Morgunblaðið - 20.10.2000, Blaðsíða 6

6 FÖSTUDAGUR 20. OKTÓBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Akærður
fvrir smverl
a 15.000
e-töflum
RÍKISSAKSÓKNARI hefur gefið
út ákæru á hendur Hollendingi
sem var handtekinn með tæplega
15.000 e-töflur í Flugstöð Leifs
Eiríkssonar þann 18. september sl.
Akæran var þingfest í Héraðsdómi
Reykjavíkur í gær.
Hollendingurinn var á leið til
New York en flugvélin sem hann
var í millilenti á Keflavíkurflug-
velli. Hann var stöðvaður biðsal
flugstöðvarinnar en lögreglunni
þótti af ýmsum ástæðum tilefni til
að kanna ferðaskilríki mannsins og
tilgang ferðar hans. Við leit á
manninum fundust 14.292 töflur og
tæplega 23 g af töflumulningi.
Maðurinn er ákærður fyrir að
hafa ætlað að flytja töflurnar til
New York og selja þær þar í
ágóðaskyni.
Þetta er mesta magn e-taflna
sem gert hefur verið upptækt á
Islandi. Hefðu töílurnar verið seld-
ar hér á landi hefði verðmæti
þeirra numið nærri 50 milljónum
króna.
Dómur Héraðsdóms Reykjavík-
ur yfir Kio Briggs, sem hæstirétt-
ur felldi úr gildi, kvað á um sjö ára
fangelsi. Nýlega var Guðmundur
Ingi Þóroddsson dæmdur í sjö ára
fangelsi og Sveinn Ingi Bjarnason
og Ingi Þór Arnarson fimm ára
fangelsi. Þeir, ásamt fjórum öðrum
sem hlutu vægari dóma, voru
fundnir sekir um að hafa átt þátt í
smygli og sölu á um 4.000 e-töflum.
Beinverndarátak í tilefni Alþjóðlega beinverndardagsins
Fjárfestu
í góðum
beinum
„ ALLT sem þið gerið í dag varðandi
mataræði og hreyfingu mun búa í
liaginn fyrir ykkur þegar þið verðið
eldri,“ sagði Erla Gunnarsdóttir,
íþróttakennari í Hamraskóla í Graf-
arvogi, í gær í upphafí leikfimitíma
hjá stúlkuin í áttunda bekk, en und-
anfarna daga hefur Beinvemd lagt
áherslu á að ná til ungs fólks með
sérstöku beinvemdarátaki, í tilefni
alþjóðlega beinvemdardagsins sem
er í dag.
Yfirskrift beinvemdardagsins er
„Fjárfestu íþínum beinum" og er
lögð áliersla á að ná til ungs fólks
svo það geti vanið sig á lífsvenjur og
mataræði sem stuðlar aðþví að fyr-
irbyggja beinþynningu. íþrótta-
kennarar hafa dreift bæklingi
„Hollusta styrkir bein“ til nemenda í
áttunda bekk og einnig lagt fyrir þá
spurningablöð um mjólk og bein-
vemd.
Mikilvægt að leggja grunninn
að góðri heilsu
í leikfimitímanum í Hamraskóla í
gær brýndi Erla fyrir stúlkunum
hversu mikilvægt það væri að leggja
granninn að góðri heilsu með holl-
um lífsháttum. Hún benti þeim á að
beinin era lifandi vefur sem sé stöð-
ugt að endurnýjast og að á fyrsta
þriðjungi ævinnar sé uppbygging
þeirra mun meiri en niðurbrot. Hún
sagði þeim einnig að það væra þrjú
Erla Gunnarsdóttir, íþróttakennari í Hamraskóla í Grafarvogi, sagði nemendum í áttunda bekk frá því að það
væru þijú lykilatriði sem þyrfti að huga að til að styrkja bein.
Iykilatriði sem þyrfti að huga að til
að styrkja bein og koma í veg fyrir
beinþynningu síðar. f fyrsta lagi
yrði að hugsa um mataræðið og
gæta þess að fá nóg kalk og nægt
hD-vítamín, í öðru lagi væri brýnt
að stunda hreyfingu reglulega og í
þriðja lagi ætti að forðast reyking-
ar. Þriðja atriðið virtist ekki vefjast
fyrir stúlkunum og segjast þær líka
vilja hreyfa sig reglulega, en vora
hins vegar sumar í vafa um hvort
þær treystu sér til að taka lýsi dag-
lega. Bekkjarsystur þeirra bentu
þeim á að lýsistöflur gerðu sama
gagn og virtist þá ríkja nokkur sátt
um það innan bekkjarins að lýsis-
neysla þyrfti ekki að vera svo slæm.
Vaxandi vandamál meðal karla
Erla segir að þó að beinþynning
sé vissulega afar fjarlægt vandamál
fyrir stúlkur á þessum aldri sé mjög
mikilvægt að brýna fyrir þeim að í
dag séu þær að byggja upp líkama
sinn fyrir framtíðina. Þannig geti
þær komið í veg fyrir að fá bein-
þynningu og verða veikburða á efri
áram með því að neyta mjólkur og
lýsis daglega núna.
Beinvernd leggur áherslu á for-
varnir í tilefni alþjóðlega beinvernd-
ardagsins, en beinbrotum vegna
beinþynningar hefur farið fjiilgandi
á undanförnum árum. Samkvæmt
upplýsingum frá Beinvemd má
áætla að árlega brotni að mimista
kosti um eittþúsund einstaklingar af
völdum beinþynningar, það er að
segja við lítinn eða engan áverka.
Beinþyning heijar að jafnaði í
ríkara mæli á konur en er nú vax-
andi vandamál meðal karla og eru
um 30% mjaðmabrota núorðið hjá
körlum.
Nefnd um tekjustofna sveitarfélaga hefur kannað hvernig bæta megi fjárhagsstöðu þeirra
Tillaga um hækkun
á útsvarshámarki
Sveitarfélög fái 1,1 milljarð vegna lægri fasteignagjalda
Meðal þess sem nefnd um tekjustofna sveit-
arfélaga leggur til er að fasteignaskattar
verði miðaðir við fasteignamat og að allur
stofnkostnaður við framhaldsskóla og
sjúkrastofnanir verði greiddur úr ríkissjóði.
NEFND um tekjustofna sveitarfé-
laga kynnti í gær tillögur sínai' til að
bæta fjárhagsstöðu sveitarfélaganna
svo og greiningu á þróun í fjármálum
sveitarfélaga árin 1990 til 1999.
Nefndin leggur til að hámarks-
prósenta útsvars verði hækkuð um
tæpt 1% á tveimur árum eða úr
12,04% í 13,03% og á móti lækki
tekjuskattshlutfall ríkisins um 0,33
prósentustig.
Þá leggur nefndin til að álagn-
ingarstofn fasteignaskatts verði fast-
eignamat og muni rfldssjóður mæta
tekjutapi sveitarfélaga með 1,1 millj-
arðs króna framlagi í Jöfnunarsjóð
sveitarfélaga. Nefndin leggur einnig
til að sveitarfélögin fái í ár 700 millj-
ónir króna í sérstakt framlag í Jöfn-
unarsjóð og sömu upphæð á næsta
ári. Þá er lagt til að fækkað verði únd-
anþágum írá fasteignaskatti og hún
telur æskilegt að kostnaður sveitarfé-
laga vegna lagafrumvarpa og stjóm-
valdsákvarðana verði metin, að ríki
og sveitarfélög skuli hafa samráð um
fyrirkomulag kostnaðarmatsins og að
fjárhagsleg samskipti.ríkis og sveitar-
félaga skuli rædd á samráðsfundum í
tengslum við fjárlagagerð hveiju
sinni.
Einnig telur nefndin æskilegt að
verkaskiptingu ríkis og sveitarfélaga
verði breytt og að færður verði til rík-
isins alfarið stofnkostnaður sjúkra-
stofnana, heilsugæslustöðva og fram-
haldsskóla og kostnaðm' við inn-
heimtustofnun sveitarfélaga.
Jón Kristjánsson, formaður tekju-
stofnanefndarinnar, tjáði Morgun-
blaðinu að hann hefði gengið úr
skugga um að tillögumar ættu stuðn-
ing vísan í rfldsstjóminni. Sagði hann
fmmvarp verða lagt fyrir Alþingi
mjög fljótlega en lagabreytingar
væm nauðsynlegar ættu tillögumar
að ná íram að ganga. Hann sagði
nefndina hafa átt um 30 fundi á síð-
ustu 12 mánuðum og að miklum gögn-
um og upplýsingum hefði verið safnað
sem gefin verða út á næstunni.
Aukið svigrúm sveitarfélaga
„Tillögumar fela í sér aukið svig-
rúm sveitarfélaga til útsvarsálagning-
ar,“ segir nefndin m.a. um fjárhagsleg
áhrif tillagnanna. „Ekki er ljóst í hve
miklum mæli sveitarfélögin munu
nýta sér þessar auknu heimildir sem
ræðst af ákvörðunum viðkomandi
sveitarstjóma í ljósi fjárhagslegrar
stöðu. Því er ekki hægt að segja um
það hversu mikil hækkun verður á
tekjusköttum einstaklinga. Á móti
slíkum hækkunum vegur lækkun
fasteignaskatts," segir ennfremur.
Ef sveitarfélögin nýta fulla álagn-
ingarheimild útsvars þýðir það 2.500
milljóna tekjuaukningu á næsta ári og
3.750 milljóna aukningu árið 2002.
Haldi þau hins vegar útsvarshlutfóll-
um sínum óbreyttum munu hefldar-
áhrif skattalagabreytinganna leiða til
2.350 milljóna króna minni skattbyrði
að mati nefndarinnar.
„Nýti sveitai-félögin sér á hinn bóg-
inn þessar auknu heimildir að fullu
mun heildarskattbyrðin aukast um
1.400 milljónir króna. í ljósi mismun-
andi fjárhagsstöðu sveitarfélaga er
ekki búist við að sveitarfélög nýti sér
að fullu þær auknu heimildir til út-
svarsálagningar sem hér era lagðar
til og því gert ráð fyrir óveralegri
aukningu á skattbyrði. I þessu sam-
bandi skal bent á að núverandi heim-
ildir sveitarfélaga til útsvarsálagning-
ar era ekki nýttar að fullu og að ónýtt
heimild þeirra nemur u.þ.b. 400 millj.
króna miðað við álagningu vegna árs-
ins 1999.“
Auka þarf tekjur sveitarfélaga
um 6-7 miHjarða
Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson, for-
maður Sambands íslenskra sveitarfé-
laga, sem sat í tekjustofnanefndinni,
lagði fram bókun og sömuleiðis Guð-
mundur Ámi Stefánsson alþingis-
maður. í bókun Vilhjálms segir að
niðurstöður sýni að hallað hafi á sveit-
arfélögin í fjármálasamskiptum við
rfldð allt frá árinu 1991. „Öll rök
benda til þess að auka þurfi árlegar
tekjur sveitarfélaganna í heild um 6-7
milljarða króna. Við teljum, að nú séu
forsendur fyrir því að rfldð geti að
sama skapi dregið úr skattheimtu
sinni og höfum við bent á ýmsar leiðir
til útfærslu í því sambandi. Harmað
er að fulltrúar ríkisvaldsins í nefnd-
inni hafa ekki fallist á að koma nægj-
anlega til móts við tillögur okkar um
að rétta hlut sveitarfélaganna til sam-
ræmis við það sem á þau hefur hallað
á undanfömum árum, þrátt fyrir ítar-
legan rökstuðning og kröfur okkar
þar að lútandi," segir m.a. í bókuninni.
Vilhjálmur sagði að í tillögunum fæl-
ist viðurkenning ríkisstjómarinnar á
fjárhagserfiðleikum og tekjuþörf
sveitarfélaganna. „Mér finnst miður
að ríkisstjórnin vildi ekki teygja’sig
lengra í lækkun tekjuskatts á móti
hækkun útsvars. Það er von mín að
þessar tillögur leiði til þess að skuldir
sveitarfélaganna minnki og að þau
geti einnig dregið úr fjármagnskostn-
aði,“ sagði hann.
Guðmundur Ami Stefánsson segir
m.a. í bókun sinni að skýrsla tekju-
stofnanefndar leiði í ljós mikilvægi
þess að stórauka þurfi hlutdeild sveit-
arfélaga í tekjum hins opinbera. Segir
að veikleiki tillagna nefndarinnar séu
ávísun á skattahækkanir, einkum á
suðvesturhomi landsins. „Nefndin
viðurkennir umtalsverða viðbótar-
fjárþörf sveitarfélaga, en meirihluti
hennar leggur þá ábyrgð á hendur
sveitarfélögum að hækka skatta á
gjaldendur í stað þess að rfldssjóður,
sem er aflögufær, myndi lækka sína
skatta á móti. Ef heimildir era nýttar
hjá sveitarfélögum hér á suðvestur-
homi landsins, sem sum hafa safnað
miklum skuldum, gæti það þýtt
skattahækkanir á íbúa á þessu svæði í
kringum 1,6 milljarða króna. Það
jafngildir nærri 50 þúsund króna
hækkun á hveija fimm manna fjöl-
skyldu á höfuðborgarsvæðinu að
meðaltali miðað við höfðatölu," segir í
bókun Guðmundar Árna.
Halli á sveitarfélögum
allan áratuginn
Meðal niðurstaðna á greiningu
tekjustofnanefndar á þróun í fjármál-
um sveitarfélaga síðustu tíu árin er að
bókfærðar tekjur sveitarsjóða hafa
aukist að raungildi um 69% en rekstr-
ar- og fjármagnsgjöld aukist um
97,4%. Hlutfall rekstrargjalda af af
skatttekjum hefur aukist úr 78,4% ár-
ið 1990 í 91,5% ífyrra.
Þá segir að allan áratuginn hafi
sveitarsjóðir verið reknir með halla.
Hann hafi verið 8,6 milljarðar árið
1994 en í fyrra 2,7 milljarðar og fyrir-
sjáanlegur sé halli á þessu ári miðað
við fjái'hagsáætlanir. Einnig kemur
fi-am að heildarskuldir sveitarfélaga
hafi verið 51,8 milljarðar króna í árs-
lok og hafi rúmlega tvöfaldast frá ár-
inu 1990. „Peningalegar eignir þeirra
hafa einnig aukist en þó ekki í takt viæ
skuldirnar og því hefur peningaleg
staða sveitarsjóðanna versnað um
nærri 21 milljarð síðan 1990 eða um
liðlega 72 þúsund kr. að meðaltali á
íbúa,“ segir í niðurstöðum nefndar-
innar.
Rekstrarafkoma sveitarsjóða á
Vestm'landi, Norðurlandi, Austur-
landi og Suðurlandi hefur versnað
meira en í Reykjavík og á Reykjanesi.
Peningaleg staða sveitarfélaga á síð-
astnefndu svæðunum hefur þó versn-
að meira en á hinum svæðunum. „Þá
þróun má m.a. rekja til meiri fjárfest-
inga á suðvesturhorninu er námu að
meðaltali um 22 þúsund kr. á íbúa á
ári á tímabilinu meðan fjárfestingar í
sveitarsjóðum í öðrum landshlutum;
vora um 20 þúsund kr. á íbúa.“
Búseturöskun og
lagabreytingar hafa áhrif
Nefndin segir ýmsar ástæður fyrir t
versnandi fjárhag sveitarfélaga síð-
ustu tíu árin og nefnir samspil eftir-
farandi þátta:
1. Mikil búseturöskun síðustu ára
hefur leitt til þess að sveitarfélög þar
sem fólki fækkar lenda í rekstrarörð-
ugleikum þegar færri íbúar standa
undii' fjármögnum þeirrar þjónustu
sem nauðsynlegt er að veita. Á hinn
bóginn þurfa þau sveitarfélög þar
sem fólksfjölgun á sér stað að ráðast í
kostnaðarsamar stofnframkvæmdir
til að mæta ófyrirséðri fjölgun íbúa. j
2. Ahrif ýmissa laga- og reglugerð- •
arbreytinga hafa leitt til aukinna út-
gjalda sveitarfélaga án þess að í öllum
tilvikum hafi verið tryggt að nægjan-
legir tekjustofnar hafi fylgt í kjölfarið.
3. Skattalagabreytingar undanfar-!
inna ára hafa skert útsvarstekjur •
sveitarfélaga og þannig skapað |
ákveðið ósamræmi á milli þróunar út-
gjaldaogtekna.
4. Mörg sveitarfélög hafa séð sig
knúin til að mæta kröfum íbúanna um!
aukið þjónustustig umfram fjárhags- ;
lega getu þeirra." !