða söfnunar-„bakt-
eríuna“ eins og hann sagði þegar
hann var kennari vestur á Rauða-
sandi og kynntist Agli Ólafssyni á
Hnjóti. Magnús vann með Agli og
m.a. teiknaði hann fyrsta safnahúsið
á Hnjóti og hlaut fyrir það viður-
kenningu, en verðlaunféð gaf hann til
safnsins. Einnig teiknaði hann saftiið
á Reykjum í Hrútafirði.
I Dalasýslu hóf Magnús að safna
og skrá gamla muni, ásamt Magnúsi
Rögnvaldssyni sem áður hafði hafið "
söfnun gamalla muna í sýslunni.
Magnús Gestsson ferðaðist um hér-
aðið og safnaði gömlum munum, sem
margir hverjir hefðu annars glatast.
Eins gaf fólk honum vilyrði fyrir því
að afhenda ýmsa muni úr sinni eigu,
þegar safnið hefði eignast viðunandi
samastað. Fyrstu ár söfnunarinnar
var mununum komið fyrir í geymslu,
en Magnús sá um að skrá þá og koma
þeim fyrir.
Þegar hafin var bygging nýrrar
álmu skólahúss á Laugum í Sælings-
dal þurfti að taka dýpri grunn en
upphaflega var talið og myndaðist þá
rými sem ekki hafði verið reiknað
með eða ráðstafað. Eftir nokkra um-
ræðu varð það úr að byggðasafni
Dalamanna skyldi komið þar fyrir.
Fljótlega hófst Magnús handa við að
koma safninu fyrir og búa í haginn
fyrir það.
í starfi sínu fyrir safnið lagði hann
á sig ómælda vinnu og fyrirhöfn og
þar sem honum var safnið mikið
hjartans mál, lagði hann lítið upp úr
því að reikna sína vinnu, því aldrei
fékkst hann til að þiggja laun fyrir
starf sitt við safnið. Magnús vann
einnig að viðgerðum og lagfæringum
á gömlum munum fyrir safnið. Eitt
stærsta og vandasamasta verk hans "*
var uppsetning á gamalli baðstofu
frá Leikskálum í Haukadal. En hún
var rifin og flutt fjöl fyrir fjöl að
Laugum þar sem Magnús sá um að
koma henni í upprunalega mynd og
búa hana munum sem við áttu.
Magnús var svo safnvörður í
Byggðasafni Dalamanna allt frá opn-
un þess árið 1977 og þar til síðustu
tvö árin. Þá var hann orðinn stirður
til gangs og átti erfitt með að bera sig
um. Þá flutti hann í íbúð á Dvalar-
heimili aldraðra Silfurtúni í Búðardal
og bjó þar til dauðadags. Sárt hefur
honum þótt að láta af starfi sínu sem
safnvörður og tók það hann nokkum
tíma að sætta sig við það. í safninu
hafði hann íbúðarherbergi og vinnu- ^
aðstöðu og safnanefndin sá honum
einnig fyrir fæði á Laugum, þannig
að þar átti hann sitt heimili um langa
hríð.
Magnús var mjög fróður maður
um menn og málefni og hafði gaman
af því að spjalla við safngesti. Hann
vildi vita hverra manna þeir væru og
hafði þá á stundum ýmsar spaklegar
athugasemdir um ætt þeirra og upp-
runa. Fyrir kom að menn tóku þessu
misvel, en flestir höfðu gaman af
þessu. Magnús kunni margar sögur
og hafði einnig gaman af skrítnum
orðum og orðatiltækjum. Magnúsi
þótti vænt um ef honum var sómi
sýndur og höfðingjar og hátt settir
menn í þjóðfélaginu komu á safnið.
Ég undirrituð kynntist Magnúsi
fyi-st er hann var kominn á efri ár og
þá í gegnum starf mitt í safnanefnd
Dalasýslu. Ég virti Magnús mjög
mikils og kom okkur vel saman. Síð-
ast hitti ég hann á Silfurtúni sl. vetur
og þegar hann heyrði að ég hefði
gaman af sögum Agöthu Christie
vildi hann sýna mér safn sitt af sög-
um hennai’. Magnús hafði gaman af
sakamálasögum og las þær bæði á
ensku og íslensku.
Magnús vann ómetanlegt starf að
safnamálum Dalamanna og verður
nafn hans skráð til framtíðar í þeirri ^
sögu. Dalamenn færa honum þakkir
að leiðarlokum f\TÍr fórnfúst starf í
þeirra þágu og fyrir hönd safna-
nefndar Dalasýslu kveð ég fræðaþul-
inn og hugsjónamanninn Magnús
Gestsson og þakka honum ómetan-
legt menningarstarf í áratugi.
Þrúður Kristjánsdóttir.
MAGNUS
GESTSSON