Morgunblaðið - 14.10.2000, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
LAUGARDAGUR 14. OKTÓBER 2000 33
Ljósmynd/San Gustafsson
Hreinn Friðfinnsson tekur við viðurkenningu sinni úr hendi Riita Uosukainen, forseta finnska þingsins.
Afhiúpar forsend-
ur málverksins
Carnegie-listverðlaunin fyrir árið 2000
voru afhent í Konsthallen í Helsinki á
fímmtudagskvöld og hlaut Hreinn Frið-
fínnsson önnur verðlaun. Fríða Björk
Ingvarsdóttir var viðstödd athöfnina en
verðlaunin afhentu þau Riita Uosukainen,
forseti fínnska þjóðþingsins, og Lars
Nittve, forstöðumaður hins nýja Tate
Modern í Lundúnum.
ÞAÐ er ekki á hverjum degi sem
íslenskur myndlistarmaður hlýt-
ur eftirsótt verðlaun á alþjóða-
vettvangi og enn sjaldgæfara að
það gerist tvisvar með stuttu
millibili. Hreinn Friðfinnsson
hlaut í vor Ars Fennica verðlaun-
in, en þau eru ein markverðustu
verðlaun á sviði myndlistar á
Norðurlöndum, og síðastliðið
fimmtudagskvöld voru honum
einnig afhent önnur verðlaun
Carnegie Art Award 2000 við há-
tíðlega athöfn í Konsthallen í
Helsinki. Verðlaunin, að upphæð
300.000 sænskar krónur, voru
veitt Hreini fyrir þrjú verk sem
að mati dómnefndar „afhjúpa á
framúrskarandi máta þær grunn-
hugmyndir sem liggja að baki
málaralistar", en Carnegie verð-
launin eiga að stuðla að viðgangi
málaralistar á Norðurlöndum.
Fyrstu verðlaun, að upphæð
500.000 sænskar krónur hlaut
Mari Slaattelid frá Noregi, en
þriðju verðlaun, 200.000 sænskar
krónur, hlaut Petri Hytönen frá
Finnlandi.
í opnunarræðu sinni sagði
Lars Bertmar, talsmaður Carn-
egie fyrirtækisins, að „listin væri
ákaflega mikilvæg, hún hefði
ávallt verið og myndi ávallt
vera“. Hann fór síðan nokkrum
orðum um hlutverk Carnegie í
því að miðla list frá einum manni
til annars og þá ekki síst frá
listamönnunum sjálfum til al-
mennings en um 40.000 gestir
sáu Carnegie sýningar undanfar-
inna tveggja ára. Formaður
dómnefndarinnar Lars Nittve,
sem stýrir hinu nýja Tate sam-
tímalistasafni í Lundúnum, talaði
fyrir hönd nefndarinnar og sagði
störf nefndarinnar hafa verið
framúrskarandi og samstarfið við
Carnegie fyrirtækið með miklum
ágætum. Hann vék því næst orð-
um sínum að mikilvægi verðlauna
á borð við þessi fyrir listamenn
sem margir hverjir væru iðulega
í erfiðum aðstæðum miðað við
aðra þjóðfélagshópa. Verðlaun af
þessu tagi gerðu þeim kleift að
vinna óhindrað að list sinni og
því að skapa þann menningarauð
sem yrði síðan sameign okkar
allra og ekkert okkar vildi vera
án. I umsögn sinni um Hrein
Friðfinnsson sagði Nittve, að
honum hefði tekist að nota „að-
ferðir hugmyndalistarinnar og
hið nákvæma könnunarferli vís-
indanna þannig að það drægi
fram hinar eiginlegu forsendur
málaralistarinnar“. Samt sem áð-
ur lægi sá mikli kraftur sem í
verkum hans fælist ekki síst í
hæfileika hans til að umbreyta
þessum forsendum yfir í hreint
myndmál, skáldlega upplifun og
reynslu málaralistarinnar.
Carnegie efnir til sýningar á
verkum þeirra listamanna sem
valdir voru til úrslita en þeir
voru 21 að þessu sinni. Auk
Hreins á Tumi Magnússon tvö
verk á sýningunni, en áður hafa
þau Helgi Þorgils Friðjónsson,
Guðrún Einarsdóttir, Georg
Guðni, Kristján Davíðsson og
Birgir Andrésson verið valin til
undanúrslita þau ár sem verð-
launin hafa verið veitt. Gefin er
út vegleg bók með verkum allra
listamannanna auk þess sem sýn-
ingin er sett upp á öllum Norður-
löndunum. Á Islandi verður hún
opnuð þann 7. apríl 2001 í Gerð-
arsafni í Kópavogi.
Bera Nordal, fyrrverandi for-
stöðumaður Listasafns íslands
sem nú veitir listasafninu í
Malmö í Svíþjóð forstöðu, á sæti í
dómnefndinni og sagði það sér-
staka ánægju að Hreinn Frið-
finnsson hefði unnið til verðlauna
í ár. „Þetta er þriðja árið sem við
úthlutum þessum verðlaunum og
við höfum verið að forma þetta
starf,“ sagði hún. „Sýningarnar
hafa allar verið mjög ólíkar, en
mér finnst þessi kannski óvenju
spennandi. Það er mikið af ung-
um listamönnum og óvæntum
nöfnum með í ár. Á þessari sýn-
ingu sýnum við líka hvað mál-
verkið felur í sér mikla mögu-
leika og nægir í því sambandi að
benda á Hrein og Mari Slaattel-
id, sem bæði eiga þennan hug-
myndalega bakgrunn sem sýnir
og sannar að hægt er að nálgast
málverkið á svo ótrúlega fjöl-
breyttan hátt. Hreinn er að vinna
með þann grunnefnivið sem not-
aður er í málverkið, hann sýnir
hvernig liturinn verður til í ljós-
inu og einnig efnið, eða málning-
una sjálfa á föstum fleti. Ég er
ákaflega stolt af því fyrir Islands
hönd að hann hafi fengið önnur
verðlaun." Spurð að því af hverju
þessi verðlaun væru helguð mál-
aralist frekar en annarri list-
sköpun sagði Bera: „Ég held að
þetta hafi nú kannski verið hugs-
að til þess að vekja svolitla at-
hygli á málverkinu, sem þrátt
fyrir allt lifir mjög sterku lífi þó
það sé kannski ekki alltaf sýni-
legast á öllum sýningum." Bæði
verk Hreins og Mari Slaattelid
eru á ystu mörkum málverksins
og mátti heyra á fleirum en Beru
að sýningin í ár væri óvenjuleg
að því leyti hve málverkið væri
túlkað í víðum skilningi.
Islenskir listamenn eru sér-
staklega áberandi í Finnlandi um
þessar mundir en auk þeirra
Hreins og Tuma sem eiga verk á
Carnegie sýningunni í Konsthall-
en, sýna þau Ragna Róbertsdótt-
ir og Kristján Guðmundsson nú í
Galerie Anhava í Helsinki. Að
sögn Ilonu Anhava sem rekur
galleríið er mikill áhugi fyrir ís-
lenskri list í Finnlandi. Fyrr í
mánuðinum var einnig opnuð yf-
irlitsýning á verkum Hreins
Friðfinnssonar í Turku í tengsl-
um við Ars Fennica verðlaunin
og hefur hún fengið mjög lofsam-
lega umfjöllun.
Með einstak-
lega skýrum
framburði
TONLIST
11 a í n a r b o r g
EINSÖNGSTÓNLEIKAR
Sigurður Bragason og Ólafur Elías-
son fluttu söngva eftir Pál Isólfs-
son, Jón Leifs, Tsjaikovskí og
Mussorgskí.
Fimmtudagurinn 12. október 2000.
ÞAÐ má segja að samskipan Páls
Isólfssonar og Jóns Leifs annars
vegar og hins vegar Tsjaikovskí og
Mussorgskí hafi þá merkingu, að
fulltrúar rómantískrar hugsunar séu
Páll og Tsjaikovskí en Jón Leifs og
Mussorgskí séu menn rósturs, þann-
ig að hin einkennilega yfirskrift tón-
leikanna, frá Rómantík til rósturs, sé
að þessu leyti skiljanleg. Tónleikar
Sigurðar Bragasonar og Ólafs Egils-
sonar í Hafnarborg sl. fimmtudag
hófust á lögum eftir Pál Isólfsson,
Blítt er undir björkunum, Hrosshár í
strengjum, Frá liðnum dögum. og
vögguvísunni fallegu, Nú læðist nótt
um lönd og sæ. Sigurður söng þessi
lög mjög fallega og með einstaklega
skýrum framburði. Píanóleikur 01-
afs Egilssonar var svolítið flausturs-
legur og að færa undirleikinn í Blítt
er undir björkunum upp um áttund í
miðvísunni, er hreinn óþarfi.
Fjögur lög eftir Tsjaikovskí voru
næstu viðfangsefni en eftir hann
liggja yfir 100 einsöngslög og er
hann almennt talinn í hópi merkustu
söngljóðahöfunda, en líklega frekar
lítið þekktur í Vestur-Evrópu, vegna
tungumálsins, utan nokkur lög, sem
eru mjög vinsæl, eins t.d. Á dans-
leiknum. Fyrsta lagið var, Að
gleyma svo fljóttt, við texta eftir Ap-
ukhtin (1870). Annað lagið, Aðeins
þeir sem þekkja þrá, er úr safni sex
söngva, (1869), við þýðingu á texta
eftir Goethe, Nur wer die Sehnsucht
kennt, úr Wilhelm Meister. Þriðja
lagið, Aftur eins og áður er ég einn,
er síðast af sex söngvum við kvæði
eftir D. Rathaus og eru það síðustu
söngverk meistarans, samin 1893.
Fjórða lagið er hin fræga serenaða
don Juans við texta eftir Tolstoi. Öll
lögin voru frábærlega vel sungin,
sérstaklega lagið við kvæði Goethes.
í lögunum við kvæði Apukhtin en þó
sérstaklega serenöðunni, var leikur
Ólafs of sterkur. Undirleikurinn í
serenöðunni er sérlega skemmtileg-
ur og meginhugmyndin minnir á
dans Anitru, eftir Grieg og var leikur
Ólafs vel mótaður en nokkuð um of
hljómfrekur fyrir söngvarann.
Það er afstætt hvað kallast sterkt
leikið en við undirleik söngs verður
að taka tillit til tónhendinga söngv-
arans. Þá eru forspil og millispil
hluti tónverksins en ekki eitthvað
sem t.d. píanistinn má hafa að geð-
þótta sínum. Upphafshljómarnir í
Brennusöng Skarphéðins, eftir Jón
Leifs, voru óþægilega sterkir. Þessi
kraftaleikur Ólafs skemmdi seinni
hlutann af Draugadansinum op. 23
nr. 2, eftir Jón Leifs, við texta eftir
Sigurð Grímsson, svo að hvorki texti
né lagferli söngvarans greindust vel.
Þetta er því miður óþarft, því á móti
var leikur Ólafs oft sérlega þýður
eins og t.d. á köflum í öðrum söng-
lögum eftir Jón Leifs, nefnilega Hel-
söng Þormóðar og Vögguvísunni
frægu,við ljóð Jóhanns Jónssonar,
sem Sigurður söng sérlega vel.
Lokaviðfangsefnið var svo laga-
flokkurinn Sólleysi, eftir Muss-
orgskí, er hann samdi 1874, við ljóð
sambýlismanns síns og frænda, Gol-
enístsjev-Kútúsov greifa. Ljóðin og
tónlistin eru mettuð af svartsýni og
innibirgðri sorg, þar sem tilgangs-
leysi, einmanleiki og sjálfsvorkunn
er ástæðan. Þessir sérkennilegu
söngvar voru mjög vel fluttir af Sig-
urði og Ólafi en það var þó í fjórða
laginu, Sorgarljóðinu, að Ólafur lék
allt of sterkt. Þetta er þvi verra, sem
leikur hans að öðru leyti var mjög
fallega mótaður, skýr og fylgdi
söngvara sérlega vel. Sigurður
Bragason er góður söngvari og hon-
um lætur vel að flytja rússnesku tón-
skáldin, sem eru uppáhald bariton
söngvara og í Jóni Leifs kvað við
mýkri tón í túlkun og leikrænni mót-
un en fyrr hefur heyrst. Lögin eftir
Páll ísólfsson voru og mjög fallega
mótuð, túlkuð af listfengi og með
einstaklega skýrum framburði.
Jón Ásgeirsson
Bókin Hjartastaður
gefín út á frönsku
SKÁLDSAGAN Hjartastaður er
komin út hjá franska útgáfufyrir-
tækinu Denoel, sem er ein öflugasta
bókaútgáfa Frakklands, í þýðingu
Francois Emion. Þetta er önnur
skáldsaga Steinunnar Sigurðardótt-
ur sem kemur út í Frakklandi, en
Tímaþjófurinn kom út þar árið 1995
og hlaut góðar viðtökur, auk þess
sem Frakkar gerðu eftir henni kvik-
mynd með Sandrine Bonnaire og
Emanuelle Béart í aðalhlutverkum.
Hjartastaður kom fyrst út 1995 og
varð metsölubók hér á landi það ár,
auk þess sem höfundurinn hlaut Is-
lensku bókmenntaverðlaunin 1995
fyrir hana. Bókin er komin eða að
koma út í sex þjóðlöndum.
Blíðfínnur gefínn
út í Danmörku
DANSKA bókaforlagið Rosinante
hefur ákveðið að gefa út bók Þor-
valdar Þorsteinssonar Ég heiti
Blíðfinnur en þú mátt kalla mig
Bóbó á dönsku á næsta ári. Bókin
fékk barnabókaverðlaun Reykja-
víkurborgar 1999.
í tilkynningu frá Rosinante seg-
ir að langt sé síðan þeir hafi átt
kost á útgáfu á jafn vænlegri bók
og bókinni um Blíðfinn. „Bókin er
heillandi, falleg, sterk og algjör-
lega óviðjafnanleg." Einnig er tek-
ið fram í tilkynningu að þeir hygg-
ist leggja ríka áherslu á kynningu
á bókinni í Danmörku.
I sumar ákvað Bertelsmann að
gefa Blíðfinn út í Þýskalandi á
næsta ári.
í lok mánaðarins kemur svo út
hér á landi önnur bók um Blíðfinn.
Hefur hún fengið nafnið Ert þú
Blíðfinnur? Ég er með mikilvæg
skilaboð.