Morgunblaðið - 20.10.2000, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 20. OKTÓBER 2000 35
LISTIR
ÞÖGNIN ER HLUTI
TÓNLISTAR
Raftónlistarhátíðin ART2Q00 hófst á mið-
vikudag og 1 kvöld verða meðal annars flutt
verk eftir þýska tónskáldið Bernhard Giint-
er sem mun einnig ræða tónsmíðar sínar.
Bernhard Gilnter
BERNHARD Gunter fæddist árið
1957. Fimm til sex ára gamall var
hann farinn að gera hljóðtilraunir
með teygjur og vindlakassa afa síns.
,Á þeim tíma var ég aðeins að búa til
hljóð án tilgangs, nokkuð sem ég leit-
ast við að gera enn þann dag í dag.“
Gúnter fór svo að fást við tónlist tólf
ára þegar hann tók þátt í tón-
listartilraunum á vegum kennara við
skóla Koblenz sem var undir miklum
áhrifum frá John Cage. Um líkt leyti
fór hann að spila á trommur, fyrst
með rokksveitum, en síðan tók hann
til við djassinn.
Átján ára gamall komst Gúnter yfir
rafgítar sem varð hans aðalhljóðfæri
næstu árin. Hann segist hafa leikið í
ýmsum skammlífum hljómsveitum og
hafði í sig og á með því að kenna á gít-
ar. Árið 1980 fluttist hann til Parísar
og einsetti sér að ljúka tónlistamámi
á eigin spýtur. Hann sat löngum
stundum á bókasafni IRCAM-nú-
tímatónlistarstofunnai’ og sótti nám-
skeið og kynningar á vegum hennar
og íyrirlestra hjá Pierre Boulez, sem
stýrði IRCAM.
Kammerverk, balletttónlist
og rokkreggí
Með tímanum fór Gúnter að semja
kammerverk og balletttónlist, en
fluttist síðan aftur til Þýskalands
1987 og gekk í rokkreggísveit og ferð-
aðist með henni um Þýskaland og
víðar. Þegar sú sveit hætti reyndi
Gúnter fyrir sér með ýmsum til-
raunasveitum en segist hafa gefist
upp á hljómsveitarsamstarfi með tím-
anum og snúið sér að því að semja
tónlist, taka upp og ganga frá einn
með aðstoð tölvunnar. Eftir fjögurra
ára tilraunamennsku var Gúnter
búinn að setja saman verkin sem síð-
an rötuðu inn á diskinn un peu de
neige salie.
Gúnter segist ekki hafa orðið íyrir
áhrifum frá öðrum rafeindatónsmið-
um þegar hann var að móta eigin stíl,
því fyrirmyndir hans, Boulez, Feld-
man og Xenakis hafi stuðst við hefð-
bundnari hljóðfæri. „Það kom mér
mjög á óvart þegar fólk tók að senda
mér diska eftir að un peu de neige sal-
ie kom út og ég komst að því að það
voru fjölmargir að fást við tónlist á
svipaðan hátt og ég.“
Ögn af óhreinum snjó
Un peu de neige salie, ögn af
óhreinum snjó, er í raun fimm verk
sem er skipað á diskinn í sömu röð og
þau eru samin. Gúnter segist ekki
hafa ætlað sér að gefa verkin út er
hann var að semja þau, „þau voru til-
raunir mínar til þess að finna rétta
leið til tónsmíða í rafeindatónlist.
Fólk heldm’ væntanlega að þau séu
eitt verk vegna þess að þegar kom að
því að gefa þau út á diski vann ég
þögnina á milli verkanna, enda óskyn-
samlegt að hafa tveggja sekúndna
þagnir á milli verka sem í eru upp
undir 30 sekúndna þagnir."
Gúnter segist ekki hafa velt fyiir
sér útgáfu og það hafi því komið
skemmtilega á óvart þegar honum
bauðst að gefa verkin út á vegum Sel-
ektion-útgáfunnar. Hann skipaði
verkunum því niður og raðaði á D AT-
spólu sem hann sendi til útgefandans.
„Eg var nokkuð kvíðinn því mér
fannst eins líklegt að enginn myndi
vilja hlusta á svo lágstemmd verk
með svo mörgum þögnum og það jók
á áhyggjur mínar þegar umsjónar-
maður útgáfunnar hringdi í mig og
sagði að menn hjá fyrirtækinu sem
framleiðir diska fyrir Selektion hafi
haft samband við sig og kvartað yfii’
því að DAT-spólan væri skemmd, á
henni væri ekkert nema brak og
brestir.“
Gúnter segist hafa upplýst menn
um að vissulega væri tónlist á diskin-
um og því bjuggu þeir til frumeintak
og sendu í diskasteypuna. Þar stopp-
aði framleiðslan aftur því menn héldu
að frumeintakið væri gallað, en létu
svo til leiðast að framleiða diskinn.
Það varð svo til að kóróna allt saman
þegar umsjónarmaður útgáfunnar
fékk diskana í hendumar og hringdi í
Gúnter til að leggja til að settur yrði
miði með í umslagið til að vekja at-
hygli fólks á því að á diskinum væri
aðeins þögn, enda heyrði hann ekkert
þar sem hann sat í ys og þys á skrif-
stofu sinni.
Gúnter hefði svo sem ekki þurft að
bera kvíðboga fyrir undirtektum því
þær voru góðar og hann segir að sér
hafi komið verulega á óvart hve
margir höfðu við hann samband til að
þakka fyrir diskinn og tónlistina sem
á honum var. Á endanum birtist í
tónlistartímaritinu Wire sú umsögn
að platan væri í hópi þeirra 100 platna
sem ollu hvað mestum umskiptum í
tónlistarheiminum í sömu grein og
þar sagði meðal annars að hún væri í
hópi bestu platna ái’sins að mati
blaðsins.
Ekki naumhyggja
Gúnter hefur gjaman verið skipað
á bekk með naumhyggjutónsmiðum
eins og Morton Feldman, John Cage
og fleirum. Hann segist reyndai’
kunna því illa þegar menn eru að
skipa tónlist í flokka eða stfla og sjálf-
ur gæti hann til að mynda ekld út-
skýrt íyrirbærið naumhyggjutónlist.
„Mér finnst að menn eigi frekar að
meta tónlist með tilliti til þess hvað er
í gangi hverju sinni og þannig skipti
pizzicato-nóta meira máli eftir
klukkutíma í íyrsta strengjakvartett
eftir Feldman en í strengjak\’artett
eftir Brian Femeyhough, því það sé
svo mikið í gangi hjá þeim síðar-
nefnda að enginn tekur eftir því. Lág-
ur hljóðstyrkur og alger þögn sé hluti
af uppbyggingu verka Gúnters vegna
þess að þegar menn heyra brak eftir
tuttugu sekúndna þögn taka menn
eftir því og með þessu móti takist
honum að láta fólk heyra hluti sem
annars fæm framhjá því. „Þögnin er
hluti tónlistar eins og skuggi er nauð-
synlegur til að menn skynji ljósið,“
segir Gúnter og bætir við að hann hafi
lært það af tónlist Feldmans hvemig
beina mætti athygli hlustandans að
því sem tónskáldinu þykir skipta
máli. „Tónlist Feldmans er mér kær,
enda Feldman mun merkilegra tón-
skáld en til að mynda John Cage.“
Tónlistin er gjöf
Bemhard Gúnter segist alla jafna
aðeins vinna með hljóð sem hann
hljóðritar heima hjá sér, hann taki
yfirleitt ekki upp utan dyra, en noti
einnig lítilræði af tilbúnum hljóðum.
Með tímanum hefur hann þó treyst æ
meira á stafræna tækni og vinnur að
sögn gjaman þannig að hann tekur
hljóðbút eða hljóm af geisladiski og
klippir og sníður þar til hann er búinn
að setja saman safn nýrra hljóða.
,Annars kýst ég helst að nota búta af
hliðrænum hljóðum því þau fela í sér
svo mikla hljóðrýmd sem ekki er til
staðar í stafrænum upptökum og gefa
Kl. 17-18:30 íSalnum:
Bernhard Gúnter og Clarence
Barlow flytja fyrirlestra um tónlist.
Kl. 20-21:30 íSalnum:
Flutt verk eftir Bernard Gúnter:
Untitled 1/92
Time, Dreaming Itself
Buddha with the sun face /
Buddha with the moon face
Verk eftir Conlon Nancarrow:
Study #19 & #21 f. sjálfspilandi
píanó.
Verk eftir Curver sem kynnt
verða á tónleikunum.
mér meiri efnivið í smíðar.“
Á tónleikum flytur hann upptökur
af verkunum þannig að þeir era frek-
ar sameiginleg hlustun hans og
áheyrenda en beinlínis spilamennska.
Hann segist þó eyða miklum tíma í að
setja tækin upp, koma fyrir hátölur-
um og tækjum, og það geti tekið hann
tvo til þijá tíma aðfinna rétta staðinn
íyrir hátalarana. Á milli verka gefur
hann hlustendum síðan færi á að
spyrja spuminga um verkið og reynir
að útskýra það eftir bestu getu. „Mér
finnst best að lýsa tónlist minni eins
og tré sem maður rekst á á víðavangi.
Það er ekki ætlað manni sérstaklega
og ber engan boðskap, en það eitt að
horfa á það vekur óteljandi ólíkar
hugsanir og tilfinningai’. Það spilhr
tónlist séu menn að reyna að lýsa
henni, tónlist á að upplifa.
Ég kann best við tónlist á litlum
hljóðstyrk því að ég vil ekki þvinga
tónlistinni upp á fólk eins og svo oft er
með vinsældatónlist. Ég bý tónlist
mína eins og gjöf sem öllum er frjálst
að hafna.“
Verk eftir Clarence Bai’low:
Estudio Siete f. myndband og
sjálfspilandi píanó.
fLvXv$ f. tónband (þar sem fram
kemur John Cage).
Kuri Suti Bekar f. tölvu og sjálf-
spilandi píanó.
Kl. 22-1 á Kvöldbarnum í Café 22
PS. Böddi Brútal
Póstsköll
Rafmagnssveitin
Plötusnúðar frá Thule Music
PS. Exos
PS. Árni Vector
Dagskrá ART2000 í dag
Atriði úr leikritinu Allt í plati.
AUt í plati frumsýnd
í Mosfellsbæ
FYRSTA frumsýning Leikfélags
Mosfellsbæjar á þessu leikári verð-
ur laugardaginn 21. oktúber á fjöl-
skylduleikritinu „AUt í plati“.
Leikritið gerist í leikhúsi og
þangað villast margir af þekktum
sögupersúnum leiklistarinnar. Má
þar nefna gæðablúð svo sem Héra-
stubb bakara og Lilla klifurmús
og úþokka eins og Mikka ref og
Karíus og Baktus. Eins eru þarna
ræningjarnir Kasper, Jesper og
Júnatan úr „Kardimommubænum"
og fleiri. Þegar allt þetta Iið hittist
má nú búast við ýmsu. Þá er nú
eins gott að hafa hana Línu lang-
sokk sér til halds og trausts en
hún er burðarásinn í verkinu og
með sinum alkunnu kænskubrögð-
um leysir hún öll vandamál, held-
ur hrekkjusvfnunum í skefjum og
kemur í veg fyrir úþokkabrögð.
Leikritið Allt í plati eftir Þröst
Guðbjartsson er samið utan um
persúnur úr leikritum Thorbjörns
Egner og Astrid Lindgren og leik-
stjúri er Hlédís Þorgeirsdúttir.
Sýnt er í Bæjarleikhúsinu í Mos-
fellsbæ alla sunnudaga kl. 14 og
17.
Samfylkingin í Norðausturkjördæmi
___Stofnfundur kjördæmisráðs Samfylkinqarinnar í
Norðausturkjördæmi verður haldinn á Pollinum á
Akureyri laugardaginn 21. október
Kl.: 14:00 Aðalfundur Samfylkingarfélagsins
á Norðurlandi - eystra
Dagskrá:
Aðalfundarstörf
Fundurinn mun kjósa fulltrúa kjördæmisins í verkalýðsmálaráð
og flokksstjórn
en f/rsti flokksstjórnarfundur Samfylkingarinnar verður
haldinn 4. nóvember nk.
Kl.: 15:00 Stofnfundur kjördæmisráðs
Norðausturkjördæmisins
Dagskrá:
1. Tillaga að lögum borin upp
2. Ávarp Össurar Skarphéðinssonar, formanns
Samfylkingarinnar
^ 3. Almennar umræður
Samfylkingin 4. önnur mái
www.samfylking.is Samfylkingarfélögin í Norðausturkjördæmi