Morgunblaðið - 14.10.2000, Blaðsíða 36

36 LAUGARDAGUR 14. OKTÓBER 2000
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Listaklúbbur Leikhúskiallarans
Tónlist frá Suð-
ur-Ameríku
TATU Kantomaa og Einar Kristján
Einarsson leika mánudaginn 16. októ-
ber suður-ameríska tónlist á harmón-
iku og gítar í Listaklúbbnum í Þjóð-
leikhúskjallaranum. Á efnisski-ánni
verða meðal annars lög eftir Astor
Piaccolla og Hector Villa Lobos.
Tatu Kantoma er frá Finnlandi og
hefur leikið á harmóniku frá unga
aldri. Hann nam fyrst hjá Finnanum
Veikko Ahvenainen í nokkur ár en
síðan hjá rússneskum kennara, Vikt-
or Kouzovlew, við tónlistarskólann í
Jyvaaskilaa.
Tatu hefrn- haldið fjölda tónleika
víða um heim frá ellefu ára aldri, m.a.
í Bandaríkjaunum, Finnlandi, Japan,
Rússlandi, Þýskalandi, Austurríki,
Italíu, Svíþjóð, Noregi og íslandi.
Hann hefur auk þess komið fram í út-
varpi og sjónvarpi í mörgum löndum
og gefið út geisladiska. Hann bar sig-
ur úr býtum í harmoníkukeppninni í
Vilijovesterinen 1989. Tatu hefur búið
á Islandi síðan árið 1996 ogm.a. kennt
á harmóníku. í dag leikur hann með
hljómsveitinni Rússíbönunum og
einnig í sýningum Þjóðleikhússins.
Einai’ Kristján nam klassískan gít-
arleik hjá Gunnari H. Jónssyni og
Joseph Fung í Tónskóla Sigursveins
og stundaði síðan framhaldsnám í
Bretlandi. Hann hefur síðan komið
fram sem einleikari með Sinfóníu-
hljómsveit Islands, Kaput-hópnum og
fleiri sveitum. Hann leikur með félög-
um sínum í Rússíbönunum, hefur gef-
ið út geisladisk og stundar kennslu í
gítarleik.
Allir velkomnir meðan húsrúm
leyfir. Aðgangseyrir 800 kr., en 500
kr. fyrir klúbbfélaga og skólafólk.
Húsið opnað kl. 19.30. Dagskráin
hefstkl. 20.30.
Meistaranámskeið Isepps
PÍANÓLEIKARINN og stjórnand-
inn, Martin Isepp, heldur meistara-
námskeið (master class) á vegum
Söngskólans í Reykjavík fyrir söngv-
araogpíanóleikara. Námskeiðið, sem
fer fram í Tónleikasal Söngskólans,
Smára, Veghúsastíg 7, Reykjavík,
dagana 23.-27. okt. frá kl. 9.30-16
daglega, er opið öllu tónlistar-
áhugafólki til áheyrnarþátttöku.
Skráning fram á skrifstofu Söngskól-
ans.
Martin Isepp er fæddur í Vínar-
borg, en flutti ungur til London, nam
píanóleik hjá Leonie Gombrich og hóf
feril sinn við söngskóla móður sinnar,
óperusöngkonunnar Helene Isepp.
Þetta er í þriðja sinn sem Isepp
heldur námskeið á vegum Söngskól-
ans í Reykjavík, en hann hefur starf-
að með mörgum af þekktustu söngv-
urum samtímas, má þar nefna
Elizabet Scwharzkopf, Elisabeth
Soderstrom, Dame Janet Baker,
Jessy Norman, Hugues Cuenod og
John Shirley-Quirk.
Ein ljósmynda Erlu, Kona.
Ljósmyndir
Erlu Stef-
ánsdóttur
ERLA Stefánsdóttir opnar í dag
sýningu á Jjósmyndum sfnum í sal
félagsins íslensk grafík, Tryggva-
götu 17. Sýningin stendur til 5. nóv-
ember.
Erla Stefánsdóttir nam ljósmynd-
un og kvikmyndun við Kaliforníu-
háskóla í Sacramento. Myndimar á
sýningunni eru flestar teknar í Am-
eríku á fyrri hluta síðasta áratugar.
Þessi sýning var áður sett upp í
Bandaríkjunum en með breyttri
prenttækni eru verkin nú prentuð á
striga sem gefur áhorfandanum
nýja sýn á þau.
I mörgum verkanna er tveimur
eða fleiri myndum blandað saman
án hjálpar tölva og útkoman er
draumkennt samband manns og
náttúru.
Lilja Karls-
dóttir sýnir í
Grafarvogs-
kirkju
MYNDLISTARKONAN Lilja
Karlsdóttir opnar sýningu í Grafar-
vogskirkju sunnudaginn 15. október
að lokinni messu sem hefst kl. 11.
Sýningin ber heitið Dagbók -
sköpunarsaga og er lokaverkefni
listakonunnar til BA-prófs úr Lista-
háskóla Islands síðastliðið vor. Inn-
tak sýningarinnar er sköpunarsagan
sem Lilja túlkar í táknum og skír-
skotun í sköpunarsöguna.
Sýningin stendur til áramóta.
Hin bljúga
drottning þagnar
TONLIST
F r í k i r k j a n
LÚTUTÓNLEIKAR
J. S. Bach: Sónata III í C BWV 1005;
Partítur I & II í h og E BWV 1002 &
1006a; Chaconne úr Partítu II í d
BWV 1004. Hopkinson Smith, lúta.
Fimmtudaginn 12. október kl. 20.
ORGELIÐ sést iðulega kallað
„drottning hljóðfæranna". En það er
rangnefni. Að fomri hefð er orgelið
konungur; drottning hljóðfæranna,
sú eina og sanna, er lútan. Hin óm-
blíða belgharpa, sem að hætti slyngra
ektakvinna á síðasta orðið eftir að
hildar drottinn hefur loMð sér af við
lúðrablástur og bumbuslátt, með
þögnina eina sér til fulltingis.
Þetta kom berlega fram á tónleik-
um bandarísk-svissneska lútuieikar-
ans HopMnsons Smith í Fríkirkjunni
á fimmtudagskvöld. Það bjargaði
miklu hvað áheyrendur, að töluverð-
um hluta úr gítarleikara- og forntón-
listarmannastétt, voru meðvitaðir um
að minnsti hósti, minnsta andvarp,
gæti rústað heila hendingu, því hljóð-
færið er jafnvel raddveikara en
spænski bróðir þess gítarinn, og er þá
miMð sagt. Fríkirkjan er því varla
heppilegasti vettvangur fyrir þetta
„intímasta“ allra strengjahljóðfæra,
meðan vart verður við annan hvem
framhjáakandi bfl, að ekM sé talað um
flugvélaumferðina, auk þess sem ný-
legar endurbætur innan stokks duga
aðeins miðlungi vel til að veita þann
æsMlega enduróm sem lítil stein-
kirkja gæti léð flutningi. Nú þegar
Salurinn í Kópavogi hefur stóram létt
konsertálagi af kirlqum höfuðborgar-
svæðisins, vakti af þeim sökum
nokkra undran að viðburðinum skyldi
ekM fundinn hæfilegri staður, þó að
trúin á aðdráttarafli miðborgarsvæð-
is sé sMljanleg út af fyrir sig.
Blómaskeið lútunnar - tími síðend-
urreisnai- og barokks (um 1500-1750)
- þætti trauðla eftirsóknarvert í dag.
Lífið var hart, ófriður daglegt brauð,
ólæknandi sjúkdómar á hverju strái,
fátækt útbreidd og lýðræði af skom-
um skammti. En eitt hafði það þó um-
fram vora tíma sem öfundsvert má
telja - þögnina. Gimisstrengjaplokk-
ið ofurhljóðláta úr lútu Smiths, sem í
sjálfri sér er verkfræðilegt afrek þar
sem næfurþunn límtrésskel stenzt
tuga kílóa strengjatog, var eins og
ákall aftan úr kyrrlátari öldum. Ákall
um frið undan þeirri hávaðamengun
véla og hljómflutningstækja sem
hrjáir vora samtíð. Ósjálfrátt varð
hlustandanum hugsað til mann- og
eymaskemmandi desíbelaorgía
teknódansstaða nútímans, og hvort
ungviðinu þar væri ekM haldbetri
sálubót að héramræddum flutningi
en gegndarlausu dynkjaskólpi og e-
pilluáti.
Bljúgróma einkenni hljóðfærisins
urðu þó fráleitt ein til að sperra eyra
tónleikagesta. Bæði samanstóð dag-
skráin úr sannkölluðum öndvegis-
verkum, og túlkun Hopkinsons var
kapítuli út af fyrir sig. Partítur og
sónötur Bachs fyrir fiðlu án undir-
leiks frá Köthenárunum 1717-23
þykja nú meðal stærstu afreka fiðlu-
bókmennta, og hafa hljómborðsleik-
arar jafnt sem lútu- og gítai-leikarar
löngum og sMljanlega litið þær girnd-
araugum, enda vora sum verMn
snemma umrituð til slíks brúks, þ. á
m. E-dúr partítan BWV 1006a, sem
talin er lútuumritun Bachs sjálfs. Þá
var í tónleikaskrá haft eftir Bach-
nemandanum Friedrich Agricola að
lærimeistari hans hefði oft leiMð þau
á klavíkorð. Því má raunai- við bæta,
að sumt í verkunum bendir til fyrir-
mynda úr franskri lútuhefð, sem vitað
er að Bach hafði aðgang að þegar á
yngri árum. Satt bezt að segja var
ekM heldur laust við að sumir þættir
kæmu jafnvel betur út á lútu en á
fiðlu, og var Sarabandan í I. Partítu í
„b“-moll [sic (= h)] kannsM skýrasta
dæmið um það.
Tvfleikur á fíðlu
og píanó í Tíbrá
Annars var túlkun HopMnsons,
sem sjálfur stóð fyrir umritun ann-
arra verka en E-dúr partítunni, í al-
gjöram sérflokM, og ekM auðvelt að
gera upp á milli einstakra atriða.
Flutningurinn var oftast nær af-
burðaskýr, og naut t.a.m. raddfærsl-
an í Fúguþætti C-dúr sónötunnar
ekM sízt góðs af því. Framan af fór að
vísu örlítið í mann ákveðin rúbató-
hneigð sem undirrituðum hefur
lengst af ekM þótt alls kostar viðeig-
andi í dansmestu þáttum, eða þar til
rann upp fyrir manni að Hopkinson
færi í raun eftir upphaflegasta og
sannasta sMlningi hugtaksins, þ.e.
„lánuðum" eða „rændum“ tíma sem
bæri að skila aftur. M.ö.o. sem rúbató
innan taktstrika, eða a.m.k. innan
hendinga. Enda fór svo, að jafnvel
einn mest dansfeykjandi þáttur allra,
Prelúdía E-dúr partítunnar, „svínlá"
eins og sagt er, þrátt fyrir tímafrávik-
in, og ekM síður lokagikkur hennar.
Sér á báti var Chaconnan í tón-
leikalok, eitt af mestu meistaraverk-
um tilbrigðaformsins, þar sem
Hopkinson fór á kostum, m.a. í mark-
vissri útfærslu sinni á löngu
„crescendoköflum" þáttarins sem
virðast innbyggðfr og rökrænt óhjá-
kvæmilegir, þrátt fyrir að ekki sé
aukateMð styrkleikamerM að finna í
nótunum; vitanlega á forsendum hins
lágværa hljóðfæris síns, þar sem
byrja verður nánast á engu. Enda
stóðu eyru hlustenda á stilkum.
„Maggiore“-miðkaflinn birtist sem
náðarljós af himnum ofan eftir
storma og él, og að afstöðnum stór-
brotnum hápunkti ondeggiando-kafl-
ans fjaraði chaconna Bachs loks út
líkt og glæst minning um þraut og
heill sem aldrei verða aftur teMn.
Slík verk í slíkum flutningi verða
aðeins talin sem tónlistarapplifun
meðal hinna fágætari, og gott betra
en verðugt vertíðarapphaf á Norður-
ljósatónleikaröð Musicae Antiquae.
Ríkarður Ö. Pálsson
Tvíleikstónleikar
verða í Salnum í Tí-
brá, tónleikaröð Kópa-
vogs sunnudagskvöld-
ið 15. október og
hefjast þeir kl. 20. Það
er tékkneska dúóið Iv-
an Zenaty fiðluleikari
og Jaromír Klepác
píanóleikari sem flytja
verk eftir Brahms,
César Franck og
Beethoven.
Ivan Zenaty fiðlu-
leikari brautskráðist
frá Listaháskólanum í
Prag árið 1987 þar
sem hann nam fiðlu-
leik hjá prof. Nora
Grumlíková. Hann
stundaði einnig nám i
Zúrich og Weimar hjá
Nathan Milstein,
André Gertler og Igor
Bezrodny, en hefur
síðan 1988 verið sam-
starfsmaður hins virta
fiðluleikara Josef Suk
sem er barna-barn
tónskáldsins Antonin
Dvorák.
Árið 1988 varð Ivan
Zenaty einleikari með
Sinfóníuhljómsveitinni
í Prag og árið 1994 með Tékk-
nesku útvarpshljómsveitinni. Hann
hefur komið fram með mörgum
virtustu sinfóníuhljómsveitum
heims og leikið með Yehudi Men-
uhin, Yo-Yo Ma, Serge Baudo,
Neville Marriner og mörgum fleiri.
Hann hefur leikið í ýmsum þekkt-
ustu tónleikahúsum veraldar s.s.
Wigmore Hall í London, Metropol-
itan Hall í Tókýó, Concertgebouw í
Amsterdam, King David Hall í
Jerúsalem og Teatro Colon í Bu-
enos Aires svo einhver séu nefnd.
Zenaty hefur leikið inn á fjölda
geisladiska og kemur oft fram
bæði í sjónvarpi og útvarpi. Hann
hefur unnið til fjölda verðlauna.
Fiðlan sem Zenaty mun leika á í
Salnum er hið fræga hljóðfæri
Prince of Orange smíðað 1743 af
ítalska meistaranum Giuseppe
Antonio Guarneri del Gesu.
Leikið víða
Tékkneski píanóleikarinn Jar-
omír Klepáé var nemandi Pavel
Hollenskur listamaður
í Galleríi Reykjavík
MYNDLISTARMAÐURINN
Gerard Groot frá Hollandi opnar
sýningu á olíumálverkum í dag kl.
13 í sýningarsal Gallerís Reykja-
víkur.
Gerard er fæddur árið 1942 í
Heiloo í Hollandi en býr nú í Berg-
en. Menntun sína fékk Gerard í
The Rietveld Academy. Hug-
myndir að inntaki þeirra verka
sem Gerard sýnir í GaUeríi
Reykjavík hefur hann fengið á
ferðum sínum um landið undanfar-
in ár. Gerard hefur haldið nokkrar
einkasýningar og tekið þátt í sam-
sýningum víðsvegar um Holland.
Sýningin er opin virka daga kl.
13-18, laugardaga kl. 11-16 og
sunnudaga kl. 14-16. Sýningin
stendur til 27. október.
Morgunblaðið/Ásdís
Tékkneska dúéið Ivan Zenaty fiðluleikari og
Jaromír Klepác pianóleikari.
Stepán við Tónlistarháskólann í
Prag. Hann vakti fyrst verulega
athygli, þegar hann vann til verð-
launa í Chopin-píanókeppninni í
Marienbad og skömmu síðar þriðju
verðlaun í hinni alþjóðlegu ARD-
keppni í Múnehen og önnur verð-
laun í Prix Martinu-keppninni í
París. Klepác hefur haldið tónleika
í flestum löndum Evrópu sem og
Ameríku, Asíu og Afríku.
Hann hefur gefið út fjölda
geisladiska, bæði sem einleikari og
með kammerhópum. Auk tónleika-
halds heldur Klepác námskeið víða
um heim.
Á efnisskrá tónleikanna verður:
Johannes Brahms; Scherzo fyrir
fiðlu og píanó, César Franek; Són-
ata í a-moll fyrir fiðlu og píanó,
Allegretto ben Moderate Allegro
Recitativo-Fantasia. Ben moder-
ato, Allegretto poco mosso, Lud-
wig van Beethoven; Sónata í A dúr
op 47 fyrir píanó og fiðlu, Adagio
sostenuto. Presto, Andante con
Variazioni og Presto.