Morgunblaðið - 13.10.2000, Blaðsíða 58

E
FOSTUDAGUR13. OKTOBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Heiðursmanna-
samkomulag'
TIMABÆRT er
orðið að staðið verði
við heiðursmannasam-
komulagið sem Vest-
firðingar og Aust-
firðingar gerðu árið
1991 þegar fram-
kvæmdir hófust í
Vestfjarðagöngunum.
J ar ðgangaáætlun
-ViÉgagerðarinnar, sem
Sturla Böðvarsson
samgönguráðherra
kynnti á blaðamanna-
fundi fyrr á þessu ári,
vekur litla hrifningu
hjá þingmönnum
Reykjavíkur og
Reykjaneskjördæmis
eins og fram kom í rangfærslum
Kristjáns Pálssonar og Gunnars
Inga Birgissonar um Vestfjarða-
göngin og byggðirnar við utan-
verðan Eyjafjörð þegar þeir not-
uðu arðsemi Hvalfjarðarganganna
sem þeir hældu á hvert reipi til
pólitískra árása á Norðlendinga og
Vestfirðinga. Þingmenn að norðan
i#g vestan svöruðu illu til eins og
við mátti búast og kölluðu ummæli
Kristjáns og Gunnars Inga
skammsýni og auglýsingabrellu.
Sömu svör hefðu þingmenn Aust-
firðinga strax veitt hefði þeirra
kjördæmi orðið fyrir aðkasti af
þessu tagi. Andstaða Norðlendinga
við gerð jarðganga á milli Ólafs-
fjarðar og Siglufjarðar skýtur
nokkuð skökku við um leið og þeir
snúast á sveif með Austfirðingum
vegna stóriðjuframkvæmda á
Reyðarfirði og virkjunarfram-
'kVæmda við Kárahnjúka. Þannig
láta þeir eins og heiðursmanna-
samkomulag Vestfirðinga og Aust-
firðinga hafi aldrei verið gert og sé
ekki til, en það er staðreynd sem
stendur óhögguð og á ekki að
horfa framhjá. Þessi andstaða
kemur aðallega frá Eyfirðingum
og Skagfirðingum sem frekar vilja
lagningu heilsársvegar frá Ketilási
í Fljótum yfir Lágheiði alla leið til
Ólafsfjarðar. Þessari hugmynd
geta Eyfirðingar og Skagfirðingar
gleymt í eitt skipti fyrir öll, þarna
getur uppbyggður vegur á þessari
leið hvergi orðið öruggur fyrir
miklum snjóþyngslum og blindbyl.
Sérstaklega er vegstæðið Skaga-
/jarðarmegin erfitt og stendur allt-
of hátt yfir sjó. Snjómokstur á
þessari leið yrði alltof kostnaðar-
Guðmundur Karl
Jónsson
samur, en skynsam-
legra væri að leggja
veg yfir fjörurnar í
Haganesvík og gera
um leið þriggja til
fjögurra km löng veg-
göng undir Siglufjarð-
arskarð. Miklar efa-
semdir hafa komið
fram um fyrirhuguð
göng á milli Ólafs-
fjarðar og Siglufjarð-
ar sem þingmenn
Norðurlands eystra
og vestra hafa barist
fyrir. Reyndar er það
stór spurning hvort
þingmennirnir geti
sannfært kjósendur
sína um réttmæti þessara ganga
því staðreynd er að margir Norð-
Jarðgöng
Allir þingmenn Aust-
firðinga eiga á næsta
þingi að berjast fyrir
því, segir Guðmundur
Karl Jónsson, að fram-
kvæmdir við jarð-
gangagerð í kjördæm-
inu hefjist árið 2001.
lendingar snúast gegn þeim og
telja heppilegra að Austurland
gangi fyrir sem ég tel eðlilegast
vegna stóriðjuframkvæmda á
Reyðarfirði og framkvæmda við
Kárahnjúkavirkjun. Ásamt göng-
um á milli Reyðarfjarðar og Fá-
skrúðsfjarðar ætti að bjóða sam-
tímis út ný göng undir Oddsskarð
á milli Eskifjarðar og Neskaup-
staðar og veggöng úr Norðfirði til
Mjóafjarðar að vegamótagöngum
undir Fjarðarheiði inn á leiðina til
Egilsstaða, þá þarf að opna aðrar
dyr til austurs inn í Seyðisfjörð á
sama hátt og gert var í Vestfjarða-
göngunum þar sem aðrar dyr voru
opnaðar til vesturs inn í Súg-
andafjörð. Rök fyrir þessu eru
ekki síst staðsetning Fjórðungs-
sjúkrahússins í Neskaupstað, þá
væri öryggi Heilsugæslustöðvar-
innar á Seyðisfirði og Fjórðungs-
sjúkrahússins í Neskaupstað
tryggt í tengslum við sjúkraflugið
frá Egilsstaðaflugvelli vegna þess
að ekki er alltaf hægt að teysta á
snjómokstra beggja megin upp að
Oddsskarðsgöngunum sem standá
400 til 500 metrum hærra en Vest-
fjarðagöngin og eru þar að auki á
snjóflóðasvæði. Mörg dæmi eru til
um að Vegagerðin hafi gefist upp á
snjómokstrum á leiðinni milli Eg-
ilsstaða og Reyðarfjarðar og á
Fjarðarheiði þar sem vegurinn til
Seyðisfjarðar stendur í um 600
metra hæð yfir sjó. Öll þessi fram-
tíðargöng myndu gerbreyta öllum
samgöngum á milli Egilsstaða og
Fjarðarbyggðar í heild og yrði um
samgöngubyltingu að ræða svip-
aða þeirri sem Hvalfjarðar- og
Vestfjarðagöngin ollu. Asamt veg-
göngum í Fjarðarbyggð og úr
Reyðarfirði til Fáskrúðsfjarðar
þyrftu að koma göng undir Al-
mannaskarð og eins göng í stað
vegar um Hvalnes-, Kambanes- og
Vattarnesskriður. Með slíkri
gangagerð myndu Hornfirðingar
komast í öruggara vegasamband
við Fjarðarbyggð og Egilsstaði ef
lagður yrði vegur úr Papafirði yfir
fjörurnar í Lóni, Starmýrarfjörur í
Alftafirði og Þvottáreyjar í Ham-
arsfirði alla leið til Djúpavogs
ásamt lagningu vegar beint yfir
Berufjörð til þess að stytta land-
leiðina milli Djúpavogs og Breið-
dalsvíkur um 40 km. Til Horna-
fjarðar er styttra fyrir íbúa
Seyðisfjarðar, Egilsstaða og Aust-
ur-Héraðs að keyra um Skriðdal
og Breiðdal ef gerð yrðu veggöng
undir Breiðdalsheiði í 100 til 130
metra hæð yfír sjó sem er fyrsti
þröskuldur, þá væru þrír þrösk-
uldar úr sögunni á þessari leið
ásamt Almannaskarði og Hval-
nesskriðum. Nýi vegurinn sem
búið er að leggja yfir Háreks-
staðaháls tryggir ekki öruggt
vegasamband Vopnafjarðar við
Egilsstaði og Fjarðarbyggð allt ár-
ið um kring. Öruggari vegtenging
er að lagður verði nýr vegur úr
Fellabæ meðfram Lagarfljóti að
norðanverðu, byggð verði ný brú
yfir Jökulsá á Dal og gerð verði
veggöng undir Hellisheiði inn í
Vopnafjörð. Brýnt er að gerð jarð-
ganga og bygging fyrirhugaðs ál-
vers á Austurlandi þjóni þeim til-
gangi að stækka atvinnusvæðið í
Fjarðarbyggð og umsvifum sem
því munu fylgja. Allir þingmenn
Austfirðinga eiga á næsta þingi að
berjast fyrir því að framkvæmdir
við jarðgangagerð í kjördæminu
hefjist árið 2001, ekki seinna. Nú á
Austurland að ganga fyrir.
Höfundur er farandverkamaður.
Gröf í
grafreit
ÞAÐ liggur fyrir að
einhvern tíma lendi ég
eins og aðrir í gröf-
inni. Eg mun ekki
ráða miklu um það
hvenær eða hvar það
skellur á. En hendi
það mig eins og flesta
hér á landi að enda í
jarðgröf, kysi ég frem-
ur að grafsvæðið bæri
almenna heitið graf-
reitur en kirkjugarð-
ur.
Kirkjugarðar er nú-
verandi samheiti á al-
mennum grafreitum
hér á landi, einhver
norræn, úrelt kenning
vegna lögþvingaðra
tengsla ríkis og ríkiskirkjuskipu-
lags þar sem náðugum var holað
niður innangarða við þessar ríkis-
kirkjur, náðugustum undir gólfið á
kirkjunum.
Um þennan nafnarf yfir graf-
reiti, kirkjugarða, má spekúlera út
í það óendanlega aftur í tímann en
mitt álit er sem sagt það að þennan
arf eigi að leggja á hilluna og kalla
skipulega grafreiti því nafni, óháð
öllum trúarbrögðum og kirkju-
tengslum. Og þar séu allir jafnir,
hlið við hlið.
Ef það er eitthvert markmið í
sjálfu sér að vígja grafir vegna
trúarbragða þeirra sem í þær fara,
má einfaldlega gera það við hverja
gröf þegar grafið er. Ella láta það
vera. Það er skelfileg hræsni að
flokka jafningja í þjóðfélaginu,
þegar þeir deyja, vegna lífsviðhorfa
þeirra.
Breyting á samheitinu kirkju-
garðar í grafreitir, eða grafgarðar,
verður ekki gerð nema með breyt-
ingu á lögum. Það er út af fyrir sig
afgreiðsluaðgerð hjá Alþingi sem
gæti stutt sig við alls konar rök,
eins og trúfrelsi, jafnrétti og eigin-
legan tilgang grafreita.
Grafreitir
Að svo komnu eru kirkjugarðar í
umsjá Þjóðkirkjunnar eftir sér-
stöku kerfi sem skilgreint er í lög-
um um þá nr. 36/1993. Þetta eru nú
um 300 garðar auk fjölda niður-
lagðra garða og heimagrafreita,
samkvæmt upplýsingum frá
Kirkjugarðasambandi 40 kirkju-
garða.
Herbert
Guðmundsson
kirkjunnar,
þeirra eru
Lögin skylda sveit-
arfélögin í landinu til
þess að afhenda
ókeypis hæfileg
kirkjugarðastæði, efni
í girðingu, akfæran
veg (með sjómokstri)
að garði ef hann er
ekki við kirkju, ofaní-
burð á götur og stíga
innan garða og vökv-
unarvatn vegna blóma
og trjáa í þéttbýlis-
görðum.
Kirkjugarðasam-
bandið sjálft skilgrein-
ir hlutverk kirkju-
garðsstjórna, sem eru
nær einvörðungu
sóknarnefndir þjóð-
þannig: „Verkefni
þó ekki trúmálastarf-
Góðæri og framleiðni á Islandi
, í GÓÐÆRINU á
Islandi að undanförnu
hefur þensla aukist
verulega og verðlag
hækkað þannig að
vart hefur orðið við
ótta meðal lands-
manna á þvi að verð-
^Jbólgan fari úr böndun-
um á ný. Langvarandi
þensla dregur úr
framleiðni en næg
framleiðni heldur aft-
ur á móti uppi góðum
lífskjörum. Óll viljum
við búa við góð lífs-
kjör og það er því
mjög aðkallandi verk-
efni, að við snúum
okkur að því fyrir alvöru, og sem
fyrst, að minnka þensluna í þjóðfé-
laginu.
I góðærinu hafa tekjur ríkisins
vissulega aukist mikið en kostnaður
við opinberar framkvæmdir og
rekstur ríkisins hafa líka aukist og
það mun meira en tekjurnar. Ríkis-
valdið getur haft áhrif á þessa þró-
un með því að einkavæða ríkisfyrir-
tæki.
Mikið er rætt um einkavæðingu í
„ýmsum greinum sem nú eru reknar
ríkinu en framkvæmd lætur á
Svanbjörn
Sigurðsson
sér standa. Fjármálin,
fjarskipti eða gagna-
flutningur, útvarps-
rekstur, það er að
segja Ríkisútvarpið, og
orkumálin eru meðal
þeirra þátta sem fyrir
liggur að einkavæða og
eru dæmi um það sem
er mjög aðkallandi í
þessum efnum en það
er að sjálfsögðu fleira.
Nokkuð hefur áunnist
í sumum þessara þátta
en varðandi orkugeir-
ann, sem ef til vill er
mikilvægastur af þeim
sem upp voru taldir og
mest liggur á að einka-
væða með það að augnamiði að
minnka ríkisrekstur, er aðeins talað
um hlutina, farið um heiminn í
kynnisferðir en ekkert er um fram-
kvæmdir nema þá, ef vera kynni, í
öfuga átt. Það virðist sem stjórn-
málamenn okkar séu að reyna að
koma sér hjá því að taka á orku-
málunum og breyta þeim í það horf
sem þarf. Þetta gildir reyndar einn-
ig um stjórnendur og starfsmenn
stóra raforkufyrirtækjanna sem
eðlilegast væri að hefðu forgöngu
um þessar breytingar fyrir hönd
Orkumál
Nauðsynlegt er, segír
Svanbjörn Signrðsson,
að markaðsvæða raf-
orkugeirann á íslandi.
orkufyrirtækja landsins í heild.
Nauðsynlegt er að markaðsvæða
raforkugeirann á íslandi. Koma
verður á nýju skipulagi raforku-
kerfisins þannig að samkeppni
verði ríkjandi í framleiðslu og sölu
raforku og flutningskerfí verði rek-
in af sjálfstæðum fyrirt'ækjum.
Miklar orkulindir era á íslandi
sem felast bæði í fallvötnum og
jarðhita en það er ekki nóg að hafa
næga orku, hún verður einnig að
vera á samkeppnishæfu verði á
heimsmarkaðnum. Sumir hafa þá
skoðun að ísland sé of lítið til að
taka þátt á samkeppnismarkaði
heimsins með raforku og við ættum
að sækja um undanþágu frá Efna-
hagssambandi Evrópu til að fá að
standa utan við ramma þeirrar
reglugerðar sem ESB hefur sett til
að koma á samkeppni á þessum
markaði í Evrópu. Mín skoðun er
sú að stærðin skipti ekki máli í
þessu tilfelli, við verðum hins vegar
að hafa rétt stærðarhlutföll á fyrir-
tækjunum á okkar heimavelli þann-
ig að samkeppnin verði virk þar, þá
verðum við samkeppnishæfir á
Evrópuvellinum og fleiri völlum í
heiminum.
Sem betur fer er það fleira en
orkan sem gerir land okkar eftir-
sóknarvert fyrir fjárfesta hvort sem
þeir eru innlendir eða erlendir. í
því sambandi má nefna traust og
stöðugt stjómmálalegt umhverfi,
traustan efnahag og legu landsins.
í því síðastnefnda má benda á að
við eram í alfaraleið milli Evrópu
og Norður-Ameríku. Þá á ég við í
því tilfelli að hráefnið sé öðram
megin við okkur og markaðurinn
hinum megin en orkan og þekking-
in hjá okkur og einnig má nefna að
ísland er eyja og eini möguleiki
okkar að flytja orku frá landinu, að
minnsta kosti nú og í náinni fram-
tíð, er að hún sé fólgin í afurðum
innlends iðnaðar.
Höfundur framkvæmdasijóri hjá
Akureyrarbæ á sviði markaðs- og
orkumála.
Kirkjugarðar
Mitt álit er það, segir
Herbert Guðmundsson,
að þennan arf eigi að
leggja á hilluna og kalla
skipulega grafreiti því
nafni, óháð öllum trúar-
brögðum og kirkju-
tengslum.
semi, fremur flokkast verkefnin
sem slík undir menningar-, skipu-
lags- og heilbrigðismál."
Að mínum skiningi verður varla
komist nær því að álykta, að öll um-
sjá grafreita eða grafgarða eigi rétt
heimilisfang hjá sveitarfélögunum.
Aðkoma sóknarnefnda þjóðkirkj-
unnar er tímaskekkja eins og
þjóðkirkjuleg vígsla grafreitanna
eða grafgarðanna á einu bretti.
Þau verkefni, sem Kirkjugarða-
sambandið skilgreinir sem verkefni
kirkjugarðsstjórna, eru þau sömu
og sveitarfélögin hafa lengi haft
auk þess að leggja til ókeypis í gild-
andi kirkjugarðalögum lönd og
helsta umbúnað kirkjugarðanna =
grafreitanna, grafgarðanna.
Virðingargarðar
í mínum huga er allur munur á
því hvernig sveitarstjórnir annars
vegar og sóknarnefndir hins vegar
rækja skyldur sínar í „menningar-,
skipulags- og heilbrigðismálum" þó
ekki væri nema vegna þess að
verkefnin eru meðal helstu verk-
efna sveitarstjórna en þjóðkirkjan
er trúarsamfélag.
Rekstur grafreita (kirkjugarða)
hefur kostað eitthvað um eða yfir
hálfan milljarð króna á ári sem
Kirkjugarðasambandið telur raun-
ar grátlega skorið við nögl. Útgjöld
ríkisins hafa undanfarið verið
reiknuð eftir einhverri geðþótta-
formúlu innan „viðskipta“ ríkisins
og þjóðkirkjunnar.
Auðvitað kostar veglegur rekst-
ur grafgarða sitt og sveitarfélögin
ásamt ýmsum samtökum og ein-
staklingum hafa lengi stutt ríkið og
dregið það og þjóðkirkjuna upp úr
samskiptadellum sínum bara af því
að sómi grafreita er metnaðarmál í
öllum byggðarlögum.
Það er löngu tímabært að graf-
reitir/grafgarðar verði frelsaðir til
eiginlegs tilgangs og fái sinn sess
sem virðingargarðar innan hvers
byggðarlags á eðlilegri ábyrgð
sveitarstjórna. „Eigendur" kirkju-
garða landsins eru allir landsmenn,
án tillits til þess hvort þeir eru inn-
an kirkjusafnaða eða ekki.“ Þetta
eru vísdómsorð KGSI, Kirkju-
garðasambands íslands.
Höfundur er framkvæmdastjóri
Nestors, kynning og ráðstefnur.